تأثیر خطبه‌های نهج‌البلاغه بر تدوین سیاست‌های تربیتی در نظام اسلامی با رویکرد فقه حکومتی

الموضوعات :

هادی اسماعیل زاده ¹ , حسن فلاح احمد چالی ² , رحمان ولی زاده ³

1 - دانشجوی دکتری،گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد،بابل، ایران
2 - استادیار ادیان و عرفان اسلامی،واحد بابل،دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران
3 - استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران.

تاريخ الإرسال : 10 الأحد , شعبان, 1446 تاريخ التأكيد : 22 الأحد , شوال, 1446 تاريخ الإصدار : 21 الجمعة , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: نهج‌البلاغه, سیاست‌های تربیتی, اسلامی , فقه حکومتی,

ملخص المقالة :

نهج‌البلاغه، به عنوان یکی از متون اصیل اسلامی، که بعد از قرآن حاوی بزرگ­ترین دستورات زندگی مادی و معنوی و بالاترین کتاب رهایی بخش بشریت در ابعاد مختلف به ویژه در عرصه سیاست است؛ دربردارنده­ی آموزه‌های ارزشمندی است که می‌تواند مبنای ‏سیاست‌گذاری‌های تربیتی در یک نظام اسلامی باشد. در این راستا برای بررسی صحیح مبحث تربیت سیاسی از دریای بیکران معارف امیرالمومنین(ع) در کتاب شریف نهج­البلاغه بهره­مند خواهیم گشت؛ در این مقاله که توصیفی- تحلیلی بوده و با روش کتابخانه­ای تهیه و تدوین گردیده برآن است که ابتدا به بررسی تعریف تربیت و سیاست و فقه حکومتی پرداخته سپس ویژگی­های تربیت سیاسی را با استفاده از کلام امیرالمومنین(ع) بازگو نموده، حضرت امیر(ع) به پیوستگی دو حوزه دین و سیاست اعتقاد عمیق دارند؛ چرا که سیاست به عنوان وسیله¬ای برای تحقق بخشیدن به اهداف متعالی دین در ابعاد مختلف است. سخنان امام علی(ع) در سراسر نهج¬البلاغه حاکی این مطلب است که ایشان سیاست اصلی حکومت خویش را بر مبنای تربیت سیاسی و اخلاقی بنا نهاده و حاکمیت را نه سلطه¬گری که مسئولیت و امانت الهی می¬دیدند.مسئله اصلی پژوهش، تاثیرخطبه های نهج البلاغه، اصول وروش­هاي تربیت سیاسی بر مبناي نهج البلاغه در نظام اسلامی با رویکرد فقه حکومتی است. ‏نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که آموزه‌های نهج‌البلاغه می‌توانند به عنوان مبانی اخلاقی، اجتماعی و دینی ‏سیاست‌های تربیتی اسلامی مورد استفاده قرار گیرند

المصادر:

• قرآن مجید
• نهج البلاغه
• ابن منظور، محمد مکرم ؛ لسان العرب. ج 5. بیروت‏: دارصادر. ‏1416 ‏
• ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج‌۳، ص۱۶۳، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۰۸ش
• ابوطالبی، مهدي؛تربیت دینی از دیدگاه امام علی (ع‏). تهران‏: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. ‏1383 ‏
• باقري، خسرو ؛نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران‏: انتشارات مدرسه. ‏1370 ‏
• پورطهماسبی سیاوش، تاجور آذر. حقوق و تربیت شهروندی در نهج البلاغه. پژوهش نامه علوی ‏‎ ‎‏1390؛2(2):1-‏‏23. ‏
• توسلی، حسین؛ فلسفه حق در اندیشه سیاسی آیت اله مطهري. فصلنامه علوم سیاسی. قم‏: مؤسسه‏: آموزشی باقرالعلوم. ش 13؛‏1380 ‏
• حسنی، محمد؛ درآمدي برمبانی، اصول و روش هاي تربیت سیاسی از دیدگاه امام علی (ع‏). مقالات برگزیده همایش تربیت در سیره و کلام و امام علی (ع‏). انتشارات تربیت اسلامی‏: ‏1379 ‏.
• خوانساری، ‏ جمال الدین محمد؛شرح غرر الحكم و دررالكلم: انتشارات دانشگاه تهران، 1360
• نهج البلاغه: محمد؛ترجمه نهج البلاغه حضرت امیر(ع‏).قم‏: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین(ع‏).‏1379 ‏
• دلشاد تهرانی، مصطفی؛ ماه مهرپرور، تربیت در نهج البلاغه. چ دوم. تهران‏: انتشارات خانه اندیشه جوان‏1378
• دلشاد تهرانی، مصطفی؛ حکومت حکمت؛ تهران: دریا، 1379ش.
• دهخدا، علی اکبر؛ لغت نامه. چ چهارم. تهران‏: انتشارات دانشگاه تهران. ‏1377 ‏.
• شبانی، مليحه ؛ »تحليلي جامعه‌شناختی از وضعيت شهروندي در‏ لرسـتان ،« مجله جامعه‌شناسی. ‏‏1381 ‏.
• شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، به تصحیح عبدالرحیم ربانی شیرازی، تهران: مکتبة الاسلامیة، چاپ پنجم، 1401 هـ .ق، ج 11.
• عبدالواحد آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، شرح و ترجمه محمد خوانساری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1373، ج 4، ص 518.
• عزیزي، عباس؛ نهج البلاغه موضوعی. چ ششم. تهران‏: انتشارات صلاه. ‏1384 ‏.
• علاقه بند، علی؛ جامعه شناسی آموزش و پرورش. چ سوم. تهران‏: انتشارات بعثت. 1375. ‏
• علیخانی، علی اکبر؛ اخلاق و سیاست در نگرش و روش امام علی(ع‏). فصلنامه علوم سیاسی. ش 23،‏1382
• فالكس، كيث ،شهروندى ترجمه محمدتقي دل‌فروز، تهران: كوير. 1381
• قاليباف،محمـدباقروموسـي پور موسوی»شـهرهاي جهـان اسـلام و رویارویی بـا نـوگرايي (مدرنيسم)«،ماهنامه اطلاعات سياسي ـ اقتصاد ،ي س 21، ش و9 10. ،‏1386 ‏.
• قائمی، علی ؛ تربیت سیاسی کودك. تهران‏: انتشارات شفق‏1362 ‏.
• قلی پور ثانی، محسن ؛ روشنفکران. نشریه مردم سالاري. ش 2. سال اول‏: 2 تهران‏: انتشارات مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر. ‏1380 ‏
• گوستافسون، پر ؛جهانی شدن، چندفرهنگی و فردگرایی: بحث سوئدی در مورد‏2002). ‏
• لنکرانی، محمد فاضل ؛آیین کشور داري از دیدگاه امام علی (ع‏). تقریر حسین کریمی. تهران‏: انتشارات فرهنگ اسلامی. ‏1379 ‏
• ماندگار، محمد مهدي« نهج البلاغه و مبانی خط مشی گذاري در حکومت» فصلنامه علوم سیاسی. ش 81تا 84 ‏:‏1379 ‏.
• ماندگار، محمدمهدی؛ خط مشهای سیاسی نهج‌البلاغه؛ قم، بوستان کتاب، 1381ش.
• محمدي ري شهري، محمد(1379 ‏).سیاست نامه امام علی (ع‏). ترجمه مهدي مهریزي. تهران‏: انتشارات دارالحدیث.
• محمدی ری شهری، محمد؛ سیاست نامة امام علی (علیه السلام)؛ ترجمه: مهدی مهریزی، قم: دارالحدیث، 1379ش.
• مطهري، مرتضی؛ حکمت ها و اندرزها. تهران‏: انتشارات صدرا ، ‏1378 ‏.
• مکارم شیرازی، ناصر؛ پیام امام امیرالمؤمنین (شرح نهج‌البلاغه)؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1375ش.
• مهر پور، حسين ،نظام بین‌المللی حقوق ،نشر تهران: اطلاعات،‏1377 ‏.
• موسوی، ابوالحسن محمد، (سید رضی)، نهج البلاغه، چاپ یازدهم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۵، نامه ۳۴، ص۵۲۴.
• میر عرب، مهرداد ؛ «نیم نگاهی به مفهوم امنیت ترجمه سید عبدالقیوم سجادي». فصلنامه علوم سیاسی. قم‏ مؤسسه آموزشی باقرالعلوم. ش 9،‏1379 ‏.
• نقی زاده، محمد ؛»نظریه شهروندي در فرهنـگ و تمـدن ايرانـي»، ماهنامه اطلاعـات سیاسی ـاقتصادي س 17، ش و3 5. ‏1381 ‏
• ولایی، عیسی ؛ مبانی سیاست در اسلام. تهران‏: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ‏1377 ‏
• ولی زاده، مراد ؛تبیین ویژگی ها، چالش ها و پیامدهاي مربوط به روش هاي تربیتی تشویق و تنبیه درتعلیم و تربیت اسلامی. پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده. دانشگاه علامه طباطبایی. ‏1384