بررسی زیبایی در اندیشۀ عطار با نگرش به آراء هیوم
الموضوعات :
معصومه شکوری
1
,
کوروس کریم پسندی
2
,
نعیمه کیالاشکی
3
,
مریم شادمحمدی
4
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ايران.
3 - استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ايران.
4 - استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامي، چالوس، ايران.
الکلمات المفتاحية: عطار, هیوم, فلسفه, عرفان, زیبایی¬شناختی.,
ملخص المقالة :
مقولۀ زیبایی¬شناسی که امروزه شاخه¬ای ازعلم فلسفه نامیده می¬شود، با ادبیات، ارتباطی دیرینه دارد. این مقاله به روش تحلیلی- تطبیقی و با ابزار کتابخانه¬ای بر آن است تا وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه عطار و هیوم را واکاوی نماید. نتیجۀ مطالعات آنکه: هر دو اندیشمند به سه نوع درک از زیبایی معتقد هستند؛ در باب زیبایی حسی، به درک زیبایی¬های عینی ایمان دارند اما نقطۀ افتراق دیدگاه آن دو در این است؛ که عطار زیبایی محسوس را عین و نمود زیبایی الهی می¬داند. علاوه بر آن بن¬مایۀ فکری عطار در درک زیبایی عقلی، رنگ عرفانی دارد به همین دلیل، او عقل را در مسیر سلوک زیبایی عاجز می¬داند. هیوم معتقد است عقل، تنها می¬تواند صحت و سقم پدیده¬ای را تفکیک کند، اما فضیلت یا رذیلت یک فعل به وسیلۀ احساس معین می-شود.علاوه بر موارد مذکور،عطارعالی¬ترین نوع درک زیبایی را زیبایی شهودی و معرفتی می¬داند مضاف بر اینکه منبع تمام زیبایی¬ها را ذات اقدس الهی می¬داند. در این راستا، هیوم صراحتاً به این موضوع نپرداخته است؛ اما از دیدگاه اوانسان هرگز نمی¬تواند صفتی را در خود بیابد که در دیگری نباشد. این برهان هیوم به طور ضمنی، به منشأ زیبایی مطلق (خداوند) اشاره دارد که دقیقاً با دیدگاه عطار درباب زیبایی حقیقی قرابت دارد.
1) قرآن کریم (1380). ترجمۀحسین الهی قمشه¬ای، قم: فاطمه الزهرا.
2) ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1381). شعاع اندیشه و شهود در فلسفۀ سهروردی، چاپ ششم. تهران: حکمت.
3) ابن‌عربى، محيى الدين (1384). فتوحات مکّیه (17جلدی)، ترجمۀخواجوی، جلد7 ،چاپ دوم. تهران:مولی.
4) احمدی، بابک (1375). حقیقت و زیبایی، چاپ سوم. تهران: نشرمرکز.
5) اشرف زاده، رضا و همکاران (1394). مدینه فاضله در منطق الطیر عطار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد.
6) افلاطون (1377). دورۀ آثار افلاطون، ترجمۀ محمد حسن لطفی و رضا کاویانی، جلد اول، تهران: خوارزمی.
7) بلخی، مولانا جلال الدین ( 1363). مثنوی معنوی، به اهتمام نصرالله پور جوادی، جلد دوم، تهران: امیرکبیر.
8) پورجوادي، نصرالله (1372). حکمت نی و تقدس زبان فارسي در کتاب بوي جان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
9) دورانت، ویل (1369). لذات فلسفه، ترجمۀ عباس زریاب، چاپ پنجم. تهران:سازمان انتشارات وآموزش انقلاب اسلامی.
10) رازی، محمد بن زکریا (1973م / 1393ق). رسایل فلسفیه، تحقیق پل کرواس، بیروت، 16/الافاق الجدیده.
11) رازی، نجم الدین (1369). مرصاد العباد من المبد إلی المعاد، تهران: کتابخانه سنایی.
12) ریاضی، حشمت الله (1381). آیات حسن و عشق، سیر تصوف و عرفان تا قرن پنجم هجری، تهران: حقیقت.
13) ریتر، یواخیم و دیگران (1389). فرهنگ‌نامه تاریخی مفاهیم فلسفی، ویراستاری محمدرضا بهشتی و بهمن پازوکی. جلد اول. تهران : موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، موسسه فرهنگی پژوهشی نوع ارغوان.
14) سجادی، سید جعفر (1370). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: کتابخانه طهوری.
15) سوانه، پير (1391). مبانی زيبايی¬شناسی، ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی.
16) شفیعی کدکنی، محمدرضا (1399). مقدمۀ تصحیح وتعلیق بر تذکره الاولیاء عطار نیشابوری، جلد اول،چاپ ششم. تهران: سخن.
