ارزیابی ایدۀ تفکیک قوا در ایران؛ از توازن ناقص تا تمرکز کامل

الموضوعات :

ابوالفضل قاسمی شیری ¹ , بابک باصری ² , مهدی شیخ موحد ³ , روح الله رحیمی ⁴

1 - دانشجوی دکتری تخصصی گروه حقوق عمومی،واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.
2 - استادیار گروه حقوق عمومی،واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.
3 - استادیار گروه حقوق عمومی،واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.
4 - استادیار گروه حقوق عمومی،واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.

تاريخ الإرسال : 10 الإثنين , صفر, 1447 تاريخ التأكيد : 01 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1447 تاريخ الإصدار : 08 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1447

الکلمات المفتاحية: تفکیک قوا , نظارت و تعادل , استقلال قوا, بازنگری , همه‌پرسی ,

ملخص المقالة :

نظارت و تعادل میان قدرت‌های سیاسی و ایجاد راهکاری حقوقی برای برقراری و تداوم آن و دستیابی به شیوه ای مطلوب، از مهمترین کار ویژه‌های یک ساختار حقوقی کارآمد است. فقد مبانی فکری سنجیده و پذیرفته برای ساز و کار نظارت و تعادل، موجب بروز رویه‌های نامطلوب در جهت برهم‌خوردن توازن قدرت‌ها و در نتیجه بروز تمرکز قدرت و فساد خواهد شد. پرسش اصلی این مقاله از چیستی و چگونگی رویۀ عملی حکومت در توزیع قدرت است و اینکه آیا با ایدۀ تفکیک قوا سازگار هست یا خیر؟ روش تحقیق، توصیفی_تحلیلی است که به شیوۀ کتابخانه‌ای به گردآوری داده‌ها پرداخته شده است. توصیفی است به این معنا که در ابتدا به توصیف و توضیح مفاهیم و موضاعات مورد بحث پرداخته ایم و مقصود خود را از طرح آن ها مشخص کرده ایم. سپس به تحلیل داده ها پرداخته ایم به این معنا که مقدمات و نتایج استدلالات و مباحث را ارزیابی کرده ایم و به نقد و بررسی آنها پرداخته ایم تا تناقضات و کاستی های آنها آشکار شود. بدین منظور هم به ارزیابی اصول قانون اساسی و معانی و پیامدهای آن پرداخته ایم و هم به مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی و فرامین امام خمینی (ره) ارجاع داده ایم. حاصل آنکه، از ویژگی‌ها و مبانی اصول تفکیک قوا در ساختار حقوقی ما نمی‌توان به درستی سراغ گرفت، بر این اساس رویۀ عملی حکومت نیز سازگاری چندانی با مبانی نظارت و تعادل و تفکیک و توازن قدرت‌ها ندارد بلکه در جهت عکس آن در حرکت است.

المصادر:

1. اختر شهر، علی. (1387). توزیع قدرت در ساختار قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی،سال چهارم،شماره ۱۲. ص187_167
2. ارسطا، محمد جواد. (1398). تحلیل مبانی نظام جمهوری‌اسلامی‌ایران. چاپ اول. تهران: انتشارات مجد.
3. آرنت، هانا. (1381). انقلاب. ترجمه عزت الله فولادوند. چاپ سوم. تهران: انتشارات خوارزمی.
4. بهادری جهرمی، علی.(1390). مفهوم و جایگاه استقلال قوا در حقوق‌اساسی جمهوری اسلامی ایران. پژوهشنامه حقوق‌اسلامی. شماره‌اول. بهار و تابستان. پیاپی۳۳. ص120_87
5. پروین، خیرالله و درویش‌متولی، میثم. (1392). مأخذ شریعت ناظر در نظام تقنینی جمهوری‌اسلامی ایران. فصلنامه حکومت اسلامی. سال هجدهم شماره اول،پیاپی. ص136_115
6. پورتال امام خمینی ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۲،آیا امام با شاه ملاقات داشت؟پاسخ آری است. ولی فقط یک‌بارآن‌هم‌در‌سال ۱۳۲۹به‌درخواست مرحوم‌آیت‌الله‌بروجردی،imam-khomeini.ir
7. تابناک،۶ آبان ۱۳۹۶،ماجرای مینو خالقی و سپنتا نیکنام،نظام مخالفت با حکم تعلیق را تحمل کند، tabnak.ir
8. خلیلی، محسن. (1384). روابط مجمع تشخیص مصلحت نظام و قوه مجریه در چهارچوب‌بندی برنامه توسعه همه جانبه کشور. نشریه حقوق اساسی. سال سوم. شماره ۴. ص50_7
9. خمینی(ره)، روح الله. (بی تا). رساله توضیح‌المسائل آیت‌الله‌العظمی حاج سید روح‌الله خمینی(ره). قم: حوزه علمیه.
10. راسخ، محمد. (1398). نظارت و تعادل در نظام حقوق اساسی. چاپ ششم. تهران: انتشارات دراک.
11. رزاقی، محمدرضا. (1397). ترسیم نظریه نقش مقام رهبری در موازنه قوا در چهارچوب نظام جمهوری اسلامی ایران. جستارهای حقوق عمومی. سال دوم. شماره ۴۴. ص140_115
12. ریاحی، نوربخش(1399). مبانی و مدل‌های تفکیک‌قوا در ایران و نظام‌های سیاسی مردم سالار(انگلیس،فرانسه،آمریکا). فصلنامه پژوهش‌های حقوق تطبیقی عدالت و انصاف. سال دوم. شماره نهم. ص 50-23
13. زارعی، محمدحسین و حسینی، سیدمحمد و نجفی کلیانی، محمد.(1398). شورای عالی انقلاب فرهنگی در ترازوی استقلال قوا. مطالعات حقوقی. دوره یازدهم. شماره3. ص 141_105
14. سایبانی، علیرضا و حمزه‌ای ماشاری، صالح. (1396). نقش و جایگاه ولایت فقیه و ارتباط آن با تفکیک قوا در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. ماهنامه پژوهش ملل. دوره دوم شماره ۱6. ص140_115
15. عصر ایران،۳۱ تیر ۱۳۹۷، علی مطهری: بعد از سپنتا نیکنام نوبت مینو خالقی است، asriran.com
16. قوچانی، محمد. (1385). سه اسلام. چاپ دوم. تهران: نشر سرایی.
17. مطهری، مرتضی. (1378). پیرامون انقلاب اسلامی. چاپ شانزدهم. تهران: انتشارات صدرا.
18. مطهری، مرتضی. (بی تا). ده گفتار. تهران: انتشارات صدرا.
19. منصور نژاد، محمد. (1378). تفکیک قوا، ولایت مطلقه فقیه و استقلال قوا. فصلنامه حکومت اسلامی. شماره ۱۱. ص63_40
20. ورعی، سید جواد . (1385). مبانی و مستندات قانون‌اساسی به روایت قانونگذار. چاپ اول. تهران: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
21. هاشمی، سید محمد. (1386). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران جلد دوم. چاپ هجدهم. تهران: نشر میزان