تاثیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی بر ریسک سقوط قیمت سهام؛ آزمون مکانیسم‌های اثرگذاری
الموضوعات : Financial transparency and capital market
پوریا صرافی نژاد
1
,
مهدی اسدی جوآبادی
2
1 - گروه مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.
2 - گروه مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: ریسک سقوط قیمت سهام, تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی, تقلب مالی, دستکاری فعالیت های واقعی,
ملخص المقالة :
هدف این پژوهش ارزیابی تاثیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی بر ریسک سقوط قیمت سهام است. بعلاوه مکانیسم‌های این اثرگذاری با در نظر گرفتن نقش میانجی تقلب مالی و دستکاری فعالیت‌های واقعی نیز ارزیابی شده است. تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی به معنای اختلاف و تناقض بین معیارهای مالی عملکرد و معیارهای غیرمالی مرتبط است. بر اساس اطلاعات گردآوری شده از 153 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1394 تا 1402 و با استفاده از تکنیک‌های اقتصادسنجی، یافته‌های پژوهش نشان داد تفاوت زیاد بین نرخ رشد سود عملیاتی به عنوان معیار مالی و نرخ رشد فروش و نرخ رشد موجودی کالا به عنوان معیارهای غیرمالی، با ریسک سقوط قیمت سهام بالاتر همراه است. همچنین، آزمون مکانیسم‌های اثرگذاری نشان داد که تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی از طریق افزایش تقلب مالی و دستکاری فعالیت‌های واقعی، باعث افزایش ریسک سقوط قیمت سهام می‌شود. این نتایج می‌تواند برای تنظیم‌کننده‌های مقررات نظارتی در جهت بهبود شفافیت گزارشگری مالی و طراحی مکانیسم‌های نظارتی کارآمدتر به منظور کاهش انگیزه‌های دستکاری و تقلب مفید باشد.
امیرمعزی، حسین؛ پورآقاجان، عباسعلی؛ و جعفری, علی. (1403). کشف تقلب صورت‌های مالی: قیاس توانایی مدل‌های مبتنی بر متغیرهای حسابداری. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 13(52)، 173-188.
برادران حسن زاده، رسول؛ و حشمت، نسا. (1398). بررسی تاثیر متمایز انحراف از فعالیت‌های واقعی و مدیریت واقعی سود در خطر سقوط قیمت سهام. مدیریت دارایی و تامین مالی، 7(2/25)، 81-98.
Amirmoezzi, H., Poraghajan, A. & Jafari, A. (2024). Detecting Financial Statement Fraud: Comparing the Ability of Models Based on Accounting Variables. Journal of Management Accounting and Auditing Knowledge, 13(52), 173-188. (in persian)
Baradaran Hasanzadeh, R. & Heshmat, N. (2019). Studying the Distinct Impact of Abnormal Real Operations and Real Earnings Management on the Subsequent Crash Risk in Stock Prices. Journal of Asset Management and Financing, 7(2), 81-98. (in persian)
Behn, B. K., & Riley, R. A. (1999). Using nonfinancial information to predict financial performance: The case of the U.S. airline industry. Journal of Accounting, Auditing & Finance, 14(1), 29–56.
Brazel, J., Jones, K., & Zimbelman, M. (2009). Using nonfinancial measures to assess fraud risk. Journal of Accounting Research, 47(5), 1135–1166.
Dechow, P. M., Ge, W., Larson, C. R., & Sloan, R. G. (2011). Predicting material accounting misstatements. Contemporary Accounting Research, 28(1), 17–82.
Habib, A., Hasan, M. M., & Jiang, H. (2018). Stock price crash risk: Review of the empirical literature. Accounting & Finance, 58, 211–251.
Ittner, C. D., & Larcker, D. F. (1998). Are nonfinancial measures leading indicators of financial performance? An analysis of customer satisfaction. Journal of Accounting Research, 36, 1–35.
Jin, L., & Myers, S. C. (2006). R² around the world: new theory and new tests. Journal of Financial Economics, 79(2), 257–292.
Khurana, I. K., Pereira, R., & Zhang, E. (2017). Are real earnings smoothing harmful? Evidence from firm-specific stock price crash risk. Contemporary Accounting Research, 35(1), 558–587.
Kim, J. B., & Zhang, L. (2016). Accounting conservatism and stock price crash risk: Firm-level evidence. Contemporary Accounting Research, 33(1), 412–441.
Kim, J. B., Wang, Z., & Zhang, L. D. (2016). CEO overconfidence and stock price crash risk. Contemporary Accounting Research, 33(4), 1720–1749.
Kong, D., Shi, L., & Zhang, F. (2021). Explain or conceal? Causal language intensity in annual reports and stock price crash risk. Economic Modelling, 94, 715–725.
Loureiro, G., & Silva, S. (2022). Earnings management and stock price crashes post U.S. cross-delistings. International Review of Financial Analysis, 82, 102215.
Wei, L., & Zhang, Y. (2023). Nonfinancial indicators in identifying stock price crash risk. Finance Research Letters, 52, 103513.
Journal of Accounting and Corporate Governance Researches
Vol. 4, No. 11, Spring 2025 (113-127)
The Impact of Differences in Financial and Non-Financial Metrics on Stock Price Crash Risk: Testing the Mechanisms of Influence
Pouria Sarrafinezhad*1, Mehdi Asadi Joabadi2
Abstract
The aim of this research is to evaluate the impact of differences between financial and non-financial metrics on stock price crash risk. Additionally, the mechanisms of this influence have been assessed considering the mediating role of financial fraud and real activity manipulation. The difference between financial and non-financial metrics refers to the discrepancies and contradictions between financial performance metrics and related non-financial metrics. Based on data collected from 153 firms listed on the Tehran Stock Exchange from 2015 to 2023, and using econometric techniques, the findings of the study indicate that a significant discrepancy between the growth rate of operating profit as a financial metric and the growth rates of sales and inventory as non-financial metrics is associated with a higher risk of stock price crashes. Furthermore, testing the mechanisms of influence revealed that the differences in financial and non-financial metrics increase stock price crash risk through heightened financial fraud and manipulation of real activities. These results may be beneficial for regulatory authorities in enhancing the transparency of financial reporting and designing more effective regulatory mechanisms to reduce incentives for manipulation and fraud.
