اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی بر انعطاف پذیری عاطفی مادران دارای فرزند با اختلال رشد ذهنی
الموضوعات :سمانه آزادشهرکی 1 , محسن لعلی 2
1 - کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد خمینی شهر، گروه روانشناسي، اصفهان، ايران.
2 - استادیار، گروه روان شناسی دانشگاه فرهنگیان، اصفهان، ایران.
الکلمات المفتاحية: انعطاف پذیری عاطفی, اختلال رشد ذهنی, رفتاردرمانی دیالکتیک.,
ملخص المقالة :
این پژوهش با هدف تعیین اثربخشي رفتاردرمانی دیالکتیک بر انعطاف پذیری عاطفی مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی به اجرا درآمد. روش پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی شهر اصفهان در سال تحصیلی 1401-1400 بودند که فرزندان آنها در مدارس استثنایی حضور داشتند. نمونه پژوهش شامل 26 نفر از مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی بود که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و با گمارش تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه گمارده شدند (هر گروه 13 نفر). گروه آزمایش مداخله ده جلسه‌ای رفتاردرمانی دیالکتیک را دریافت نمودند ولی گروه گواه هیچگونه مداخله‌ای دریافت نکردند. ابزار مورد استفاده شامل انعطاف پذیری عاطفی (تقی زاده و محبی پور، 1396) بود. تجزيه و تحليل توسط نرم افزار 23(SPSS) صورت گرفت. نتایج نشان داد که رفتاردرمانی دیالکتیک بر انعطاف پذیری عاطفی مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی تاثیر معنادار دارد(>p001/0). با توجه به یافته های پژوهش می توان برای بهبود انعطاف پذیری عاطفی مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی از رفتاردرمانی دیالکتیک سود جست.
آذرفر، ف.، مکوند حسینی، ش.، صباحی، پ. (1398). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک کوتاه مدت گروهی بر کیفیت زندگی دختران نوجوان با علایم اختلال شخصیت مرزی، پژوهش در سلامت روانشناختی، 13(2)، 100-114.
عباسی،م. داورپناه،ا س.خنجرخانی،م.اداوی،ح.(1396). بررسی مدل رابطه مادر-کودك و عاطفه مثبت و منفی با اختلالهاي اضطرابی.دوفصلنامه مشاوره کاربردی.7(2):57-70.
بدوی، ب. (1392). مقایسه خودکنترلی و کنترل عواطف در ورزشکاران انفرادی، تیمی و غیر ورزشکاران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه ارومیه.
برخوردار، گ. (1390). بررسی اثربخشی روش تلفیقی طرحواره درمانی- رفتار درمانی دیالکتیکی بر کاهش علائم بیماران مؤنث مبتلا به اختلال شخصیت مرزی. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مشاوره. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهرا
رضائی، ز.، به پژوه، ا.، غباری بناب، ب. (1398). اثربخشی آموزش برنامه ارتباط بدون خشونت بر تعامل مادر کودک در مادران با کودک کم توان ذهنی. آرشیو توانبخشی (توانبخشی)، 20(1)، 40-51.
سادوک، ب.، و سادوک، و. (1392). خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک. ترجمه مظاهر رضایی. تهران: ارجمند. (سال انتشار به زبان اصلی، 2007).
سادوک، ب.،ج.، سادوک، و.آ.، روئیز، پ. (1395). خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک، ترجمه فرزین رضایی. تهران: انتشارات ارجمند. تاریخ انتشار به زبان اصلی 2015.
علوی، خ.، مدرس غروی، م.، امین یزدی، س.ا.، صالحی قدردی، ج.(1390). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی به شیوه گروهی (با تکیه بر مولفه های هوشیاری فراگیر بنیادین، تحمل پریشانی و تنظیم هیجانی) بر نشانه های افسردگی در دانشجویان، مجله اصول بهداشت روانی، 13(2)، 135-124.
علیزاده، ع.، علیزاده، ع.، محمدی، ا.(1392). اثربخشی آموزش فردی مهارت های رفتاردرمانی دیالکتیک بر افسردگی اساسی، نشریه روان پرستاری، 1(2)، 69-62.
