شناسایی مؤلفههای محیطی اثرگذار بر رضایتمندی ساکنین بناهای قدیم و جدید در سکونتگاههای روستایی هدف گردشگری استان ایلام
الموضوعات :
کاظم زینی وند
1
,
کارن فتاحی
2
,
مجتبی نوراللهی
3
1 - گروه معماری، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران.
2 - گروه معماری، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران.
3 - گروه معماری، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران.
الکلمات المفتاحية: استان ایلام, سکونتگاههای روستایی, رضایت ساکنان, گردشگری روستایی, نظریه دادهبنیاد,
ملخص المقالة :
توسعه سکونتگاههای روستایی هدف گردشگری، به دلیل پیوستگی اساسی میان توسعه روستایی و شهری، از ضرورتهای کلیدی توسعه منطقهای و ملی است. بدون توجه ویژه به این پیوستگی، دستیابی به توسعه پایدار ممکن نخواهد بود. این پژوهش با هدف شناسایی مؤلفههای محیطی مؤثر بر رضایت ساکنان بناهای قدیمی و جدید در سکونتگاههای روستایی هدف گردشگری استان ایلام انجام شده است. پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و روش پدیدارشناختی مبتنی بر نظریه دادهبنیاد اجرا شده است. دادهها از طریق مصاحبههای نیمهساختارمند با 21 متخصص (شامل معماران، جامعهشناسان، روانشناسان و کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری) که با روش نمونهگیری هدفمند گلولهبرفی انتخاب شدند، جمعآوری شد. تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزارMAXQDA و از طریق کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام گرفت. یافتهها نشان میدهند که شرایط علّی مؤثر بر رضایت ساکنان شامل توسعه سکونتگاهها، ارائه خدمات رفاهی، تأمین سرمایه و حفظ هویت فرهنگی است. راهبردهای پیشنهادی برای بهبود رضایت شامل حفاظت از اکوسیستم، برنامهریزی رفاهی و گردشگری، تقویت شبکههای ارتباطی، توسعه زیرساختها و مدیریت منابع طبیعی است. پیامدهای این راهبردها شامل رضایت گردشگران، تقویت همبستگی اجتماعی، ایجاد فرصتهای شغلی، رونق اقتصادی، کاهش آسیبهای اجتماعی، توسعه پایدار و افزایش نشاط اجتماعی است. این یافتهها میتوانند به تدوین سیاستهای مؤثر برای توسعه پایدار گردشگری روستایی کمک کنند.
1. نیازی، م.، عسگری، م. ، و رضایی، ع. (۱۴۰۰). ارزیابی ظرفیتهای گردشگری روستایی با تأکید بر توسعه پایدار. فصلنامه برنامهریزی فضایی، ۲۵(۴)، ۵۴–۶۹.
2. صیدایی، س.، احمدی، ن.، و تقوی، ج. (۱۳۹۴). تحلیل روند تحولات کالبدی- فضایی سکونتگاههای روستایی تحت تأثیر مداخلات توسعهای. فصلنامه جغرافیا و برنامهریزی، ۱۹(۵۰)، ۸۱–۹۹.
3. فتاحی، م. ، و محمدی، س. (۱۳۹۹). نقش گردشگری روستایی در توسعه پایدار سکونتگاههای روستایی. فصلنامه پژوهشهای روستایی، ۱۱(۳)، ۲۱–۳۴.
4. مطیعی لنگرودی، م. ، خدادادی، م. ، و غلامی، ر. (۱۳۹۶). بررسی نقش گردشگری روستایی در کاهش مهاجرت و توسعه اقتصادی مناطق روستایی. فصلنامه اقتصاد و توسعه روستایی، ۶(۲۴)، ۷۵–۹۲.
5. رضایی، ف.، کریمی، م.، و شریفی، ع. (۱۴۰۱). بررسی پیامدهای کالبدی توسعه گردشگری در سکونتگاههای روستایی. نشریه پژوهشهای معماری و شهرسازی، ۱۳(۲)، ۴۱–۵۸.
6. عینالی، ح.، و الهی چورن، م. (۱۳۹۸). گردشگری و توسعه پایدار در ایران: فرصتها و چالشها. نشریه جغرافیا و توسعه، ۱۶(۱)، ۱۱۵–۱۳۰.
7. رحیمی، ن.، کریمی، م.، و سلطانی، ر. (۱۳۹۹). گردشگری خلاق و پایداری روستایی. فصلنامه گردشگری و توسعه، ۸(۴)، ۲۹–۴۵.
8. نصرآبادی، س.، و حیاتی، م. (۱۳۹۳). تحلیل نقش گردشگری در کاهش شکافهای منطقهای. مجله جغرافیا و مطالعات محیطی، ۱۰(۳)، ۵۱–۶۶.
9. روشنی، ف.، محسنی، ج. ، و حیدری، ش. (۱۳۹۷). کیفیت زندگی و توسعه گردشگری روستایی. فصلنامه مطالعات روستایی، ۷(۱)، ۷۹–۹۴.
10. مزیدی، ع.، مسعودی، ع.، و سلطانی، م. (۱۴۰۲). سنجش پایداری توسعه گردشگری در نواحی روستایی. فصلنامه گردشگری پایدار، ۹(۲)، ۱–۱۹.
