تحلیل تطبیقی کارآموزی دانشجویان معمای و کارورزی دانشجومعلمان (گامی به سوی بازطراحی الگوی شایستگی محور)
الموضوعات : architectureسیده زهرا صفائی 1 , محسن فیضی 2 , مهدی خاک زند 3
1 - پژوهشگر دکتری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.
2 - استاد، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.
3 - دانشیار، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: آموزش معماری, کارآموزی معماران, کارورزی دانشجومعلمان, شایستگی حرفه‌ای, برنامه درسی شایستگی محور,
ملخص المقالة :
گذار از دانشگاه به حرفه، مرحله‌ای اساسی در تربیت دانشجویان معماری است که کارآموزی در این مسیر نقش واسطه‌ای مهمی دارد. علی‌رغم وجود سرفصل‌های متنوع، برنامه‌های کارآموزی معماری در ایران در پرورش شایستگی‌های حرفه‌ای دانشجویان کارآمد نیستند. این پژوهش با رویکرد کیفی و روش تطبیقی مبتنی بر الگوی چهارمرحله‌ای بردی، به مقایسه ساختار و مؤلفه‌های برنامه درسی براساس الگوی تایلر شامل اهداف، محتوا، شیوه اجرا و ارزشیابی-در سرفصل‌های کارآموزی معماری و کارورزی تربیت معلم می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که برنامه کارورزی معلمان با ساختار مرحله‌ای، اهداف شایستگی محور، محتوای چندلایه و تأملی، اجرای موقعیت محور و ارزشیابی تکوینی چندمنبعی، بستری نظام‌مند و منسجم برای رشد تدریجی توانمندی‌های حرفه‌ای فراهم می‌سازد. در مقابل، کارآموزی معماری اغلب از انسجام ساختاری، اهداف رفتاری و صریح، محتوای هدفمند و نظام ارزشیابی مبتنی بر عملکرد بی‌بهره‌اند. این نتایج، بر لزوم بازطراحی کارآموزی معماری با الگوگیری از رویکرد شایستگی‌محور کارورزی معلمان تأکید دارد.
المصادر:
1. اسلامی، سید غلامرضا؛ اسلامی، سید یحیی؛ و نقدبیشی، رضا. (1395). تبيين راهكارهاي اجرايي دانشكده معماري پرديس هنرهاي زيبا دانشگاه تهران با تاكيد بر آسيب شناسي و ساماندهي كيفيت وضع موجود. نشريه علمي – پژوهشي انجمن علمي معماري و شهرسازي ايران، 12، 56- 47. https://www.isau.ir/article_62029_6e5d15f7a12c823e91a309461d0bd3ac.pdf
2. آقازاده، احمد. (1393). آموزش و پرورش تطبیقی. سمت، تهران. https://dl.jozveban.ir/jozve/olomtarbiyati/amozesh-parvarsh-tatbigi.pdf
3. امام جمعه، محمدرضا؛ مهرمحمدی، محمود (1385)، نقد و بررسی رویکردهای تدریس فکورانه به منظور ارائه برنامة درسی تربیت معلم فکور. فصلنامة برنامة درسی، 3، 66 – 30. https://www.ensani.ir/fa/article/273070
4. تربتی نژاد، حسین؛ و نیازی، صدیقه. (1397). اهمیت و جایگاه کارآموزی در نظام آموزشی کشور. دومین همایش منطقه ای کارورزی، توسعه شایستگی های حرفه‌ای، دانشگاه فرهنگیان، پردیس امام خمینی گرگان. https://civilica.com/l/9076/
5. تقی زاده، کتایون. (1394). مشكلات و پیچیدگی های انتقال مفاهیم سازه ای در فرایند آموزش معماری. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 20(4)، 98 – 87. https://jfaup.ut.ac.ir/article_59675_7d5bb91a4d19817fd792e3cc2c7bfe1f.pdf
6. جمشیدی توانا، اعظم؛ امام جمعه، محمدرضا؛ و عصاره، علیرضا. (1395). تجارب دانشجو-معلمان از نقش مربی در پیوند عمل و نظر در برنامه کارورزی. دو فصلنامه نظر و عمل در برنامه درسی، 7، 226 – 197. https://sid.ir/paper/241843/fa
7. جمیری، وحیده؛ حاتمی، جواد؛ فتحی آذر، اسکندر؛ و پاکدل فرد، محمدرضا. (1389). بررسی میزان انطباق برنامه درسی رشته کارشناسی مهندسی معماری با نیازهای بازار کار در ایران. دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی، 1(2)، 133-111. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1966040
8. حجت، عیسی. (1383). آموزش خلاق – تجربه 1381. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 18، 36 – 25. https://jhz.ut.ac.ir/article_10677.html
9. دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران. (1400). برنامه درسی مقطع کارشناسی پیوسته رشته مهندسی معماری. https://arch.iust.ac.ir/content/13018/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C
10. دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه یزد. (1398). بازنگری برنامه درسی دوره کارشناسی معماری. https://yazd.ac.ir/Upload/modules/files/documents/pages/offices/educational/deputy/planning/approvals/syllabus/bs/B46.pdf
11. درودگر، قاسم. (1388). اصلاح شیوه گزینش دانشجو به منظور ارتقاء کیفیت آموزش معماری. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 38، 36 – 25. https://journal.ut.ac.ir/article_22247.html
12. رحمانی، سارا. (1395). پیمایش قابلیت های حرفه‌ای فارغ‌التحصیلان کارشناسی معماری در تطبیق با اهداف برنامه درسی، سومین کنفرانس روانشناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی با رویکرد بین المللی. مشهد. https://civilica.com/doc/593470
13. رزاقی اصل، سینا؛ و رحیمی آریایی، افروز. (1395). بررسي اهميت و نحوه آموزش نقد بنا به دانشجويان رشته معماري از ديدگاه اساتيد معماري ايران. نشريه انجمن علمي معماري و شهرسازي ايران، 12، 93- 83. https://www.isau.ir/article_62032_d595a684ed0128ed2388cc7fc12d3ca8.pdf
