تأثیر مؤلفه‌های حکمرانی خوب شهری بر تحقق توسعه پایدار (مطالعه موردی: منطقه ۲ کلانشهر تهران)

الموضوعات : Geography and Urban Planning

مجتبی جلالوند ¹ , دکترآزاده اربابی سبزواری ² , دکترمریم رستم پیشه ³ , دکترحمیدرضا جودکی ⁴

1 - دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران
2 - گروه جغرافيا و برنامه ریزی شهری، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران
3 - گروه معماری، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران
4 - گروه جغرافيا و برنامه ریزی شهری، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران

تاريخ الإرسال : 21 الجمعة , صفر, 1447 تاريخ التأكيد : 03 السبت , جمادى الأولى, 1447 تاريخ الإصدار : 02 السبت , شوال, 1447

الکلمات المفتاحية: حکمرانی خوب شهری, توسعه پایدار, منطقه ۲ کلانشهر تهران, مدیریت شهری ,

ملخص المقالة :

رشد سریع شهرنشینی، نیاز به حکمرانی خوب شهری را برای مدیریت چالش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی برجسته کرده است. حکمرانی خوب شهری، با مؤلفه‌هایی نظیر مسئولیت‌پذیری، اثربخشی، پاسخگویی، شفافیت و مشارکت، پایه‌ای برای توسعه پایدار محسوب می‌شود. منطقه ۲ تهران، به دلیل ویژگی‌های منحصر به‌ فرد خود، بستری مناسب برای بررسی تأثیر حکمرانی خوب شهری بر توسعه پایدار است. هدف این پژوهش، بررسی تأثیر مؤلفه‌های حکمرانی خوب شهری بر تحقق توسعه پایدار در منطقه ۲ تهران است. روش تحقیق این مطالعه از نظر هدف کاربردی-توسعه‌ای و از نظر روش توصیفی- تحلیلی انجام شد. داده‌ها از طریق پرسشنامه‌ای استاندارد با مقیاس لیکرت ۵ درجه‌ای از ۳۸۴ نفر از ساکنان منطقه ۲، که به‌صورت تصادفی انتخاب شدند، جمع‌آوری گردید. تحلیل با استفاده از نرم‌افزار SPSS و تکنیک‌های آماری نظیر همبستگی پیرسون و رگرسیون صورت گرفت. یافته‌ها نشان داد که حکمرانی خوب شهری با میانگین 5839/3 و توسعه پایدار با میانگین 6640/3، هر دو بالاتر از حد متوسط هستند. همبستگی مثبت و معناداری بین مؤلفه‌ها و توسعه پایدار مشاهده شد: مسئولیت پذیری (702/0)، اثربخشی (689/0)، پاسخگویی (630/0)، شفافیت (588/0) و مشارکت (526/0)، که مسئولیت‌پذیری بیشترین تأثیر را داشت. نتایج تأیید کرد که حکمرانی خوب شهری توسعه پایدار را تقویت می‌کند. پیشنهاد می‌شود برای بهبود پایداری، کیفیت خدمات، شفافیت و مشارکت مدنی تقویت شود.  