17) طباطبایی، محمد حسین (1387). برهان، ترجمه تصحیح و تعلیق مهدی قوام صفوی، قم: بوستان کتاب.
18) _____،_____ (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ قم: دفتر انتشارات اسلامی.
19) طوسی، نصیرالدین (1387). اخلاق ناصری، مجتبی مینوی – علیرضا حیدری، چاپ ششم، تهران: خوارزمی.
20) ____،____ (1375). شرح الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
21) عطار، شیخ فریدالدین محمد(1397).الهی نامه، مقدمه تصحیح وتعلیقات دکترمحمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ هشتم،تهران: سخن.
22) ____، ____ (1399). تذکرة الاولیا، تصحیح دکترمحمدرضا شفیعی کدکنی، جلد اول، چاپ ششم، تهران: سخن.
23) ____،____ (1400). منطق الطیر، مقدمه تصحیح و تعلیقات دکترمحمدرضا شفیعی کدکنی،چاپ بیستم، تهران: سخن.
24) ____، ____ (1401). دیوان عطار، شرح احوال عطار، استاد بدیع الزمان فروزانفر، چاپ دهم، تهران: نگاه.
25) غزالی، محمد بن محمد (1975). معارج القدس فی مدارج معرفته النفس، بیروت: در الافاق الجدیده.
26) فروزانفر، بدیع الزمان ( 1388). شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار نیشابوری، تهران: زوار
27) فرشیدور، خسرو ( 1363). درباره ادبیات و نقد ادبی، جلد اول، تهران: امیرکبیر.
28) قونوی، صدرالدین (1390). مفتاح الغیب، مقدمه و ترجمه محمد خواجوی، تهران: مولی.
29) کاپلسون، فردریک (1362). تاریخ فلسفه، فیلسوفان انگلیسی، از هابز تا هیوم، ترجمۀ امیرجلال الدین اعلم، تهران: سروش.
30) _____، ____ (1370). تاریخ فلسفه، ترجمۀ امیرجلال الدین اعلم، جلد پنجم، تهران: سروش.
31) کارل، نوئل (1391). هنر در سه بعد، ترجمۀ کریمی، تهران: ققنوس.
32) کریمیان صیقلانی، علی (1392). مبانی زیباشناسی درعرفان اسلامی، چاپ اول،تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه¬ها، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی؛گیلان؛دانشگاه گیلان.
33) گنجی¬پور و همکاران (1400). رابطۀ لذت و سعادت از دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا، نشریۀ پژوهش¬های فلسفی، شمارۀ 35، صفحه 292-272.
34) مصباح یزدی، محمدتقی (1388). اخلاق در قرآن، تحقیق و نگارش محمدحسین اسکندری،جلد دوم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
35) نیوتن، اریک (1381). معنی زیبایی، ترجمۀ پرویز مرزبان، چاپ پنجم، تهران: علمی و فرهنگی.
36) هیوم، دیوید (1399). جستارهای زیبایی شناختی، ترجمۀ محسن کرمی، چاپ اول، تهران: کرگدن.
37) یاسپرس،کارل (1362). فلوطین، ترجمۀ محمد حسن لطفی، تهران: شرکت سهامی خوارزمی.
38) يونگ، كارل گوستاو (1393). انسان و سمبولهایش، ترجمه محمود سلطانيه، چاپ هفتم، تهران: جامی.
39) نیکلاس پاپاس و همکاران (1386). زیبایی، ترجمۀ شجاعی هنرور، در نشریه زیباشناخت هنر و معماری. زمستان ۸۶ . شماره ۱۷. صفحه ۶۳ تا ۹۴.
40) Hume, David (1888). A Treatise of Human Nature: an Attempt to Introduce the Experimental method of Reasoning into Moral Subjects edited by L.A.Selby-Bigge- M.A.Oxford: Clarendon Press.
41) ……… ، ………. (1960). A Treatise of Human Nature Edited by L.A. Selby Bigge Oxford University Press Reprint of 1888 Eleventh Edition.
42) …………. ،……. (2005). Enquiries Concerning the Human Understanding and Concerning the Principles of Morals. Liberty Fund Inc.
43) Jevons W. Stanly, The Theory of Political Economy, in Jevons, the Theory of Political Economy؛ edited by R. d. Collison Black, Penguim Books, 1970, Middlesex, England, 1871.
44) Kristelle, P.O (1951). “The Modern System of the Art, Journal of the History of Ideas”, Vol.12، No.4pp.496-527.
45) Penelhum، Terence (2009). Hums Moral Psychology, in: The Cambridge Companion to Hume, Edited by David Fate Norton and Jacqueline Taylor, Cambridge: Cambridge University Press, First Edition.
46) Taylor، Jacqueline (2006). Virtue and the Evaluation of Character in: The Blackwell Guide to Humes Treatise Edited by Saul Traiger London: Blackwell Publishing First Edition.
