عین‌القضات و آزادی عقیده

الموضوعات :

علی حکیمی ¹ , عبدالناصر نظریانی ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

تاريخ الإرسال : 25 الإثنين , جمادى الأولى, 1444 تاريخ التأكيد : 07 الإثنين , شعبان, 1444 تاريخ الإصدار : 13 الخميس , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: آزادی, آزادی اندیشه, آزادی بیان, عینالقضات, عرفا. ,

ملخص المقالة :

آزادی از جمله بخشش‌های خداوند به انسان است که در سعادت و سلامت جامعه نقشی اساسی دارد. پیامبران برای زدودن موانع درونی و بیرونیِ آزادی و نهادینه¬کردن آن در جامعه، رنج بسیارکشیده‌اند. نقشی که عرفا در پیاده¬کردن آموزه‌های پیامبران داشته‌اند، نیز ستودنی است. عین‌القضات که از پیشروان عرفان ایرانی- اسلامی است، در آثار خود به آزادی و جلوه‌های گوناگون آن، چون آزادی بیان، آزادی تفکر، آزادی عقیده، آزادی مذهب و... بی¬توجه نبوده¬است. نویسندگان در این مقاله که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام¬شده¬است، تلاش¬می‌کنند تا آزادی را در دو گونة از آن، یعنی آزادی بیان و آزادی عقیده و اندیشه از نگاه عین‌القضات واکاوند. آزادی بیان در دو محورِ انتقاد از حاکمان زمان و انتقاد از علمای هم¬عصر بررسی¬می‌شود. آزادی عقیده و اندیشه نیز در سه محورِ عادت¬ستیزی و نکوهش تقلید، ستایش ابلیس و آزادی مذهب مورد تجزیه و تحلیل قرارمی‌گیرد.

المصادر:

منابع و مآخذ
1. قرآن کریم، (1390). ترجمۀ آیت الله علی مشکینی. چاپ چهارم. مشهد: مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران.
2. ابن¬طاووس، علی¬بن¬موسی، (1377)، اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمۀ عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، چ1، قم: بخشایش.
3. اذکایی، پرویز، (1374)، «حکیم الاهی همدان»، معارف، شمارۀ 34 و 35، صص 120-138.
4. اسداللهی، خدابخش، (1389)، «شروط و مقدمات سلوک از دیدگاه عین‌القضات همدانی»، متن شناسی ادب فارسی، شماره 6، 49-60.
5. اسدعلیزاده، اکبر، (1382)، «آزادی و اسلام»، مبلغان، شمارۀ 43. صص 89-99.
5. برلین، آیزایا، (1398)، چهارمقاله دربارۀ آزادی، ترجمۀ محمدعلی موحد، چاپ چهارم، تهران: انتشارات خوارزمی.
6. بدوی، عبدالرحمن، (1375)، تاریخ تصوف اسلامی «از آغاز تا پایان سدۀ دوم هجری»، ترجمۀ محمودرضا افتخارزاده، چاپ اول، قم: دفتر نشر معارف اسلامی.
7 پورجوادی، نصرالله، (1360)، «فلسفه مذاهب از دیدگاه عین‌القضات همدانی»، نشر دانش، شماره4، صص15-21.
8. روزنتال، فرانس، (1387)، مفهوم آزادی از دیدگاه مسلمانان، ترجمۀ منصور میر احمدی، چاپ دوم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم.
9. سجادی، سید جعفر، (1389)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چاپ نهم، تهران: انتشارات طهوری.
10. سروش، عبدالکریم، (1375)، «دین و آزادی»، کیان، شماره33، صص42-51
11. سعدی شیرازی، مصلح‌الدین، (1372)، بوستان، چاپ چهارم، تهران: انتشارات خوارزمی.
12. طباطبائی مؤتمنی، منوچهر، (1390)، آزادی عمومی و حقوق بشر، چاپ پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
13. عین‌القضات همدانی، ابوالمعالی، (1387)، نامه‌های عین‌القضات همدانی، چاپ دوم، مقدمه و تصحیح و تعلیق علینقی منزوی و عفیف عسیران، تهران: انتشارات اساطیر.
14. _____________. (1392)، تمهیدات، مقدمه و تصحیح و تحشیه و تعلیق عفیف عسیران، چ نهم، تهران: منوچهری.
15. کاشانی، عزالدین محمودبن¬علی، (1388)، مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه،ترجمۀ جلال‌الدین همایی، چ نهم، تهران: هما.
16. لویزن، لئونارد، (1389)، میراث تصوف، ترجمة مجدالدین کیوانی، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
17. مطهرنیا، مهدی، (1384)، بنیان‌های نظری آزاداندیشی دانشگاه مولد و نهضت تولید علم، برگرفته از مجموعۀ مقالات درآمدی برآزاداندیشی و نظریه پردازی در علوم دینی، دفتر چهارم، چاپ اول، قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
18. مطهری، مرتضی، (1373)، ده گفتار، چاپ نهم، تهران: انتشارات صدرا.
19. _________. (1385)، مجموعه آثار، ج24 ، چاپ چهارم، تهران: انتشارات صدرا.
20. منتسکیو، شارل دو، (2535 شاهنشاهی)، روح القوانین، ترجمه علی¬اکبر مهتدی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
21. مولوی، جلال‌الدین، (1373)، مثنوی معنوی، چاپ اول، تهران: نشر پوریا.
22. مهر الحسنی، نرگس، (1386)، «سیمای ابلیس در آثار عین‌القضات همدانی»، مطالعات عرفانی، شماره 6،صص 5-34.
23. نصر، سیدحسین و جواد کارگزاری، (1384)، «آزادی به¬مثابه رهایی»، بازتاب اندیشه، شمارۀ 71، صص1232-1243
24. نهج‌البلاغه، (1373)، ترجمۀ سیدجعفر شهیدی، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
25. وفائی بصیر، احمد، (1401)، عرفان نظری عین‌القضات همدانی، چاپ اول، تهران: انتشارات زوّار.
26. هجویری، علی¬بن¬عثمان، (1382)، کشف المحجوب، تصحیح ژوکوفسکی، مقدمه قاسم انصاری، چ 9، تهران: طهوری.
27. یوسف¬ثانی، محمود و بنفشه رضایی نیارکی، (1399)، «آزادی اگزیستانسیال از منظر اروین یالوم و عین القضات همدانی»، پژوهش‌های عرفانی، شماره 6، صص 117-132.