تحلیل عناصر ساختاری و محتوایی کتاب فارسی پایۀ چهارم ابتدایی

الموضوعات : تعلیمی

مژده ملکوتیان ¹ , محمود صادق زاده ² , هادی حیدری نیا ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران (نویسنده مسئول)
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

تاريخ الإرسال : 26 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1446 تاريخ التأكيد : 01 السبت , رمضان, 1446 تاريخ الإصدار : 18 الأحد , محرم, 1447

الکلمات المفتاحية: کتاب فارسی, پایۀ چهارم ابتدایی, تحلیل محتوا, کیفیت آموزشی, ارتقای یادگیری.,

ملخص المقالة :

کتاب‌های درسی، به‌ویژه در مقطع ابتدایی، نقش محوری در فرایند یاددهی-یادگیری ایفا کرده و به‌عنوان ابزارهای بنیادین آموزشی، تأثیر بسزایی در توسعه مهارت‌های شناختی و پرورش توانمندی‌های تحلیلی دانش‌آموزان دارند. پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب فارسی پایه چهارم ابتدایی و ارزیابی میزان انطباق آن با استانداردهای آموزشی و مهارت‌های مورد انتظار یادگیری انجام شده است. این مطالعه از روش تحلیل محتوای کیفی بهره برده و ابعاد مختلف کتاب از جمله ساختار مفهومی، انسجام محتوایی، تناسب موضوعی، روش‌های آموزشی و میزان تعامل با یادگیرنده مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. داده‌های حاصل بر اساس چارچوب‌های نظری مرتبط و استانداردهای آموزشی تفسیر شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که کتاب فارسی پایه چهارم ابتدایی از لحاظ تنوع محتوایی، پیوستگی مطالب و انسجام ساختاری دارای ویژگی‌های مثبت و برخی کاستی‌های محتوایی است. در برخی بخش‌ها، محتوا با اصول آموزشی همخوانی داشته و به ارتقای تفکر انتقادی و مهارت‌های زبانی دانش‌آموزان کمک می‌کند، اما در برخی دیگر، ضعف در انسجام مطالب، محدودیت در ارائه فعالیت‌های تعاملی و کمبود رویکردهای خلاقانه مشاهده می‌شود. نتایج این پژوهش می‌تواند به تصمیم‌گیران آموزشی، برنامه‌ریزان درسی و نویسندگان کتاب‌های درسی در راستای بازنگری و اصلاح محتوای آموزشی کمک کند. همچنین، یافته‌های این مطالعه می‌تواند به‌عنوان مبنایی برای ارزیابی سایر کتاب‌های درسی و بهینه‌سازی فرایندهای تدوین محتوای آموزشی در مقاطع مختلف مورد استفاده قرار گیرد.

المصادر:

امانی، حسین. (1396). بررسی و شناخت ظرفیت‌های تصویرسازی شعر فارسی در کتاب‌های درسی دوره ابتدایی. پژوهش در هنر و علوم انسانی، 2(4)، 51-58.
دیناروندی‌زاده، کوثر. (1400). تحلیل محتوای کتاب های درسی علوم تجربی و مطالعات اجتماعی متوسطه اول براساس نظریه هوش های چند گانه گاردنر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
رضازاده بهادران، حمیدرضا، و اسکندری، مهتاب. (1397). بررسی محتوای کتاب ریاضی 1 پایه دهم دوره متوسطه بر اساس الگوی خلاقیت گیلفورد. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(1)، 143-164.
رهنمایی، سید احمد؛ خوش اخلاق، ابوالفضل. (1399). تحلیل محتوای کیفی کتاب های فارسی دوره ابتدایی از منظر ارزش های اجتماعی سند تحول آموزش و پرورش. نشریه معرفت، 29(7)، 75. magiran.com/p2193613.
سیف، علی اکبر. (1388). روانشناسی پرورشی نوین: روانشناسی یادگیری و آموزش. تهران: دوران.
سیف، علی اکبر. (1394). روانشناسی تربیتی. کرج: دانش محام.
سرمد، زهره. (1380). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: آگاه.
شعبانی، حسن. (1393). مهارت‌های آموزشی و پرورشی (چاپ یازدهم). تهران: انتشارات سمت.
شایان، مریم. و یافتیان، نرگس. (1396). ارزیابی عملکرد سواد ریاضی دانش‌آموزان پایه نهم در آزمون مطالعه پیزا. اولین کنفرانس آموزش و کاربرد ریاضی، کرمانشاه، انجمن علمی آموزشی معلمان ریاضی کرمانشاه. https://www.civilica.com/Paper-MATH01-MATH01_126.html.
صادقیان ‌قهفرخی، محمد. (2021). طراحی و اعتباریابی راهنمای عمومی تألیف کتب درسی دوره ابتدایی: یک مطالعه ترکیبی. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تهران.
کاظمی، م.، و رضایی، ل. (1395). بررسی و شناخت ظرفیت‌های تصویرسازی شعر فارسی در کتاب‌های درسی دوره ابتدایی. بازیابی شده از https://ensani.ir/fa/article/373797.
Aningsih, Zulela, M. S., Neolaka, A., & Iasha, V. (2022). How is the education character implemented? The case study in Indonesian elementary school.
Journal of Educational and Social Research, 12(1), 371-380. https://doi.org/10.36941/jesr-2022-0029.
Khoi, L. T. (1989). Iéducation comparée. Paris: Armand Colin. Puspitarini, Y. D., & Hanif, M. (2019). Using learning media to increase learning motivation in elementary school. Anatolian Journal of Education, 4(2), 53-60. https://doi.org/10.29333/aje.2019.426a.