برازش مدل عوامل اثرگذار بر توسعه لجستیک معکوس در ورزش استان سمنان

الموضوعات :

میثم قنبریان ¹ , علی فهیمی نژاد ² , باقر مرسل ³ , مهدی گودرزی ⁴

1 - گروه تربیت بدنی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
2 - گروه تربیت بدنی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
3 - گروه تربیت بدنی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
4 - گروه تربیت بدنی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 27 الأحد , ذو القعدة, 1446 تاريخ التأكيد : 13 الثلاثاء , محرم, 1447 تاريخ الإصدار : 30 الإثنين , ربيع الأول, 1447

الکلمات المفتاحية: محیط زیست, لجستیک معکوس, تولید, ورزش.,

ملخص المقالة :

هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی برازش مدل عوامل اثرگذار بر توسعه لجستیک معکوس در ورزش استان سمنان بود.

روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع همبستگی مبتنی بر الگوی معادلات ساختاری بود. جامعه آماری کلیه افراد صاحب نظر و متخصص در حوزه ورزش، MBA، مهندسی صنایع و محیط زیست در سطح استان بودند که تعداد آن‌ها حدود 180 نفر برآورد گردید، و بر اساس فرمول کوکران، 123 نفر باید به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی انتخاب می­شد. 150 پرسشنامه توزیع گردید و در نهایت 127 پرسشنامه که به درستی تکمیل شده بود، جمع‌آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد و برای بدست آوردن روایی پرسشنامه‌ها از روش صوری و محتوایی استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، از نرم افزارهای SPSS و Smart PLS2 استفاده شد.

یافته ها: با توجه به نتایج برازش کلی مدل اندازه‌گیری (کیفیت مناسب مدل اندازه‌گیری) و مدل ساختاری (توانایی بالای مدل ساختاری در پیش‌بینی کردن) تأیید شد. با توجه به مقدار ضریب تعیین (R²) ارائه شده برای هر سه متغیر پدیده اصلی، راهبردها و پیامدهای توسعه، نشان از برازش قوی مدل کلی پژوهش دارد.

نتیجه گیری: نتیجه­گیری می­شود که مدل توسعه لجستيك معكوس در ورزش استان سمنان از برازش مطلوبی برخوردار بود. از این‌رو، لازم است شركت‌ها و واحدهای تولیدی و سازمان‌هاي ورزشي استان سمنان نيز مسئولیت جمع‌آوری، پخش و به روز كردن خدمات و كالاهای تولیدی خود را عهده‌دار شوند.

المصادر:

Bagherinejad, Z.; Baradaran, K.; Asadi, R. (2013). Identifying and prioritizing key success factors in reverse logistics of the automotive industry using an interpretive structural modeling approach, 17(1); 21-40. (In Persian)
Chen, Zhensong., Siqi Yi, Kun Guo, (2017). Forecasting China's Service Outsourcing Development with an EMD-VAR-SVR Ensemble Method, In Procedia Computer Science, Volume 91, Pages 392-401.
Chin, W. W. (1998). The partial least squares approach to structural equation modeling. Modern methods for business research, 295(2), 295-33.
Davari, A. Rezazadeh, A. (2014). Structural equation modeling with PLS software. Publications: Academic Jihad Publishing Organization. P 88. (In Persian)
Esposito, M., Tse, T., & Soufani, K. (2018). Reverse logistics for postal services within a circular economy. Thunderbird International Business Review, 60(5) , 741-745.‏
Fahiminia, M.; Ghafouri, Y. and Mirabrahimi, A. and Fahiminia, V., (2012). Specifications and strategies for developing a special household waste management program in urban areas, Sixth National Conference and First International Conference on Waste Management, Mashhad, https://civilica.com/doc/146699 (In Persian)
Jafari, P., Fahimi Nejad, A., Morsal, B., & Tayeb Sani, S. M. (2019). Study of the barriers affecting the formation of reverse logistics in sports events. Sports Management Studies, 12(62), 39-64. (In Persian)
Jafari, P; Fahimi Nejad, A; Morsal, B and Tayebi Sani, S. M. (2022). Identifying and prioritizing the needs for reverse logistics development in sports events. Sports Management and Development, 10(2), 81-90. doi: 10.22124/jsmd.2021.5070 (In Persian)
Hosseini Dehshiri, S.J. and Aghaei, M. (2019). Identifying and prioritizing solutions to remove obstacles to reverse logistics implementation with a combined approach of Fuzzy Delphi, SWARA and WASPAS in the pulp and paper production industry. Scientific Journal of Supply Chain Management, 21(64), 85-98. (In Persian)
Kamalzadeh, A. and Baladi, E. (2013). The role of municipalities in reverse logistics management with an environmental protection approach, First National and Specialized Conference on Environmental Research in Iran, Hamedan, https://civilica.com/doc/238451 (In Persian)
Krumwiede, D. W., & Sheu, C. (2002). A model for reverse logistics entry by third-party providers. Omega, 30(5) , 325-333.
Melacini, M., Salgaro, A., & Brognoli, D. (2010). A model for the management of WEEE reverse logistics. International Journal of Logistics Systems and Management, 7(1) , 1-18.‏
Mutha, A. and Pokharel, Sh. (2009). “Strategic network design for reverse logistics and remanufacturing using new and old product modules.” Computers & Industrial Engineering, Vol.56, PP.334–346.
Starostka-Patyk, M., Zawada, M., Pabian, A., & Abed, M. (2013, May). Barriers to reverse logistics implementation in enterprises. In 2013 International Conference on Advanced Logistics and Transport (pp. 506-511). IEEE.
Wetzels, M., Odekerken-Schröder, G., & Van Oppen, C. (2009). Using PLS path modeling for assessing hierarchical construct models: Guidelines and empirical illustration. MIS quarterly, 177-195.