Keywords: Stock Price Crash Risk, Differences in Financial and Non-Financial Metrics, Financial Fraud, Manipulation of Real Activities.
|
[1] . Department of Financial Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
*Corresponding Author: P.sarafinejad@isu.ac.ir
[2] . Department of Financial Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
تاثیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی بر ریسک سقوط قیمت سهام؛ آزمون مکانیسم‌های اثرگذاری
پوریا صرافی نژاد*1، مهدی اسدی جوآبادی2
تاریخ دریافت: 17/03/1404 تاریخ پذیرش: 20/05/1404
چکیده
هدف این پژوهش ارزیابی تاثیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی بر ریسک سقوط قیمت سهام است. بعلاوه مکانیسم‌های این اثرگذاری با در نظر گرفتن نقش میانجی تقلب مالی و دستکاری فعالیت‌های واقعی نیز ارزیابی شده است. تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی به معنای اختلاف و تناقض بین معیارهای مالی عملکرد و معیارهای غیرمالی مرتبط است. بر اساس اطلاعات گردآوری شده از 153 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1394 تا 1402 و با استفاده از تکنیک‌های اقتصادسنجی، یافته‌های پژوهش نشان داد تفاوت زیاد بین نرخ رشد سود عملیاتی به عنوان معیار مالی و نرخ رشد فروش و نرخ رشد موجودی کالا به عنوان معیارهای غیرمالی، با ریسک سقوط قیمت سهام بالاتر همراه است. همچنین، آزمون مکانیسم‌های اثرگذاری نشان داد که تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی از طریق افزایش تقلب مالی و دستکاری فعالیت‌های واقعی، باعث افزایش ریسک سقوط قیمت سهام می‌شود. این نتایج می‌تواند برای تنظیم‌کننده‌های مقررات نظارتی در جهت بهبود شفافیت گزارشگری مالی و طراحی مکانیسم‌های نظارتی کارآمدتر به منظور کاهش انگیزه‌های دستکاری و تقلب مفید باشد. واژههای کلیدی: ریسک سقوط قیمت سهام، تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی، تقلب مالی، دستکاری فعالیت‌های واقعی.
|
[1] . گروه مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران. *نویسنده مسئول: P.sarafinejad@isu.ac.ir
[2] . گروه مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.
مقدمه
سقوط قیمت سهام نه تنها به نفع سرمایه‌گذاران نیست، بلکه برای ثبات و سلامت بازار سرمایه نیز مضر است و در نتیجه بر اقتصاد واقعی تأثیر منفی می‌گذارد. به همین دلیل، بررسی علل و عوامل مؤثر بر سقوط قیمت سهام توجه گسترده‌ای از سوی سرمایه‌گذاران، نهادهای نظارتی و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. پژوهشگران پیشین تأثیر عواملی چون شفافیت اطلاعات (کیم و همکاران1، 2016)، ویژگی‌های شخصی مدیران (کیم و ژانگ2، 2016) و رفتارهای سطح شرکت (کانگ و همکاران3، 2021) را بر ریسک سقوط قیمت سهام مورد بررسی قرار داده‌اند. با این حال، علی‌رغم پژوهش‌های گسترده در زمینه شناسایی عوامل مؤثر بر ریسک سقوط قیمت سهام، پتانسیل معیارهای غیرمالی و تفاوت‌های بین معیارهای مالی و غیرمالی در شناسایی این ریسک نادیده گرفته شده است. در این راستا، پژوهش حاضر به بررسی تاثیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی بر ریسک سقوط قیمت سهام پرداخته است.
بیان مسئله
معیارهای غیرمالی می‌توانند به عنوان ابزاری قدرتمند و مستقل برای ارزیابی اعتبار داده‌های مالی مورد استفاده قرار گیرند (برازل و همکاران4، 2009). پژوهش‌های پیشین به بررسی ارتباط بین اطلاعات غیرمالی و عملکرد مالی پرداخته و نشان داده‌اند که اطلاعات غیرمالی می‌تواند به پیش‌بینی عملکرد مالی شرکت‌ها کمک کند (ایتنر و لارکر5، 1998؛ بهن و رایلی6، 1999). علاوه بر این، نشان داده‌اند که وجود تناقضات قابل توجه بین معیارهای مالی و غیرمالی می‌تواند به عنوان یک علامت خطر در نظر گرفته شود که نشان‌دهنده ریسک بالای تقلب است (برازل و همکاران، 2009). آن‌ها دریافتند که تفاوت بین نرخ رشد تعداد کارکنان (به عنوان یک معیار غیرمالی) و نرخ رشد دارایی‌ها (به عنوان یک معیار مالی) می‌تواند به طور مؤثری ریسک تحریف با اهمیت در شرکت‌ها را شناسایی کند (دچو و همکاران7، 2011).
بنابراین، فرض بر این است که اختلافات قابل توجه بین معیارهای مالی مانند سود عملیاتی و معیارهای غیرمالی مرتبط ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جدی در شرکت‌ها، از جمله تقلب مالی و دستکاری سود باشد که در نهایت می‌تواند به سقوط قیمت سهام منجر شود (وای و ژانگ8، 2023). به طور کلی، ریسک سقوط قیمت سهام به دلیل پنهان‌سازی اخبار منفی برای مدت طولانی و سپس افشای ناگهانی این اخبار به بازار سرمایه ایجاد می‌شود. اگر گزارش‌های مالی به طور کامل شفاف نباشند، مدیران ممکن است انگیزه داشته باشند تا به منظور حفظ شغل و شهرت خود، اطلاعات منفی داخلی را مخفی کنند؛ بنابراین، فرایندی که منجر به کاهش شفافیت در گزارشگری مالی می‌شود، می‌تواند شرایطی را برای بروز ریسک سقوط قیمت سهام فراهم کند. در این پژوهش استدلال شده است که تفاوت بین معیارهای مالی و غیرمالی مرتبط، نشانه‌ای از عدم شفافیت کامل در شرکت‌ها و وجود تحریف با اهمیت است که به مدیران این امکان را می‌دهد تا اخبار نامطلوب را پنهان کنند. در نهایت، زمانی که این اطلاعات منفی به حد اشباع برسد، نگهداری آن غیرممکن می‌شود و ورود ناگهانی آن به بازار سرمایه می‌تواند به سقوط قیمت سهام منجر گردد (حبیب و همکاران9، 2018).
در این پژوهش، با بهره‌گیری از داده‌های کمّی غیرمالی (مانند ارزش فروش و موجودی کالا)، بررسی شده است که آیا می‌توان از این معیارهای غیرمالی برای شناسایی ریسک سقوط قیمت سهام شرکت‌ها استفاده کرد یا خیر. به این منظور، تفاوت‌های موجود بین معیارهای مالی، از جمله رشد سود عملیاتی، و معیارهای غیرمالی مرتبط با رشد سود، نظیر فروش و موجودی کالا، محاسبه و تأثیر این تفاوت‌ها بر ریسک سقوط قیمت سهام ارزیابی شده است. بر اساس استانداردهای گزارشگری مالی، شرکت‌های تولیدی در بورس اوراق بهادار تهران ملزم به افشای اطلاعات مربوط به فروش و موجودی کالا هستند. در مقایسه با پژوهش‌هایی که به افشای داوطلبانه اطلاعات غیرمالی بر اساس معیارهای ذهنی اتکا می‌کنند (برازل و همکاران، 2009؛ دچو و همکاران، 2011)، این پژوهش از داده‌های غیرمالی منتشر شده توسط شرکت‌ها استفاده کرده است که مطابق با قوانین موجود است. این رویکرد نه تنها می‌تواند سوگیری ناشی از انتخاب افشای داده‌های مالی را کاهش دهد، بلکه می‌تواند به بهبود مقایسه و اعتبار داده‌های غیرمالی در بین شرکت‌های مختلف نیز کمک کند.