11. شاهی قرهقاسملو، ن. ، و همکاران. (۱۴۰۳). نقش گردشگری در اشتغالزایی در مناطق روستایی. نشریه اقتصاد و توسعه روستایی، ۱۰(۱)، ۸۸–۱۰۲.
12. عنابستانی، ج.، نیکبخت، ا.، و حسینی، ر. (۱۳۹۶). تأثیر گردشگری بر توسعه کشاورزی در مناطق روستایی. مجله توسعه پایدار روستایی، ۵(۴)، ۳۵–۵۰.
13. جمینی، م. ، و همکاران. (۱۴۰۳). گردشگری و توسعه اقتصادی در سکونتگاههای بومی. فصلنامه اقتصاد گردشگری ایران، ۱۲(۱)، ۲۲–۳۹.
14. امینیفرد، ف.، و سلیمانی، ح. (۱۴۰۳). تحلیل ظرفیتهای سکونتگاههای روستایی در جذب گردشگر. فصلنامه پژوهشهای روستایی، ۱۴(۲)، ۵۰–۶۸.
15. فتحی، ر.، و دهقان، ع. (۱۴۰۱). نقش گردشگری در توسعه پایدار مناطق کمبرخوردار. مجله برنامهریزی منطقهای، ۹(۳), ۴۱–۵۷.
16. عابدیفر، ر.، و کشاورز، ع. (۱۴۰۲). چالشهای برنامهریزی فضایی در توسعه گردشگری روستایی. نشریه برنامهریزی فضایی، ۱۰(۴)، ۶۱–۷۷.
17. رفیعی، م، و بابازاده، ک. (۱۴۰۰). بررسی عوامل محیطی مؤثر بر رضایتمندی جامعه میزبان در مناطق روستایی. فصلنامه معماری بومی، ۷(۲), ۲۵–۴۲.
18. خواجهنبی، م.، و همکاران. (1399). تأثیرات فرهنگی گردشگری در نواحی روستایی. فصلنامه توسعه روستایی، 11(2)، 67–80.
19. رهنورد، م. ، تقیپور، ع.، و اسلامی، ن. (1399). ارزیابی رقابتپذیری مقاصد گردشگری. مجله مطالعات گردشگری، 8(3)، 23–40.
20. محمد یگانه، ح.، و همکاران. (1398). بررسی تأثیر توسعه گردشگری در ارتقای کیفیت زندگی در نواحی روستایی: مطالعه موردی شهرستان پارسآباد مغان. فصلنامه جغرافیای انسانی، 51(2)، 105–122.
21. ایمانی، س.، و همکاران. (1398). بررسی اثرات گردشگری روستایی بر کیفیت زندگی: مطالعه موردی روستای کریک، شهرستان دنا. فصلنامه پژوهشهای توسعه روستایی، 10(1)، 85–101.
22. فراهانی، ا.، و همکاران. (1398). اثرات گردشگری بر کیفیت زندگی روستاییان: مطالعه موردی روستای گزرخان، شهرستان قزوین. فصلنامه برنامهریزی روستایی، 7(4)، 45–60
23. Strauss, A. , & Corbin, J. (1998). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. 2nd ed. Sage Publications.
24. Alrawadieh, Z. , & Altinay, L. (2021). Community resilience and tourism development: The role of local participation. Journal of Sustainable Tourism, 29(3), 345–360.
25. Ali, F. , Rasoolimanesh, S. M. , & Cobanoglu, C. (2021). Local community participation in sustainable tourism development and resident satisfaction. Tourism Management, 82, 104–122.
26. Saito, H. , & Maehara, H. (2022). Community-based tourism planning in Japanese rural areas. Tourism Geographies, 24(1), 79–94.
27. Wang, X. , & Chi, C. G. (2023). Rural identity and resident satisfaction: A structural approach. Journal of Rural Studies, 99, 101–113.
28. Nguyen, T. H. , & Le, H. T. (2025). Ecotourism and green infrastructure in rural sustainability. Ecological Indicators, 144, 109–125.
29. Bramwell, B. , & Lane, B. (2024). Heritage tourism and rural landscape integrity. Annals of Tourism Research, 97, 103–117.
30. Mehdiabad, S. , et al. (2021). Host satisfaction and sustainable rural tourism. Sustainability, 13(12), 6589.
31. Lee, S. , & Kim, Y. (2021). Rural tourism for sustainable development: Lessons from South Korea. Sustainability, 13(8), 4398.
32. Zhang, X. , Wu, Y. , & Liu, J. (2023). Environmental and structural factors in rural tourism satisfaction. Tourism Management Perspectives, 45, 101–121.
33. Jalilov, S. M. , et al. (2022). Multidimensional evaluation of rural tourism impacts. Sustainable Development, 30(6), 1247–1260.
34. Alrwajfah, M. , Samdin, Z. , & Abdul-Rahim, A. S. (2019). Residents’ perceptions and satisfaction toward tourism development: Evidence from Petra, Jordan. Journal of Tourism and Cultural Change, 17(6), 636–655.
35. Liao, C. , Tsai, C. , & Hsu, L. (2019). Resident satisfaction with indigenous tourism in Nantou County, Taiwan. Sustainability, 11(6), 1783