نص كامل:



 

Fitting the model of influencing factors on the development of reverse logistics in the sport of Semnan province

 Meysam Ghanbariyan1, Ali Fahiminezhad2*, Bagher Morsal3, Mahdi Godarzi4

 

1. Department of Physical Education, Sha.C., Islamic Azad University, Shahrood, Iran.

E-mail: [e-mail]

2. Corresponding author, Department of Physical Education, Sha.C., Islamic Azad University, Shahrood, Iran.

 E-mail:  [e-mail]

3. Department of Physical Education, Sha.C., Islamic Azad University, Shahrood, Iran.

 E-mail: [e-mail]  

4, Department of Physical Education, Payamnoor University, Tehran, Iran.

E-mail: [e-mail] 

 

Article Info	ABSTRACT
Article type:  Research Article     Article history: Received 25 May 2025 Revised 1 June 2025 Accepted 7 June 2025 Published 22 September 2025     Keywords: environment, reverse logistics, production, Sports.	Objective: The purpose of the current research was to examine the fit of the model of factors affecting the development of reverse logistics in sports in Semnan province. Methods: The current research was of the correlation type based on structural equation model. The statistical population was all people with opinions and experts in the field of sports, MBA, industrial engineering and environment in the province, whose number was estimated to be around 180 people, and based on Cochran's formula, 123 people should be selected by stratified random sampling method. . 150 questionnaires were distributed and finally 127 questionnaires that were completed correctly were collected and analyzed. A researcher-made questionnaire was used, and to obtain the validity of the questionnaires, formal and content methods were used. SPSS and Smart PLS2 software were used for data analysis. Results: According to the results, the overall fit of the measurement model (proper quality of the measurement model) and the structural model (the high ability of the structural model in predicting) were confirmed. According to the coefficient of determination (R2) presented for all three variables of the main phenomenon, development strategies and consequences, it shows the strong fit of the overall research model. Conclusions: It is concluded that the reverse logistic development model had a favorable fit in the sport of Semnan province. Therefore, it is necessary for the companies and production units and sports organizations of Semnan province to take responsibility for collecting, distributing and updating their services and products.
Cite this article: Ghanbariyan, Meysam; Fahiminezhad, Ali; Morsal, Bagher & Godarzi, Mahdi. (2025). Fitting the model of influencing factors on the development of reverse logistics in the sport of Semnan province. Jahesh, 3 (2), 61-72.                                    © The Author(s).                        Publisher: Gorgan Branch, Islamic Azad University Tehran.

 

 

 

برازش مدل عوامل اثرگذار بر توسعه لجستیک معکوس در ورزش استان سمنان

 

میثم قنبریان1، علی فهیمی نژاد2 *، باقر مرسل3 ، مهدی گودرزی4

 

1. گروه تربیت بدنی ، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود ، ایران. رایانامه:  [e-mail] 

2. نویسنده مسئول، گروه تربیت بدنی ، واحد شاهرود ، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود ، ایران. رایانامه:  [e-mail] 

3. گروه تربیت بدنی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود ، ایران. رایانامه:  [e-mail] .

4. گروه تربیت بدنی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. رایانامه: [e-mail] 

 

اطلاعات مقاله	چکیده
نوع مقاله:   مقاله پژوهشی   تاریخ دریافت: 4/3/1404 تاریخ بازنگری: 11/4/1404 تاریخ پذیرش: 17/4/1404 تاریخ انتشار: 31/6/1404     کلیدواژه‌ها:  محیط زیست، لجستیک معکوس، تولید، ورزش.	هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی برازش مدل عوامل اثرگذار بر توسعه لجستیک معکوس در ورزش استان سمنان بود.  روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع همبستگی مبتنی بر الگوی معادلات ساختاری بود. جامعه آماری کلیه افراد صاحب نظر و متخصص در حوزه ورزش، MBA، مهندسی صنایع و محیط زیست در سطح استان بودند که تعداد آن‌ها حدود 180 نفر برآورد گردید، و بر اساس فرمول کوکران، 123 نفر باید به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی انتخاب می­شد. 150 پرسشنامه توزیع گردید و در نهایت 127 پرسشنامه که به درستی تکمیل شده بود، جمع‌آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد و برای بدست آوردن روایی پرسشنامه‌ها از روش صوری و محتوایی استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، از نرم افزارهای SPSS و Smart PLS2 استفاده شد.  یافته ها: با توجه به نتایج برازش کلی مدل اندازه‌گیری (کیفیت مناسب مدل اندازه‌گیری) و مدل ساختاری (توانایی بالای مدل ساختاری در پیش‌بینی کردن) تأیید شد. با توجه به مقدار ضریب تعیین (R2) ارائه شده برای هر سه متغیر پدیده اصلی، راهبردها و پیامدهای توسعه، نشان از برازش قوی مدل کلی پژوهش دارد. نتیجه گیری: نتیجه­گیری می­شود که مدل توسعه لجستيك معكوس در ورزش استان سمنان از برازش مطلوبی برخوردار بود. از این‌رو، لازم است شركت‌ها و واحدهای تولیدی و سازمان‌هاي ورزشي استان سمنان نيز مسئولیت جمع‌آوری، پخش و به روز كردن خدمات و كالاهای تولیدی خود را عهده‌دار شوند.
استناد: قنبریان، میثم؛ فهیمی نژاد، علی؛ مرسل، باقر و گودرزی، مهدی. (1404). برازش مدل عوامل اثرگذار بر توسعه لجستیک معکوس در ورزش استان سمنان ، جهش، 2(3)، 72-61.     ناشر:  واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی.                                                                © نویسندگان.