چکیده مبسوط فارسی

مقدمه

رشد سریع شهرنشینی جهانی، فشار قابل‌توجهی بر نظام‌های شهری وارد کرده و نیاز به چارچوب‌های حکمرانی مؤثر برای مدیریت پیچیدگی‌های شهرهای مدرن را برجسته ساخته است. بیش از 50 درصد جمعیت جهان در حال حاضر در مناطق شهری زندگی می‌کنند و پیش‌بینی‌ها حاکی از افزایش این نسبت به حدود 66 درصد تا سال 2050 است. این تحول جمعیتی، ضرورت اجرای استراتژی‌های مدیریت شهری پایدار را برای مقابله با تخریب محیط‌زیست، نابرابری‌های اجتماعی و چالش‌های زیرساختی تشدید می‌کند. تهران، پایتخت ایران و کلان‌شهری در حال گسترش سریع، با مسائلی مانند آلودگی هوا، نابرابری‌های اجتماعی- اقتصادی و فشار بر زیرساخت‌های شهری مواجه است. این چالش‌ها اهمیت رویکردهای نوآورانه حکمرانی را برای تقویت تاب‌آوری و پایداری در محیط‌های شهری نشان می‌دهند. منطقه 2 کلان‌شهر تهران، با جمعیتی بالغ بر 701,303 نفر در 239,992 خانوار و تراکم 127 نفر در هکتار، مطالعه موردی برجسته‌ای ارائه می‌دهد. این منطقه با مساحت 6,959 هکتار، دارای ویژگی‌های جغرافیایی متنوعی از دشت‌های خشک جنوبی تا دامنه‌های معتدل شمالی نزدیک کوه‌های البرز، زمین‌های خالی گسترده، شبکه‌های حمل ‌و نقل قوی و حضور نهادهای دولتی متعدد است. این تنوع، منطقه 2 را به نمونه‌ای کوچک از چشم‌انداز شهری تهران تبدیل کرده و بستری مناسب برای بررسی تعامل بین حکمرانی خوب شهری و توسعه پایدار فراهم می‌کند. حکمرانی خوب شهری، با پنج اصل کلیدی شامل مسئولیت‌پذیری، اثربخشی، پاسخگویی، شفافیت و مشارکت تعریف می‌شود که مدیریت کارآمد، تخصیص عادلانه منابع و تصمیم‌گیری فراگیر را تضمین می‌کنند. توسعه پایدار نیز به هماهنگی بین رشد اقتصادی، عدالت اجتماعی و حفاظت محیط‌زیست با هدف تأمین نیازهای کنونی بدون به خطر انداختن توانایی نسل‌های آینده می‌پردازد. این پژوهش تأثیر این اصول حکمرانی را بر توسعه پایدار در منطقه 2 تهران بررسی می‌کند و دو فرضیه را می‌آزماید: (1) رابطه معنی‌داری بین حکمرانی خوب شهری و توسعه پایدار وجود دارد، و (2) مسئولیت‌پذیری، اثربخشی و پاسخگویی تأثیرات برجسته‌تری دارند.

داده و روش

این پژوهش از رویکردی کاربردی-توسعه‌ای با روش‌شناسی توصیفی-تحلیلی برای ارزیابی تأثیر حکمرانی خوب شهری بر توسعه پایدار در منطقه 2 کلان‌شهر تهران استفاده می‌کند. این منطقه، که از شمال به کوه‌های البرز، از جنوب به خیابان آزادی، از شرق به بزرگراه چمران و از غرب به بزرگراه اشرفی اصفهانی محدود است، شامل 9 ناحیه اداری و 21 محله است که بستری متنوع از نظر اجتماعی و فیزیکی فراهم می‌کند. جامعه آماری شامل ساکنان و شاغلان در منطقه 2 است که از میان آن‌ها نمونه‌ای متشکل از 384 نفر با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند.داده‌ها از طریق پرسشنامه‌ای ساختارمند مبتنی بر مقیاس 5 درجه‌ای لیکرت (1 = کاملاً مخالف، 5 = کاملاً موافق) جمع‌آوری شدند که ادراکات پاسخ‌دهندگان درباره پنج اصل حکمرانی و تأثیر آن‌ها بر توسعه پایدار را سنجید. روایی پرسشنامه از طریق بررسی کارشناسان تأیید شد و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ 85/0 مورد تأیید قرار گرفت. مشاهدات میدانی، داده‌های کمی را تکمیل کردند و عمق زمینه‌ای به تحلیل افزودند. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 26 انجام شد و شامل آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و روش‌های استنباطی نظیر آزمون نرمال بودن کلموگروف-اسمیرنوف، تحلیل همبستگی پیرسون و مدل‌های رگرسیون خطی بود تا رابطه حکمرانی و پایداری به‌صورت دقیق ارزیابی شود.