14. رستمی نجف آبادی، مصطفی؛ و آقاحسینی دهاقانی، محمدباقر. (1395). راهبردهای ارتقای کیفیت آموزش دروس کارگاه مصالح و ساخت و مصالح ساختمانی در رشته معماری. نشریه علمی مرمت و معماری ایران، سال 6(11)، 115-101. http://mmi.aui.ac.ir/article-1-91-fa.html
15. رستمی نجف آبادی، مصطفی؛ و جهانبخش، عباس (1392). راهکارهای ارتقای نقش دروس فنی در توان حرفه‌ای فارغ‌التحصیلان کارشناسی معماری. نشریه علمی مطالعات تطبیقی هنر، سال 3(6)، 111-99. https://jfaup.ut.ac.ir/article_89289_b66661c1ec7fb65c75e66e4bc92380c4.pdf
16. شریعت راد، فرهاد؛ و مهدوی پور، حسین. (1387). ارزیابی نقش درس طرح معماری4 در توان حرفه‌ای دانش آموختگان معماری دانشگاه یزد. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 36، 57 – 49. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1016094
17. شورای برنامه ریزی آموزشی فنی و حرفه‌ای وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (1399). برنامه درسی دوره کارشناسی پیوسته مهندسی حرفه‌ای معماری. https://www.shariaty.ac.ir/file/download/page/1638253780-.pdf
18. شورای برنامه ریزی، گسترش و نظارت آموزشی دانشگاه تهران. (1402). مشخصات کلی، برنامه درسی و سرفصل دروس دوره کارشناسی مهندسی معماری. https://arch.ut.ac.ir/architecture
19. شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (1395). برنامه درسی کارشناسی رشته مهندسی معماری دانشگاه فردوسی مشهد. https://vpap.um.ac.ir/images/34/sfm/barnamedarsi/memari1.pdf
20. شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (1400). بازنگری برنامه درسی رشته مهندسی معماری مقطع کارشناسی پیوسته گروه هنر و معماری پیشنهادی دانشگاه شهید بهشتی https://aghigh.ac.ir/files/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C1400-11-19.pdf
21. صالحی عمران، ابراهیم؛ و عظیمی، فاطمه. (1392). بررسی چالش های دانشجویان دختر در کارورزی بر اساس سه متغیر دانش، نگرش و مهارت؛ مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل. همایش ملی کارآموزی؛ دریچه ای بسوی ارتباط موثر صنعت و دانشگاه، ساری، دانشگاه مازندران. https://civilica.com/doc/280587
22. صداقتی، عباس؛ و حجت، عیسی. (1398). مقایسه تطبیقی دوره کارشناسی ارشد پیوسته با کارشناسی ارشد ناپیوسته معماری در ایران از دیدگاه استادان، کارفرمایان و دانش آموختگان. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 24(4)، 19-5. https://jfaup.ut.ac.ir/article_73553_744c6402a398020ca748815b4e220432.pdf
23. صفرنواده، مریم؛ موسی پور، نعمت الله؛ اظهری، محبوبه؛ و محمدشفیعی، عبدالسعید. (1398). تجربه زیسته دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان از برنامه جدید کارورزی تربیت معلم ایران. دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی،10(19)، 169-149. https://www.sid.ir/paper/219554/fa
24. عابدینی بلترک، میمنت؛ و محمدی زاده، سمیه. (1392). بررسی ضرورت گذراندن درس کارورزی برای دانشجویان علوم تربیتی موردمطالعه: دانشجویان دکتری علوم تربیتی دانشگاه اصفهان. همایش ملی کارآموزی؛ دریچه ای بسوی ارتباط موثر صنعت و دانشگاه، ساری، دانشگاه مازندران. https://civilica.com/doc/280588
25. عشرتی، پرستو؛ و جم، آناهیتا. (1402). سنجش دیدگاه شرکت های مهندسان مشاور درباره مهارت‌های سخت و نرم در استخدام تازه دانش آموختگان معماری. نشریه معماری و شهرسازی ایران، 14(1)، 133-150. https://sid.ir/paper/1088971/fa
26. غریب‌پور, افرا و توتونچی مقدم, مارال. (1394). بازنگری تطبیقی برنامۀ آموزش پایۀ طراحی در دورۀ کارشناسی معماری. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی, 20(4), 59-72. https://jfaup.ut.ac.ir/article_59673.html
27. فرضیان، محمد؛ و کرباسی، عاطفه. (1393). «دست ساخته ها - تجربه شخصی» یادگیری از راه ساختن در آموزش معماری. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 19(3)، 96 – 87. https://jfaup.ut.ac.ir/article_55411.html
28. فلاحی، فاطمه؛ احمدی ادبی، عفت؛ و حسین زاده، ام البنین (1395). کارورزان و برنامه ی جدید کارورزی: روایتی از است ها و نیست ها، بایدها و نبایدها. نخستین همایش کشوری کارورزی، دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید بهشتی مشهد. https://civilica.com/doc/483593
29. قادرمرزی، حبیب اله؛ علی عسگری، مجید؛ معروفی، یحیی و حسینی خواه، علی. (1396). مقایسه برنامه قصد شده، اجرا شده و کسب شده درس کارورزی به منظور ارائه راهکار مناسب (مورد مطالعه: دانشگاه فرهنگیان استان کردستان). فصلنامه تدریس پژوهی، 3، 143- 131. https://trj.uok.ac.ir/article_54309.html
30. قادری، مصطفی؛ ناطقی، فائزه؛ و نصرتی، نسرین. (1395). راهنمای ارائة مدلی نظری برای کارورزی بر اساس مدل های دانش عملی و دیدگاه ژوزف شوآب در پرکتیکال دو. نخستین همایش کشوری کارورزی، دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید بهشتی مشهد. https://civilica.com/doc/483527
31. قنبری، مهدی؛ نیکخواه، محمد؛ و نیکبخت، بهاره. (1396). آسیب شناسی کارورزی دانشگاه فرهنگیان: یک مطالعۀ آمیخته. فصلنامه نظریه و عمل در برنامه درسی، 10، 64 – 33. https://system.khu.ac.ir/cstp/article-1-2701-fa.pdf