 

 

 

مقدمه

ایران به عنوان کشوری در حال توسعه که مراحل صنعتی شدن خود را طی می کند در چند دهۀ اخیر با مشکلات مربوط به آلاینده‌های صنعتی و مواد اولیه مصرفی خطرناک مواجه شده است. رشد سریع صنعت و توسعه‌ی صنعتی، محیطزیست طبیعی کشور را در معرض فشار قرار میدهد. افزون بر این، استفاده از فناوریهای نامناسب و قدیمی و مدیریت ناکارامد در صنایع باعث مصرف بی رویه‌ی منابع اولیه شده است. شدت آلودگی‌های محیطی حاصل از مواد زاید در شهرها و مراکز تجمع صنایع به گونه‌ایست که توجه منابع علمی و اجرایی را برای دفع صحیح، یا بازیافت اصولی این مواد به خود جلب کرده است (باقری نژاد و همکاران، 1390) و به منظور جلوگیری از صدمات جبران‌نا‌پذیر، رعایت استانداردهای مدیریت محیط‌ زیست ضروری می‌باشد. 

امروزه لجستیک معکوس به دلیل توانایی بازیابی ارزش از محصولات برگشتی و استفاده شده، توجه بسیاري دریافت کرده و به عنصري کلیدي در زنجیره تأمین تبدیل شده است. الزامات قانونی، مسئولیت هاي اجتماعی، نگرانی هاي زیست محیطی، منافع اقتصادي و آگاهی مشتریان، تولیدکنندگان را نه تنها به تولید محصولات سازگار با محیط زیست، بلکه به پس گرفتن و جمع آوري محصولات برگشتی و استفاده شده وادار کرده است (موتها و پوخارل¹، 2009). در مسیر توسعه لجستیک معکوس، ارائه يك الگوي مناسب براي پياده سازي فرآيندهاي آن، امری لازم و ضروری می‌باشد. بدون شک محیط‌ها و موقعیت‌های مختلف، نيازمند الگوها و راهبردهاي مختلفي را جهت اجرای لجستیک معکوس هستند كه می‌تواند به بهبود عملکرد لجستیک معکوس و سازمان منجر گردد (چان و کای­چان²، 2008). فقدان الگو و راهبردهاي منطقي در حوزه لجستیک معکوس می‌تواند به عنوان یک مشکل اساسی، روند توسعه و اجرای لجستیک معکوس را تحت شعاع قرار دهد (اسپوسیتو³ و همکاران، 2018). اگرچه تحقیقات مختلفی به نیازهای اساسی در جهت اجرای لجستیک معکوس پرداخته­اند؛ اما لازم است براي توسعه لجستیک معکوس در هر محیط و حوزه­اي، بررسی­های جامع و دقیقي صورت گيرد.

در همین راستا جعفری و همکاران (1400) پژوهشی تحت عنوان «شناسایی  و اولویت‌بندی نیازهای توسعه لجستیک معکوس در رویدادهای ورزشی» انجام دادند. نتایج نشان داد که 6 نیاز فرهنگی، فنی، مدیریتی، سیاسی، انسانی و بین‌المللی به عنوان نیازهای توسعه لجستیک معکوس در رویدادهای ورزشی مشخص است. همچنين نتایج حاكي از آن بود که نیازهای فرهنگی با نمره نرمال 451/0 مهمترین نیاز توسعه لجستیک معکوس در رویدادهای ورزشی است. نتایج جعفری و همکاران (1399) در پژوهشی تحت عنوان «مطالعة موانع شکل‌گیری لجستیک معکوس در رویدادهای ورزشی» نشان داد که موانع دانشی، مدیریتی، هماهنگی، تکنولوژی و قانونی به عنوان موانع مؤثر بر شکل‌گیری لجستیک معکوس در رویدادهای ورزشی مشخص گردید. همچنین ملاسینی⁴ و همکاران (2010) در تحقیق خود که با هدف «ارائه مدلی جهت مدیریت لجستیک معکوس» انجام گرفت، اشاره داشتند که ورزش و حوزه‌های مربوط به آن به علت برخورداری از پتانسیل‌های بالا، نیاز اساسی بر اجرای لجستیک معکوس را دارا می‌باشند. حوزه‌های مورد بررسی در جهت مدیریت لجستیک معکوس در تحقیق حاضر شامل گردآوری، حمل و نقل از محل گردآوری به محل پردازش، مرتب سازی، پردازش، حمل و نقل از محل پردازش به به مراکز پس از پردازش و پردازش نهایی قبل از استفاده بود.

در مسیر توسعه لجستیک معکوس در فعاليت‌های ورزشی لازم است تا شرایط مناسبي فراهم گردد؛ اما این در حالی است که در سازمان‌های ورزشی كشور و بالاخص استان سمنان، مديريت لجستیک معکوس جایگاهی ندارد. فقدان وجود لجستیک معکوس در سازماندهی‌های فعاليت‌های ورزشی دلیلی بر این ادعا می‌باشد. از طرفی فقدان استفاده از لجستیک معکوس سبب گردیده است تا رویدادهای ورزشی بهره مناسبی از فواید لجستیک معکوس نبرده باشند. و فقدان تحقیقات جامع در خصوص نیازهای مربوط به توسعه لجستیک معکوس در رویدادهای ورزشی نیز سبب گردیده است تا عملاً راه‌کارهایی در جهت توسعه لجستیک معکوس در رویدادهای ورزشی وجود نداشته باشد و همچنین وضعیت بهره‌گیری از لجستیک معکوس در رویدادهای ورزشی مشخص و مشهود نباشد (جعفری و همکاران، 1399). بدون تردید امروزه با طرح نظریه های جدید در ارتباط با رضایت مشتریان، تولید براساس در خواست ها و نیازهای مشتریان و مسائل رقابتی در بازار از یک سو و از سوی دیگر سود آوری برای تولید کنندگان اصلی، مانند شرکت های بزرگ موجود در صنعت ورزش که از نظر فیزیکی و جغرافیایی گستردگی پیچیده ای دارند و نیز تأثیر و گسترش نفوذ فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی و نوع همبستگی هایی که بین تأمین کنندگان و تولید کنندگان بزرگ است، این بحث را به بحثی مهم و قابل توجه تبدیل کرده است.

