بررسی جامعه‌شناختی تأثیر شاخص‌های مصرف‌گرایی اخلاقی بر کیفیت روابط اجتماعی شهروندان اردبیل

الموضوعات : Social issues of Iran

رضا قاسمیان‌قوجه‌بگلو ¹ , صمد عابدینی ² , ربابه پورجبلی ³

1 - گروه جامعه‌شناسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاداسلامی، خلخال، ایران.
2 - گروه جامعه‌شناسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاداسلامی، خلخال، ایران.
3 - گروه جامعه‌شناسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاداسلامی، زنجان، ایران.

تاريخ الإرسال : 02 الخميس , ذو الحجة, 1446 تاريخ التأكيد : 16 الإثنين , ربيع الأول, 1447 تاريخ الإصدار : 17 الثلاثاء , ربيع الأول, 1447

الکلمات المفتاحية: مصرف‌گرایی اخلاقی, جامعه‌شناختی, اردبیل, اجتماعی.,

ملخص المقالة :

انسان‌ها همواره برای تداوم زندگی ناگزیر از مصرف کالا و خدمات‌اند. این امر می‌تواند در قالب مصرف‌گرایی اخلاقی تحقق یابد؛ به‌گونه‌ای که تولید، فراوری و عرضۀ کالاها و خدمات با کمترین آسیب به نیروی انسانی، حیوانات و محیط‌زیست همراه باشد. پژوهش حاضر باهدف شناسایی و بررسی جامعه‌شناختی شاخص‌های مصرف‌ اخلاقی در میان شهروندان شهر اردبیل انجام گرفته است. و با بهره‌گیری از نظریه‌های «مصرف نمایشی»؛ وبلن و «مصرف توده»؛ آدرنو و هورکهایمر، داده‌ها ازطریق روش گراندد تئوری و تکنیک مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته گردآوری شدند. جامعۀ آماری شامل شهروندان اردبیل و نمونه‌کاوی مردان و زنان سه دهک اجتماعی (طبقه‌بندی‌شده توسط دولت جمهوری‌اسلامی ایران)، بود که با روش نمونه‌گیری نظری انتخاب شدند. پس‌از انجام 90مصاحبه و رسیدن به اشباع‌نظری، فرایند نمونه‌گیری متوقف شد. یافته‌ها نشان‌دادکه مصرف‌گرایی اخلاقی در قالب 2مقولۀ اصلی «مصرف مسئولانه» و «مصرف غیرمسئولانه»، تبیین می‌شود. همچنین، 4دسته عامل شامل عوامل فردی (مصرف مسئولانه و غیرمسئولانه)، اجتماعی و فرهنگی (آموزش، تحصیلات و ساختارها)، روانی و انگیزشی (تقلید، نیاز و لذت خرید) و اقتصادی (مدیریت سرمایه)، به‌عنوان مهمترین مؤلفه‌های مؤثر بر الگوهای مصرف‌گرایی اخلاقی شناسایی شدند.

المصادر:

آریان‌مقدم، رضا. (1399). مسئولیت اخلاقی. چاپ‌اول، کرج: انتشارات اندیشۀ آذرگان.
باشی، معصومه. سیف‌اللهی، سیف‌الله. (1400). تبیین جامعه‌شناختی فرایند شکل‌گیری گروه‌های مرجع نوین و تأثیر آن‌ها بر شکل‌گیری اخلاق شهروندی در ایران در سه دهۀ اخیر. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های جامعه‌شناختی، دورۀ 15، شمارۀ 2، 95-69.
باشی، معصومه. سیف‌اللهی، سیف‌الله. پیراهری، نیر. (1400). تحلیل جامعه‌شناختی تأثیر گروه‌های مرجع نوین بر فرایند شکل‌گیری اخلاق شهروندی در ایران در سه دهۀ اخیر (موردمطالعه: دانشجویان دانشگاه آزاداسلامی واحدهای تهران‌مرکزی و علوم‌و‌تحقیقات 1399). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران، دورۀ 13، شمارۀ 50، 236-215.
باومان، زیگمونت. (1401). آیا اصول اخلاقی در نیای مصرف‌کننده شانسی دارد؟. ترجمۀ: علی رحیمی و میترا نقی‌پورقزلجه، ویراستار: فاطمه بابایی، چاپ‌اول، تهران: انتشارات فوژان کتاب.
باومان، زیگمونت. (1401الف). زندگی مصرف‌گرایانه. ترجمۀ: سعید نصیری، ویراستار: مریم ترکمیان، چاپ‌اول، تهران: انتشارات صاد.
بنیارد، فیلیپ. فلناگن، کارا. (1400). ملاحظات اخلاقی در روان‌شناسی. ترجمۀ: محمد کیاسالار و حمیدرضا نمازی، ویراستار: بهزاد صادقیان‌فرد، چاپ‌اول، تهران: انتشارات کتاب ارجمند.
حسینی، فریبا. حقیقتیان، منصور. هاشمیان‌فر، سیدعلی. (1403). تبیین جامعه‌شناختی تأثیر فرهنگ مصرفگرایی بر رفتار مخرب زیست‌محیطی (موردمطالعه: جوانان شهر تهران). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-علوم‌اجتماعی دانشگاه فردوسی‌مشهد، دورۀ 21، شمارۀ 1؛ (پیاپی 47)، 142-109.
حیدری‌ساربان، وکیل. (1398). مطالعه و تحلیل عوامل اجتماعی مؤثر در بهبود رفتارهای معطوف به حفظ محیط‌زیست مناطق روستایی، مطالعۀ موردی: شهرستان اردبیل. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-جامعه‌شناسی کاربردی، دورۀ 30، شمارۀ 2؛ (پیاپی 7454)، 64-47.
خدادوست، فرشید. عزیزخانی، اقباله. فتحی، سروش. (1403). واکاوی سبک زندگی مصرفی جوانان در استان اردبیل برحسب تجربۀ آن‌ها از ارتباطات رسانه‌ای. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، دورۀ 23، شمارۀ 63، 32-13.
رضوی، لطیف. (1399). مصرف‌گرایی و آثار آن بر بنگاه‌های اقتصادی (رویکرد روان‌شناسی و حمایتگری دولت). چاپ‌اول، تهران: انتشارات آموزش برتر.
شاکری، زهره. (1404). مصرف نمایشی. چاپ‌اول، تهران: انتشارات ارشدان.
قاسمیان‌قوجه‌بگلو، رضا. عابدینی، صمد. پورجبلی، ربابه. (1402). رابطۀ مصرف‌گرایی اخلاقی با توسعۀ پایدار زیستی. دهمین کنفرانس بین‌المللی دانش و فناوری علوم‌تربیتی مطالعات اجتماعی و روان‌شناسی ایران، تهران-ایران، 9-1.
مایلز، استیون. (1401). مصرف‌گرایی، شیوه‌ای از زندگی. ترجمۀ: فردین علیخواه، ویراستار: محمدعلی مدنی، چاپ‌اول، تهران: انتشارات اندیشۀ احسان.
محمدی، چنور. نظم‌فر، حسین. (1395). بررسی وضعیت شاخص‌های کیفیت زندگی از نظر شهروندان (مطالعه‌موردی: منطقۀ دو شهر اردبیل). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-جغرافیا و مطالعات محیطی، دورۀ 5، شمارۀ 20، 20-7.
مقرب‌الیله‌سر، فاطمه. عابدینی، صمد. پورجبلی، ربابه. (1403). نوع رفتار مصرف انرژی شهروندان اردبیل و عوامل مؤثر بر آن: رویکردی مبتنی‌بر نظریه‌سازی زمینه‌ای. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مدیریت پویا و تحلیل کسب و کار، دورۀ 3، شمارۀ 5، 177-160.
هاشم‌زاده، سیدعلی‌اصغر. (1397). اثرات مصرف‌گرایی بر هویت اخلاقی فردی باتکیه‌بر سبک زندگی ایرانیان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات اخلاق‌کاربردی، دورۀ 14، شمارۀ 32؛ (پیاپی 54)، 166-147.
هافمن، استفان. اکبر، پیام. (1404). رفتار مصرف‌کنندۀ پیشرفته. ترجمۀ: سحر ملازینلی، ویراستار: احمد یوسف‌پور، چاپ‌اول، تهران: انتشارات علمدار انقلاب.
Anzai, Saori. Ohsugi, Hironori. Shiba, Yoshitaka. (2024). Factors Associated With Social Participation Among Community-Dwelling Frail Older Adults In Japan: A Cross-Sectional Study. Journal Of BMC Geriatrics, 24(235): 1-9.
Javalgi, Rajshekhar G. Russel, La Toya M. (2018). International Marketing Ethics: A Literature Review and Research Agenda. Journal Of Business Ethics, 148(4): 703-720.
Kutaula, Smirti. Gillani, Alvina. Gregory-Smith, Diana. Bartikowski, Boris. (2024). Ethical Consumerism In Emerging Markets: Opportunities And Challenges. Journal Of Business Ethics, 191, 651–673.
Paliwoda, Beata. Matuszak-Flejszman, Alina. Ankiel, Magdalena. Jasiulewicz-Kaczmarek, Małgorzata. (2025). The Impact Of Environmental Indicators On Consumer Decision-Making In The Purchasing Of Lifestyle Essentials: A Quantitative Analysis. Journal Of Sustainability, 17(1444): 1-26.
Ruo-Fei, Shi. Zeng, Jing-Yun. Jin, Chang-Hyun. (2022). The Role Of Consumer’ Social Capital On Ethical Consumption And Consumer Happiness. Journal Of SAGE Open, 12(2): 1-15.