بحث و نتیجه گیری

تحلیل پاسخ‌های 384 شرکت‌کننده در منطقه 2 شواهد محکمی از نقش معنی‌دار حکمرانی خوب شهری در پیشبرد توسعه پایدار ارائه داد. آمار توصیفی نشان‌دهنده ادراکات مثبت بود: حکمرانی خوب شهری میانگین 58/3 (انحراف معیار = 78978/0 دامنه 40/1–00/5) و توسعه پایدار میانگین 6640/3 (انحراف معیار = 79133/0، دامنه 40/1–00/5) را کسب کردند که هر دو از نقطه میانی خنثی (00/3) در مقیاس لیکرت فراتر رفتند. آزمون‌های نرمال بودن داده‌ها، با مقادیر معنی‌داری 059/0 برای حکمرانی و 077/0 برای توسعه پایدار (05/0> p)، مناسب بودن داده‌ها برای تحلیل‌های پارامتریک را تأیید کردند. تحلیل همبستگی پیرسون رابطه مثبت و معنی‌داری را بین هر یک از اصول حکمرانی و توسعه پایدار نشان داد (001/0> p): مسئولیت‌پذیری (702/0 r =، 493/0 = R²)، اثربخشی (689/0 r =، 301/0 =  R²)، پاسخگویی (630/0 r =، 281/0 =  R²)، شفافیت (588/0r =، 231/0=  R²) و مشارکت (526/0 r =، 159/0 =  R²). مسئولیت‌پذیری و اثربخشی قوی‌ترین تأثیرات را داشتند و به‌ترتیب 1/58% و 1/30% از واریانس توسعه پایدار را تبیین کردند، در حالی که پاسخگویی (1/28%)، شفافیت (1/23%) و مشارکت (9/15%) در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. مدل‌های رگرسیون این روابط را تأیید کردند و با مقادیر 001/0> p و خطاهای استاندارد بین 592/0 تا 725/0، دقت بالایی را نشان دادند. این یافته‌ها با مطالعات پیشین، مانند خواجوی نیا (1402) و ملاشاهی و مالکی مقدم (1404)، هم‌راستا هستند که بر نقش محوری حکمرانی در رفع چالش‌های شهری تأکید دارند. مسئولیت‌پذیری و اثربخشی اهمیت پاسخگویی و ارائه خدمات کارآمد را برجسته می‌کنند، در حالی که پاسخگویی و شفافیت اعتماد عمومی را تقویت می‌کنند. اثر ضعیف‌تر مشارکت نشان‌دهنده موانع محلی، مانند کمبود فرصت‌های مشارکت مدنی، است که با یافته‌های زمینه‌های شهری مشابه سازگار است. در مقایسه با سایر مناطق تهران، منطقه 2 از نظر شاخص‌های حکمرانی عملکرد بهتری دارد اما در مشارکت مدنی عقب‌تر است که نیاز به بهبود را نشان می‌دهد. تمرکز محلی و روش‌شناسی دقیق این پژوهش، آن را از مطالعات قبلی با نتایج کمتر قطعی متمایز می‌کند.

نتایج

این پژوهش تأیید می‌کند که حکمرانی خوب شهری به‌طور معنی‌داری توسعه پایدار را در منطقه 2 کلان‌شهر تهران تقویت می‌کند. مسئولیت‌پذیری (702/0 r =) و اثربخشی (689/0 r =) تأثیرگذارترین شاخص ها هستند و پس از آن‌ها پاسخگویی (630/0 r =) و شفافیت (588/0 r =) قرار دارند که هر دو فرضیه را تأیید می‌کنند. مشارکت (526/0 r =)، هرچند معنی‌دار، نیازمند تقویت بیشتر است. این یافته‌ها نقش حیاتی حکمرانی را در پیشبرد پیشرفت شهری پایدار نشان می‌دهند. از نظر عملی، مدیران شهری منطقه 2 باید بهبود کیفیت خدمات، استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال برای شفافیت و ایجاد شوراهای محلی برای تقویت مشارکت مدنی را در اولویت قرار دهند. این اقدامات می‌توانند نقاط قوت حکمرانی موجود را تقویت کرده و شکاف‌های مشارکتی را برطرف کنند. از نظر نظری، این پژوهش با ارائه شواهد تجربی محلی، دانش حکمرانی شهری را غنی می‌کند و چارچوبی قابل‌تکرار برای سایر کلان‌شهرها ارائه می‌دهد. تحقیقات آینده می‌توانند روندهای بلندمدت، ادراکات کیفی یا تحلیل‌های تطبیقی بین مناطق تهران را بررسی کنند تا درک عمیق‌تری از رابطه حکمرانی و پایداری فراهم آورند.

