بررسی رابطۀ بین جهتگیريهای ارزشی (شوارتز) و رفتارهای زیستمحیطی شهروندان شهر تبریز
الموضوعات : Environmental education and planning
1 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - دانشجوی دکتری علوم و ارتباطات اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: رفتارهای زیست¬محیطی, ارزش‌های خودمحورانه, ارزش‌های زیستمحورانه, ارزش‌های نوع‌دوستانه, شوارتز, تبریز,
ملخص المقالة :
امروزه مسائل زیستمحیطی از جمله حفظ محیط زیست، عمیقاً مفهوم اجتماعی و فرهنگی دارد و حفاظت و حراست محیط زیست از موضوعات اساسی عصر کنونی به شمار می‌رود. در همین راستا يكي از موضوعات مطرح در تعامل انسان با طبيعت اين پرسش است كه چه ارتباطي بين ارزش‌هاي محيط زيستي افراد و رفتار آنان با محيط زيست وجود دارد؟ بر همین اساس تحقیق حاضر با هدف بررسی رابطۀ بین جهتگیريهای ارزشی (شوارتز) و رفتارهای زیستمحیطی شهروندان شهر تبریز صورت گرفت. روش تحقیق از نوع پیمایشی بوده و جامعۀ آماری شامل تمامی افراد 15 تا 64 شهر تبریز (1125534نفر) است که 364 نفر از آن‌ها به شیوۀ نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای برای مطالعه انتخاب شده‌اند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامهها جمع‌آوری و توسط نرم افزار SPSS تحلیل شدند. نتایج تحقیق نشان داد که میانگین درصدی رفتارهای زیستمحیطی اندکی بالاتر از متوسط (25/56 درصد)، میانگین درصدی ارزش‌های خودمحورانه کمی پایین‌تر از متوسط (46/44 درصد)، میانگین درصدی ارزش‌های زیستمحورانه در حد متوسط (3/52 درصد) و میانگین درصدی ارزش‌های نوع دوستانه بالاتر از متوسط (8/63 درصد) می‌باشد. نتایج روابط دو متغیرۀ تحقیق نیز حاکی از آن بود که رابطۀ بین ارزش‌های خودمحورانه (به شکل منفی)، ارزش‌های زیستمحورانه (به شکل مثبت)، ارزش‌های نوع‌دوستانه (به شکل مثبت)، سرمایۀ اقتصادی (به شکل مثبت) و جنس (به نفع زنان) با رفتارهای زیستمحیطی معنادار می‌باشد. اما بین سن و تحصیلات با رفتارهای زیستمحیطی رابطۀ معناداری یافت نشد. از میان متغیرهای مستقل وارد شده بر مدل رگرسیونی، رفتارهای زیستمحیطی، متغیرهای ارزش‌های خودمحورانه، زیستمحورانه، نوع‌دوستانه و سرمایۀ اقتصادی در مدل باقی‌مانده‌اند که متغیرهای مذکور در مجموع توانستند 4/30 درصد از کل تغییرات متغیر وابسته (رفتارهای زیستمحیطی) را تبیین نمایند.
[1] Haghighatian, M., 2014, Environmental behavior of the residents of the city of Esfahan and the effects of selected variables in it. Urban Regional Studies and Research, 6(23), 133. (in Persian)
[2] Mirfardi, A., Salamatian, D., 2024, Investigating the factors influencing the environmental attitudes of the students of the humanities faculties of Shiraz University. Women's Studies Sociological and Psychological, 22(1), 101. (in Persian)
[3] Golkar, F., Farahmand, A.R., 2010, Environmental Pollution. 1st Edition, Mandegar Publications, pp. 368. (in Persian)
[4] Zare, B., Habibpour, K., Abededini, I., 2020, The relationship between consumerism and value orientations with environmental citizenship: Among the citizens of Tabriz. Journal of Economic & Developmental Sociology, 9(2), 73. (in Persian)
[5] Sarmadi, M., Masoumifard, M., 2016, A study on the role of ICT-based education in decreasing environmental challenges (with emphasis on urban environment). Environmental Education and Sustainable Development, 4(2), 38. (in Persian)
[6] Taherpoor, M.S., Javidi, T., Bagheri, K., Naghizadeh, H., 2016, The bases, principles, and methods of training environmental citizens from an islamic perspective. Research in Islamic Education Issues, 24(30), 54. (in Persian)
[7] Mokhtari Malek Abadi, R., Abdollahi, A., Sadeghi, H.R., 2014, An analysis and recognition of urban environmental behaviors (Case study: Isfahan City, year 1391). Research and Urban Planning, 5(18), 1. (in Persian)
[8] Triandis, H.C., 2001, Individualism-collectivism and personality. Journal of Personality, 69, 907.