توسعه و رشد ورزش در سطوح مختلف قهرمانی، حرفه‌ای، تربیتی و همگانی سبب گردیده است صنعت ورزش و رویدادهای ورزشی اثرات انکار نشدنی و بزرگی را بر محیط زیست گذاشته و محققان حوزه ورزش و غیر ورزش را وادار به مطالعه و بررسی در این زمنیه نماید. با بررسی های صورت گرفته به نظر می رسد توسعه لجستیک معکوس در حوزه ورزش به صورت محدود مورد توجه قرار گرفته است که با توجه به مسائل زیست محیطی موجود در جوامع راه را برای پژوهش در این زمینه باز کرده است و خلاء تحقیقاتی در خصوص توسعه لجسیتک معکوس در ابعاد ورزش به خوبی احساس می شود. این کاستی، ضمن کاهش شواهد علمی در خصوص این فناوری نوین در ورزش سبب گردیده است تا در جهت کاربرد آن، مدل پژوهشی موجود نباشد. از این‌رو، اندک تلاش‌های شکل گرفته شده در خصوص کاربرد لجستيك معكوس با پشتوانه علمی کافی همراه نیست و نیاز به بررسی بیشتری دارد. لذا هدف از پژوهش حاضر بررسی برازش مدل عوامل اثرگذار بر توسعه لجستیک معکوس در ورزش استان سمنان بود.

 

روش‎شناسی پژوهش 

پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی، روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و از نوع همبستگی مبتنی بر الگوی معادلات ساختاری استفاده گردید. در بخش کمی نيز جامعه آماری کلیه افراد صاحب نظر و متخصص در حوزه ورزش، MBA، مهندسی صنایع و محیط زیست در سطح استان بودند که تعداد آن‌ها حدود 180 نفر برآورد گردید، و بر اساس فرمول کوکران، تعداد 123 نفر باید به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی انتخاب شوند. از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد و برای بدست آوردن روایی پرسشنامه‌ها از روش صوری و محتوایی استفاده شد. اما با توجه به احتمال افت نمونه آماری در حین پژوهش، تعداد 150 پرسشنامه توزیع گردید و در نهایت 127 پرسشنامه که به درستی تکمیل شده بود، جمع‌آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده‌های کمی این پژوهش، با بهره­گیری از نرم افزارهای SPSS و Smart PLS2 استفاده شد.

 یافته­های پژوهش 

چنانکه در جدول (1)) مشاهده می­گردد مقدار بار عاملی برای تمامی آیتم­ها بالاتر از 4/0 می‌باشد. از این‌رو، پایایی تمامی آیتم­ها (سنجه‌ها) مورد تأیید قرار می­گیرد. همچنین، مقدار آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی برای هر شش سازۀ اصلی مدل (شرایط علی، شرایط زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر، پدیده اصلی، راهبردهاي مطلوب، پیامدهاي توسعه) بالاتر از 7/0 می‌باشد. بنابراین، پایایی سازه‌ها نیز در حد مطلوبي است و از این­رو، شرط اول برای کفایت مدل اندازه­گیری مورد تاييد قرار می­گیرد. ­

جدول 1. نتایج ارزیابی روایی ابزار اندازه‌گیری براساس بارهای عاملی و شاخص t

آماره عوامل	بار عاملی	شاخص t
شرايط علي	54/0	89/7
شرایط زمینه‌ای	61/0	42/9
شرایط مداخله‌گر	59/0	67/8
پدیده اصلی	63/0	65/9
راهبردهاي مطلوب	56/0	74/7
پیامدهاي توسعه	57/0	98/7

 

در گام دوم، ارزیابی کفایت مدل اندازه­گیری روایی همگرا برای سازه‌های مدل مورد بررسی قرار می­گیرد. شاخص مورد استفاده برای این ارزیابی میانگین واریانس استخراج­شده⁵ (AVE) می‌باشد. این شاخص برای سازه‌های مدل در جدول (2) ارائه شده است.

جدول 2. روایی همگرا در مدل اندازه‌گیری

سازه	میانگین واریانس استخراج­شده(AVE)
شرايط علي	545/0
شرایط زمینه‌ای	696/0
شرایط مداخله‌گر	587/0
پدیده اصلی	831/0
راهبردهاي مطلوب	602/0
پیامدهاي توسعه	598/0

با توجه به اینکه مقدار میانگین واریانس استخراج شده برای هر سه سازه بالاتر از 5/0 می‌باشد از این رو، روایی همگرای سازه‌های مدل در حد مطلوبي است؛ و بنابراین، شرط دوم کفایت مدل اندازه گیری نیز مورد تاييد قرار می گیرد.

در گام سوم روایی واگرای سازه‌های مدل مورد ارزیابی قرار گرفت. هدف از این ارزیابی نشان دادن این نکته است که سازه‌ها با آیتم¬های تشکیل¬دهندۀ خود مقدار واریانس بالاتری نسبت به آیتم های تشکیل دهندۀ سایر سازه‌ها، اشتراک دارند. بدین¬منظور جذر میانگین واریانس استخراج¬شدۀ (AVE) هر سازه با همبستگی آن سازه با سایر سازه‌های مدل مورد مقایسه قرار می¬گیرد. برای مدل آزمون، این مقایسه در جدول (3) انجام یافته است.