32. کرباسی، عاطفه؛ و صدرام، وحید. (1395). تعلیم معماری یا تربیت معمار: تاملی در رسالت زمانمند مدرس طراحی معماری. صفه، 26(73)، 20 – 5. https://soffeh.sbu.ac.ir/article_100314.html
33. لیتکوهی، ساناز. (1392). بررسی رابطه بین سابقه تحصیلی دانشجویان معماری و قضاوت پروژه پایانی آنان. معماری و شهرسازی ایران، -(6)، 77-87. https://sid.ir/paper/250877/fa
34. لیتکوهی، ساناز؛ لیتکوهی، ساچلی؛ و قربانی، علی. (1387). بررسی وضعیت حرفه‌ای فارغ‌التحصیلان معماری، نقش آموزش های آکادمیک در آماده‌سازی حرفه‌ای دانشجویان. سومین همایش آموزش معماری، پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران، تهران. https://civilica.com/doc/81378
35. محمودی، سید امیرسعید. (1381). چالش های آموزش طراحی معماری در ایران. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 12، 79 – 70. https://jhz.ut.ac.ir/article_10651.html
36. محمودی، سید امیرسعید؛ و ناری قمی، مسعود. (1393). «ارزیابی پس از بهره برداری» یک هدف و یک وسیله آموزشی در معماری. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 19(1)، 82 – 71. https://jfaup.ut.ac.ir/article_55379.html
37. مرکز برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی وزارت آموزش‌وپرورش. (1398). برنامه درسی کارورزی در دوره کارشناسی پیوسته آموزش ابتدایی (فرهنگیان). https://dl.heyvagroup.com/admin/Files/upload/amozesh-ebtedayi-98.pdf
38. معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه فرهنگیان. (1398). سرفصل بازنگری شده دروس کارورزی دوره های کارشناسی پیوسته. https://cfu.ac.ir/fa/attach/582403
39. معدندار آرانی، عباس. (1394). مطالعات تطبیقی در آموزش و پرورش، کاربست روش های جدید تحقیق. فصلنامه خانواده و پژوهش، 27، 90 – 69. https://qjfr.ir/article-1-54-fa.pdf
40. مهرمحمدی، محمود. (1393). کارورزی بزرگ ترین پروژه دانشگاه فرهنگیان. مجله آموزش نامه، 1(4)، 2.
41. موسی پور، نعمت الله. (1377). ارزشیابی از سیستم آموزشی دوره راهنمایی تحصیلی در برآورد نیاز هدایت تحصیلی و شغلی فراگیران 1344- 1374. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی (باهنر کرمان)، دوره جدید، 3(3)، 122- 144. https://ensani.ir/file/download/article/20120506112411-5138-54.pdf
42. میرریاحی، سعید. (1385). نگرشي بر ارزش يابي در نظام آموزشي طراحي. صفه، 42، 111 – 100. https://www.magiran.com/paper/618552
43. ندیمی، هادی؛ و محمودآبادی، علیرضا. (1394). گامی نو در شیوه ی بیان معماری؛ تجربه استفاده از کاریکاتور در آموزش معماری. نشريه علمي – پژوهشي نامه معماري و شهرسازي دانشگاه هنر، 15، 24 – 5. https://ensani.ir/file/download/article/1651986605-10554-1400-115.pdf
44. نمازیان، علی؛ و قارونی، فاطمه. (1392). حلقه گمشده روان شناسی محیط در آموزش معماری. نشريه علمي – پژوهشي انجمن علمي معماري و شهرسازي ايران، 5، 131- 121. https://www.isau.ir/article_61968_3cb3deaf63b8e20787e597b30938d9de.pdf
45. نیک کار، محمد؛ و دشتی، سهیل (1398). مقایسه تطبیقی محتوای برنامه درسی کارشناسی مهندسی معماری با برنامه توسعه کارآموزی. ششمین کنفرانی بین المللی آموزش مهندسی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد. https://elmnet.ir/article/21096155-85915
46. Al-Ayash, A. A., Hussein, M. F., & Edwar, M. E. (2025). Aligning interior design education with industry needs: Exploring the role of internships in connecting theoretical knowledge and practical skills. International Journal of Design Education, 19(1), 163–179. https://www.researchgate.net/publication/388001607
47. Al-Qahtani, L., & Eweda, N. M. (2016). Internship in architecture and interior design education: Planning and implementing an internship at PNU—a case study. International Journal of Design Education, 10(3), 1–19. https://www.researchgate.net/publication/305175372
48. Behl, M., Harrison, J., Walton, M., Riseng, C., Peroff, D. M., Meltzer, H., Maung-Douglass, E., Lovelace, S., Lake, S. J., Kennedy, M., Kolesar, S., Holen, D., Giannico, G., DeMeester, K., Carney, B., Chilton, L., & Bethel, M. (2024). Sea Grant’s community engaged internship: Expanding participation and cultivating belonging in coastal and ocean sciences. Journal of Environmental Studies and Sciences, 14(3), 581–593. https://doi.org/10.1007/s13412-024-00891-5
49. Boyatzis, R. E. (1982). The competent manager: A model for effective performance. Wiley. https://www.wiley.com/en-us/The+Competent+Manager-p-9780471090316
50. Charlevoix, D. J., Morris, A. R., Russo-Nixon, K., & Thiry, H. (2022). Engaging two-year college students in geoscience: Summer Pre-REU internships and professional development to prepare students for participation in research. Journal of Geoscience Education, 70(3), 323–338. https://doi.org/10.1080/10899995.2021.1971932
51. Chen, Y., & Gan, N. (2021). Sustainable development of employability of university students based on participation in the internship promotion programme of Zhejiang Province. Sustainability, 13(23), 13264. https://doi.org/10.3390/su132313264
