تداوم گونه های مختلف اندرزنامه های سیاسی در ایران (از عصر ساسانی تا نخستین سده های اسلامی)

الموضوعات :

محمد کابله ¹ , ابوالقاسم اسماعیل پور مطلق ² , رضا شعبانی صمغ آبادی ³

1 - دانشجوی دکتری باستان شناسی تاریخی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد پردیس علوم و تحقیقات تهران تهران
2 - عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی و رشته فرهنگ و زبانهای باستانی
3 - دانشگاه

تاريخ الإرسال : 05 الأربعاء , رمضان, 1446 تاريخ التأكيد : 19 الخميس , شوال, 1446 تاريخ الإصدار : 02 الأربعاء , ذو القعدة, 1446

الکلمات المفتاحية: اندرزنامه های سیاسی, ایران باستان, حکمت ایرانی, حکمرانی, سبک ها و قالب های ادبی, نخستین سده های اسلامی,

ملخص المقالة :

یکی از شاخص های فرهنگی و تمدنی ایران عصر ساسانی توسعه نگارش اندرزنامه های سیاسی تحت عنوان «هندرز یا پندنامک» خطاب به شاهان و شاهزادگان بوده است. اندرزنامه های سیاسی، مرحله مهمی از توسعه اندیشه سیاسی و ارائه کارویژه های سنتی حکمرانی در ایران است. این پندها در راستای چرایی و چگونگی کسب قدرت سیاسی، حفظ و تداوم آن و معرفی الگوی حکمرانی، در حوزه سرزمینی ایرانشهر، تدوین و نگارش شده اند. نکته حائز اهمیت، چرایی پیوند حکمت و حکمرانی ایرانی در اندرزنامه های سیاسی عهد باستان است. نگارش مقاله حاضر به روش تحقیق تاریخی صورت گرفته است؛ شیوه گردآوری مطالب کتابخانه ای و شیوه تدوین و نگارش مطالب نیز توصیفی – تحلیلی بوده است. به نظر می رسد حکمای ایرانی آبادانی سرزمینی را در الگویی از شیوه حکمرانی می جستند که به کمک عقلانیت و مشاوره بتواند امنیت و عدالت را در جامعه ساری و جاری سازد. به همین منظور، حکمای ایرانی از همه سبک ها و قالب های ادبی نافع و نافذ روزگار خود برای نگارش اندرزنامه های سیاسی، تا نیل به مقصود، بهره جستند.

المصادر:

منابع و مآخذ
ابراهيم حسن، حسن. تاريخ سياسي اسلام. ترجمه ابوالقاسم پاينده. تهران: جاويدان، 1371.
ابن بلخي. فارسنامه. به كوشش گاي لسترينج و رينولد الن نيكلسون. لندن: لوزاك، 1339هـ./1921م.
ابن قتيبه دينوري، ابومحمد عبدالله بن مسلم. عيون الاخبار. 2 جلد. بيروت: بي‌نا، 1343هـ./1925م.
ابن ندیم، ابوالفرج محمد بن اسحاق. الفهرست. به كوشش فلوگل و مولر. لايپزيك، بي‌نا، 1872م.
ــــــــــــــــ. الفهرست. ترجمه محمدرضا تجدد. تهران: اميركبير، 1366.
اوستاي كهن. تحقيق و پژوهش رضا مرادي غياث‌آبادي. شيراز: نويد شيراز، 1382.
بيروني، ابوريحان. آثارالباقيه عن القرون الخاليه. به كوشش زاخو. لايپزيك: بي‌نا، 1923م.
بيهقي، ابراهيم بن محمد. المحاسن و المساوي. به كوشش شوالي. بيروت: بي‌نا، 1390هـ./1970م.
تاريخ سيستان. به كوشش ملك‌الشعرا بهار. تهران: كلاله خاور، 1314.
توحيدي، علي بن محمد [ابوحيان]. الامتاع و المؤانسه. 3 جلد در 1 مجلد. به كوشش احمد امين و احمدالزين. قاهره: لجنه التأليف و الترجمه و النشر، 1942م.
ثعالبي نیشابوری، ابومنصور عبدالملك بن محمد بن اسماعیل. التمثيل و المحاضره. تحقيق عبدالفتاح محمد الحلو. قاهره: داراحياء الكتب العربيه، 1381هـ./1961م.
ــــــــــــــــ. غرر اخبار ملوك الفرس و سيرهم (تاريخ ثعالبي). با مقدمه زتنبرگ. ديباچه از مجتبي مينوي. پيشگفتار و ترجمه محمد فضائلي. تهران: نشر نقره، 1368.
ــــــــــــــــ. آداب الملوك. تحقيق جليل العطيه. بيروت: بي‌نا، 1990م.
ــــــــــــــــ. الاعجاز و الايجاز. بيروت: بي‌نا، بي‌تا.
جاحظ، ابوعثمان عمروبن بحر. المحاسن و الاضداد. به كوشش فان فلوتن. ليدن: بريل، 1898م.
ــــــــــــــــ. رسائل (رسائل الجاحظ). 2 جلد در 1 مجلد. به كوشش عبدالسلام محمدهارون. قاهره: مكتبه الخانجي، 1384هـ./1965م.
ــــــــــــــــ. الآمل و المأمول. تحقيق رمضان ششن. بيروت: بي‌نا، 1972م.
جهشياري، ابوعبدالله محمدعبدوس. الوزراء و الكُتّاب. تحقيق مصطفي السقا، ابراهيم الابياري و عبدالحفيظ شلبي. قاهره: مطبعه مصطفي الحلبي و اولاده، 1357هـ./1938م.
دينوري، ابوحنيفه احمد. اخبارالطوال. به كوشش ولاديمير جرجاس. ليدن: بريل، 1888م.
رسائل البلغاء. به كوشش كردعلي. قاهره: بي‌نا، 1374هـ./1954م.
شعباني، رضا. مروري كوتاه بر تاريخ ايران. تهران: نشر سخن، 1380.
طبري، محمدبن جرير. تاريخ الرسل و الملوك (تاريخ الطبري). 15 جلد. به كوشش دوخويه. ليدن: بريل، 1879-1901م.
عامري، ابوالحسن محمد. السعاده و الاسعاد. به كتابت و مباشرت مجتبي مينوي. تهران: بي‌نا، 1366.
عبدربه، شهاب‌الدين احمد بن. عقدالفريد. 7 جلد. به تصحيح احمد امين، احمد الزين و ابراهيم الابياري. بيروت: لجنه التأليف و الترجمه و النشر، 1402هـ./1982م.
عسكري، ابوهلال. التفضيل بين بلاغتي العرب و العجم. بي‌جا: التحفه البهيه، 1302.
عهد اردشير. به كوشش احسان عباس. ترجمه محمدعلي امام شوشتري. تهران: انجمن آثار ملي، 1348.
فردوسي، ابوالقاسم (حكيم). شاهنامه. 9 جلد. زير نظر ي. آ. برتلس. مسكو: بي‌نا، 1960-1971م.
فردوسي، ابوالقاسم (حكيم). الشاهنامه. 2 جلد در 1 مجلد. ترجمه الفتح بن علي بنداري. قاهره: درالكتب المصريه، 1351هـ./1932م.
كارنامه اردشير بابكان. متن و ترجمه فارسي بهرام فره‌ وشي. تهران: دانشگاه تهران، 1354.
كريستن سن، آرتور امانوئل. ايران در زمان ساسانيان. ترجمه رشيد ياسمي. تهران: دنياي كتاب، 1374.
مجمل التواريخ و القصص. به تصحيح محمدتقي بهار. تهران: كلاله خاور، 1318.
مسكويه، ابوعلي احمد بن محمد. تجارب‌الامم. 2 جلد. به كوشش ابوالقاسم امامي. تهران: سروش، 1366هـ./1987م.
مسعودی، ابوالحسن علي بن حسين. مروج الذهب. 2 جلد. به كوشش شارل پلا. بيروت: بي‌نا، 1965-1979م.
ــــــــــــــــ. التنبيه و الاشراف. به كوشش دوخويه. ليدن: بريل، 1894م.
نظامي. هفت پيكر. به تصحيح وحيد دستگردي. تهران: بي‌نا، 1354.
نهايه‌الأرب في اخبار الفرس و العرب. به تصحيح محمدتقي دانش‌پژوه. تهران: بي‌نا، 1374.