همچنین، این فرض مطرح شده است که وقتی نرخ رشد سود (به عنوان یک معیار مالی)، بیشتر از نرخ رشد معیارهای غیرمالی (مانند فروش و موجودی کالا) باشد، احتمالاً شرکت درگیر تقلب مالی شده است. از سوی دیگر، اگر نرخ رشد سود کمتر از نرخ رشد معیارهای غیرمالی باشد، ممکن است شرکت به دستکاری فعالیت‌های واقعی خود پرداخته باشد؛ بنابراین، انتظار می‌رود که تفاوت‌های بین معیارهای مالی و غیرمالی با وقوع تقلب مالی و دستکاری در فعالیت‌های واقعی مرتبط باشد (وای و ژانگ، 2023). به همین دلیل، به منظور بررسی مکانیسم‌های اثرگذاری تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی بر ریسک سقوط قیمت سهام، نقش میانجی تقلب مالی و دستکاری در فعالیت‌های واقعی نیز بررسی شده است.
اهمیت و ضرورت پژوهش
پژوهش حاضر دستاوردهای مفیدی از جنبه نظری و کاربردی دارد. از جنبه نظری، می‌تواند به توسعه مبانی نظری مربوط به عوامل تعیین‌کننده ریسک سقوط قیمت سهام کمک کند. بسیاری از پژوهش‌های پیشین بر تأثیر محیط خارجی و ویژگی‌های شرکت بر ریسک سقوط قیمت سهام تمرکز کرده‌اند (کیم و همکاران، 2016؛ کیم و ژانگ، 2016). اما این پژوهش با معرفی یک عامل جدید مبتنی بر تفاوت بین معیارهای مالی و غیرمالی، مفهوم جدیدی را ارائه می‌دهد و زمینه پژوهشی تازه‌ای را فراهم می‌کند. به عبارت دیگر، این پژوهش با تمرکز بر معیارهای غیرمالی در شناسایی ریسک سقوط قیمت سهام، بررسی کرده است که آیا تفاوت‌های قابل توجه بین معیارهای مالی و غیرمالی می‌تواند به عنوان یک شاخص معتبر برای درک ریسک سقوط قیمت سهام مورد استفاده قرار گیرد یا خیر. در ادبیات گذشته، تلاش‌هایی برای بررسی تأثیرات معیارهای غیرمالی بر عملکرد شرکت (ایتنر و لارکر، 1998؛ بهن و رایلی، 1999)، شناسایی ریسک تقلب (برازل و همکاران، 2009) و پیش‌بینی تحریف‌های با اهمیت حسابداری (دچو و همکاران، 2011) انجام شده است. این پژوهش با بررسی تاثیر تفاوت بین معیارهای مالی و غیرمالی بر ریسک سقوط قیمت سهام و ارائه یک ارزیابی تجربی از قابلیت معیارهای غیرمالی در شناسایی و اعتبارسنجی ریسک سقوط قیمت سهام، به توسعه مبانی نظری مربوط به معیارهای غیرمالی کمک می‌کند. از نظر کاربردی نیز یافته‌های این پژوهش می‌تواند برای مدیران شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران و نهادهای تنظیم‌کننده مقررات گزارشگری مالی مفید باشد.
مبانی نظری و توسعه فرضیه‌ها
تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی و ریسک سقوط قیت سهام
معیارهای مالی و غیرمالی هر دو به عنوان ابزارهای مؤثری برای ارزیابی ریسک سقوط قیمت سهام به کار می‌روند. معیارهای مالی، شاخص‌هایی هستند که بر اساس اطلاعات مالی شرکت، می‌توانند روند درآمد، سودآوری و عملکرد آن را تحلیل کنند. از سوی دیگر، معیارهای غیرمالی به عنوان ابزارهایی برای ارزیابی عوامل غیرمالی که ممکن است بر عملکرد شرکت تأثیر بگذارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ بنابراین، با بهره‌گیری از هر دو نوع معیار مالی و غیرمالی، می‌توان ریسک سقوط قیمت سهام یک شرکت را بررسی کرد. اگر معیارهای مالی نشان‌دهنده عملکرد ضعیف شرکت باشند، احتمال سقوط قیمت سهام نیز افزایش می‌یابد. در عین حال، معیارهای غیرمالی نیز به عنوان عوامل کلیدی در ارزیابی ریسک سقوط قیمت سهام شناخته می‌شوند (وای و ژانگ، 2023).
با این حال، در این پژوهش به اثرات منحصربه‌فرد معیارهای مالی و غیرمالی پرداخته نشده است، بلکه تاثیر تفاوت بین این دو نوع معیار بر ریسک سقوط قیمت سهام مورد بررسی قرار گرفته است. استدلال شده است که اختلاف قابل توجه بین معیارهای مالی مانند سود عملیاتی و معیارهای غیرمالی مرتبط ممکن است نشانه‌ای از وجود مسائل جدی در شرکت‌ها، از جمله تقلب مالی و دستکاری درآمد باشد. از سوی دیگر، ریسک سقوط قیمت سهام به دلیل پنهان‌سازی اخبار منفی به مدت طولانی و انتشار ناگهانی این اخبار انباشته شده در بازار سرمایه اتفاق می‌افتد (جین و مایرز10، 2006). اگر گزارش‌های مالی به طور کامل شفاف نباشند، مدیران ممکن است انگیزه داشته باشند تا به منظور حفظ شغل و اعتبار خود، اطلاعات منفی داخلی را مخفی کنند؛ بنابراین، فرآیندی که منجر به کاهش شفافیت در گزارشگری مالی می‌شود، می‌تواند زمینه‌ساز ریسک سقوط قیمت سهام باشد (کیم و همکاران، 2016). در این پژوهش، استدلال شده است که تفاوت در معیارهای مالی و غیرمالی مرتبط، نشان‌دهنده عدم شفافیت کامل در شرکت‌ها و وجود تحریف‌های قابل توجه است که شرایط را برای مدیران فراهم می‌کند تا اخبار نامطلوب را پنهان کنند. در نهایت، زمانی که این اطلاعات منفی به حدی برسد که دیگر قابل نگهداری نباشد، ورود ناگهانی آن به بازار سرمایه می‌تواند منجر به سقوط قیمت سهام شود (حبیب و همکاران، 2018)؛ بنابراین، انتظار می‌رود که اختلاف زیاد بین معیارهای مالی و غیرمالی با افزایش ریسک سقوط قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران همراه باشد. با توجه به این استدلال‌ها، فرضیه اول به صورت زیر تبیین شده است:
فرضیه اول) تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی بر ریسک سقوط قیمت سهام تاثیر دارد.
