بررسی تأثیر جهانی شدن و سنت گرایی بر خاص گرایی فرهنگی (مطالعه موردی همدان)

الموضوعات : مطالعات جامعه شناختی شهری

علی حجازی فر ¹ , منصور حقیقتیان ² , اصغر محمدی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه جامعه شناسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران
2 - دانشیار گروه جامعه شناسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران (نویسندۀ مسئول)
3 - استادیار گروه جامعه شناختی ، واحد دهاقان ، دانشگاه آزاد اسلامی ، دهاقان ، ایران

تاريخ الإرسال : 15 الأربعاء , محرم, 1445 تاريخ التأكيد : 12 الأحد , جمادى الأولى, 1445 تاريخ الإصدار : 13 الأحد , ذو القعدة, 1446

الکلمات المفتاحية: خاص گرایی فرهنگی, عام گرایی فرهنگی, جهانی شدن, سنت گرایی,

ملخص المقالة :

فرهنگ عامل تمایز جوامع و گروه ها و رکن اصلی شخصیت و هویت انسانی هر ملت است و می توان از فرهنگ و هویت فرهنگی خاص سخن گفت. مهاجرپذیری در کلان‌شهرها با فرهنگ ها و قومیت های گوناگون، سبب تنوع فرهنگی شده، فرهنگ افراد بومی و غیربومی را تحت تأثیر دو جریان خاص گرایی و عام گرایی قرار داده، جدایی‌گزینی فرهنگی از پیامدهای آن است. هدف پژوهش بررسی تأثیر مؤلفه های جهانی شدن و سنت گرایی، همچنین مهاجر بودن، دین‌داری، فضای مجازی، میزان تحصیلات و پایگاه اقتصادی اجتماعی بر خاص گرایی فرهنگی در بین شهروندان همدانی و نیز تفاوت آن در میان افراد بومی و غیربومی بوده و با رویکرد نظام فرهنگی و متغیرهای الگویی پارسونز و نظریه های جهانی‌شدن و سنت گرایی انجام شده است. تحقیق با روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه با نمونه ای به حجم 500 نفر که با روش خوشه ای چندمرحله‌ای و نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند، انجام و برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای SPSS وPLS استفاده شده است. بر اساس تحليل معادلات ساختاری، فرضیه های تحقیق تأیید و حکایت از تأثیر معنادار متغیرهای مستقل بر خاص‌گرایی فرهنگی دارد؛ و در مجموع نیز 67 درصد واریانس خاص گرایی فرهنگی را توضیح می دهند.

المصادر:

احمدی، فهیمه (1389). مطالعه نمودهای خاص‏گرایی فرهنگی: راهی برای مبارزه با بحران هویت در وبلاگ‏های ایرانی. مجله جهانی رسانه - نسخه فارسی، 1 (5)، صص 15-26.
- اسمیت، آنتونی (1383). ناسیونالیسم (نظریه، ایدئولوژی، تاریخ)، مترجم: منصور انصاری، تهران: مؤسسه مطالعات ملی، تمدن ای‍ران‍ی‌.
- اسمیت، فیلیپ و رایلی، الگزندر (1394). نظریه فرهنگی، مترجم: محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
- افضلیان¬سلامی، موسی؛ زمانی¬مقدم، مسعود و صالحی، اسماعیل (1397). بررسی مشارکت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در شهرستان خواف. مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان. 13 (2). 7-46.
- بابائی، م. میرعلوی، س.م و رئیسی¬مبارکه، س (2017). رابطه بین شاخص¬های اقتصادی و اجتماعی توسعه انسانی در سطح خرد و جهت¬گیری ارزشی (مورد مطالعه: ساکنان شهرهای سیاهکل و لاهیجان استان گیلان). علوم اجتماعی. 11(38)، 341-378.
- باقری، م. نواح، ر و شجاعی¬برجویی، ح (2022). الگوسازی ساختاری عوامل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تأثیرگذار بر هم‌گرایی بین‏ قومی در شهر اهواز. پژوهش¬های راهبردی مسائل اجتماعی ایران. 11(3). 39-66.
- پورحسن¬درزی، قاسم (1388). خاص¬گرایی¬های ¬فرهنگی¬ و فرهنگ جهانی، فصلنامه خط اول، رهیافت انقلاب اسلامی، سال سوم، شماره 9، صص 45-60
- پیراهی، نیر. کشاورز، حمیدرضا و فتحی، منیژه (1395). بررسی گونه¬های مختلف دین‌داری در مواجهه با مؤلفه¬های مدرنیته (مطالعه موردی: دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران)، فصلنامه جامعه، فرهنگ و رسانه، سال پنجم، شماره 18، 123- 99.
- تاملینسون، جان (1381). جهانی¬شدن و فرهنگ، ترجمه: محسن حکیمی، تهران: نشر دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
- جهانبخش، محمدعلی (1393). جامعه¬شناسی فرهنگی ایران، چاپ چهارم، تهران، مبنای خرد.
- حاجی¬حیدری، حامد و متقی¬زاده، علی (1391). بازسازی الگوی بازاندیشی گیدنز بر مبنای مواضع اخیرتر او راجع به سنت، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، دور اول، شماره 3: 41- 83.
- خالقی¬نژاد، مریم و کارخانه، مهسا (2018). خاص گرایی فرهنگی و تضاد با جهانی‌شدن فرهنگی، مرکز بین¬المللی مطالعات صلح (IPSC)، فصلنامه دیپلماسی صلح عادلانه، شماره 12.
- حبیبی فهیم، حبیب¬اله و همکاران (1391). رابطه فضای مجازی و عام¬گرایی کاربران اینترنت در میان کارکنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 23(2): 159-140.
- حسن¬زاده، صالح و شیخ، مهدی (1395). رابطه سنت¬گرایی با معرفت دینی، آینه معرفت، 16(47)، 61-86.
- ربانی، ر؛ پورافکاری، ن؛ کتابی، م و رئوفی، م (1388). بررسی موانع فرهنگی- اجتماعی توسعه با تأکید بر خاص¬گرایی (مطالعه موردی هرمزگان شهر بندرعباس).جامعه¬شناسی کاربردی. 20(3). 35. 135-156.
- رجبی، علی¬محمد (1398). چیستی فضای مجازی و شبکه¬های اجتماعی، تهران: انتشارات پشتیبان.
- رستگار، یاسر و هادی، سیما (2020). هویت بومی در برابر هویت غیربومی؛ پژوهشی کیفی درباره ناسازگاری‌های هویتی در شهر بندرعباس. فصلنامه علوم اجتماعی. 27(90)، 60-33.
- رستم¬بیگی، سمانه (ثمین). (1400). جهانی¬شدن در تولید و آموزش هنرهای سنتی. هنرهای صناعی ایران. 4(1)، پیاپی 6، 17-26.
- رضادوست، کریم و همکاران (1393). جهت¬گیری¬های عام¬گرایانه و عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر بر آن (مورد مطالعه: جامعه¬ی شهری دهدشت)، مطالعات توسعۀ اجتماعی- فرهنگی، 3(2)، 50-29.
- رضائی¬امینلویی، حسین و دیلمقانی، فرشید (1397). تحلیل بحران هویت قومی در ایران در بستر جهانی‌شدن و فضای مجازی با رویکرد علم پایداری، همایش الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، دوره 7، 379-357.
- رفیع¬پور، فرامرز (1378). آنومی یا آشفتگی اجتماعی، تهران، سروش.
- روناسی، حمیدرضا و احمدی، اکبر (1387). بررسی سوگیری¬های ارزشی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 4، فصلنامه علمی- پژوهشی علوم اجتماعی، سال چهارم، شماره 18، صص 83-113
- سپهرنیا، رزیتا (1390). بررسی نقش جهانی¬شدن در شکل‌گیري خاص‌گرایی‌هاي فرهنگی. مطالعات راهبردي سیاست‌گذاری عمومي، 2(5)، 121-144.
