کاربست تعلیمی نظریۀ ژان‌ژاک روسو در مطالعۀ رمان «به هادس خوش آمدید» اثر بلقیس سلیمانی

الموضوعات : تعلیمی

زهرا ایرانمنش ¹

1 - استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 04 الإثنين , شعبان, 1446 تاريخ التأكيد : 15 الأربعاء , ذو الحجة, 1446 تاريخ الإصدار : 08 الخميس , جمادى الأولى, 1447

الکلمات المفتاحية: تربیت اخلاقی, نظریۀ روسو, بلقیس سلیمانی, به هادس خوش آمدید,

ملخص المقالة :

به هادس خوش آمدید داستانی واقع‌گرا و در بافت خانواده با محوریت شخصیت زن اثرِ بلقیس سلیمانی است. این رمان در زمان جنگ و با توجه به اجتماع دهۀ شصت ایران ترسیم شد‌ه است. روسو ناقد «واقعیات جامعه» از انسان، عدالت و حق به‌صورت فلسفۀ سیاسی بحث می‏‌کند. او انسان ایده‌ال / بالغ را حاصل تربیتی بر محوریت قانون و آزادی اخلاقی می‌داند. پژوهش پیش‌رو با روش کتاب‌خانه‌ای و به شیوۀ توصیفی- تحلیلی درپیِ بررسی تعلیم و تربیت در بستر خانواده و نشان دادن آسیب‌های موجود در این بستر و بازتاب آن در آیندۀ فرزندان است. در این رمان، شخصیت اصلی یا قهرمان سرخورده می‌شود؛ زیرا در خانواده‌ای رشد کرده که قانون آن را پدری سنتی و مستبد تدوین کرده و با زور و ارعاب حق انتخاب را از اعضای خانواده و فامیل گرفته است. براثر نظام فئودالی، گفتمان غالب با پدر است و بر خاندان و ایل نفوذ دارد. اعضای خانواده تعلیم و تهذیب نشده‌اند، لذا به آزادی اخلاقی تن نمی‌دهند. از طرف دیگر قانون بدون در نظر گرفتن منفعت عمومی و بدون رضایت اعضا تدوین شده است. شخصیت‌های داستان که نسخه‌ای از افراد جامعه هستند، در گذر زمان استحاله می‌شوند و این تغییر به‌سوی سراشیبی و خسران است. خانواده پرآسیب و غیرایمن و  اعضا بالغ نیستند. از این‌رو عقوبت و مجازات در شخصیت‌های داستان به‌ویژ قهرمان داستان دیده می‌شود.

المصادر:

-ابراهیمی، معصومه وهمکاران. (1400). تحلیل عاطفی داستان مارون اثر بلقیس سلیمانی. پژوهشنامۀ ادبیات داستانی. سال:1400، صفحات :1-13.
ام کراور، ساموئل و اوزمن، هواردای (1385) فلسفۀ تعلیم و تربیت و چالش پست‌مدرنیسم، ترجمۀ سعید بهشتی، مجلۀ روان‌شناسی رشد، صص 19 – 62.
اعرافی، علی‌رضا(1395). روش‌های تربیت، تحقیق و نگارش گروهی از محققان، چاپ اول، قم: مؤسسۀ اشراق و عرفان.
رزاق‌شعار، زینب(1387). بررسی درون‌مایه‌های تعلیمی در رباعیات مولوی، نامۀ پارسی، شمارۀ 46 و 47، صص 114 -133.
رفیع‌پور، فرامرز. (1378). آناتومی جامعه. تهران: سهامی‌انتشار.
رضی، احمد(1391). کارکردهای ادبیات تعلیمی، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمیی، شمارۀ 15، صص 97 – 120.
روسو، ژان‏ژاک. (1341). قرارداد اجتماعی. ترجمۀ غلام‌حسین زیرک‌زاده. چاپ چهارم. تهران: شرکت سهامی‌چهر.
_______. (1371). امیل یا آموزش و پرورش. ترجمۀ منوچهر کیا. تهران: گنجینه.
_______ . (1403). امیل. ترجمۀ غلام‌حسین زیرک‌زاده. چاپ دوازدهم. تهران: ناهید.
سلیمانی، بلقیس. (1393). به هادس خوش آمدید. چاپ سوم. تهران: چشمه.
کاپلستون، فردریک. (1380). تاریخ فلسفه. اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر. تهران: علمی - فرهنگی.
لوکاچ، جورج. (1379). تاریخ و آگاهی طبقاتی. ترجمۀ مجمدجعفر پوینده. چاپ دوم. تهران: نشر تجربه.
مجلسی، محمدباقر(1386). بحارالأنوار، جلدِ ، نوبت چاپ پنجم، تهران: انتشارات اسلامیه.
نقیب‏زاده، میرعبدالحسین. (1377). گفتارهایی در فلسفه و فلسفه تربیت. تهران: طهوری.
یلمه‌ها، احمدرضا(1395). بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و سیر تطور و تحول آن در ایران، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال هشتم، شمارۀ بیست‌و‌نهم، صص 61-90.