مکانیسم‌های اثرگذاری
به منظور بررسی مکانیسم‌های اثرگذاری تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی بر ریسک سقوط قیمت سهام، نقش میانجی تقلب مالی و دستکاری فعالیت‌های واقعی نیز ارزیابی شده است. در این زمینه استدلال شده است، زمانی که نرخ رشد سود عملیاتی (به عنوان معیار مالی) بیشتر از نرخ رشد معیارهای غیرمالی (حجم فروش و حجم موجودی کالا) باشد، شرکت به احتمال زیاد درگیر تقلب مالی شده است. علاوه بر این، زمانی که نرخ رشد سود عملیاتی کمتر از نرخ رشد معیارهای غیرمالی باشد، شرکت احتمالاً دستکاری فعالیت‌های واقعی را انجام می‌دهد: بنابراین، انتظار می‌رود که تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی با تقلب مالی و دستکاری فعالیت‌های واقعی توسط شرکت‌ها مرتبط باشد و از طریق آن بر ریسک سقوط قیمت سهام تاثیرگذار باشد (وای و ژانگ، 2023).
پژوهش‌های قبلی نشان داده‌اند شرکت‌های با مدیریت سود واقعی، افزایش زیادی را در سقوط قیمت سهام خود در سال آینده تجربه می‌کنند (برادران حسن زاده و حشمت، 1398). به عنوان مثال، لوریرو و سیلوا11 (2022)، دریافتند شرکت‌های خارج‌شده از بورس‌های اصلی ایالات‌متحده، افزایش ریسک سقوط مرتبط با مدیریت سود را تجربه کرده‌اند. خورانا و همکاران12 (2017)، به این نتیجه رسیدند که هموارسازی سود واقعی به طور مثبت با ریسک سقوط قیمت سهام خاص شرکت مرتبط است، زیرا هموارسازی سود واقعی به مدیران کمک می‌کند اخبار بد را پنهان کنند که ریسک سقوط را افزایش می‌دهد. با وجود پژوهش‌های گسترده در تایید اثرگذاری تقلب مالی و مدیریت سود بر ریسک سقوط قیمت سهام، ادبیات قبلی در زمینه اثرگذاری تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی بر تقلب مالی و مدیریت سود و سپس افزایش ریسک سقوط قیمت سهام، محدود است و تنها پژوهش وای و ژانگ (2023)، نشان داده است که تقلب مالی و دستکاری فعالیت‌های واقعی دلیل اصلی اثربخشی معیارهای غیرمالی در شناسایی ریسک سقوط قیمت سهام است. ولی از آنجا که این پژوهش در بازار سرمایه چین به عنوان یک بازار توسعه یافته انجام شده، نتایج آن قابل تعمیم به ایران نیست و برای نتیجه‌گیری قطعی در این زمینه نیاز به شواهد تجربی بومی وجود دارد. بر این اساس، فرضیه‌های زیر مورد آزمون قرار گرفته‌اند:
فرضیه دوم) تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی از طریق تقلب مالی بر ریسک سقوط قیمت سهام تاثیر دارد.
فرضیه سوم) تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی از طریق دستکاری فعالیت‌های واقعی بر ریسک سقوط قیمت سهام تاثیر دارد.
روش‌شناسی پژوهش
پژوهش حاضر یک طرح پژوهش کمّی با رویکرد تجربی است. به منظور آزمون فرضیه‌ها از تحلیل رگرسیون چندمتغیره با تکنیک‌های اقتصادسنجی و نرم‌افزار ایویوز نسخه 12 استفاده شده است.
جامعه آماری
جامعه آماری هدف کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از سال 1394 تا 1402 است. از بین جامعه آماری، شرکت‌های مالی به دلیل تفاوت‌های قابل‌توجه در روش‌ها و شیوه‌های حسابداری و همچنین محدودیت‌های نظارتی مختلف برای این شرکت‌ها در مقایسه با همتایان غیرمالی‌شان، از جامعه آماری حذف شده‌اند. همچنین، جامعه آماری غربال شده شامل شرکت‌هایی است که از ابتدای دوره مورد بررسی در بازار سهام پذیرفته شده‌اند و شرکت‌هایی که در طول دوره مورد بررسی فعالیت خود را متوقف کرده‌اند، حذف شده‌اند. بعلاوه، هیچ تغییری در شرکت‌های مشمول، مانند تغییر سال مالی یا تغییر فعالیت، در طول دوره مطالعه رخ نداده باشد. علاوه بر این، گزارش‌های سالانه شرکت و داده‌های بازار سهام باید برای تمام سال‌های مورد بررسی در دسترس باشد.
به این ترتیب، تعداد 153 شرکت به عنوان جامعه آماری غربال شده، انتخاب شدند. با توجه به نحوه محاسبه برخی از متغیرها که به داده‌های چند سال قبل نیاز دارد، داده‌ها از سال 1390 گردآوری شده‌اند.
مدل‌های رگرسیونی برای آزمون فرضیه‌ها
رگرسیون پایه برای آزمون فرضیه‌ها به صورت مدل 1 است.
(1) |
| |||||||||||||
(2) |
| |||||||||||||
(3) |
| |||||||||||||
(4) |
| |||||||||||||
(5) |
| |||||||||||||
(6) |
| |||||||||||||
(7) |
| |||||||||||||
(8) |
| |||||||||||||
(9) |
| |||||||||||||
نگاره 1. شاخص‌های مورد نیاز برای محاسبه تقلب مالی | ||
نماد | نام | رابطه |
DSRI | روزهای فروش نسیه | نسبت حساب‌های دریافتنی به فروش در سال t به t-1 |
GMI | حاشیه سود ناخالص | نسبت سود ناخالص به فروش در سال t به t-1 |
AQI | کیفیت دارایی | نسبت مجموع دارایی جاری و دارایی ثابت به کل دارایی در سال t به t-1 |
SGI | رشد فروش | نسبت فروش در سال t به فروش در سال t-1 تقسیم بر فروش در سال t-1 |
DPEI | هزینه استهلاک | نسبت هزینه استهلاک به جمع استهلاک و دارایی ثابت مشهود در سال t به t-1 |
GAI | هزینه‌های عمومی، اداری و فروش | نسبت هزینه‌های عمومی، اداری و فروش به فروش در سال t به t-1 |
TATA | جمع اقلام تعهدی | سود عملیاتی منهای جریان نقد عملیاتی در سال t تقسیم بر کل دارایی در سال t-1 |
LVGI | اهرم مالی | نسبت کل بدهی به کل دارایی در سال t به t-1 |
دستکاری فعالیت‌های واقعی (متغیر میانجی): از جریان نقد عملیاتی غیرعادی (A_CFO) و هزینه‌های تولید غیرعادی (A_PROD) برای اندازه‌گیری دستکاری فعالیت‌های واقعی استفاده شده است (وای و ژانگ، 2023). جریان نقد عملیاتی غیرعادی که نشان‌دهنده دستکاری فروش و هزینه‌های تولیدی غیرعادی که نشان‌دهنده دستکاری تولید است به ترتیب از پسماندهای مدل 10 و 11 به دست می‌آیند.