- سرافرازی، مهرزاد و همکاران (1393). جهانی‌شدن (مفاهیم، دیدگاه¬ها، ابعاد، آثار و پیامدها)، تهران: مرکز ملی مطالعات جهانی¬شدن.
- سو، آلوین.ی (1380). تغییر اجتماعی و توسعه، ترجمه محمود حبیبی¬مظاهری، چاپ دوم، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- شعیبی، محیا (1395). بررسی جامعه¬شناختی همبستگی اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در بین شهروندان شهر تهران و ارائه الگوی مطلوب، پایان¬نامه برای دریافت درجه دکتری از دانشگاه آزاد اسلامی - واحد تهران مرکز.
- شفیع¬پور، ابراهیم (1390). جهاني¬شدن فرهنگي و تأثير آن بر هويت ملي؛ فرصت¬ها و تهديدها، پايان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشكده حقوق و علوم سياسي.
- شفیعی¬نیا، عباس (1394). «پیامدهای شبکه¬های اجتماعی¬ مجازی (مطالعه موردی هویت ملی و هویت قومی کردها)» فصل¬نامه علمی- تخصصی پژوهش¬هاي سياسی، سال پنجم، شماره 13، صص 62-83
- شمس¬احمر، مهران (1400). ساختار و کارکردهای فرهنگ: تأملی در خاستگاه چیستی و چرایی فرهنگ اجتماعی، تهران: آگرین کتاب (کتاب الکترونیکی فیدیبو).
- صالحی¬امیري، سیدرضا و محمدی، سعید (1392). دیپلماسی فرهنگی، چاپ دوم، تهران: ققنوس
- صبوری¬خسروشاهی، حبیب¬ و آذرگون، نسرین (1392). فضای مجازی و هویت جهانی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی). مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی (مطالعات راهبردی جهانی‌شدن)، 4(10)، 28- 1.
- رفیع، حسین و عباس¬زاده¬مرزبالی، مجید (1398). چالش¬های ناشی از فرآیند جهانی¬شدن و فضای مجازی برای هویت ملی و راه¬کارهای مقابله با آن¬ها، مجله سیاست و روابط بین-الملل، 3(6): 111-85.
- طهماسبی، اکبر. جهانبخش، اسماعیل و حقیقتیان، منصور (1401) «بررسی پیامدهای اجتماعی توسعه صنعتی شهر کنگان با تأکید بر تشدید خاص¬گرایی و نابرابری اجتماعی»، جامعه¬شناسی سیاسی ایران، 5(1)، پیاپی 17، 304 -328.
- قزلسفلی، محمدتقی، حبیبی¬رضی¬آباد، اکبر (1395). تأثیر جهانی¬شدن بر خاص¬گرایی¬های قومی در خاورمیانه (مطالعه موردی: ترکیه، عراق و سوریه). فصلنامه سیاست، سال چهل و ششم شماره ۴ (پیاپی 40)، صص ۹۷۹ -۹۹۴.
- کاووسی، اسماعیل (1393). رویکرد چندرشته¬ای به جهانی¬شدن، فصل ششم: فرهنگ و جهانی¬شدن، مرکزملی مطالعات جهانی¬شدن
- گل‌محمدی، احمد (1396). جهانی‌شدن فرهنگ، هویت، چاپ هشتم، تهران، نشر ني.
- گیدنز، آنتونی (1389). جامعه¬شناسی، ترجمه: ترجمه حسن چاوشیان، ویرایش چهارم، تهران: نشر نی.
- گیدنز، آنتونی (1384). پیامدهای مدرنیت، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز.
- گیدنز، آنتونی (1383). چکیده آثار آنتونی گیدنز / ویراستار: فیلیپ کسل؛ ترجمه حسن چاوشیان، تهران: ققنوس
- مرشدی، ابوالفضل (1401). جامعه ایرانی در منازعه سنّت و تجدّد: گسست در عین تداوم. تداوم و تغییر اجتماعی،1(2): 217-228.
- موحد علوی، علی¬رضا (1394). نفوذ فرهنگی، رویکرد تعامل¬گرایانه مبتنی بر دیپلماسی نظام سلطه، ویژگی¬ها و راهکارهای مقابله. مطالعات عملیات روانی، (42)، 91-102.
- منصوری¬نیا، ا؛ فغانی¬ماکرانی، خ و آقااحمدی، ق (1398). اولویت‌بندی و اعتباربخشی مدل جهت‌گیری انتخاب‌های ممکن فراروی کنشگران در نظریه حسابداری فرهنگی. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 8(31)، 202-185.
- موسوی¬سرشت، سیدمعین و بابایی¬فرد، اسداله. (1401). بازآفرینی هویت فرهنگی قومی در میان مردم عرب خوزستان. توسعه اجتماعی، 16(3)، 63- 92.
- وطنی، سونیا و ساعی، منصور (1394). بررسی رابطه بین میزان بهره¬مندی از رسانه¬های نوین (اینترنت) و میزان پایبندی نسل جوان به ارزش¬های اجتماعی. علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی شوشتر، 9 (3)30، 173- 206.
- عظیمی¬هاشمی، مژگان (1373). عام¬گرایی و عوامل مؤثر بر آن، پایان¬نامه کارشناسی ارشد پژوهشگری اجتماعی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
- هریسون، لارنس و هانتینگتون، ساموئل (1388). اهمیت فرهنگ، ترجمه: انجمن توسعه مدیریت ایران، چاپ دوم، تهران، انتشارات امیرکبیر
- همیلتون، ملکم (1390). جامعه¬شناسی دین. ترجمه محسن ثلاثی. چاپ سوم. تهران: نشر ثالث.