52. Choudhari, B., & Parmar, S. (2023). Enhancing undergraduate education through semester-long internship program. In Proceedings of the 2023 6th IEEE International Conference on Advances in Science and Technology (ICAST) (pp. 612–616). IEEE. https://doi.org/10.1109/ICAST60424.2023.10157218
53. Clevenger, C. M., Ozbek, M. E., Fanning, B., & Vonfeldt, S. (2015). Case study of work-based learning involving BIM for infrastructure in support of graduate construction research. International Journal of Construction Education and Research, 11(3), 163–178. https://doi.org/10.1080/15578771.2014.986696
54. Cooper, L., Orrell, J., & Bowden, M. (2010). Work integrated learning: A guide to effective practice. Routledge.https://www.routledge.com/Work-Integrated-Learning-A-Guide-to-Effective-Practice/Cooper-Orrell-Bowden/p/book/9780415335163
55. Eble-Hankins, M., Moser, S., Skidmore, J., Bernstein, S., & Waters, C. (2021). University of Nebraska architectural engineering summer internship course: Case study. Journal of Architectural Engineering, 27(3), 05021004. https://doi.org/10.1061/(ASCE)AE.1943-5568.0000494
56. Erbas, I. (2023). The influence of construction site internships in architecture education: A study on Kolb’s experiential learning theory. Scientific Subject Review, 2(66), 298–313. . https://ssr.incekaralar.com/article/the-influence-of-construction-site-internships-in-architecture-education-a-study-on-kolbs-experiential-learning-theory
57. Erofeeva, A. A., & Molodykh, S. A. (2019). Integration of education, science and production in the organization of internships of students of the specialty “Construction.” Research Result. Theoretical and Applied Linguistics, 5(1), 50–58. https://doi.org/10.18413/2313-8912-2019-5-1-0-5
58. Fiori, C. M., & Pearce, A. R. (2009). Improving the internship experience: Creating a win-win for students, industry and faculty. In Building a Sustainable Future – Proceedings of the 2009 Construction Research Congress (pp. 1–10). ASCE. https://doi.org/10.1061/41020(339)1
59. Kolb, D. A. (1984). Experiential learning: Experience as the source of learning and development. Prentice Hall. https://books.google.com/books/about/Experiential_Learning.html?id=jpbeAAAAIAAJ
60. Kolb, D. A. (1984). Experiential learning: Experience as the source of learning and development. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
https://books.google.com/books/about/Experiential_Learning.html?id=jpbeAAAAIAAJ
61. Lave, J., & Wenger, E. (1991). Situated learning: Legitimate peripheral participation. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511815355
62. Mager, R. F. (1975). Preparing instructional objectives. Fearon-Pitman. https://www.worldcat.org/title/preparing-instructional-objectives/oclc/1258186
63. McHugh, S., Quille, K., Carmody, L., & Nolan, K. (2022). Developing an on-campus internship model for computing students: An alternative experiential learning pathway. In Proceedings of the ACM International Conference (pp. 1–7). ACM. https://doi.org/10.1145/3555009.3555019
64. OECD. (2005). The definition and selection of key competencies (DeSeCo). OECD Publishing. https://www.oecd.org/education/skills-beyond-school/definitionandselectionofcompetenciesdeseco.htm
65. Petry, E. (2018). Professional preparation for architectural engineering technology students. In Proceedings of the 2018 ASEE Conference for Industry and Education Collaboration. ASEE. https://peer.asee.org/professional-preparation-for-architectural-engineering-technology-students
66. Quinn, B. A. (2003). Building a profession: A sociological analysis of the Intern Development Program. Journal of Architectural Education, 56(4), 41–49. https://doi.org/10.1162/104648803322336564
67. Saqan, E. I., & Ashmawy, A. K. (2018). An alternative approach for practical experience in undergraduate engineering curricula. In 2018 World Engineering Education Forum – Global Engineering Deans Council (WEEF-GEDC 2018) (pp. 1–5). IEEE. https://doi.org/10.1109/WEEF-GEDC.2018.8629630
68. Schön, D. A. (1983). The reflective practitioner: How professionals think in action. Basic Books. https://www.worldcat.org/title/reflective-practitioner-how-professionals-think-in-action/oclc/9156275
69. Schreiber, S. (2009). Education for architecture in the United States and Canada. In International Encyclopedia of Education (3rd ed., pp. 13–18). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-08-044894-7.00483-3.