(10) |
| |||||||||||||
(11) |
| |||||||||||||
نگاره 2. آمار توصیفی | |||||
نام متغیر | میانگین | میانه | بیشینه | کمینه | انحراف معیار |
ریسک سقوط قیمت سهام | 477/0- | 500/0- | 931/1 | 156/3- | 263/1 |
تفاوت رشد سود عملیاتی و فروش | 888/0 | 379/0 | 954/4 | 031/0 | 254/1 |
تفاوت رشد سود عملیاتی و موجودی کالا | 008/1 | 549/0 | 972/4 | 044/0 | 249/1 |
تقلب مالی | 312/2- | 577/2- | 691/0 | 246/4- | 327/1 |
دستکاری فعالیت‌های واقعی | 273/0 | 209/0 | 811/0 | 016/0 | 225/0 |
اندازه شرکت | 559/15 | 329/15 | 899/21 | 1976/11 | 809/1 |
اهرم مالی | 526/0 | 524/0 | 914/0 | 101/0 | 200/0 |
ارزش بازار | 497/5 | 293/4 | 635/16 | 254/1 | 029/4 |
سودآوری | 168/0 | 142/0 | 470/0 | 050/0- | 148/0 |
حجم معاملات سهام | 631/13 | 984/13 | 867/20 | 912/3 | 627/2 |
بازده سالانه سهام | 447/0 | 080/0 | 713/3 | 744/0- | 138/1 |
نوسانات بازده سهام | 144/1 | 762/0 | 973/3 | 145/0 | 026/1 |
تمرکز مالکیت | 503/0 | 507/0 | 898/0 | 099/0 | 190/0 |
| فراوانی | درصد فراوانی | |||
دوگانگی نقش مدیرعامل | 504 | 60/36 | |||
میانگین چولگی منفی بازده سهام برابر با 0.477- است که نشان می‌دهد احتمال وقوع بازده‌های منفی (سقوط قیمت) بیشتر است. به عبارت دیگر، این وضعیت می‌تواند حاکی از این باشد که ریسک سقوط قیمت سهام در شرکت‌ها بالا است. میانگین قدرمطلق تفاوت رشد سود عملیاتی و رشد فروش، برابر با 888/0 است و میانگین قدرمطلق تفاوت بین رشد سود عملیاتی و رشد موجودی کالا برابر با 008/1 است که نشان می‌دهد تفاوت بین رشد سود عملیاتی و رشد موجودی کالا به طور متوسط بیشتر از تفاوت با رشد فروش است. میانگین تقلب مالی برابر با 2.312- است که از آستانه 1.78- تعیین شده توسط بنیش کوچک‌تر است، به این معنا که به طور متوسط شرکت‌ها تقلب مالی انجام نمی‌دهند، با این حال مقدار بیشینه این متغیر برابر با 691/0 است که نشان‌دهنده تقلب مالی در برخی از مشاهدات است. میانگین دستکاری فعالیت‌های واقعی نیز برابر با 273/0 با انحراف معیار 225/0 است.
آزمون همبستگی
در این بخش برای بررسی وجود مسئله همخطی چندگانه، به انجام آزمون همبستگی پرداخته شده است که نتیجه آن در نگاره 3 مشاهده می‌شود. نتایج آزمون همبستگی نشان می‌دهد ریسک سقوط قیمت سهام با هر دو شاخص تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی، همبستگی مثبت و معناداری دارد که نشان می‌دهد در شرکت‌هایی که تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی زیاد است، ریسک سقوط قیمت سهام نیز بیشتر است. این نتیجه می‌تواند یک حمایت اولیه از فرضیه اول پژوهش باشد. همچنین ریسک سقوط قیمت سهام با تقلب مالی و دستکاری فعالیت‌های واقعی نیز همبستگی مثبت و معناداری دارد که نشان می‌دهد در شرکت‌هایی که تقلب مالی انجام می‌دهند یا فعالیت‌های واقعی را دستکاری می‌کنند، ریسک سقوط قیمت سهام بالاتر است. همچنین، تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی با تقلب مالی و دستکاری فعالیت‌های واقعی، همبستگی مثبت و معناداری دارد که با این استدلال که اختلاف زیاد بین معیارهای مالی و معیارهای غیرمالی مرتبط، ممکن است نشانه‌ای از مسائل جدی شرکت‌ها مانند تقلب مالی و دستکاری درآمد باشد، هم‌راستا است.
نام متغیر | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ریسک سقوط قیمت سهام | 1 -- | 125/0 000/0 | 096/0 000/0 | 243/0 000/0 | 119/0 000/0 | 134/0 000/0 | 007/0 794/0 | 129/0- 000/0 | 062/0- 020/0 | 103/0 000/0 | 041/0- 126/0 | 189/0 000/0 | 008/0 755/0 | 022/0- 403/0 |
تفاوت رشد سود عملیاتی و فروش |
| 1 --- | 670/0 000/0 | 085/0 001/0 | 077/0 004/0 | 118/0- 000/0 | 126/0 000/0 | 021/0 423/0 | 251/0- 000/0 | 144/0 000/0 | 161/0 000/0 | 057/0 034/0 | 018/0 493/0 | 057/0- 033/0 |
تفاوت رشد سود عملیاتی و موجودی کالا |
|
| 1 --- | 044/0 099/0 | 148/0 000/0 | 093/0- 000/0 | 045/0 094/0 | 051/0 057/0 | 151/0- 000/0 | 122/0 000/0 | 138/0 000/0 | 070/0 008/0 | 006/0- 796/0 | 061/0- 022/0 |
تقلب مالی |
|
|
| 1 --- | 069/0 010/0 | 223/0 000/0 | 235/0- 000/0 | 111/0 000/0 | 455/0 000/0 | 122/0 000/0 | 130/0 000/0 | 240/0 000/0 | 003/0- 897/0 | 006/0- 810/0 |
دستکاری فعالیت‌های واقعی |
|
|
|
| 1 --- | 059/0 028/0 | 096/0- 000/0 | 133/0 000/0 | 126/0 000/0 | 061/0 023/0 | 094/0 000/0 | 125/0 000/0 | 059/0 026/0 | 020/0- 449/0 |
اندازه شرکت |
|
|
|
|
| 1 --- | 125/0- 000/0 | 053/0- 046/0 | 305/0 000/0 | 497/0 000/0 | 103/0- 000/0 | 030/0- 265/0 | 044/0 097/0 | 113/0- 000/0 |
اهرم مالی |
|
|
|
|
|
| 1 --- | 140/0 000/0 | 599/0- 000/0 | 214/0- 000/0 | 003/0 884/0 | 072/0- 007/0 | 035/0 186/0 | 179/0 000/0 |
ارزش بازار |
|
|
|
|
|
|
| 1 --- | 191/0 000/0 | 137/0- 000/0 | 259/0 000/0 | 256/0 000/0 | 020/0 444/0 | 040/0 132/0 |
سودآوری |
|
|
|
|
|
|
|
| 1 --- | 003/0 891/0 | 147/0 000/0 | 139/0 000/0 | 041/0 128/0 | 024/0- 365/0 |
رشد حجم معاملات سهام |
|
|
|
|
|
|
|
|
| 1 --- | 019/0 466/0 | 134/0 000/0 | 019/0 474/0 | 277/0- 000/0 |
بازده سهام |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 1 --- | 126/0 000/0 | 004/0 855/0 | 012/0- 635/0 |
نوسانات بازده سهام |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 1 --- | 027/0- 303/0 | 031/0- 235/0 |
دوگانگی نقش مدیرعامل |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 1 --- | 038/0 151/0 |
تمرکز مالکیت |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 1 |
در نهایت، مشخص شد بین متغیرهای مستقل مورد استفاده در مدل‌های رگرسیونی، همبستگی شدید وجود ندارد و ضرایب همبستگی نسبتا کوچک هستند؛ لذا می‌توان اطمینان حاصل کرد که مدل رگرسیونی از مشکلات همخطی شدید رنج نمی‌برند و نتایج نهایی قابل اتکا هستند. به عبارتی همبستگی بین متغیرها بر تحلیل نهایی اثرگذار نیست.
