تحلیل غزلیات سنایی بر اساس نظريه تقابل‌های دوگانه اشتراوس

الموضوعات : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

مجیر مددی ¹

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

تاريخ الإرسال : 08 الإثنين , جمادى الثانية, 1446 تاريخ التأكيد : 20 الإثنين , رجب, 1446 تاريخ الإصدار : 01 الثلاثاء , ذو القعدة, 1446

الکلمات المفتاحية: اشتراوس, تقابل‌های دوگانه, ساخت‌گرایی, سنايی, غزل,

ملخص المقالة :

تقابل‌های دوگانه يكی از مؤلفه‌های مهم و اساسی نظريه ساختارگرايی است كه ريشه در باورهای كهن و اساطيری بشر دارد. به اعتقاد اشتراوس، تقابل‌های دوگانه ساختار مبنای تمامی فرهنگ‌های انسانی و همه روش‌‌های تفكر بشری است. يكی از مؤلفه‌ها و ويژگي‌هايی كه در غزل سنايی، ذهن خواننده و مخاطب را به‌سوی خود جلب می‌كند، تقابل دوگانه است كه در سطح واژگان، روساخت و ژرف‌ساخت جملات و چينش مطالب، مشهود است. نگارنده اين مقاله بر آن است که با توجه به دو دوره مختلف زندگی سنايی ـ دوره غفلت و مداحی، دوره تنبه و عرفانی ـ غزليات او را می‌توان بر اساس نظريه تقابل‌های دوگانه مورد بررسی و تحليل قرار داد و شيوه‌هايی را كه شاعر برای دست يازيدن به آن، به كار می‌‌گيرد، برشمرد و آشكار كرد. اين پژوهش با رهیافتی توصیفی ـ تحلیلی، از روش كتابخانه‌ای بهره می‌گيرد. بدین‌صورت که ابتدا منابع پیرامون تقابل‌‌‌‌های دوگانه از منظر ساختارگرايان مورد بررسی قرار می‌گيرد و در ادامه با اين رویکرد به واكاوی غزليات سنايی پرداخته می‌شود. یکی از دستاورد‌‌‌های این پژوهش این است که تقابل‌‌‌‌های دوگانه در غزل سنایی در سطح واژگان، مفهوم (ژرف‌ساخت)، ساخت آوایی، تصويرگري‌ها و پارادوکس نمود پيدا می‌کند و كاركردهای هنری و زيباشناختی دارد.

المصادر:

• استيور، دان (1383)، ساختارگرايی و پساساختارگرايی، ترجمه ابوالفضل ساجدي؛ حوزه و دانشگاه، سال دهم، شماره 39.
• اسكولز، رابرت (1383)، درآمدی بر ساختارگرايی در ادبيات، ترجمه فرزان سجودی، چاپ دوم، تهران: انتشارات آگه.
• ايلگتون، تری (1388)، پيش درآمدی بر نظريه ادبی، ترجمه عباس مخبر، چاپ پنجم، تهران: نشر مركز.
• حسن‌لی، كاووس و حسام‌پور، سعيد (1384)، قرينه‌گرايی خيام در رباعيات، نشريه دانشكده ادبيات باهنر كرمان، شماره 17، زمستان 84.
• تايسون، لويس (1387)، نظريه‌های نقد ادبی معاصر؛ ترجمه مازيار حسين‌زاده و فاطمه حسينی، تهران: نشر نگاه امروز.
• تسليمی‌، علی (1388)، نقد ادبی، تهران: نشر كتاب آمه.
• رضوانيان، قدسيه (1389)، خوانش گلستان سعدی بر اساس نظريه تقابل‌های دوگانه، مجله زبان و ادبيات فارسی دانشگاه، تهران: شماره 2.
• شفيعی كدكنی، محمدرضا (1373)، موسيقی شعر، چاپ چهارم، تهران، انتشارات آگاه.
• شمیسا، سيروس (1370)، سير غزل در شعر فارسی، چاپ سوم، تهران: انتشارات فردوس.
• ـــــــــــــ (1386)، كليات سبك‌شناسی، چاپ دوم، تهران: ‌انتشارات میترا.
• عطار نيشابوری، شيخ‌ فريدالدين (1370)، منطق‌الطير به اهتمام سید صادق گوهرين، چاپ هفتم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگي.
• عبيدی‌نيا، محمدامیر و دلايی میلان، علی (1388)، بررسی تقابل‌های دوگانه در ساختار حديقه سنايی، فصل‌نامه پژوهشی زبان و ادبيات فارسی، شماره 13.
• كالر، جاناتان (1389)، درآمدی بسيار كوتاه بر بارت، ترجمه تينا امراللهی، تهران: نشر علمی‌.
• كليگز، مری (1388)، درس‌نامه نظريه ادبی، ترجمه جلال سخنور و همكاران، تهران: نشر اختران.
• مولانا، جلال‌الدين (1375)، مثنوی معنوی، دفتر اول، به كوشش سید جعفر شهيدی، تهران: شركت انتشارات علمی و فرهنگي.
• همايی، جلال‌الدين (1368)، صناعات ادبی، چاپ ششم، انتشارات هما، تهران: 1368.