منابع ومآخذ

• آغاجری، صدیقه، و آقائی جوبنی، محسن (۱۴۰۳). هویت اجتماعی و اثرات آن در تهدید همبستگی اجتماعی محلات شهری (مطالعه موردی: بندر ماهشهر). فصل نامه اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، ۴(۱)، ۳۰-۴۵.
• براداران خانیان، زینب، آذری، زهرا و اصغرپور، حسین (1403). بررسی شاخص‌های حکمرانی خوب شهری با تأکید بر هوشمندسازی مورد مطالعه: کلان‌شهر تبریز. مجله جغرافیا و توسعه، 22(75)، 193-219.
• پاپلی یزدی، محمد حسین، و رجبی سناجردی، حسین (1382). نظریه‌های شهر و پیرامون، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.
• پاکدل، عباس، خادم‌الحسینی، احمد، صابری، حمید، و مهکویی، حجت (۱۴۰۴). ارزیابی شاخص‌های توسعه منطقه ۹ شهر اصفهان از دیدگاه کارشناسان. فصل نامه اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، ۳(۹)، ۳۰-۴۵.
• خمجانی، شبناز، سرور، رحیم، امیرعضدی، طوبی، و اربابی سبزواری، آزاده (1401). تحلیل تطبیقی حکمروایی خوب شهری - مطالعه موردی: مناطق 2 و 10 شهر تهران. فصل نامه جغرافیا (نشریۀ انجمن جغرافیایی ایران)، 20(72)، 79-94.
• خواجوی نیا، لاله (1402). جایگاه و نقش مدیریت خدمات شهری در محلات کلانشهرها (مطالعه موردی: منطقه 2 شهری اهواز). فصل نامه اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، 1(1)، 69-86.
• شاه‌ آبادي، ابوالفضل‌، و جامه‌ بزرگی‌، آمنه‌ (١٣٩٢)، نظریه‌ حکمرانی‌ خوب‌ از دیدگاه‌ نهج‌ البلاغه. فصل نامه پژوهشنامه‌ نهج‌ البلاغه‌، 1(2)، 1-17.
• صالحی، مطهره، سالارزهی، حبیب الله، و ایمانی، عبدالمجید (1401). بررسی اصول و دیدگاه ها ی حکمرانی خوب شهری در راستای تحقق توسعه پایدار شهری. فصل نامه جغرافیا و روابط انسانی، 5(1)، 237-254.
• قاسمی، ابوالفضل، علویان، مرتضی، لطفی، صدیقه، و رحمانی، مریم (1400). تحلیل مضامین حکمرانی خوب شهری در برنامه‎های توسعۀ جمهوری اسلامی ایران. فصل نامه پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی، 10(3)، 117-141.
• قاضی طباطبایی، محمود، نصرتی، روح اله، و کاظمی، علی (1391). ارزیابی الگوی نظری حکمرانی خوب در تبیین وضعیت توسعه انسانی. فصل نامه توسعه محلی (روستائی-شهری)، 4(1)، 39-52.
• قیروانی، قائم، منتظری، محمد، و زاهدی، شمس السادات (1403). ارائه مدل عوامل مؤثر بر حکمرانی هوشمند در کشور. فصلنامه ارزش آفرینی در مدیریت کسب و کار، 4(1)، 279-301.
• کریم، محمدحسین، و ارباب افضلی، محمد (1397). جایگاه حکمرانی خوب و تقسیمات کشوری در توسعه متوازن و پایدار. همایش ملی پیشرفت پایدار؛ رهیافت تاریخ، فرهنگ و تمدن دارالولایه سیستان، زاهدان.
• گلچینی، سحر، مرادی، اسکندر، و خضرنژاد، پخشان (1396). بررسی حکمروایی خوب شهری در چارچوب نظام مدیریت شهری: موردشناسی شهر سنندج. فصلنامه آمایش محیط، 14(52)، 45-64.
• مرکز آمار ایران. (۱۴۰۰). سرشماری نفوس و مسکن ایران. مرکز آمار ایران، تهران.
• معروف‌نژاد، عباس (۱۴۰۴). نظرسنجی از جامعه معلولین در مناسب‌سازی فضای ورودی ادارات (مطالعه موردی: شهر رود زرد ماشین). فصل نامه اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، ۳(۹)، ۳۰-۴۵.
• ملاشاهی، حسین، و مالکی مقدم، محمد اسماعیل (1404). شناسایی مشکلات محله با رویکرد برنامه‌ریزی محله‌محور (مطالعه موردی: محله 49 منطقه 2 شهرداری زاهدان). فصل نامه اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، 3(7)، 39-64.
• مولایی، یوسف، و امین‌منصور، جواد (1398). راهبرد ملی توسعه پایدار: چالش‌ها و فرصت‌ها. فصلنامه سیاست، 49(3)، 837-862.