70. Şekerci, Y., Kahraman, M. U., & Cakmak, A. (2021). Internship experience in architecture and interior architecture departments from students’ point of views. Online Journal of Art and Design, 9(2), 172–188. http://www.adjournal.net/articles/92/9221.pdf
71. Sukiman, B. U., Nugraheni, A. S., & Sama-Alee, A. (2024). Innovation of the internship program and its implications for the soft skill development of prospective Islamic religious education teachers at Sunan Kalijaga State Islamic University, Yogyakarta. Jurnal Pendidikan Agama Islam, 21(1), 165–185. https://doi.org/10.14421/jpai.2024.211.165-185
72. Tuning Project. (2003). Tuning educational structures in Europe. University of Deusto. https://www.unideusto.org/tuningeu/
73. Tyler, R. W. (1949). Basic principles of curriculum and instruction. University of Chicago Press. https://press.uchicago.edu/ucp/books/book/chicago/B/bo3644676.html
74. Wang, L., Faria, J., & Steiner, L. (2025). Redesigning the construction internship course with personalized learning paths. In Proceedings of the IEEE Global Engineering Education Conference (EDUCON). IEEE. https://ieeexplore.ieee.org/document/10661563
1. اسلامی، سید غلامرضا؛ اسلامی، سید یحیی؛ و نقدبیشی، رضا. (1395). تبيين راهكارهاي اجرايي دانشكده معماري پرديس هنرهاي زيبا دانشگاه تهران با تاكيد بر آسيب شناسي و ساماندهي كيفيت وضع موجود. نشريه علمي – پژوهشي انجمن علمي معماري و شهرسازي ايران، 12، 56- 47. https://www.isau.ir/article_62029_6e5d15f7a12c823e91a309461d0bd3ac.pdf
2. آقازاده، احمد. (1393). آموزش و پرورش تطبیقی. سمت، تهران. https://dl.jozveban.ir/jozve/olomtarbiyati/amozesh-parvarsh-tatbigi.pdf
3. امام جمعه، محمدرضا؛ مهرمحمدی، محمود (1385)، نقد و بررسی رویکردهای تدریس فکورانه به منظور ارائه برنامة درسی تربیت معلم فکور. فصلنامة برنامة درسی، 3، 66 – 30. https://www.ensani.ir/fa/article/273070
4. تربتی نژاد، حسین؛ و نیازی، صدیقه. (1397). اهمیت و جایگاه کارآموزی در نظام آموزشی کشور. دومین همایش منطقه ای کارورزی، توسعه شایستگی های حرفه‌ای، دانشگاه فرهنگیان، پردیس امام خمینی گرگان. https://civilica.com/l/9076/
5. تقی زاده، کتایون. (1394). مشكلات و پیچیدگی های انتقال مفاهیم سازه ای در فرایند آموزش معماری. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 20(4)، 98 – 87. https://jfaup.ut.ac.ir/article_59675_7d5bb91a4d19817fd792e3cc2c7bfe1f.pdf
6. جمشیدی توانا، اعظم؛ امام جمعه، محمدرضا؛ و عصاره، علیرضا. (1395). تجارب دانشجو-معلمان از نقش مربی در پیوند عمل و نظر در برنامه کارورزی. دو فصلنامه نظر و عمل در برنامه درسی، 7، 226 – 197. https://sid.ir/paper/241843/fa
7. جمیری، وحیده؛ حاتمی، جواد؛ فتحی آذر، اسکندر؛ و پاکدل فرد، محمدرضا. (1389). بررسی میزان انطباق برنامه درسی رشته کارشناسی مهندسی معماری با نیازهای بازار کار در ایران. دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی، 1(2)، 133-111. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1966040
8. حجت، عیسی. (1383). آموزش خلاق – تجربه 1381. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 18، 36 – 25. https://jhz.ut.ac.ir/article_10677.html
9. دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران. (1400). برنامه درسی مقطع کارشناسی پیوسته رشته مهندسی معماری. https://arch.iust.ac.ir/content/13018/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C
10. دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه یزد. (1398). بازنگری برنامه درسی دوره کارشناسی معماری. https://yazd.ac.ir/Upload/modules/files/documents/pages/offices/educational/deputy/planning/approvals/syllabus/bs/B46.pdf
11. درودگر، قاسم. (1388). اصلاح شیوه گزینش دانشجو به منظور ارتقاء کیفیت آموزش معماری. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 38، 36 – 25. https://journal.ut.ac.ir/article_22247.html
12. رحمانی، سارا. (1395). پیمایش قابلیت های حرفه‌ای فارغ‌التحصیلان کارشناسی معماری در تطبیق با اهداف برنامه درسی، سومین کنفرانس روانشناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی با رویکرد بین المللی. مشهد. https://civilica.com/doc/593470
13. رزاقی اصل، سینا؛ و رحیمی آریایی، افروز. (1395). بررسي اهميت و نحوه آموزش نقد بنا به دانشجويان رشته معماري از ديدگاه اساتيد معماري ايران. نشريه انجمن علمي معماري و شهرسازي ايران، 12، 93- 83. https://www.isau.ir/article_62032_d595a684ed0128ed2388cc7fc12d3ca8.pdf
14. رستمی نجف آبادی، مصطفی؛ و آقاحسینی دهاقانی، محمدباقر. (1395). راهبردهای ارتقای کیفیت آموزش دروس کارگاه مصالح و ساخت و مصالح ساختمانی در رشته معماری. نشریه علمی مرمت و معماری ایران، سال 6(11)، 115-101. http://mmi.aui.ac.ir/article-1-91-fa.html
15. رستمی نجف آبادی، مصطفی؛ و جهانبخش، عباس (1392). راهکارهای ارتقای نقش دروس فنی در توان حرفه‌ای فارغ‌التحصیلان کارشناسی معماری. نشریه علمی مطالعات تطبیقی هنر، سال 3(6)، 111-99. https://jfaup.ut.ac.ir/article_89289_b66661c1ec7fb65c75e66e4bc92380c4.pdf