جدول 3. روایی واگرا مدل با روش فورنل و لارکر

	شرايط علي	شرایط زمینه‌ای	شرایط مداخله‌گر	پدیده اصلی	راهبردها	پیامدهاي توسعه
شرايط علي	74/0AVE=
عوامل زمینه‌ای	355/0	78/0 AVE=
عوامل مداخله‌گر	211/0	194/0	72/0 AVE=
پدیده اصلی	043/0	027/0	074/0	83/0 AVE=
راهبردها	153/0	215/0	142/0	006/0	79/0 AVE=
پیامدهاي توسعه	041/0	082/0	061/0	243/0	089/0	76/0 AVE=

 

با توجه به اینکه جذر میانگین واریانس استخراج شده (AVE) متغیرهای مکنون پژوهش حاضر که در قطر اصلی ماتریس قرار گرفته‌اند، برای هر یک از سازه‌ها در مقایسه با همبستگی آن سازه با سایر سازه‌های مدل بالاتر است؛ بنابراين، متغیرهای مکنون در مدل تحقيق، تعامل بیشتری با شاخص‌های خود داشته تا با متغیرهای دیگر؛ به‌عبارت ديگر، روایی واگرا برای سازه‌های مدل در حد مطلوبي است؛ و بنابراين، شرط سوم کفایت مدل اندازه­گیری مورد تاييد قرار گرفت.

جدول 4. نتایج آزمون بارهای عرضی جهت ارزیابی برازش مدل اندازه‌گیری (روایی واگرا)

سوال	شرايط علي	عوامل زمینه‌ای	عوامل مداخله‌گر	پدیده اصلی	راهبردها	پیامدهاي توسعه
1	60/0	52/0	50/0	56/0	38/0	54/0
2	64/0	53/0	56/0	54/0	47/0	51/0
3	47/0	37/0	27/0	26/0	41/0	29/0
4	45/0	40/0	35/0	20/0	39/0	31/0
5	41/0	39/0	30/0	21/0	20/0	34/0
6	59/0	46/0	45/0	29/0	55/0	33/0
7	28/0	23/0	10/0	27/0	25/0	24/0
8	44/0	41/0	31/0	38/0	23/0	39/0
9	49/0	33/0	23/0	45/0	47/0	43/0
10	57/0	55/0	44/0	49/0	53/0	50/0
11	54/0	47/0	42/0	43/0	49/0	45/0
12	69/0	48/0	44/0	49/0	51/0	54/0
13	47/0	85/0	55/0	57/0	47/0	58/0
14	47/0	62/0	57/0	60/0	52/0	59/0
15	47/0	66/0	60/0	53/0	54/0	63/0
16	41/0	56/0	55/0	50/0	52/0	43/0
17	53/0	58/0	50/0	44/0	54/0	52/0
18	70/0	73/0	59/0	66/0	69/0	53/0
19	48/0	54/0	53/0	39/0	52/0	44/0
20	43/0	63/0	53/0	50/0	51/0	47/0
21	45/0	69/0	51/0	42/0	47/0	44/0
22	38/0	58/0	46/0	37/0	50/0	33/0
23	57/0	68/0	65/0	59/0	63/0	54/0
24	63/0	77/0	55/0	65/0	71/0	67/0
25	68/0	69/0	63/0	51/0	65/0	61/0
26	51/0	54/0	49/0	47/0	38/0	53/0
27	54/0	57/0	48/0	44/0	43/0	51/0
28	50/0	54/0	51/0	31/0	43/0	53/0
29	50/0	51/0	45/0	43/0	49/0	34/0
30	87/0	89/0	79/0	79/0	74/0	67/0
31	61/0	64/0	59/0	47/0	49/0	53/0
32	62/0	67/0	58/0	49/0	57/0	60/0
33	44/0	59/0	64/0	60/0	53/0	57/0
34	70/0	69/0	71/0	62/0	59/0	52/0
35	40/0	50/0	51/0	46/0	45/0	49/0
36	49/0	58/0	61/0	60/0	47/0	44/0
37	60/0	61/0	63/0	51/0	59/0	55/0
38	39/0	47/0	52/0	44/0	42/0	48/0
39	39/0	33/0	40/0	37/0	21/0	29/0
40	39/0	40/0	44/0	43/0	34/0	38/0
41	52/0	34/0	57/0	44/0	55/0	51/0
42ا	44/0	35/0	47/0	43/0	39/0	33/0
43ا	45/0	55/0	60/0	54/0	47/0	46/0
44ا	56/0	53/0	57/0	53/0	54/0	50/0
45ا	55/0	53/0	56/0	48/0	42/0	47/0
46ا	68/0	71/0	76/0	54/0	69/0	63/0
47	41/0	55/0	65/0	50/0	52/0	58/0
48	69/0	68/0	73/0	62/0	54/0	59/0
49	43/0	52/0	61/0	44/0	43/0	48/0
50	44/0	53/0	67/0	58/0	43/0	47/0
51	58/0	65/0	67/0	55/0	56/0	59/0
52	49/0	51/0	59/0	47/0	46/0	55/0
53	40/0	35/0	43/0	39/0	27/0	38/0
54	37/0	41/0	42/0	46/0	36/0	30/0
55	41/0	32/0	42/0	58/0	50/0	37/0
56	36/0	38/0	42/0	49/0	40/0	31/0
57	38/0	42/0	31/0	43/0	29/0	33/0
58	41/0	38/0	26/0	27/0	49/0	31/0
59	39/0	43/0	32/0	23/0	46/0	41/0
60	25/0	34/0	31/0	24/0	44/0	37/0
61	51/0	45/0	43/0	25/0	61/0	35/0
62	24/0	29/0	11/0	28/0	32/0	30/0
63	27/0	40/0	35/0	36/0	46/0	42/0
64	63/0	27/0	59/0	67/0	76/0	81/0
65	62/0	63/0	53/0	41/0	62/0	76/0
66	55/0	28/0	41/0	49/0	39/0	63/0
67	57/0	35/0	40/0	42/0	47/0	57/0

در آزمون بارهای عرضی باید بار عاملی سؤالات مربوط به هر متغیر آشکار بیش‌تر از بار عاملی مربوط به سؤالات متغیرهای پنهان در آن متغیر باشد تا مدل از برازش خوبی برخوردار گردد (داوری و رضازاده، 1393). بنابراین با توجه به نتایج آزمون بار عرضی در جدول (4) نشان دهنده‌ی روایی واگرای مناسب و برازش قابل قبولی مدل اندازه‌گیری می‌باشد.