• مهرگان، منصوره (۱۴۰۳). شهر قدیمی، زندگی امروزی (مطالعه موردی شهر دزفول). فصل نامه اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، ۴(۱)، ۴۶-۶۰.
• نادری، محمد مهدی (۱۳۹۰). حکمرانی خوب؛ معرفی و نقدی اجمالی. نشریه اسلام و پژوهش های مدیریتی، 1(1)، -94-69.
• هاشمی، سید علی، راه‌نجات، میترا، شریف‌زاده، فتاح، و سعدی، محمد رضا (1399). نسبت ‌سنجی حکمروایی خوب و شهر هوشمند (مطالعه موردی: شهر تهران). فصلنامه راهبرد اجتماعی-فرهنگی، 9(34)، 67-90.
• Boţa-Avram, C., Groşanu, A., Răchişan, P. R., & Gavriletea, M. D. (2018). The bidirectional causality between country-level governance, economic growth and sustainable development: A cross-country data analysis. Sustainability, 10(2), 502.
• Brundtland, G. H., Khalid, M., Agnelli, S., Al-Athel, S., & Chidzero, B. (1987). Our common future. United Nations. Relatório Brundtland.
• De Guimarães, J. C. F., Severo, E. A., Júnior, L. A. F., Da Costa, W. P. L. B., & Salmoria, F. T. (2020). Governance and quality of life in smart cities: Towards sustainable development goals. Journal of Cleaner Production, 253, 119926.
• Giuliodori, A., Berrone, P., & Ricart, J. E. (2023). Where smart meets sustainability: The role of Smart Governance in achieving the Sustainable Development Goals in cities. BRQ Business Research Quarterly, 26(1), 27-44.
• Güney, T. (2017). Governance and sustainable development: How effective is governance?. The Journal of International Trade & Economic Development, 26(3), 316-335.
• Kabumba, I. (2005). Good governance and sustainable development in Africa: Meaning. Relationship, Problems and Strategies, African Association for Public Administration and Management (AAPAM).
• Omri, A., & Mabrouk, N. B. (2020). Good governance for sustainable development goals: Getting ahead of the pack or falling behind?. Environmental Impact Assessment Review, 83, 106388.
• Ramzy, O., El Bedawy, R., Anwar, M., & Eldahan, O. H. (2019). Sustainable development & good governance. European Journal of Sustainable Development, 8(2), 125-125.
• Sachs, J. D. (2015). The age of sustainable development. Columbia University Press.
• Satterthwaite, D. (2016). Missing the Millennium Development Goal targets for water and sanitation in urban areas. Environment and Urbanization, 28(1), 99-118.
• Sheng, Y. K. (2009). What is Good Governance? United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific. United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific.
• Habitat, U. N. (2002). The global campaign on urban governance: concept paper. Nairobi, Kenya: United Nations Human Settlements Programme (UN-Habitat).
• UN-Habitat. (2006). Urban governance index: A tool for measuring urban governance. United Nations Human Settlements Programme.
• United Nations. (2018). World urbanization prospects: The 2018 revision. United Nations Department of Economic and Social Affairs.
• World Bank. (1992). Governance and development. World Bank Publications.
• World Bank. (2020). World development report 2020: Trading for development in the age of global value chains. World Bank.
• World Health Organization. (2021). Air quality and health in urban areas. World Health Organization.

