وابستگی¬های فضایی شهر و روستا و تاثیر آن بر برنامه¬ریزی شهری (مطالعه موردی شهر ملایر و روستاهای پیرامون)
الموضوعات : Urban Management Studiesافسانه اسکندری 1 , مجید شمس 2 , شهریار خالدی 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر
2 - گروه جغرافيا، واحد ملاير، دانشگاه آزاد اسلامي، ملاير، ايران
3 - عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی
الکلمات المفتاحية: وابستگی فضایی, برنامه‌ریزی شهری, تعاملات فضایی, سکونتگاه‌های پیرامونی, شهر ملایر,
ملخص المقالة :
در دهه‌های اخیر، روابط میان شهرها و روستاها دستخوش تحولات عمیقی شده است؛ شهر ملایر به‌عنوان دومین شهر پرجمعیت استان همدان، به دلیل موقعیت جغرافیایی، توان‌های اقتصادی و تمرکز زیرساخت‌های خدماتی، در مرکز شبکه‌ای از روستاهای پیرامونی قرار گرفته که به لحاظ عملکردی، وابستگی‌های گوناگونی با آن دارند. این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل این وابستگی‌های فضایی و بررسی تأثیر آن‌ها بر فرآیند برنامه‌ریزی شهری ملایر انجام شده است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و داده‌ها به روش اسنادی و میدانی جمع‌آوری شده است. جامعه آماری شامل ساکنان شهر ملایر و چهار روستای منتخب اطراف آن (ازناو، نامیله، حاجی‌آباد، حرم‌آباد) و کارشناسان بود که با روش نمونه‌گیری تصادفی و متناسب با حجم جمعیت، ۷71 پرسش‌نامه گردآوری شد. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامه‌ای محقق‌ساخته بود که روایی آن از طریق اعتبار محتوا و نظرات متخصصان، و پایایی آن با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ (887/۰) تأیید شد. برای تحلیل داده‌ها از آزمون t تک‌نمونه‌ای، تحلیل واریانس، ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید. یافته‌ها نشان داد که وابستگی‌های فضایی میان شهر ملایر و روستاهای پیرامون، عمدتاً در چهار بعد اصلی نمود دارد: خدمات عمومی، زیرساخت‌های اقتصادی، تعاملات اجتماعی و فرهنگی و دسترسی فضایی؛ بیشترین وابستگی به ملایر، در زمینه استفاده از خدمات عمومی (آموزشی و درمانی) مشاهده شد؛ به‌طوری که بالای ۷۵٪ پاسخ‌دهندگان روستایی از امکانات شهری استفاده می‌کردند. همچنین، تمایل به مهاجرت از روستا به شهر، در روستاهایی که زیرساخت‌های محلی ضعیف‌تری داشتند (مانند نامیله و حاجی‌آباد) بیشتر بود.
اسمیت، ن. (۱۳۹۳). توسعه ناموزون: طبیعت، سرمایه و تولید فضا، ترجمه حسین رضوی، تهران: نشر نقد فرهنگ.
پاپلی یزدی، م ح.، ابراهیمی، ح. (1398). آمایش سرزمین (برنامه‌ریزی فضایی)، تهران: سمت.
پوراحمد، ا. (۱۳۹۳). تحلیل فضایی روابط نابرابر شهر و روستا در چارچوب نظریه مرکز–پیرامون، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره ۷۶، صص ۷۰–۵۵.
رضوانی، م ر. (1397). تحلیل نظام سکونتگاهی روستایی ایران، تهران: نشر سمت.
سعیدنیا، ع. (1394). مبانی برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
شریفی، ن.، و همکاران. (1396). نابرابری فضایی و پیامدهای اجتماعی–اقتصادی آن در ایران، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، شماره 18، صص 77-98.
شکویی، ح. (1389). جغرافیای ناحیه‌ای ایران، تهران: سمت.
ماسه، د. (۱۳۹۵). تقسیمات فضایی کار: ساختارهای اجتماعی و جغرافیای تولید، ترجمه فلان، نشر فلان.
وودز، م. (۱۳۹۴). جغرافیای روستایی: فرآیندها، واکنش‌ها و تجارب در بازسازی روستایی، ترجمه فلان، نشر فلان.
هاروی، د. (۱۳۸۳). عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه کیان تاج‌بخش، تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
- Berry, B. J. L. (1976). Urbanization and Counterurbanization. Sage Publications.
- Champion, T., & Hugo, G. (2004). New Forms of Urbanization: Beyond the Urban–Rural Dichotomy. Ashgate.
- Cooke, P. (1983). Theories of Planning and Spatial Development.
- ESPON (2013). Territorial Dynamics in Europe: Urban–Rural Partnerships.
- ESPON (2013). Territorial Monitoring Report.
- Frank, A. G. (1969). Capitalism and Underdevelopment in Latin America. Monthly Review Press.
- Friedmann, J. (1966). Regional Development Policy: A Case Study of Venezuela. MIT Press.
- 9). The Spatial Economy: Cities, Regions and International Trade. MIT Press.
- Gilbert, A., & Gugler, J. (1992). Cities, Poverty and Development. Oxford University Press.
- Harvey, D. (1982). The Limits to Capital. Basil Blackwell.
- Harvey, D. (1973). Social Justice and the City. Edward Arnold.
- Jackson, R., & Sørensen, G. (2013). Introduction to International Relations: Theories and Approaches. Oxford University Press.
- Keohane, R. O., & Nye, J. S. (1977). Power and Interdependence: World Politics in Transition. Little, Brown.
- Myrdal, G. (1957). Economic Theory and Underdeveloped Regions. Duckworth.
- OECD (2013). Rural–Urban Partnerships: An Integrated Approach to Economic Development.
- Pahl, R. E. (2007). Rural–Urban Dynamics and Social Cohesion. Journal of Rural Studies, 23(1), 65–77.
- Perroux, F. (1950). Economic Space: Theory and Applications. Quarterly Journal of Economics, 64(1), 89–104.
- Rodríguez-Pose, A. (2018). The Revenge of the Places That Don’t Matter. Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 11(1), 189–209.
- Smith, D. M. (1977). Human Geography: A Welfare Approach. Edward Arnold.
- Smith, N. (1984). Uneven Development: Nature, Capital, and the Production of Space. Blackwell.
- Soja, E. W. (1980). The Socio-Spatial Dialectic. Annals of the Association of American Geographers, 70(2), 207–225.
- Tacoli, C. (2006). Rural–Urban Linkages and Pro-Poor Agricultural Growth. World Development, 34(3), 529–547.
- Tacoli, C. (2003). The Links Between Urban and Rural Development. Environment and Urbanization, 15(1), 3–12.
- Tacoli, C. (1998). Rural–Urban Interactions: A Guide to the Literature. Environment and Urbanization, 10(1), 147–166.
