ساختار قدرت و گفتمان نهادی در شوراهای آموزش و پرورش شهرستان‌ها: تحلیلی مردم‌نگارانه از منطق‌های سلطه و طرد مشارکت
الموضوعات :
علیرضا سعدی پور
1
,
زهره شکیبایی
2
,
علی خلخالی
3
1 - گروه مدیریت آموزشی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران
2 - گروه علوم تربیتی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران
3 - گروه علوم تربیتی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران
الکلمات المفتاحية: مردم‌نگاری نهادی, ساختار قدرت, گفتمان آیینی, مشارکت تعلیق‌شده, شوراهای آموزش و پرورش.,
ملخص المقالة :
هدف این پژوهش، واکاوی مردم‌نگارانه ساختار قدرت و گفتمان نهادی حاکم بر شوراهای آموزش و پرورش شهرستان‌هاست. این پژوهش بر این فرض استوار است که تجربه مشارکت در شورا، نه صرفاً تابع ساختارهای قانونی و آیین‌نامه‌ای، بلکه متأثر از روابط پنهان قدرت، زبان مسلط نهادی، آیین‌های گفتار و سکوت، و تجربه زیسته کنشگران است. پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و با بهره‌گیری از روش مردم‌نگاری تفسیری انجام شده است. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته، گروه‌های کانونی، و تحلیل اسناد رسمی شوراها گردآوری و با روش کدگذاری سه‌مرحله‌ای تحلیل شده‌اند. یافته‌ها نشان داد که ساختار قدرت در شوراها از نظمی پنهان و غیررسمی پیروی می‌کند که تصمیم‌ها را پیشاپیش در بیرون از جلسه سامان می‌دهد و نقش مشارکت‌کنندگان را به تأییدگر فرمالیستی تقلیل می‌دهد. گفتمان حاکم بر شورا، زبانی آیینی، تکراری و محافظه‌کارانه است که تضارب آرا را حذف و سکوت را فضیلت می‌نماید. همچنین تجربه زیسته اعضای شورا حاکی از وضعیت «مشارکت تعلیق‌شده» است، جایی که حضور نهادی بدون امکان اثرگذاری واقعی تداوم می‌یابد. این سه خوشه مفهومی، یعنی قدرت در سایه، گفتمان آیینی، و مشارکت تعلیق‌شده، ساختاری مثلثی از سلطه نرم و طرد مشارکت را بازنمایی می‌کنند. نتایج نشان داد که اصلاح شوراها مستلزم بازاندیشی در زبان، آیین‌ها، و ساختارهای نامرئی مشارکت است، نه صرفاً تغییر در ترکیب اعضا یا سازوکار اجرایی
نابع فارسی
رضایی، ش. (۱۳۹۸). تحلیل نابرابری قدرت در فرآیند مشارکت معلمان در نهادهای مدرسه. پژوهش‌نامه مطالعات نهادی آموزش و پرورش، ۱۲(۲)، ۵۰–۷۷.
سلیمانی، م. (۱۳۹۹). بررسی تطبیقی سیاست‌های مشارکت مردمی در شوراهای آموزش و پرورش. فصلنامه مطالعات سیاست‌گذاری آموزش و پرورش، ۶(۳)، ۳۲–۵۴.
صالحی، ف. (۱۳۹۸). فرهنگ گفت‌وگو در نهادهای اداری ایران: مطالعه‌ای کیفی در میان مدیران آموزش و پرورش. پژوهش در علوم اجتماعی، ۲۵(۳)، ۲۳–۴۸.
کوشا، ع. (۱۴۰۰). مشارکت واقعی یا نمایشی؟ بررسی کارکرد شوراهای آموزش و پرورش استان‌های شمالی کشور. فصلنامه مدیریت آموزشی، ۱۸(۱)، ۱۰۲–۱۲۹.
معتمدی، م. (۱۴۰۲). گفتمان رسمی در شوراهای آموزش و پرورش: تحلیل انتقادی محتوای صورت‌جلسات. فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی در آموزش، ۲۷(۴)، ۴۵–۶۸.
نیک‌نام، ه. (۱۴۰۱). روابط غیررسمی و ساختار قدرت در جلسات شوراهای آموزش و پرورش. پژوهش‌نامه نهادهای آموزشی محلی، ۱۱(۲)، ۹۱–۱۱۶.
یوسفی، س. (۱۳۹۹). مشارکت مردمی در تصمیم‌گیری‌های آموزشی: تحلیل موردی شوراهای آموزش و پرورش. فصلنامه نوآوری در علوم تربیتی، ۱۱(۲)، ۶۹–۹۳.
منابع انگلیسی
Ball, S. J. (2012). The micro-politics of the school: Towards a theory of school organization. Routledge.
Bourdieu, P. (1990). The logic of practice. Stanford University Press.
DiMaggio, P. J., & Powell, W. W. (1991). The new institutionalism in organizational analysis. University of Chicago Press.
Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: The critical study of language. Longman.
Foucault, M. (1977). Discipline and punish: The birth of the prison (A. Sheridan, Trans.). Pantheon Books.
Nguyen, T. M. (2023). Symbolic participation and bureaucratic reality: Local education councils in Vietnam. Asian Education and Development Studies, 12(1), 89–106. [https://doi.org/10.1108/AEDS-10-2022-0273]
Pak, H. (2020). Cultural scripts of hierarchy: The hidden curriculum of Korean school meetings. Comparative Education Review, 64(2), 247–268.
Pink, S., & Morgan, J. (2013). Short-term ethnography: Intense routes to knowing. Symbolic Interaction, 36(3), 351–361.
Schwandt, T. A. (1994). Constructivist, interpretivist approaches to human inquiry. In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of qualitative research (pp. 118–137). Sage.
Strauss, A., & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory (2nd ed.). Sage.
Thomas, R. (2021). Discursive rituals of local governance: Participation, silence and resistance. Urban Affairs Review, 57(3), 849–875. [https://doi.org/10.1177/1078087419873547].