- Berry, John W; Kalin, Rudolf & Taylor, Donald M (1976). "Multiculturalism and Ethnic Attitudes in Canada: A Summary of a National Survey". Ministry of State for Science and Technology.Ottawa.
- De Blasio, G., Scalise, D., & Sestito, P. (2021). Universalism vs. particularism: a round trip from sociology to economics. Review of Social Economy, 79(2), 286-309.
- Chen, Chao C. Gaspar, Joseph P. Friedman, Ray. Newburry, William. Nippa, Michael C. Xin, Katherine. Parente, Ronaldo. (2017). Paradoxical Relationships Between Cultural Norms of Particularism and Attitudes Toward Relational Favoritism: A Cultural Reflectivity Perspective. Journal Journal of Business Ethics volume 145, pages 63–79.
- Caves, Roger. W. (2004). Encyclopedia of the City. New York. Routledge.
- Georgiou, M. (2005). Diasporic media across Europe: Multicultural societies and the universalism–particularism continuum. Journal of ethnic and migration studies, 31(3), 481-498.
- Giddens, A. (2006). Sociology (5th ed). Cambridge: Polity Press.
- Ingelhart, Ronald and Abramsion Paul E. (1999). "Measuring Postmaterialism", American Political Science Review, Vol. 93, No. 3, PP 665-677
- Ma, L. & McLean Parks, J. (2007). Rules or relationships: Scale development of universalism versus particularism as individual values. In IACM 2007 Meetings http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1111663
- Mayer, A. E. (2018). Cultural particularism as a bar to women’s rights: Reflections on the Middle Eastern experience. In Women's rights, human rights (pp. 176-188). Routledge.
- McCain, Stewart. (2015). Speaking like a State? Cultural Imperialism, linguistic Particularism and local officialsin the Napoleonic Enquiry into the Patois, 1800-12. French History, 29(4): 510-529.
- Owen, T. (2007). Culture of Crime Control: THROUGH A POST-FOUCAULDIAN LENS, Quoted in Internet Journal of Criminology. (3). 1-13.
- Paramore, K. (2020). Liberalism, Cultural Particularism, and the Rule of Law in Modern East Asia: The Anti-Confucian Essentialisms of Chen Duxiu and Fukuzawa Yukichi Compared. Modern Intellectual History, 17(2), 527-542.‏
- Pendenza, M. (2017). Societal cosmopolitanism: the drift from universalism towards particularism. Distinktion: Journal of Social Theory, 18(1), 3-17.
- Peterson, Robert. D. Wunder, D. F., & Mueller, H. L. (1999). Social problems: Globalization in the twenty-first century: New Jerecy: Prentice Hall.
- Robertson,Roland. (1992). Globalization: social Theory and Global Culture. London: Sage.
- Rotondi, V., & Stanca, L. (2015). The effect of particularism on corruption: Theory and empirical evidence. Journal of Economic Psychology, 51, 219-235. https://doi.org/10.1016/j.joep.2015.09.008
- SOREK, T. (2013). Calendars, Martyrs, and Palestinian Particularism under British Rule. Journal of Palestine Studies, 43(1), 6-23.
- Strate, Lance (1999). "The varieties of cyberspace: Problems in definition and delimitation". Western Journal of Communication. 63(3): 382–412.
- T;dh, John W; Kalin, Rudolf & Taylor, Donald M (1976). "Multiculturalism and Ethnic Attitudes in Canada: A Summary of a National Survey". Ministry of State for Science and Technology.Ottawa.
- Tompkins, Donald. Galbraith, Diane., & Tompkins, Patricia. (2010). "Universalism, Particularism and cultural self-awareness: a comparison of American and Turkish university students". Journal of International Business and Cultural Studies. 3(10). 26-46.
- Zygadło, P. (2018). Cultural Particularism and Intercultural Communication: The Case of Chinese Face. IAFOR Journal of Cultural Studies. 3 (2): 65-78.