16. شریعت راد، فرهاد؛ و مهدوی پور، حسین. (1387). ارزیابی نقش درس طرح معماری4 در توان حرفه‌ای دانش آموختگان معماری دانشگاه یزد. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 36، 57 – 49. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1016094
17. شورای برنامه ریزی آموزشی فنی و حرفه‌ای وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (1399). برنامه درسی دوره کارشناسی پیوسته مهندسی حرفه‌ای معماری. https://www.shariaty.ac.ir/file/download/page/1638253780-.pdf
18. شورای برنامه ریزی، گسترش و نظارت آموزشی دانشگاه تهران. (1402). مشخصات کلی، برنامه درسی و سرفصل دروس دوره کارشناسی مهندسی معماری. https://arch.ut.ac.ir/architecture
19. شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (1395). برنامه درسی کارشناسی رشته مهندسی معماری دانشگاه فردوسی مشهد. https://vpap.um.ac.ir/images/34/sfm/barnamedarsi/memari1.pdf
20. شورای عالی برنامه ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. (1400). بازنگری برنامه درسی رشته مهندسی معماری مقطع کارشناسی پیوسته گروه هنر و معماری پیشنهادی دانشگاه شهید بهشتی https://aghigh.ac.ir/files/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C1400-11-19.pdf
21. صالحی عمران، ابراهیم؛ و عظیمی، فاطمه. (1392). بررسی چالش های دانشجویان دختر در کارورزی بر اساس سه متغیر دانش، نگرش و مهارت؛ مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل. همایش ملی کارآموزی؛ دریچه ای بسوی ارتباط موثر صنعت و دانشگاه، ساری، دانشگاه مازندران. https://civilica.com/doc/280587
22. صداقتی، عباس؛ و حجت، عیسی. (1398). مقایسه تطبیقی دوره کارشناسی ارشد پیوسته با کارشناسی ارشد ناپیوسته معماری در ایران از دیدگاه استادان، کارفرمایان و دانش آموختگان. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 24(4)، 19-5. https://jfaup.ut.ac.ir/article_73553_744c6402a398020ca748815b4e220432.pdf
23. صفرنواده، مریم؛ موسی پور، نعمت الله؛ اظهری، محبوبه؛ و محمدشفیعی، عبدالسعید. (1398). تجربه زیسته دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان از برنامه جدید کارورزی تربیت معلم ایران. دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی،10(19)، 169-149. https://www.sid.ir/paper/219554/fa
24. عابدینی بلترک، میمنت؛ و محمدی زاده، سمیه. (1392). بررسی ضرورت گذراندن درس کارورزی برای دانشجویان علوم تربیتی موردمطالعه: دانشجویان دکتری علوم تربیتی دانشگاه اصفهان. همایش ملی کارآموزی؛ دریچه ای بسوی ارتباط موثر صنعت و دانشگاه، ساری، دانشگاه مازندران. https://civilica.com/doc/280588
25. عشرتی، پرستو؛ و جم، آناهیتا. (1402). سنجش دیدگاه شرکت های مهندسان مشاور درباره مهارت‌های سخت و نرم در استخدام تازه دانش آموختگان معماری. نشریه معماری و شهرسازی ایران، 14(1)، 133-150. https://sid.ir/paper/1088971/fa
26. غریب‌پور, افرا و توتونچی مقدم, مارال. (1394). بازنگری تطبیقی برنامۀ آموزش پایۀ طراحی در دورۀ کارشناسی معماری. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی, 20(4), 59-72. https://jfaup.ut.ac.ir/article_59673.html
27. فرضیان، محمد؛ و کرباسی، عاطفه. (1393). «دست ساخته ها - تجربه شخصی» یادگیری از راه ساختن در آموزش معماری. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 19(3)، 96 – 87. https://jfaup.ut.ac.ir/article_55411.html
28. فلاحی، فاطمه؛ احمدی ادبی، عفت؛ و حسین زاده، ام البنین (1395). کارورزان و برنامه ی جدید کارورزی: روایتی از است ها و نیست ها، بایدها و نبایدها. نخستین همایش کشوری کارورزی، دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید بهشتی مشهد. https://civilica.com/doc/483593
29. قادرمرزی، حبیب اله؛ علی عسگری، مجید؛ معروفی، یحیی و حسینی خواه، علی. (1396). مقایسه برنامه قصد شده، اجرا شده و کسب شده درس کارورزی به منظور ارائه راهکار مناسب (مورد مطالعه: دانشگاه فرهنگیان استان کردستان). فصلنامه تدریس پژوهی، 3، 143- 131. https://trj.uok.ac.ir/article_54309.html
30. قادری، مصطفی؛ ناطقی، فائزه؛ و نصرتی، نسرین. (1395). راهنمای ارائة مدلی نظری برای کارورزی بر اساس مدل های دانش عملی و دیدگاه ژوزف شوآب در پرکتیکال دو. نخستین همایش کشوری کارورزی، دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید بهشتی مشهد. https://civilica.com/doc/483527
31. قنبری، مهدی؛ نیکخواه، محمد؛ و نیکبخت، بهاره. (1396). آسیب شناسی کارورزی دانشگاه فرهنگیان: یک مطالعۀ آمیخته. فصلنامه نظریه و عمل در برنامه درسی، 10، 64 – 33. https://system.khu.ac.ir/cstp/article-1-2701-fa.pdf
32. کرباسی، عاطفه؛ و صدرام، وحید. (1395). تعلیم معماری یا تربیت معمار: تاملی در رسالت زمانمند مدرس طراحی معماری. صفه، 26(73)، 20 – 5. https://soffeh.sbu.ac.ir/article_100314.html
33. لیتکوهی، ساناز. (1392). بررسی رابطه بین سابقه تحصیلی دانشجویان معماری و قضاوت پروژه پایانی آنان. معماری و شهرسازی ایران، -(6)، 77-87. https://sid.ir/paper/250877/fa
34. لیتکوهی، ساناز؛ لیتکوهی، ساچلی؛ و قربانی، علی. (1387). بررسی وضعیت حرفه‌ای فارغ‌التحصیلان معماری، نقش آموزش های آکادمیک در آماده‌سازی حرفه‌ای دانشجویان. سومین همایش آموزش معماری، پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران، تهران. https://civilica.com/doc/81378
35. محمودی، سید امیرسعید. (1381). چالش های آموزش طراحی معماری در ایران. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 12، 79 – 70. https://jhz.ut.ac.ir/article_10651.html