تحلیل رگرسیون و آزمون فرضیه‌ها
با توجه به ماهیت داده‌ها ابتدا آزمون‌های تشخیصی انتخاب بهترین رویکرد شامل آزمون چاو و هاسمن برای همه مدل‌های رگرسیونی انجام و مشخص شد بهترین رویکرد برای برآودر، استفاده از رگرسیون اثرات ثابت است؛ لذا مدل‌های رگرسیونی با روش اثرات ثابت برآورد شده است. در نگاره 4 نتیجه برآورد مدل رگرسیونی 1 مشاهده می‌شود. در ضمن با توجه به اینکه دو شاخص برای سنجش متغیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی تعیین شده، هر مدل رگرسیونی دوبار برآورد شده است.
نگاره 4. برآورد مدل 1 (متغیر وابسته: ریسک سقوط قیمت سهام) | ||||||
نام متغیر | شاخص (1) | شاخص (2) | ||||
ضریب | آماره t | سطح معناداری | ضریب | آماره t | سطح معناداری | |
ضریب ثابت | 563/10- | 165/16- | 000/0 | 563/10- | 165/16- | 000/0 |
تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی | 061/0 | 878/2 | 004/0 | 030/0 | 160/2 | 030/0 |
اندازه شرکت | 644/0 | 998/16 | 000/0 | 644/0 | 996/16 | 000/0 |
اهرم مالی | 299/1 | 466/4 | 000/0 | 299/1 | 468/4 | 000/0 |
ارزش بازار | 034/0- | 642/3- | 000/0 | 034/0- | 642/3- | 000/0 |
سودآوری | 959/0- | 714/2- | 006/0 | 958/0- | 712/2- | 006/0 |
حجم معاملات سهام | 356/0- | 449/10- | 000/0 | 356/0- | 449/10- | 000/0 |
بازده سهام | 031/0- | 786/1- | 074/0 | 031/0- | 785/1- | 074/0 |
نوسانات بازده سهام | 080/0 | 781/2 | 005/0 | 080/0 | 779/2 | 005/0 |
دوگانگی نقش مدیرعامل | 159/0 | 023/2 | 043/0 | 159/0 | 022/2 | 043/0 |
تمرکز مالکیت | 169/1 | 575/2 | 010/0 | 169/1 | 576/2 | 010/0 |
آماره فیشر | 062/4 (000/0) | 061/4 (000/0) | ||||
ضریب تعیین | 651/0 | 652/0 | ||||
نتایج به نشان می‌دهد متغیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی با هر دو شاخص، به لحاظ آماری معنادار است؛ لذا این متغیر تاثیر معناداری بر ریسک سقوط قیمت سهام دارد، در نتیجه فرضیه اول پذیرفته می‌شود. از طرفی ضریب هر دو شاخص متغیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی مثبت است که نشان می‌دهد با افزایش تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی، ریسک سقوط قیمت سهام شرکت‌ها افزایش می‌یابد.
نتایج برآورد مدل رگرسیونی 2 و 3 برای آزمون فرضیه دوم به ترتیب در نگاره 5 و 6 مشاهده می‌شود.
نگاره 5. برآورد مدل 2 (متغیر وابسته: تقلب مالی) | ||||||
نام متغیر | شاخص (1) | شاخص (2) | ||||
ضریب | آماره t | سطح معناداری | ضریب | آماره t | سطح معناداری | |
ضریب ثابت | 903/5- | 041/10- | 000/0 | 854/5- | 909/9- | 000/0 |
تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی | 198/0 | 552/8 | 000/0 | 185/0 | 331/8 | 000/0 |
اندازه شرکت | 172/0 | 930/4 | 000/0 | 163/0 | 645/4 | 000/0 |
اهرم مالی | 029/0 | 102/0 | 918/0 | 078/0 | 273/0 | 784/0 |
ارزش بازار | 011/0- | 480/1- | 138/0 | 010/0- | 432/1- | 152/0 |
سودآوری | 152/5- | 825/15- | 000/0 | 153/5- | 669/15- | 000/0 |
حجم معاملات سهام | 007/0- | 530/0- | 596/0 | 005/0- | 378/0- | 705/0 |
بازده سهام | 060/0 | 446/2 | 014/0 | 062/0 | 543/2 | 011/0 |
نوسانات بازده سهام | 082/0 | 729/2 | 006/0 | 081/0 | 679/2 | 007/0 |
دوگانگی نقش مدیرعامل | 146/0 | 971/1 | 048/0 | 136/0- | 829/1- | 067/0 |
تمرکز مالکیت | 096/0- | 241/0- | 809/0 | 053/0- | 134/0- | 892/0 |
آماره فیشر | 920/7 (000/0) | 876/7 (000/0) | ||||
ضریب تعیین | 514/0 | 513/0 | ||||
در اینجا متغیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی با هر دو شاخص، تاثیر معناداری بر تقلب مالی دارد. از طرفی ضریب آن‌ها نیز مثبت است که نشان می‌دهد با افزایش تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی، احتمال تقلب مالی افزایش می‌یابد.
