بررسی آفات زبانی در قرآن و سنت و انعکاس آن در دیوان ناصرخسرو

الموضوعات :

احمد موسوی اقدم ¹

1 - گروه معارف اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز- ایران.

تاريخ الإرسال : 05 الأربعاء , رمضان, 1446 تاريخ التأكيد : 12 الإثنين , محرم, 1447 تاريخ الإصدار : 05 الأربعاء , صفر, 1447

الکلمات المفتاحية: آفات زباني, قرآن, احاديث, شعر ناصرخسرو.,

ملخص المقالة :

آفات زباني عبارت از منكراتي است كه از زبان سرچشمه مي‌گيرد و موجبات افتادن در فساد و تباهي را براي انسانها فراهم مي‌كند. درآموزه‌هاي مربوط به قرآن و سنت و نيز در آثار تعليمي و تربيتي ادبيات فارسي، آفات زباني مورد توجه قرار گرفته و انسانها از ارتكاب آنها برحذر داشته‌ شده‌اند. از ميان شاعران ادبيات فارسي، ناصر خسرو ـ با توجه به رسالت ديني و اجتماعي كه بر عهدة خود احساس مي‌كند ـ آفات زباني را مطابق با آموزه‌هاي قرآن و سنّت مورد توجه قرار داده كه در اين مقاله مورد بحث قرار گرفته است. روش پژوهش، توصيفي ـ تحليلي و براساس منابع كتابخانه‌اي است.. فرض نگارنده بر اين بوده كه آفات زباني مطرح شده در قرآن و سنّت، در شعر ناصرخسرو نیز بازتاب يافته است؛ مبتني بر اين ايده و با تحليل متن آفات زباني استخراج شده و مورد بحث قرار گرفته است. به اين صورت كه ابتدا موضوع (آفت زباني) تعريف شده سپس مستندات قرآن و حديث نقل شده و در نهايت ديدگاه ناصرخسرو دربارة آنها ـ كه مطابق با آموزه‌هاي قرآن و سنت است ـ نوشته شده است. نتايج بحث حاكي از اين است كه ناصرخسرو 16 مورد آفت زباني را مورد توجه قرار داده است؛ كه بيشتر اين موارد به صورت واضح و آشكار در شعر او مطرح شده‌اند و ناصرخسرو مطابق قرآن و سنت انسانها را ارشاد كرده و از اين منكرات (آفات زباني) برحذر داشته است.

المصادر:

منابع و مآخذ
1. قرآن كريم.
2. نهج‌البلاغه.
3. آمدي، عبدالواحد، (1366)، غُرَر الحكم، قم: انتشارات دفتر تبليغات اسلامي.
4. بحراني، سيدهاشم، (1415 هـ .ق)، البرهان في تفسير القرآن، تهران: موسسه البعثه.
5. بصيري، محمدصادق و حسيني بي‌بي‌ حياتي، سميه، (1395)، آفات زبان از نظر لفظ و معنا در مثنوي مولوي و احياء علوم الدين غزالي، ادبيات تطبيقي، سال 8، شماره 14.
6. حسيني، سيدمحمد مهدي و خالديان، محمدعلي، (1395)، بررسي و تحليل آفات زبان در سه دفتر اول مثنوي مولوي، زبان و ادب فارسي، واحد سنندج، دورة 8، ش 29، صص 64-43.
7. خميني، روح‌الله، (1388)، شرح چهل حديث، چاپ 49، قم: موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره).
8. طبرسي، فضل بن الحسن،( 1415 هـ .ق) مجمع البيان، ج 9، چاپ اول، بيروت: موسسه الاعلمي.
9. علامه مجلسي، ملامحمد باقر، (1404 هـ .ق)، بحارالانوار، بيروت، چاپ موسسه الوفا.
10. عموري، جعفر و هاشمي امجد، صادق، (1396)، بررسي و تحليل آفت زبان در نهج‌البلاغه، دومين كنفرانس بين‌المللي پژوهش‌هاي نوين در علوم انساني.
11. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، (1396)، بررسي و تحليل آفت‌هاي زبان در اشعار مولانا، سومين همايش متن پژوهي ادبي (نگاهي تازه به مولانا).
12. فيض كاشاني، ملامحسن، (1417 هـ .ق)، المحجه البيضاء، چاپ دفتر انتشارات اسلامي.
13. محدث نوري، (1408 هـ .ق)، مستدرك الوسائل، (18 جلدي)، قم: موسسه آل البيت الاحياء التراث.
14. محمديان، عباس و صادقي، ريحانه، (1398)، واكاوي نقش و جايگاه زبان در تهذيب نفس با تكيه بر انديشه‌هاي حكيم نظامي گنجه‌اي، پژوهش‌هاي تعليم و تربيت اسلامي، دانشگاه شهيد باهنر كرمان، سال 8، ش 2، صص 35-1.
15. مدرس نراقي، محمدمهدي، (1375 هـ .ق)، جامع السعادت، تصحيح و تحقيق شيخ محمدرضا مظفر، نجف، بي‌نا.
16. ناصرخسرو،(1384)، دیوان، تصحیح مینوی و محقق، تهران: دانشگاه تهران.
17. نراقي، ملا احمد(مترجم)، (1360)، نهج الفصاحه، تهران: انتشارات جاويدان.
18. ـــــــــــــ ، (1379)، معراج السعاده، تهران: انتشارات دهقان.