36. محمودی، سید امیرسعید؛ و ناری قمی، مسعود. (1393). «ارزیابی پس از بهره برداری» یک هدف و یک وسیله آموزشی در معماری. نشریه هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، 19(1)، 82 – 71. https://jfaup.ut.ac.ir/article_55379.html
37. مرکز برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی وزارت آموزش‌وپرورش. (1398). برنامه درسی کارورزی در دوره کارشناسی پیوسته آموزش ابتدایی (فرهنگیان). https://dl.heyvagroup.com/admin/Files/upload/amozesh-ebtedayi-98.pdf
38. معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه فرهنگیان. (1398). سرفصل بازنگری شده دروس کارورزی دوره های کارشناسی پیوسته. https://cfu.ac.ir/fa/attach/582403
39. معدندار آرانی، عباس. (1394). مطالعات تطبیقی در آموزش و پرورش، کاربست روش های جدید تحقیق. فصلنامه خانواده و پژوهش، 27، 90 – 69. https://qjfr.ir/article-1-54-fa.pdf
40. مهرمحمدی، محمود. (1393). کارورزی بزرگ ترین پروژه دانشگاه فرهنگیان. مجله آموزش نامه، 1(4)، 2.
41. موسی پور، نعمت الله. (1377). ارزشیابی از سیستم آموزشی دوره راهنمایی تحصیلی در برآورد نیاز هدایت تحصیلی و شغلی فراگیران 1344- 1374. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی (باهنر کرمان)، دوره جدید، 3(3)، 122- 144. https://ensani.ir/file/download/article/20120506112411-5138-54.pdf
42. میرریاحی، سعید. (1385). نگرشي بر ارزش يابي در نظام آموزشي طراحي. صفه، 42، 111 – 100. https://www.magiran.com/paper/618552
43. ندیمی، هادی؛ و محمودآبادی، علیرضا. (1394). گامی نو در شیوه ی بیان معماری؛ تجربه استفاده از کاریکاتور در آموزش معماری. نشريه علمي – پژوهشي نامه معماري و شهرسازي دانشگاه هنر، 15، 24 – 5. https://ensani.ir/file/download/article/1651986605-10554-1400-115.pdf
44. نمازیان، علی؛ و قارونی، فاطمه. (1392). حلقه گمشده روان شناسی محیط در آموزش معماری. نشريه علمي – پژوهشي انجمن علمي معماري و شهرسازي ايران، 5، 131- 121. https://www.isau.ir/article_61968_3cb3deaf63b8e20787e597b30938d9de.pdf
45. نیک کار، محمد؛ و دشتی، سهیل (1398). مقایسه تطبیقی محتوای برنامه درسی کارشناسی مهندسی معماری با برنامه توسعه کارآموزی. ششمین کنفرانی بین المللی آموزش مهندسی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد. https://elmnet.ir/article/21096155-85915
46. Al-Ayash, A. A., Hussein, M. F., & Edwar, M. E. (2025). Aligning interior design education with industry needs: Exploring the role of internships in connecting theoretical knowledge and practical skills. International Journal of Design Education, 19(1), 163–179. https://www.researchgate.net/publication/388001607
47. Al-Qahtani, L., & Eweda, N. M. (2016). Internship in architecture and interior design education: Planning and implementing an internship at PNU—a case study. International Journal of Design Education, 10(3), 1–19. https://www.researchgate.net/publication/305175372
48. Behl, M., Harrison, J., Walton, M., Riseng, C., Peroff, D. M., Meltzer, H., Maung-Douglass, E., Lovelace, S., Lake, S. J., Kennedy, M., Kolesar, S., Holen, D., Giannico, G., DeMeester, K., Carney, B., Chilton, L., & Bethel, M. (2024). Sea Grant’s community engaged internship: Expanding participation and cultivating belonging in coastal and ocean sciences. Journal of Environmental Studies and Sciences, 14(3), 581–593. https://doi.org/10.1007/s13412-024-00891-5
49. Boyatzis, R. E. (1982). The competent manager: A model for effective performance. Wiley. https://www.wiley.com/en-us/The+Competent+Manager-p-9780471090316
50. Charlevoix, D. J., Morris, A. R., Russo-Nixon, K., & Thiry, H. (2022). Engaging two-year college students in geoscience: Summer Pre-REU internships and professional development to prepare students for participation in research. Journal of Geoscience Education, 70(3), 323–338. https://doi.org/10.1080/10899995.2021.1971932
51. Chen, Y., & Gan, N. (2021). Sustainable development of employability of university students based on participation in the internship promotion programme of Zhejiang Province. Sustainability, 13(23), 13264. https://doi.org/10.3390/su132313264
52. Choudhari, B., & Parmar, S. (2023). Enhancing undergraduate education through semester-long internship program. In Proceedings of the 2023 6th IEEE International Conference on Advances in Science and Technology (ICAST) (pp. 612–616). IEEE. https://doi.org/10.1109/ICAST60424.2023.10157218
53. Clevenger, C. M., Ozbek, M. E., Fanning, B., & Vonfeldt, S. (2015). Case study of work-based learning involving BIM for infrastructure in support of graduate construction research. International Journal of Construction Education and Research, 11(3), 163–178. https://doi.org/10.1080/15578771.2014.986696
54. Cooper, L., Orrell, J., & Bowden, M. (2010). Work integrated learning: A guide to effective practice. Routledge.https://www.routledge.com/Work-Integrated-Learning-A-Guide-to-Effective-Practice/Cooper-Orrell-Bowden/p/book/9780415335163