 

المصادر:

1) آغاجری، صدیقه، و آقائی جوبنی، محسن (۱۴۰۳). هویت اجتماعی و اثرات آن در تهدید همبستگی اجتماعی محلات شهری (مطالعه موردی: بندر ماهشهر). فصل نامه اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، ۴(۱)، ۳۰-۴۵.
2) براداران خانیان، زینب، آذری، زهرا و اصغرپور، حسین (1403). بررسی شاخص‌های حکمرانی خوب شهری با تأکید بر هوشمندسازی مورد مطالعه: کلان‌شهر تبریز. مجله جغرافیا و توسعه، 22(75)، 193-219.
3) پاپلی یزدی، محمد حسین، و رجبی سناجردی، حسین (1382). نظریه‌های شهر و پیرامون، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.
4) پاکدل، عباس، خادم‌الحسینی، احمد، صابری، حمید، و مهکویی، حجت (۱۴۰۴). ارزیابی شاخص‌های توسعه منطقه ۹ شهر اصفهان از دیدگاه کارشناسان. فصل نامه اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، ۳(۹)، ۳۰-۴۵.
5) خمجانی، شبناز، سرور، رحیم، امیرعضدی، طوبی، و اربابی سبزواری، آزاده (1401). تحلیل تطبیقی حکمروایی خوب شهری - مطالعه موردی: مناطق 2 و 10 شهر تهران. فصل نامه جغرافیا (نشریۀ انجمن جغرافیایی ایران)، 20(72)، 79-94.
6) خواجوی نیا، لاله (1402). جایگاه و نقش مدیریت خدمات شهری در محلات کلانشهرها (مطالعه موردی: منطقه 2 شهری اهواز). فصل نامه اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، 1(1)، 69-86.
اغ شاه‌ آبادي، ابوالفضل‌، و جامه‌ بزرگی‌، آمنه‌ (١٣٩٢)، نظریه‌ حکمرانی‌ خوب‌ از دیدگاه‌ نهج‌ البلاغه. فصل نامه پژوهشنامه‌ نهج‌ البلاغه‌، 1(2)، 1-17.
8) صالحی، مطهره، سالارزهی، حبیب الله، و ایمانی، عبدالمجید (1401). بررسی اصول و دیدگاه ها ی حکمرانی خوب شهری در راستای تحقق توسعه پایدار شهری. فصل نامه جغرافیا و روابط انسانی، 5(1)، 237-254.
9) قاسمی، ابوالفضل، علویان، مرتضی، لطفی، صدیقه، و رحمانی، مریم (1400). تحلیل مضامین حکمرانی خوب شهری در برنامه‎های توسعۀ جمهوری اسلامی ایران. فصل نامه پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی، 10(3)، 117-141.
10) قاضی طباطبایی، محمود، نصرتی، روح اله، و کاظمی، علی (1391). ارزیابی الگوی نظری حکمرانی خوب در تبیین وضعیت توسعه انسانی. فصل نامه توسعه محلی (روستائی-شهری)، 4(1)، 39-52.
11) قیروانی، قائم، منتظری، محمد، و زاهدی، شمس السادات (1403). ارائه مدل عوامل مؤثر بر حکمرانی هوشمند در کشور. فصلنامه ارزش آفرینی در مدیریت کسب و کار، 4(1)، 279-301.
12) کریم، محمدحسین، و ارباب افضلی، محمد (1397). جایگاه حکمرانی خوب و تقسیمات کشوری در توسعه متوازن و پایدار. همایش ملی پیشرفت پایدار؛ رهیافت تاریخ، فرهنگ و تمدن دارالولایه سیستان، زاهدان.
13) گلچینی، سحر، مرادی، اسکندر، و خضرنژاد، پخشان (1396). بررسی حکمروایی خوب شهری در چارچوب نظام مدیریت شهری: موردشناسی شهر سنندج. فصلنامه آمایش محیط، 14(52)، 45-64.
14) مرکز آمار ایران. (۱۴۰۰). سرشماری نفوس و مسکن ایران. مرکز آمار ایران، تهران.
15) معروف‌نژاد، عباس (۱۴۰۴). نظرسنجی از جامعه معلولین در مناسب‌سازی فضای ورودی ادارات (مطالعه موردی: شهر رود زرد ماشین). فصل نامه اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، ۳(۹)، ۳۰-۴۵.
16) ملاشاهی، حسین، و مالکی مقدم، محمد اسماعیل (1404). شناسایی مشکلات محله با رویکرد برنامه‌ریزی محله‌محور (مطالعه موردی: محله 49 منطقه 2 شهرداری زاهدان). فصل نامه اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، 3(7)، 39-64.
17) مولایی، یوسف، و امین‌منصور، جواد (1398). راهبرد ملی توسعه پایدار: چالش‌ها و فرصت‌ها. فصلنامه سیاست، 49(3)، 837-862.