[9] Yousefi, N., 2004, The generation gap: An empirical and theoretical study. Jihad Daneshgahi Humanities and Social Sciences Research Institute Publications. (in Persian)
[10] Zare-Shahabadi, A., Torkan, R., 2015, An evaluation of relationship between social security and value system of adolescent (Case study: Students of Yazd University). Journal of Iranian Social Studies, 9(1), 103. (in Persian)
[11] Nisbet, E.K., Zelenski, J.M., Murphy, S.A., 2009, The nature relatedness scale: Linking individuals' connection with nature to environmental concern and behavior. Environment and Behavior, 41, 715.
[12] Atkinson, R.L., Atkinson, R.C., Smith, E.E., Bem, D.J., Nolen-Hoeksema, S., 2000, Hilgard's introduction to psychology. 13th Edition, pp. 764.
[13] Esmaeili, F., 2008, A study of environmental attitudes of third-year high school students in Tehran. M.Sc. Thesis, Payame Noor University, Tehran Center. (in Persian)
[14] Braithwaite, J., 1998, Restorative justice. In: The handbook of crime and punishment. Tonry, M.H. (Editor), Oxford University Press, pp. 323–344.
[15] Rokeach, M., 1973, The nature of human values. Free Press.
[16] Schwartz, S.H., 1992, Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. In: Advances in experimental social psychology. Zanna, M.P. (Editor), 25, Academic Press, pp. 1–65.
[17] Giddens, A., 1991, Modernity and self-identity: Self and society in the late modern age. Stanford University Press.
[18] Farajzadeh-Gargari, M., Kordi, N., Jafari, A., 2021, Analysis of the elements of environmental literacy content preparation among the users of social networks in Tabriz. Quarterly Scientific Journal of Audio-Visual Media, 15(39), 173. (in Persian)
[19] Poorshahsavari, F., Sarmadi, M., 2019, Relationship environmental values with self-esteem and demographic variables (Case study: Kerman Payame-Noor University students). Environmental Education and Sustainable Development, 7(3), 47. (in Persian)
[20] Mahdavi, D., Alijani Alijanonad, R., Mohajer, R., 2020, Analysis of the environmental behaviour of nomads before and after the implementation of the JICA (Case study: Bazoft sector of Chaharmahal & Bakhtiari Province). Spatial Planning, 9(4), 83. (in Persian)
[21] Abedi-Sarvestani, A., 2015, Values and pro-environmental behaviors: A study in Golestan Province forest parks. Geography and Environmental Planning, 26(3), 329. (in Persian)
[22] Farahmand, M., Shokohifar, K., Sayarkhalaj, H., 2014, A study of social factor affecting environmental behavior of residents of the city of Yazd. Urban Sociological Studies (Urban Studies), 4(10), 109. (in Persian)
[23] Bala, R., Singh, S., Sharma, K.K., 2023, Relationship between environmental knowledge, environmental sensitivity, environmental attitude and environmental behavioural intention–a segmented mediation approach. Management of Environmental Quality: An International Journal, 34(1), 119.
[24] Kaur, B., Gangwar, V.P., Dash, G., 2022, Green marketing strategies, environmental attitude, and green buying intention: A multi-group analysis in an emerging economy context. Sustainability, 14(10), 6107.
[25] Qian, C., Yu, K., Gao, J., 2019, Understanding environmental attitude and willingness to pay with an objective measure of attitude strength. Environment and Behavior, 53(2), 119.
[26] Primc, K., Ogorevc, M., Slabe-Erker, R., Bartolj, T., Murovec, N., 2021, How does Schwartz's theory of human values affect the proenvironmental behavior model?. Baltic Journal of Management, 16, 276.
[27] Hasnain, A., Raza, S.H., Qureshi, U.S., 2020, The impact of personal and cultural factors on green buying intentions with mediating roles of environmental attitude and eco-labels as well as gender as a moderator. South Asian Journal of Management Sciences, 14(1), 1.
[28] López-Bonilla, J.M., Reyes-Rodríguez, M.d.C., López-Bonilla, L.M., 2020, Interactions and relationships between personal factors in pro-environmental golf tourist behavior: A gender analysis. Sustainability, 12(1), 332.
[29] Inglehart, R., 1997, Modernization and post-modernization: Cultural, economic and political chang in 43 societies. Princeton University Press.
[30] Darianpour, Z., 2007, Value structure and generational relation. Youths, Culture and Society Research, 1(1), 1. (in Persian)
[31] Salehi S., Karimzadeh S., 2014, Investigating the impact of environmental values on environmental behavior (Study of Urmia urban areas). Social Problems of Iran, 5(2), 61. (in Persian)
[32] Stern, P.C., Dietz, T., 1994, The value basis of environmental concern. Journal of Social Issues, 50(3), 65.
[33] Kalantari, K., Fami, H.S., Asadi, A., Mohammadi, H.M., 2007, Investigating factors affecting environmental behavior of urban residents: A case study in Tehran City - Iran. American Journal of Environmental Sciences, 3, 67.
[34] Abdollahi, A., 2004, A Study of environmental awareness, attitudes, and behaviors of Isfahan citizens. B.Sc. Thesis, Dehaghan Branch, Islamic Azad University. (in Persian)
