ادراک فرابصری: مطابقت‌های بین‌حسی در طراحی معماری با رویکرد شناختی

الموضوعات :

فدرا امینی بدر ¹ , لاچین پهلوان ²

1 - استادیار گروه معماری، واحد میانه، دانشگاه آزاداسلامی، میانه، ایران
2 - استادیار گروه معماری، واحد آذرشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آذرشهر، ایران

تاريخ الإرسال : 23 الأحد , رمضان, 1446 تاريخ التأكيد : 18 السبت , ذو الحجة, 1446 تاريخ الإصدار : 06 الثلاثاء , محرم, 1447

الکلمات المفتاحية: معماری حسی, طراحی چند حسی, علوم شناختی, ادراک فضایی, تعاملات حسی,

ملخص المقالة :

معماری، فراتر از ساخت‌وساز، فرآیندی چندوجهی است که فرم، عملکرد، و زیبایی‌شناسی را در هم می‌آمیزد و بر ادراک فضایی و تعاملات حسی انسان تأثیر می‌گذارد. برخلاف رویکردهای سنتی که بر حس بینایی متمرکز بودند، پژوهش‌های معاصر نقش حواس دیگر (شنوایی، لامسه، بویایی) را در تجربه فضایی برجسته می‌کنند. این تغییر پارادایم، متأثر از عصب‌شناسی شناختی، بر ادراک چندحسی و تعاملات بین‌حسی در درک محیط تأکید دارد. برای مثال، همبستگی نور محیط و آسایش حرارتی یا تأثیر آکوستیک بر ادراک ایمنی، اهمیت طراحی چندحسی را نشان می‌دهد. این مطالعه تأثیر هماهنگی بین‌حسی میان نورپردازی و آکوستیک در طراحی معماری را با رویکردی دوگانه (مرور سیستماتیک ادبیات و آزمایش تجربی) بررسی می‌کند. در بخش تجربی، 40 شرکت‌کننده در اتاقی 4×4 متری تحت دو شرایط قرار گرفتند: 1) هماهنگ (نورگرم 2700 کلوین، صدای طبیعت 50 دسی‌بل)؛ 2) ناهماهنگ (نور سرد 6500 کلوین، صدای ترافیک 50 دسی‌بل). پاسخ‌ها با پرسشنامه لیکرت (آسایش، ابعاد، امنیت، نور، صدا، راحتی) و ضربان قلب سنجیده شد. یافته‌ها نشان داد شرایط هماهنگ به‌طور معناداری آسایش (4.1 در مقابل 2.7)، خوشایندی نور (4.2 در مقابل 2.6)، دلپذیری صدا (4.3 در مقابل 2.5)، و راحتی (4.1 در مقابل 2.8) را بهبود بخشید، فضا را بزرگ‌تر نشان داد (65% در مقابل 30%)، و استرس را کاهش داد. نتایج بر لزوم بازنگری چارچوب‌های همگرایی حسی در طراحی چندحسی تأکید دارند و نشان می‌دهند توجه به ادراک چندحسی، کیفیت تجربه فضایی و رشد شناختی، عاطفی، و اجتماعی کاربران را ارتقا می‌دهد و به خلق فضاهایی برای بهبود کیفیت زندگی منجر می‌شود

المصادر:

