تحلیل راهبردی روابط ایران و چین: از اتحاد ناپایدار تا شراکت جامع استراتژیک

الموضوعات : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

ارسلان قربانی شیخ نشین ¹ , هادی ترکی ²

1 - استاد روابط بین‌الملل، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
2 - دکتری روابط بین‌الملل، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 13 الأحد , ذو القعدة, 1446 تاريخ التأكيد : 26 الأربعاء , صفر, 1447 تاريخ الإصدار : 04 الأربعاء , ربيع الأول, 1447

الکلمات المفتاحية: ایران, چین, اتحاد ناپایدار, شراکت جامع استراتژیک, سیاست خارجی ایران.,

ملخص المقالة :

 پرسش اصلی این پژوهش آن است که چگونه روابط ایران و چین از یک اتحاد ناپایدار به شراکت استراتژیک تبدیل شده است؟ تحلیل SWOT در پژوهش حاضر نشان داد که روابط دو کشور به تدریج از سطحی محدود و تاکتیکی به شراکت جامع و راهبردی پیش رفته است. این تحول نه از مسیر ائتلاف‌های ایدئولوژیک، بلکه بر اساس منافع ملی، ضرورت‌های ژئوپلیتیکی و واقع‌گرایی راهبردی شکل گرفته است. در این روند، عواملی مانند وابستگی متقابل در حوزه انرژی، نیازهای اقتصادی مکمل و همسویی در برابر فشارهای بین‌المللی نقش مهمی ایفا کرده‌اند. با این حال، موانعی نظیر ضعف استراتژی پایدار در سیاست خارجی ایران، ناکارآمدی نهادها و بی‌اعتمادی عمومی نسبت به نیت‌های چین، مانع تحقق کامل ظرفیت‌های این روابط شده‌اند. همچنین تهدیداتی چون رقابت قدرت‌های منطقه‌ای و تعلل ایران در اصلاحات اقتصادی، آینده روابط را با چالش‌هایی مواجه کرده است. در نهایت، تعامل ایران و چین از فرآیندی تدریجی از ارزیابی‌های متقابل به هم‌افزایی هدفمند پیش رفته است و می‌تواند به الگویی نوین از شراکت قدرت‌های غیرغربی در نظم بین‌المللی جدید تبدیل شود. این پژوهش با روش، توصیفی- تحلیلی با رویکرد تحلیلی SWOT انجام شده است.

المصادر:

- افراسیابان، وحید. (1401). نقش ایران در روابط چین و رژیم‌صهیونیستی (1400-1388). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
- امیدی سرور، پریسا. (1402). بررسی نقش اقتصادی چین بر اقتصاد سیاسی ایران در دولت یازدهم و دوازدهم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان.
- ترکی، هادی و قربانی شیخ نشین، ارسلان. (1402). واکاوی ظرفیت‌ زمینه‌ایِ اقتصادی و سیاسی ایران در مشارکت جامع راهبردی با چین. فصلنامه سیاست جهانی، 12(4)، 249-270.
- دباغی سلطان احمدی، جواد. (1402). بررسی سیاست خارجی چین در قبال ایالات متحده آمریکا و تاثیر آن بر روابط این کشور با ایران در دوره شی جین پینگ (2012 تا 2021). دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره).
- درج، حمید. (1402). بررسی ابعاد همکاری‌های ایران و چین و دلایل عدم شکل‌گیری روابط استراتژیک میان طرفین. فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، ۲۰(۷۵)، 152-131.
- رحیمی النگی، ابوالفضل. (1400). روابط اقتصادی ایران و چین در دوران تحریم آمریکا بین سال‌های 2010-2020. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
- رحیمی‌تبار، محمد. (1401). امکان‌سنجی شکل‌گیری روابط راهبردی ایران و چین با تاکید بر قرارداد 25 ساله. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع).
- زینعلی، حسین. (1401). دیپلماسی اقتصادی چین در آسیای مرکزی و تأثیر آن بر منافع ملی جمهوری اسلامی ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی.
- شریعتی، شهروز و ترکی، هادی. (1403). ارزیابی تطبیقی رویکرد ایران و چین در فرایندهای بین‌المللی انتقال قدرت. فصلنامه مطالعات بین‌‌المللی، 21(2)، 75-95.
- شعبان‌‎زاده، ایمان؛ غفاری‌زاده، مهرشاد و آسیابان، امید. (1403). قدرت نرم چین و راهبرد آن در غرب آسیا. فصلنامه مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، 6(2)، 129-165.
- صفی‌نژاد، ابوالحسن. (1398). ناسیونالیسم اقتصادی جمهوری خلق چین و تأثیر آن بر روابط راهبردی (سیاسی و اقتصادی) این کشور با جمهوری اسلامی ایران (2001-2017). پایان‌نامه دکتری تخصصی، دانشگاه خوارزمی.
- علایی‌پور، فرشته و کاشیان، عبدالمحمد. (1401). تأثیر مؤلفه‌های اقتصادی قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران بر توسعه روابط تجاری با چین. فصلنامه مطالعات قدرت نرم، 12(1)، 57-82. - علی‌پور، حسین. (1398). توسعه روابط چین-اسرائیل در هزاره جدید: واکاوی سناریوهای تهدیدزا برای ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
- قباسفیدی بایگی، سیده الهام. (1401). آینده‌پژوهی روابط ژئوپلیتیک ایران و چین در افق 2030. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
- مرکز بین‌المللی مطالعات صلح. (1403).تحلیل مضمون یادداشت مسعود پزشکیان؛ خطوط کلی و جهت‌گیری سیاست خارجی دولت چهاردهم.
- وفامند، زهرا و ارغوانی پیرسلامی، فریبر. (1403). رقابت‌های منطقه‌ای و دیپلماسی اقتصادی چین در زیرسیستم خلیج‌فارس در سده بیست و یکم. فصلنامه مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، 6(2)، 271-303.
- Belal, K. (2020). China-Iran relations: Prospects and complexities. Policy Perspectives, 17(2), 47-66.
- Caba-Maria, F. (2021). Iran–China relations: a game changer in the eastern world. The Geopolitics of Iran, 245-273.
- Çelik, Y. (2022). An Overview of China-Iran Relations and its Impact on Central Asia. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 103-114.
- Conduit, D. Akbarzadeh, S. (2019). Great power-middle power dynamics: The case of China and Iran. Journal of Contemporary China, 28(117), 468-481.
- Dolatabadi, A. B. (2018). The future of Iran-China relations: an alliance or pure cooperation? Сравнительная политика, 9(1), 60-73.
- Fan, H. (2022). China–Iran relations from the perspective of Tehran’s look east approach. Asian Affairs, 53(1), 51-67.
- Farrokhnia, M. Banihashem, S. K. Noroozi, O. Wals, A. (2024). A SWOT analysis of ChatGPT: Implications for educational practice and research. Innovations in education and teaching international, 61(3), 460-474.
- Heriyanto, H. Oktavianda, M. Sihombing, G. K. H. (2022). SWOT Analysis in Facing the Quality 2024 Elections at the Regional General Election Commission of Kubu Raya Regency, West Kalimantan. LEGAL BRIEF, 11(4), 2268-2275.
- Hussain, M. Jamali, A. B. Nisar, R. D. Omar, A. (2024). The China–Iran strategic deal and CPEC: Navigating the influence of pragmatic balancing in China's relations with Iran and Pakistan. Politics & Policy, 52(1), 227-244.
- Irawati, S. Juniar, A. Handayani, S. A. (2024). SWOT Analysis of Participation in Governance (Study at UNUKASE). Asian Journal of Management, Entrepreneurship and Social Science, 4(03), 927-947.
- Kauffman, B. R. (2022). Motivations and Limitations in Iran-China Relations (Doctoral dissertation, Monterey, CA; Naval Postgraduate School).
- Lee, S. (2020). “Defying U.S., China and Iran Near Trade and Military Partnership”, Available at: https://www.nytimes.com/2020/07/11/world/asia/china-iran-trade-military-deal.html, (Accessed on: 10/5/2020).
- Mashwani, H. F. Shahzad, S. Niz, M. T. Zulfiqar, A. Akbar, M. (2024). China’s growing influence in the Middle East politics: the shifting Saudi-Iran rivalry to rapprochement. Arbor, 11(1), 29-52.
- Mokhtari, J. (2024). Reflections on the Development of Strategic Relations between Iran and China. In Soft Power and Diplomatic Strategies in Asia and the Middle East, 132-145. IGI Global.
- Puyt, R. W. Lie, F. B. Wilderom, C. P. (2023). The origins of SWOT analysis. Long range planning, 56(3), 1-24.
- Roth, T. (2021). China-Iran Relations: A Limited but Enduring Strategic Partnership, Available at: https://www.uscc.gov/sites/default/files/2021-06/China-Iran_Relations.pdf, (Accessed on: 11/12/2021).
- Tahir, M. H. Tabassum, A. Shahzad, T. (2024). China-Iran Relations and their Impact on Regional Stability; Strategic Imperatives and Geopolitical Ramifications. Pakistan Vision, 25(2), 36-51.
- Talebi, S. (2017). Iran-China relations: an Iranian perspective. Dalam https://www. twai. it/magazines/iran-china-relations-an-iranian-perspective.
- Tehran Times. (2024). My message to the new world. https://www.tehrantimes.com/news/501077/My-message-to-the-new-world.
- Wuthnow, J. (2016). Posing problems without an alliance: China-Iran relations after the nuclear deal.
- Zhang, Sh. (2020). “The 25-Year Agreement between China and Iran: A Continuation of Previous Policy”, Available at: https://www.washingtoninstitute.org/pdf/view/1060/en, (Accessed on: 12/12/2021).
- Zou, L. Shen, J. H. Zhang, J. Lee, C. C. (2022). What is the rationale behind China's infrastructure investment under the Belt and Road Initiative. Journal of Economic Surveys, 36(3), 605-633.
- Zhou, L. (2024). How the first revolution affected the second: The setback of 1927 for the Chinese Communist Party Revolution in the 1920s. Modern Asian Studies, 58(2), 448-484.