نگاره 6. برآورد مدل 3 (متغیر وابسته: ریسک سقوط قیمت سهام) | ||||||
نام متغیر | شاخص (1) | شاخص (2) | ||||
ضریب | آماره t | سطح معناداری | ضریب | آماره t | سطح معناداری | |
ضریب ثابت | 426/10- | 616/15- | 000/0 | 43/10- | 652/15- | 000/0 |
تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی | 017/0 | 731/0 | 464/0 | 017/0 | 747/0 | 454/0 |
تقلب مالی | 066/0 | 086/3 | 002/0 | 067/0 | 165/3 | 001/0 |
اندازه شرکت | 628/0 | 251/16 | 000/0 | 629/0 | 311/16 | 000/0 |
اهرم مالی | 363/1 | 695/4 | 000/0 | 360/1 | 691/4 | 000/0 |
ارزش بازار | 033/0- | 805/3- | 000/0 | 033/0- | 799/3- | 000/0 |
سودآوری | 877/0- | 496/2- | 012/0 | 876/0- | 491/2- | 012/0 |
حجم معاملات سهام | 359/0- | 672/10- | 000/0 | 359/0- | 667/10- | 000/0 |
بازده سهام | 075/0- | 663/2- | 007/0 | 075/0- | 656/2- | 008/0 |
نوسانات بازده سهام | 025/0 | 420/1 | 155/0 | 025/0 | 431/1 | 152/0 |
دوگانگی نقش مدیرعامل | 144/0 | 818/1 | 069/0 | 145/0 | 834/1 | 066/0 |
تمرکز مالکیت | 136/1 | 495/2 | 012/0 | 135/1 | 496/2 | 012/0 |
آماره فیشر | 497/4 (000/0) | 495/4 (000/0) | ||||
ضریب تعیین | 677/0 | 675/0 | ||||
نتایج نشان می‌دهد که تقلب مالی تاثیر معناداری بر ریسک سقوط قیمت سهام دارد. از طرفی ضریب متغیر تقلب مالی مثبت که نشان می‌دهد با افزایش احتمال تقلب مالی توسط مدیران، ریسک سقوط قیمت سهام افزایش می‌یابد. نکته قابل توجه نتایج در اینجا عدم معناداری متغیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی با هر دو شاخص سنجش بر ریسک سقوط قیمت سهام پس از وارد کردن متغیر تقلب مالی در مدل است؛ بنابراین، طبق شروط بارون و کنی (1986) تقلب مالی به عنوان یک متغیر میانجی کامل تاثیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی بر ریسک سقوط قیمت سهام را واسطه می‌کند. به این ترتیب فرضیه دوم پژوهش نیز مورد تایید قرار گرفت و مشخص شد که تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی، به دلیل افزایش احتمال تقلب مالی توسط مدیران در شرکت‌ها، منجر به افزایش ریسک سقوط قیمت سهام می‌شود.
نتایج برآورد مدل رگرسیونی 4 و 5 برای آزمون فرضیه سوم به ترتیب در نگاره 7 و 8 مشاهده می‌شود.
نگاره 7. برآورد مدل 4 (متغیر وابسته: دستکاری فعالیت‌های واقعی) | ||||||
نام متغیر | شاخص (1) | شاخص (2) | ||||
ضریب | آماره t | سطح معناداری | ضریب | آماره t | سطح معناداری | |
ضریب ثابت | 018/0 | 172/0 | 863/0 | 013/0 | 124/0 | 901/0 |
تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی | 018/0 | 832/4 | 000/0 | 019/0 | 261/5 | 000/0 |
اندازه شرکت | 012/0 | 163/2 | 030/0 | 013/0 | 170/2 | 030/0 |
اهرم مالی | 017/0 | 422/0 | 672/0 | 019/0 | 477/0 | 633/0 |
ارزش بازار | 003/0- | 792/2- | 005/0 | 003/0- | 738/2- | 006/0 |
سودآوری | 385/0- | 685/6- | 000/0 | 386/0- | 679/6- | 000/0 |
حجم معاملات سهام | 001/0- | 594/0- | 552/0 | 001/0- | 556/0- | 577/0 |
بازده سهام | 001/0- | 456/0- | 647/0 | 001/0- | 466/0- | 640/0 |
نوسانات بازده سهام | 015/0 | 483/3 | 000/0 | 014/0 | 446/3 | 000/0 |
دوگانگی نقش مدیرعامل | 024/0 | 128/2 | 033/0 | 024/0 | 163/2 | 030/0 |
تمرکز مالکیت | 103/0- | 650/1- | 099/0 | 101/0- | 607/1- | 108/0 |
آماره فیشر | 772/9 (000/0) | 725/9 (000/0) | ||||
ضریب تعیین | 566/0 | 565/0 | ||||
در اینجا متغیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی با هر دو شاخص، تاثیر معناداری بر دستکاری فعالیت‌های واقعی دارد. از طرفی ضریب متغیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی مثبت است که نشان می‌دهد با افزایش تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی، احتمال دستکاری فعالیت‌های واقعی افزایش می‌یابد.
نگاره 8. برآورد مدل 5 (متغیر وابسته: ریسک سقوط قیمت سهام)
نام متغیر | شاخص (1) | شاخص (2) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
ضریب | آماره t | سطح معناداری | ضریب | آماره t | سطح معناداری | |
ضریب ثابت | 564/10- | 200/16- | 000/0 | 550/10- | 205/16- | 000/0 |
تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی | 005/0 | 214/0 | 830/0 | 010/0 | 448/0 | 653/0 |
دستکاری فعالیت‌های واقعی | 556/0 | 492/3 | 000/0 | 555/0 | 486/3 | 000/0 |
اندازه شرکت | 650/0 | 174/17 | 000/0 | 650/0 | 187/17 | 000/0 |
اهرم مالی | 341/1 | 632/4 | 000/0 | 347/1 | 666/4 | 000/0 |
ارزش بازار | 032/0- | 444/3- | 000/0 | 032/0- | 456/3- | 000/0 |
سودآوری | 706/0- | 994/1- | 046/0 | 699/0- | 974/1- | 048/0 |
حجم معاملات سهام | 349/0- | 279/10- | 000/0 | 349/0- | 293/10- | 000/0 |
بازده سهام | 031/0- | 823/1- | 068/0 | 031/0- | 823/1- | 068/0 |
نوسانات بازده سهام | 082/0 | 859/2 | 004/0 | 083/0 | 886/2 | 004/0 |
دوگانگی نقش مدیرعامل | 137/0 | 755/1 | 079/0 | 137/0 | 757/1 | 079/0 |
تمرکز مالکیت | 097/1 | 466/2 | 013/0 | 091/1 | 457/2 | 014/0 |
آماره فیشر | 170/4 (000/0) | 174/4 (000/0) | ||||
ضریب تعیین | 659/0 | 659/0 | ||||
نتایج نشان می‌دهد که دستکاری فعالیت‌های واقعی تاثیر معناداری بر ریسک سقوط قیمت سهام دارد. ضریب آن نیز مثبت است که نشان می‌دهد دستکاری فعالیت‌های واقعی با افزایش ریسک سقوط قیمت سهام همراه است. اما تاثیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی پس از اینکه دستکاری فعالیت‌های واقعی وارد مدل شد، غیرمعنادار است؛ لذا با توجه به شروط بارون و کنی (1986) دستکاری فعالیت‌های واقعی به عنوان یک متغیر میانجی کامل تاثیر تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی بر ریسک سقوط قیمت سهام را واسطه می‌کند. به این ترتیب فرضیه سوم پژوهش نیز مورد تایید قرار گرفت و مشخص شد که تفاوت معیارهای مالی و غیرمالی، به دلیل افزایش احتمال دستکاری فعالیت‌های واقعی توسط مدیران در شرکت‌ها، منجر به افزایش ریسک سقوط قیمت سهام می‌شود.