55. Eble-Hankins, M., Moser, S., Skidmore, J., Bernstein, S., & Waters, C. (2021). University of Nebraska architectural engineering summer internship course: Case study. Journal of Architectural Engineering, 27(3), 05021004. https://doi.org/10.1061/(ASCE)AE.1943-5568.0000494
56. Erbas, I. (2023). The influence of construction site internships in architecture education: A study on Kolb’s experiential learning theory. Scientific Subject Review, 2(66), 298–313. . https://ssr.incekaralar.com/article/the-influence-of-construction-site-internships-in-architecture-education-a-study-on-kolbs-experiential-learning-theory
57. Erofeeva, A. A., & Molodykh, S. A. (2019). Integration of education, science and production in the organization of internships of students of the specialty “Construction.” Research Result. Theoretical and Applied Linguistics, 5(1), 50–58. https://doi.org/10.18413/2313-8912-2019-5-1-0-5
58. Fiori, C. M., & Pearce, A. R. (2009). Improving the internship experience: Creating a win-win for students, industry and faculty. In Building a Sustainable Future – Proceedings of the 2009 Construction Research Congress (pp. 1–10). ASCE. https://doi.org/10.1061/41020(339)1
59. Kolb, D. A. (1984). Experiential learning: Experience as the source of learning and development. Prentice Hall. https://books.google.com/books/about/Experiential_Learning.html?id=jpbeAAAAIAAJ
60. Kolb, D. A. (1984). Experiential learning: Experience as the source of learning and development. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
https://books.google.com/books/about/Experiential_Learning.html?id=jpbeAAAAIAAJ
61. Lave, J., & Wenger, E. (1991). Situated learning: Legitimate peripheral participation. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511815355
62. Mager, R. F. (1975). Preparing instructional objectives. Fearon-Pitman. https://www.worldcat.org/title/preparing-instructional-objectives/oclc/1258186
63. McHugh, S., Quille, K., Carmody, L., & Nolan, K. (2022). Developing an on-campus internship model for computing students: An alternative experiential learning pathway. In Proceedings of the ACM International Conference (pp. 1–7). ACM. https://doi.org/10.1145/3555009.3555019
64. OECD. (2005). The definition and selection of key competencies (DeSeCo). OECD Publishing. https://www.oecd.org/education/skills-beyond-school/definitionandselectionofcompetenciesdeseco.htm
65. Petry, E. (2018). Professional preparation for architectural engineering technology students. In Proceedings of the 2018 ASEE Conference for Industry and Education Collaboration. ASEE. https://peer.asee.org/professional-preparation-for-architectural-engineering-technology-students
66. Quinn, B. A. (2003). Building a profession: A sociological analysis of the Intern Development Program. Journal of Architectural Education, 56(4), 41–49. https://doi.org/10.1162/104648803322336564
67. Saqan, E. I., & Ashmawy, A. K. (2018). An alternative approach for practical experience in undergraduate engineering curricula. In 2018 World Engineering Education Forum – Global Engineering Deans Council (WEEF-GEDC 2018) (pp. 1–5). IEEE. https://doi.org/10.1109/WEEF-GEDC.2018.8629630
68. Schön, D. A. (1983). The reflective practitioner: How professionals think in action. Basic Books. https://www.worldcat.org/title/reflective-practitioner-how-professionals-think-in-action/oclc/9156275
69. Schreiber, S. (2009). Education for architecture in the United States and Canada. In International Encyclopedia of Education (3rd ed., pp. 13–18). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-08-044894-7.00483-3.
70. Şekerci, Y., Kahraman, M. U., & Cakmak, A. (2021). Internship experience in architecture and interior architecture departments from students’ point of views. Online Journal of Art and Design, 9(2), 172–188. http://www.adjournal.net/articles/92/9221.pdf
71. Sukiman, B. U., Nugraheni, A. S., & Sama-Alee, A. (2024). Innovation of the internship program and its implications for the soft skill development of prospective Islamic religious education teachers at Sunan Kalijaga State Islamic University, Yogyakarta. Jurnal Pendidikan Agama Islam, 21(1), 165–185. https://doi.org/10.14421/jpai.2024.211.165-185
72. Tuning Project. (2003). Tuning educational structures in Europe. University of Deusto. https://www.unideusto.org/tuningeu/
73. Tyler, R. W. (1949). Basic principles of curriculum and instruction. University of Chicago Press. https://press.uchicago.edu/ucp/books/book/chicago/B/bo3644676.html
74. Wang, L., Faria, J., & Steiner, L. (2025). Redesigning the construction internship course with personalized learning paths. In Proceedings of the IEEE Global Engineering Education Conference (EDUCON). IEEE. https://ieeexplore.ieee.org/document/10661563