جدول5 . مقادیر معیارهای برازش مدل ساختاری

سازه‌های‌ پیش‌بین		سازه ملاک	ضریب مسیر (β)	شاخص t
شرایط علی		پدیده اصلی	572/0	95/8
پدیده اصلی		راهبردها	365/0	76/3
عوامل زمینه‌ای		راهبردها	423/0	24/4
عوامل مداخله‌گر		راهبردها	314/0	64/4
راهبردها		پیامدهای توسعه	741/0	365/38

 

در جدول (5) میزان اثر هر یک از سازه‌های پیش‌بین بر سازه ملاک آورده شده است که در میان آن‌ها «راهبردها» (ضریب مسیر= 741/0) بیش‌ترین اثر را بر «پیامدهای توسعه» داشته است. سپس «شرایط علی» (ضریب مسیر= 572/0) بر «پدیده اصلی» و پس از آن «عوامل زمینه‌ای» (ضریب مسیر= 423/0)، «پدیده اصلی» (ضریب مسیر= 365/0) و «عوامل مداخله‌گر» (ضریب مسیر= 314/0) بر «راهبردها» اثرگذار بودند. در صورتی که ضرایب t بیش‌تر از 96/1 باشد، نشان از صحت رابطه بین سازه‌ها و در نتیجه تأیید مسیرها در مدل پژوهش در سطح اطمینان 95 درصد است (داوری و رضازاده، 1392). با توجه به شکل (1) و جدول (5) شاخص t برای تمام سؤالات و روابط میان متغیرها بزرگتر از 96/1 بوده و در سطح اطمینان 95 درصد معنی‌دار هستند که نشان از تأیید مدل و روابط بین متغیرها دارد.

جدول6. مقادیر شاخص‌های اشتراکی و افزونگی

سازه‌ها شاخص‌ها	شرايط علي	عوامل زمینه‌ای	عوامل مداخله‌گر	پدیده اصلی	راهبردها	پیامدها
شاخص اشتراکی	31/0	51/0	43/0	63/0	57/0	69/0
شاخص افزونگی	094/0	27/0	088/0	25/0	23/0	17/0

هر دو شاخص‌ اشتراکی و افزونگی باید برای تمام مؤلفه‌ها بزرگ‌تر از صفر باشد تا مدل تأیید گردد. بنابراین با توجه به نتایج ارائه در جدول (6) هر دو شاخص در هر چهار سازه مثبت و بزرگ‌تر از صفر بودند و در نتیجه برازش کلی مدل اندازه‌گیری (کیفیت مناسب مدل اندازه‌گیری) و مدل ساختاری (توانایی بالای مدل ساختاری در پیش‌بینی کردن) تأیید شد.

مدل اولیه تحقیق با استفاده از روش معادلات ساختاری (SEM) و با کمک نرم‌افزار پی. ال. اس. (PLS) مورد بررسی و آزمون قرار گرفت. در بررسی اولیه تمام مسیرها دارای ضرایب معنی‌داری بودند. درصورتی‌که مقدار این اعداد از 95/0 بیشتر شود، نشان از صحت رابطه‌ی بین متغیرها و درنتیجه تائید فرضیه‌های پژوهش در سطح اطمینان 96/1 است. نتایج مربوط به آزمون مدل نهایی در شکل‌ (1) ترسیم شده است که دلیل بر تأیید مدل می‌باشد.

 

شکل 1. میزان بارعاملی مدل نهایی

بحث  و نتیجه گیری

هدف از پژوهش حاضر بررسی برازش مدل عوامل اثرگذار بر توسعه لجستیک معکوس در ورزش استان سمنان بود. نتایج تحقیق نشان داد که مدل توسعه لجستيك معكوس در ورزش استان سمنان از برازش مطلوبی برخوردار بود. مدل ارائه شده (شكل 3) می‌تواند به خوبی عوامل موثر بر شکل‌گیری، ایجاد، بهبود و توسعه لجستیک معکوس، ماهیت محیطی، موانع و یا محدودیت‌های موجود، راهبردهای مطلوب و پیامدهای احتمالي توسعه را نشان دهد و روشن سازد که مدیریت ضایعات و وضع قوانین جدید در خصوص ضایعات محصولات تولیدی، تولید كنندگان كالاها را به سمت بهبود عملكرد و فرآیندهاي بهينه در تولید بكشاند؛ چرا كه هزینه‌های انهدام و پاك‌سازی محیط زیست بسیار بالاست و همه در قبال حفظ آن براي نسل‌هاي آينده مسئول هستيم. از این‌رو، لازم است شركت‌ها و واحدهای تولیدی و سازمان‌هاي ورزشي استان سمنان نيز مسئولیت جمع‌آوری، پخش و به روز كردن خدمات و كالاهای تولیدی خود را عهده‌دار شوند.

 