بحث و نتیجه‌گیری
در این پژوهش، با استفاده از اطلاعات 153 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1394 تا 1402، بررسی شده است که آیا می‌توان از تناقضات مهم بین معیارهای مالی و غیرمالی برای شناسایی ریسک سقوط قیمت سهام استفاده کرد یا خیر. نتایج تجربی نشان می‌دهد که تفاوت بیشتر بین معیارهای مالی و غیرمالی، ریسک سقوط قیمت سهام را افزایش می‌دهد، زیرا نشانه‌ای از تقلب یا تحریف با اهمیت در گزارشگری مالی شرکت‌ها است. معیارهای غیرمالی می‌توانند ابزاری مستقل و مؤثر برای ارزیابی اعتبار داده‌های مالی باشند و اختلاف بزرگ بین معیارهای مالی و غیرمالی می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی مانند تقلب مالی و دستکاری سود باشد که می‌تواند زمینه‌ساز ریسک سقوط قیمت سهام باشد، زیرا به مدیران اجازه می‌دهد اخبار نامطلوب را پنهان کنند. این نتیجه با یافته‌های برازل و همکاران (2009)، دچو و همکاران (2011) و وای و ژانگ (2023) هم‌راستا است.
همچنین آزمون مکانیسم اثرگذاری نشان می‌دهد که تفاوت بین معیارهای مالی و غیرمالی از طریق افزایش احتمال تقلب مالی و دستکاری فعالیت‌های واقعی، منجر به افزایش ریسک سقوط قیمت سهام می‌شود، زیرا تفاوت بین معیارهای مالی و غیرمالی، با تقلب مالی و دستکاری فعالیت‌های واقعی مرتبط است و تقلب مالی و دستکاری فعالیت‌های واقعی نیز منجر به افزایش ریسک سقوط قیمت سهام می‌شوند. زمانی که معیارهای مالی و غیرمالی تفاوت زیادی دارند، احتمالاً شرکت درگیر تقلب یا دستکاری فعالیت‌های واقعی است که شرایطی برای پنهان کردن اخبار بد شرکت فراهم می‌کند و ریسک سقوط قیمت سهام را افزایش می‌دهد. این نتیجه با یافته‌های لوریرو و سیلوا (2022) و وای و ژانگ (2023) هم‌راستا است.
این پژوهش کاربردهای مهمی دارد؛ از جمله اینکه، نقش معیارهای غیرمالی را در شناسایی ریسک سقوط قیمت سهام شرکت برجسته می‌کند. یافته‌های این مطالعه به مدیران این آگاهی را می‌دهد که تناقضات اساسی بین معیارهای مالی و غیرمالی گزارش شده ممکن است برای برای بازار سرمایه سیگنالی از مشکلات پنهان در عملکرد و شفافیت شرکت باشد. این آگاهی می‌تواند به مدیران کمک کند تا در تصمیم‌گیری‌های مالی و استراتژیک خود تجدیدنظر کنند و به بهبود شفافیت گزارشگری مالی بپردازند. همچنین، شایسته است که تنظیم‌کننده‌های مقررات گزارشگری، مقررات افشای شاخص‌های غیرمالی شرکت‌های بورسی را بیشتر تقویت کنند تا به طور موثری تقلب‌های مالی احتمالی و دستکاری فعالیت‌های واقعی را مهار کنند.
منابع
امیرمعزی، حسین؛ پورآقاجان، عباسعلی؛ و جعفری, علی. (1403). کشف تقلب صورت‌های مالی: قیاس توانایی مدل‌های مبتنی بر متغیرهای حسابداری. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 13(52)، 173-188.
برادران حسن زاده، رسول؛ و حشمت، نسا. (1398). بررسی تاثیر متمایز انحراف از فعالیت‌های واقعی و مدیریت واقعی سود در خطر سقوط قیمت سهام. مدیریت دارایی و تامین مالی، 7(2/25)، 81-98.
Baradaran Hasanzadeh, R. & Heshmat, N. (2019). Studying the Distinct Impact of Abnormal Real Operations and Real Earnings Management on the Subsequent Crash Risk in Stock Prices. Journal of Asset Management and Financing, 7(2), 81-98. (in persian)
Behn, B. K., & Riley, R. A. (1999). Using nonfinancial information to predict financial performance: The case of the U.S. airline industry. Journal of Accounting, Auditing & Finance, 14(1), 29–56.
Brazel, J., Jones, K., & Zimbelman, M. (2009). Using nonfinancial measures to assess fraud risk. Journal of Accounting Research, 47(5), 1135–1166.
Dechow, P. M., Ge, W., Larson, C. R., & Sloan, R. G. (2011). Predicting material accounting misstatements. Contemporary Accounting Research, 28(1), 17–82.
Habib, A., Hasan, M. M., & Jiang, H. (2018). Stock price crash risk: Review of the empirical literature. Accounting & Finance, 58, 211–251.
Ittner, C. D., & Larcker, D. F. (1998). Are nonfinancial measures leading indicators of financial performance? An analysis of customer satisfaction. Journal of Accounting Research, 36, 1–35.
Jin, L., & Myers, S. C. (2006). R² around the world: new theory and new tests. Journal of Financial Economics, 79(2), 257–292.
Khurana, I. K., Pereira, R., & Zhang, E. (2017). Are real earnings smoothing harmful? Evidence from firm-specific stock price crash risk. Contemporary Accounting Research, 35(1), 558–587.
Kim, J. B., & Zhang, L. (2016). Accounting conservatism and stock price crash risk: Firm-level evidence. Contemporary Accounting Research, 33(1), 412–441.
Kim, J. B., Wang, Z., & Zhang, L. D. (2016). CEO overconfidence and stock price crash risk. Contemporary Accounting Research, 33(4), 1720–1749.
Kong, D., Shi, L., & Zhang, F. (2021). Explain or conceal? Causal language intensity in annual reports and stock price crash risk. Economic Modelling, 94, 715–725.
Loureiro, G., & Silva, S. (2022). Earnings management and stock price crashes post U.S. cross-delistings. International Review of Financial Analysis, 82, 102215.
Wei, L., & Zhang, Y. (2023). Nonfinancial indicators in identifying stock price crash risk. Finance Research Letters, 52, 103513.
[1] Kim et al
[2] Kim & Zhang
[3] Kong et al
[4] Brazel et al
[5] Ittner & Larcker
[6] Behn & Riley
[7] Dechow et al
[8] Wei & Zhang
[9] Habib et al
[10] Jin & Myers
[11] Loureiro & Silva
[12] Khurana et al
[13] Baron & Kenny
[14] Beneish
[15] Winsorized
سند
الروابط
المراكز ذات الصلة
دعامة
الصفحات الرسمية
حقوق هذا الموقع الإلكتروني مملوكة لنظام SANAD Press Management. © 1442-1447