Albrecht, L. (2013). Barclays Center’s “signature scent” tickles noses, curiosity. The New York Times. Retrieved March 1, 2017, from https://www.nytimes.com
Baird, J. C., Cassidy, B., & Kurr, J. (1978). Room preference as a function of architectural features and user activities. Journal of Applied Psychology, 63(6), 719.
Bille, M., & Sørensen, T. F. (2018). Atmospheric architecture: Elements, processes and practices. In Senses and sensation: Critical and primary sources (pp. 137–154). Bloomsbury Academic.
Blesser, B., & Salter, L.-R. (2007). Spaces speak, are you listening: Experiencing aural architecture. MIT Press.
Bruno, N., & Pavani, F. (2018). Perception: A multisensory perspective. Oxford University Press.
Candas, V., & Dufour, A. (2005). Thermal comfort: Multisensory interactions? Journal of Physiological Anthropology and Applied Human Science, 24(1), 33–36.
Carroll, M. (1967, September 20). Paley Park: A corner of quiet delights amid city’s bustle; 53rd St. haven has something for everyone. The New York Times. https://www.nytimes.com/1967/09/20/archives/paley-park-a-corner-of-quietdelights-amid-citys-bustle-53d-st.html
Clynes, T. (2012). A restaurant with adjustable acoustics. Popular Science.
Cox, D. (2017, October 30). The science of SAD: Understanding the causes of ‘winter depression’. The Guardian. https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2017/oct/30/sad-winter-depression-seasonal-affective-disorder
Dazkir, S. S., & Read, M. A. (2012). Furniture forms and their influence on our emotional responses toward interior environments. Environment and Behavior, 44(5), 722–732.
Deroy, O., & Spence, C. (2013). Why we are not all synesthetes (not even weakly so). Psychonomic Bulletin & Review, 20(4), 643–664.
Dunn, N. (2020). Shadowplay-liberation and exhilaration in cities at night. In Sensory arts and design (pp. 31–48). Routledge.
Eberhard, J. P. (2007). Architecture and the brain: A new knowledge base from neuroscience. Greenway Communications/Östberg.
Fodor, J. A. (1983). The modularity of mind. MIT Press.
Haverkamp, M. (2012). Synesthetic design: Handbook for a multi-sensory approach. Walter de Gruyter.
Heschong, L. (1979). Thermal delight in architecture. MIT Press.
Holland, R. W., Hendriks, M., & Aarts, H. (2005). Smells like clean spirit: Nonconscious effects of scent on cognition and behavior. Psychological Science, 16(9), 689–693.
Hutmacher, F. (2019a). Why is there so much more research on vision than on any other sensory modality? Frontiers in Psychology, 10, 2246. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02246
Hutmacher, F. (2019b). Why is there so much more research on vision than on any other sensory modality? Frontiers in Psychology, 10, 481030.
Kang, J., Aletta, F., Gjestland, T. T., Brown, L. A., Botteldooren, D., Schulte-Fortkamp, B., Lercher, P., van Kamp, I., Genuit, K., & Fiebig, A. (2016). Ten questions on the soundscapes of the built environment. Building and Environment, 108, 284–294.
LeDoux, J. (2003). The emotional brain, fear, and the amygdala. Cellular and Molecular Neurobiology, 23(4), 727–738.
Lee, I. F. (2018). Joyful: The surprising power of ordinary things to create extraordinary happiness. Random House.
Levin, D. M. (1993). Modernity and the hegemony of vision. University of California Press.
Li, W., Moallem, I., Paller, K. A., & Gottfried, J. A. (2007). Subliminal smells can guide social preferences. Psychological Science, 18(12), 1044–1049.
Lynch, K., & Hack, G. (1984). Site design. In Site planning (pp. 127–129). MIT Press.
Malnar, J. M., & Vodvarka, F. (2004). Sensory design. University of Minnesota Press.
Mattila, A. S., & Wirtz, J. (2001). Congruency of scent and music as a driver of in-store evaluations and behavior. Journal of Retailing, 77(2), 273–289.
Mau, B., Lupton, E., & Lipps, A. (2018). Designing live. In The senses: Design beyond vision (pp. 20–23). Princeton Architectural Press.
McCarthy, B. (1996). Multi-source synthesis, an architecture of smell. Architectural Design, 121, R2–R5.
Muecke, M. W., & Zach, M. S. (2007). Essays on the intersection of music and architecture (Vol. 1). Lulu.com.
Ott, W. R., & Roberts, J. W. (1998). Everyday exposure to toxic pollutants. Scientific American, 278(2), 86–91.
Pallasmaa, J. (2011). Architecture and the existential sense: Space, body, and the senses. Art and the Senses, 18(3), 579–598.
Pallasmaa, J. (2024). The eyes of the skin: Architecture and the senses. John Wiley & Sons.
Pallasmaa, J. (1994). An architecture of the seven senses. [Publisher not specified].
Posner, M. I., Nissen, M. J., & Klein, R. M. (1976). Visual dominance: An information-processing account of its origins and significance. Psychological Review, 83(2), 157–171. https://doi.org/10.1037/0033-295X.83.2.157
Reber, R. (2012). Processing fluency, aesthetic pleasure, and culturally shared taste. In Aesthetic science: Connecting minds, brains, and experience (pp. 223–249). Oxford University Press.
Rosenthal, N. E., Sack, D. A., Gillin, J. C., Lewy, A. J., Goodwin, F. K., Davenport, Y., Mueller, P. S., Newsome, D. A., & Wehr, T. A. (1984). Seasonal affective disorder: A description of the syndrome and preliminary findings with light therapy. Archives of General Psychiatry, 41(1), 72–80.
Samuel, F. (2007). Le Corbusier in detail. Routledge.
Spence, C. (2003). A new multisensory approach to health and well-being. Essence, 2, 16–22.
Spence, C. (2020). Senses of place: Architectural design for the multisensory mind. Cognitive Research: Principles and Implications, 5(1), 46.
Spence, C., & Keller, S. (2019). Medicine’s melodies: On the costs & benefits of music, soundscapes, & noise in healthcare settings. Music and Medicine, 11(4), 211–225.
Spence, C., Lee, J., & Van der Stoep, N. (2020). Responding to sounds from unseen locations: Crossmodal attentional orienting in response to sounds presented from the rear. European Journal of Neuroscience, 51(5), 1137–1150.
Talsma, D. (2015). Predictive coding and multisensory integration: An attentional account of the multisensory mind. Frontiers in Integrative Neuroscience, 9, 19.
Tsushima, Y., Okada, S., Kawai, Y., Sumita, A., Ando, H., & Miki, M. (2020). Effect of illumination on perceived temperature. PLoS ONE, 15(8), e0236321.
Williams, A. R. (1976). The urban stage: A reflexion of architecture and urban design. Department of Architecture, University of Illinois at Urbana-Champaign.
Zardini, M., & Schivelbusch, W. (2005). Sense of the city: An alternate approach to urbanism. Lars Müller Publishers.