شکل 2. مدل نهایی توسعه لجستيك معكوس در ورزش استان سمنان

همسو با نتایج حاضر کمال‌زاده و بلدی (1392) و حسینی و همکاران (1398) نیز بر این باورند که امروزه تضمین توسعه پایدار هر کشور منوط به حفظ و استفاده بهینه از منابع محدود و قابل جایگزین در کشور شده است، و اقدامات گوناگونی برای مواجهه با این مسئله توسط دولت‌ها انجام گرفته است که از جمله آن‌ها اعمال قوانین و اصول سبز مانند استفاده از مواد خام سازگار با محیط زیست در مراکز تولیدی و صنعتی، کاهش استفاده از منابع انرژی فسیلی، استفاده مجدد ضایعات برای شرکت‌ها و سازمان‌های بخش دولتی و خصوصی است. همچنین در تحقیقات مختلفی از جمله کرومویدی و شئو (2002) و استاروستکاپاتیک و همکاران (2013)، جعفري و همكاران (1400)، مومني و زرشكي (1400)، شهبازی چگنی و واعظ (1398) و فهیمی‌نیا و همکاران (1391) به اهمیت رفع نیازهای دانشی و فرهنگی در روند شکل¬گیری لجستیک معکوس اشاره داشته‌اند. با توجه به نتایج و تایید برازش مطلوب مدل، در خصوص توسعه لجستيك معكوس در ورزش استان سمنان پیشنهاد می‌شود به منظور حفظ عوامل زیست محیطی در استان، در برگزاری رویدادهای مختلف ورزشی،  گردشگری ورزشی و ساخت ورزشگا‌ه‌ها و ساختمان‌ها به موارد زیر توجه شود: صرفه جویی در مصرف انرژی، استفاده بهینه از نور طبیعی، بهینه‌سازی در مصرف آب و طراحی سیستم حمل و نقل عمومی تا نزدیک ورزشگاه‌ها، ... . پسماندها و پساب‌های ناشی از فعالیت‌های ورزشی و گردشگری رهاسازی نشوند و از یک سیستم دفع و یا تصفیه کارآمد بهره گرفت. از آن جایی که هزینه انهدام و پاکسازی محیط زیست بسیار بالاست، پیشنهاد می‌شود توجه به مدیریت ضایعات و وضع قوانین جدید در خصوص ضایعات محصولات تولیدی باید در اولویت قرار گیرد تا تولیدکنندگان مجبور به بهبود فرآیند تولید شوند. با سیاست گذاری در ورزش استان مبتنی بر اهداف زیست محیطی و با انجام اقدامات لجستیک معکوس در سازمان‌ها و شرکت‌های ورزشی، مصرف کنندگان و مشتریان ورزشی از منافع حاصل بهره فراوان خواهند برد؛ بنابراین، پیشنهاد می‌گردد مطلوبیت‌هایی مانند احساس امنیت از سالم بودن کالای مورد تقاضا، ضمانت لازم برای تحویل و توزیع مناسب، تقبل هزینه‌های ناشی از سالم نبودن آن و در نهایت تحویل مجدد محصول مورد نظر در کوتاه‌ترین زمان ممکن از سوی ارگان و شرکت مسئول به مشتریان عرضه شود. شرکت‌ها و سازمان‌های ورزشی نظارت همه جانبه و مستمر بر سیستم مرجوعی‌ها و فرآیندهای لجستیک معکوس داشته باشند تا در کسب اعتبار و شهرت، رضایت مشتری، کاهش هزینه‌ها، صرفه جویی در مصرف مواد اولیه تجدیدناپذیر و ... توفیق حاصل کنند. به منظور تامین منابع مالی مورد نیاز جهت انجام اقدامات لجستیک معکوس در بدنه ورزش استان، پیشنهاد می‌گردد زمینه مشارکت اسپانسرهای داخلی و خارجی را با تدوین قوانین و مقررات انگیزشی فراهم شود. براي حفظ سهم خود از بازار و جلوگيري از اضمحلال و نابودي لازم است محيطي كاملاً رقابتي فراهم شود؛ و قوانین و سیاست‌های حمایتی (ارگان‌های دولتی و غیردولتی) در استفاده از فرآیندهای لجستیک معکوس در فعالیت‌های ورزشی تدوين شود و بازخوردهای انگیزشی (ارتقاء حقوقی و سازمانی) به هیئت‌ها و سازمان‌های ورزشی فعال در حیطه لجستیک معکوس ارائه گردد تا رقابت پذیری شرکت‌های خدماتی و تولیدی ورزش استان در به كار گيري اين فرآيندهاي افزايش يابد و پيشرفت و توسعه روزافزوني را به همراه بياورد. با آموزش مباحث محیط زیستی و ورزشی به سنین پایه جامعه و بهره گرفتن از گروه‌های هدف به ویژه ورزشکاران شاخص، شخصیتهای فرهنگی، هنری و ادبی، سطح مشارکت افراد جامعه و مخاطبان ورزشی را افزایش داد. آموزش اصول همکاري نزدیک بین وزارت ورزش، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت آموزش و پرورش؛ برگزاری کارگاه‌های دانش افزایی در ارتباط با لجستیک معکوس برای تولیدکنندگان ورزشی، مسئولان برگزاری رویدادهای مختلف ورزشی و ارائه دهندگان خدمات ورزشی نیز به این مهم کمک به‌سزایی خواهد کرد. ساخت کلیپ‌های تبلیغاتی و انیمشین‌های جذاب برای رسانه‌های جمعی در سطح استان در فرهنگ سازی و افزایش دانش مشتریان و مصرف کنندگان موثر خواهد بود. طراحی بیلبوردهای تبلیغاتی و نصب آن‌ها در معابر، از جمله راهکار دیگر به شمار می‌رود. متولیان ورزش استان با کمک و همیاری سیستم‌های آموزشی (مهدکودک‌ها، پیش دبستانی‌ها، مدارس در مقاطع مختلف و دانشگاه‌ها) در جهت بالا بردن آگاهی شناختی و ارتقاء فرهنگ افراد جامعه به خصوص مدیران و برنامه‌ریزان آینده ورزش (خدماتی و تولیدی)، ورزشکاران و مصرف کنندگان محصولات ورزشی، همت بگمارند و در برنامه‌های درسی خود بگنجانند. به منظور آموزش و توانمندسازی نیروهای انسانی متخصص در ورزش استان در راستای اهداف زیست محیطی  پیشنهاد می‌شود دوره‌های ضمن خدمت و کارگاه‌های دانش افزایی برای مدیران، طراحان و کارکنان، برگزار گردد تا با استفاده از اطلاعات جدید و دانش روز، هنگام فرآیند تولید محصولات، بتوانند برخی از حوزه‌های پرهزینه از جمله عیوب طراحی، نیازمندی و خواست مشتریان، مواد اولیه و ... را شناسایی نموده و با توانمندی‌ها و خلاقیت‌های خود تهدیدها را به فرصت و نقاط ضعف را قوت تبدیل کنند. به منظور آموزش عملی، توجیه بهتر و جلب مشارکت بیشتر مدیران و کارکنان خط مقدم پیشنهاد می‌شود برنامه‌های بازدید از سازمان‌های داخلی و خارجی (حتی در صنایع غیر ورزشی) که در زمینه لجستیک معکوس پیشرفت‌های قابل قبولی داشته‌اند برای آن‌ها مهیا گردد. همکاري نزدیک بین وزارت ورزش، سازمان محیط زیست و وزارت آموزش و پرورش جهت تدوین قراردادهاي همکاري فیمابین؛ بر استفاده از انرژي‌هاي پاك در تامین روشنایی و گرماي اماکن ورزشی تاکید گردد. الزام به رعایت اصول زیست محیطی در ساخت و سازهاي ورزشی جدی گرفته شود و نظارت دقیق صورت گیرد. از مواد قابل بازیافت در حین برگزاري رویدادها، کنفرانس‌ها و کارگاه‌های آموزشی ورزشی استفاده شود. سرانه فضاي سبز در اماکن ورزشی افزایش یابد و پوشش رسانه‌اي روي آن صورت گیرد. پیشنهاد بر این است که رابطین محیط زیستی فدراسیونهای ورزشی براساس سلیقه و نظر شخصی مدیران انتخاب نشوند و سایر ملاک‌های ارزیابی از قبیل شایستگی‌های فنی و تجارب و تخصص و ... مدنظر قرار بگیرند. در نظر گرفتن طرح‌های تشویقی برای مشتریان وفادار و متعهدی که محصولات معیوب را از طریق فرآیند لجستیک معکوس استفاده کنند، نیز می‌تواند موثر واقع شود. همچنین پیشنهاد می‌شود با تدوین قوانین مناسب و افزایش سطح تسهیلات دولتی (ارگان‌های دولتی و غیردولتی) به سازمان‌هاي ورزشی خدمات رسان به محیط زیست کمک بسزایی به توسعه لجستيك معكوس در ورزش استان نمود تا هم سازمان‌ها و هم جامعه ورزشی و غیرورزشی استان بهره‌مند شوند.