18) مهرگان، منصوره (۱۴۰۳). شهر قدیمی، زندگی امروزی (مطالعه موردی شهر دزفول). فصل نامه اندیشه‌های نو در علوم جغرافیایی، ۴(۱)، ۴۶-۶۰.
19) نادری، محمد مهدی (۱۳۹۰). حکمرانی خوب؛ معرفی و نقدی اجمالی. نشریه اسلام و پژوهش های مدیریتی، 1(1)، -94-69.
20) هاشمی، سید علی، راه ‌نجات، میترا، شریف‌زاده، فتاح، و سعدی، محمد رضا (1399). نسبت ‌سنجی حکمروایی خوب و شهر هوشمند (مطالعه موردی: شهر تهران). فصلنامه راهبرد اجتماعی- فرهنگی، 9(34)، 67-90.
21) Boţa-Avram, C., Groşanu, A., Răchişan, P. R., & Gavriletea, M. D. (2018). The bidirectional causality between country-level governance, economic growth and sustainable development: A cross-country data analysis. Sustainability, 10(2), 502.
22) Brundtland, G. H., Khalid, M., Agnelli, S., Al-Athel, S., & Chidzero, B. (1987). Our common future. United Nations. Relatório Brundtland.
23) De Guimarães, J. C. F., Severo, E. A., Júnior, L. A. F., Da Costa, W. P. L. B., & Salmoria, F. T. (2020). Governance and quality of life in smart cities: Towards sustainable development goals. Journal of Cleaner Production, 253, 119926.
24) Giuliodori, A., Berrone, P., & Ricart, J. E. (2023). Where smart meets sustainability: The role of Smart Governance in achieving the Sustainable Development Goals in cities. BRQ Business Research Quarterly, 26(1), 27-44.
25) Güney, T. (2017). Governance and sustainable development: How effective is governance?. The Journal of International Trade & Economic Development, 26(3), 316-335.
26) Kabumba, I. (2005). Good governance and sustainable development in Africa: Meaning. Relationship, Problems and Strategies, African Association for Public Administration and Management (AAPAM).
27) Omri, A., & Mabrouk, N. B. (2020). Good governance for sustainable development goals: Getting ahead of the pack or falling behind?. Environmental Impact Assessment Review, 83, 106388.
28) Ramzy, O., El Bedawy, R., Anwar, M., & Eldahan, O. H. (2019). Sustainable development & good governance. European Journal of Sustainable Development, 8(2), 125-125.
29) Sachs, J. D. (2015). The age of sustainable development. Columbia University Press.
30) Satterthwaite, D. (2016). Missing the Millennium Development Goal targets for water and sanitation in urban areas. Environment and Urbanization, 28(1), 99-118.
31) Sheng, Y. K. (2009). What is Good Governance? United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific. United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific.
32) Habitat, U. N. (2002). The global campaign on urban governance: concept paper. Nairobi, Kenya: United Nations Human Settlements Programme (UN-Habitat).
33) UN-Habitat. (2006). Urban governance index: A tool for measuring urban governance. United Nations Human Settlements Programme.
34) United Nations. (2018). World urbanization prospects: The 2018 revision. United Nations Department of Economic and Social Affairs.
35) World Bank. (1992). Governance and development. World Bank Publications.
36) World Bank. (2020). World development report 2020: Trading for development in the age of global value chains. World Bank.
37) World Health Organization. (2021). Air quality and health in urban areas. World Health Organization.