 

 تشکر و قدردانی

از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود به خاطر همکاری در اجرای پژوهش حاضر سپاسگزاری می شود.

 

‎منابع

Bagherinejad, Z.; Baradaran, K.; Asadi, R. (2013). Identifying and prioritizing key success factors in reverse logistics of the automotive industry using an interpretive structural modeling approach, 17(1); 21-40. (In Persian)

Chen, Zhensong., Siqi Yi, Kun Guo, (2017). Forecasting China's Service Outsourcing Development with an EMD-VAR-SVR Ensemble Method, In Procedia Computer Science, Volume 91, Pages 392-401.

Chin, W. W. (1998). The partial least squares approach to structural equation modeling. Modern methods for business research, 295(2), 295-33. 

Davari, A. Rezazadeh, A. (2014). Structural equation modeling with PLS software. Publications: Academic Jihad Publishing Organization. P 88. (In Persian)

Esposito, M., Tse, T., & Soufani, K. (2018). Reverse logistics for postal services within a circular economy. Thunderbird International Business Review, 60(5) , 741-745.‏

Fahiminia, M.; Ghafouri, Y. and Mirabrahimi, A. and Fahiminia, V., (2012). Specifications and strategies for developing a special household waste management program in urban areas, Sixth National Conference and First International Conference on Waste Management, Mashhad, https://civilica.com/doc/146699 (In Persian)

Jafari, P., Fahimi Nejad, A., Morsal, B., & Tayeb Sani, S. M. (2019). Study of the barriers affecting the formation of reverse logistics in sports events. Sports Management Studies, 12(62), 39-64. (In Persian)

Jafari, P; Fahimi Nejad, A; Morsal, B and Tayebi Sani, S. M. (2022). Identifying and prioritizing the needs for reverse logistics development in sports events. Sports Management and Development, 10(2), 81-90. doi: 10.22124/jsmd.2021.5070 (In Persian)

Hosseini Dehshiri, S.J. and Aghaei, M. (2019). Identifying and prioritizing solutions to remove obstacles to reverse logistics implementation with a combined approach of Fuzzy Delphi, SWARA and WASPAS in the pulp and paper production industry. Scientific Journal of Supply Chain Management, 21(64), 85-98. (In Persian)

Kamalzadeh, A. and Baladi, E. (2013). The role of municipalities in reverse logistics management with an environmental protection approach, First National and Specialized Conference on Environmental Research in Iran, Hamedan, https://civilica.com/doc/238451 (In Persian)

Krumwiede, D. W., & Sheu, C. (2002). A model for reverse logistics entry by third-party providers. Omega, 30(5) , 325-333. 

Melacini, M., Salgaro, A., & Brognoli, D. (2010). A model for the management of WEEE reverse logistics. International Journal of Logistics Systems and Management, 7(1) , 1-18.‏ 

Mutha, A. and Pokharel, Sh. (2009). “Strategic network design for reverse logistics and remanufacturing using new and old product modules.” Computers & Industrial Engineering, Vol.56, PP.334–346. 

Starostka-Patyk, M., Zawada, M., Pabian, A., & Abed, M. (2013, May). Barriers to reverse logistics implementation in enterprises. In 2013 International Conference on Advanced Logistics and Transport (pp. 506-511). IEEE. 

Wetzels, M., Odekerken-Schröder, G., & Van Oppen, C. (2009). Using PLS path modeling for assessing hierarchical construct models: Guidelines and empirical illustration. MIS quarterly, 177-195. 

 

---

[1]  Mutha & Pokharel

[2] - Chan & kaiChan

[3]  Esposito, Tse  & Soufani

[4]  Melecini

[5]  Average Variance Extracted