مک‌کی، م.، وود، ج.، برنتلی، ج. (1399). تکنیک‌های رفتاردرمانی دیالکتیک. ترجمه حسن حمیدپور، حمید جمعه‌پور، و زهرا اندوز، تهران: انتشارات ارجمند. سال انتشار به زبان اصلی 2016.
Acton, R.G., During, S. (2000). Preliminary results of aggression management training for aggressive parent. Journal of Interpersonal Violence, 13(7), 410-417.
Alon, R. (2019). Social support and post-crisis growth among mothers of children with autism spectrum disorder and mothers of children with down syndrome. Research in Developmental Disabilities, 90, 22-30.
therapy and the treatment of emotion dysregulation. J Clin Psychol. 57(2):183-96. doi: 10.1002/1097-4679(200102)57:2<183::aid-jclp5>3.0.co;2-y. PMID: 11180146.
Davison, G.C., Neale, G.M. (2001). Abnormal Psychology. 8th Ed. New York: John Wiley & Sons Inc.
DeCou, C.R., Comtois, C.A., Landes, S.J.(2019). Dialectical Behavior Therapy Is Effective for the Treatment of Suicidal Behavior: A Meta-Analysis. Behavior Therapy, 22, 325-331.
Demirel, M. (2010). Primary School Curriculum for Educable Mentally Retarded Children: A Turkish Case. US-China Education Review, U.S.A, 7(3), 79-89.
Fleischhaker, C.H., Bohme, R., Sixt, B., Bruck, C.H., Schneider, C., Schulz, E.(2011). Dialectical Behavioral Therapy for adolescents (DBT-A): a clinical Trial for Patients with suicidal and self-injurious Behavior and Borderline Symptoms with a one-year Follow-up. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 5, 3-10.
Freeston, M.H., Rhéaume, J., Letarte, H., Dugas, M. J., & Ladouceur. R (1994). Why do people worry?. Personality and individual difference. 17(6), 791-802.
Heiman, T., Berger, B. (2007). Parents of children with Asperger syndrome or with learning disabilities: Family environment and social support. Research in Developmental Disabilities, 29(6), 289–300.
Kingston, J., Clarke, S., Remington, B.(2010). Experiential Avoidance and problem behavior: A Mediational Analysis. Behavior Modification, 34(2), 145-163.
Konishi, A., So, R., Yoshimura, B.(2018). Mother-infant separation among mothers with mental illness: An exploratory observational study in Japan. Asian Journal of Psychiatry, 32, 1-4.
Lam, D. (2009). Parenting stress and anger: The Hong Kong experience. Child and Family Social Work, 4(3), 337- 346.
Lang, C.M., Edwards, A.J., Mittler, M.A., Bonavitacola, L.(2018). Dialectical Behavior Therapy With Prolonged Exposure for Adolescents: Rationale and Review of the Research. Cognitive and Behavioral Practice, 25(3), 416-426.
Journal of Psycho Res and Edu Studies Volume 3, Issue 2- Summer 2025 - Pages 1- 13 |
|
The effectiveness of Dialectical Behavior Therapy on Emotional Flexibility of Mothers with Children with Mental Developmental Disorders
Samaneh Azadshahraki1, Mohsen Lali*2
1. Master's degree in clinical psychology, Islamic Azad University, Khomeini Shahr Branch, Department of Psychology, Isfahan, Iran.
2. Assistant Professor, Department of Psychology, Farhangian University, Isfahan, Iran.
OPEN ACCESS Research Article
*Correspondence : Mohsen Lali *
Received: June 1, 2025 Accepted: July 2, 2025 Published: Summer 2025 Citation: Azadshahraki, S, Lali, M. (2025). The effectiveness of Dialectical Behavior Therapy on Emotional Flexibility of Mothers with Children with Mental Developmental Disorders. Journal of Psycho Research and Educational Studies, 3(2): 1-13.
| Abstract This research was carried out with the aim of determining the effectiveness of dialectical behavior therapy on Emotional flexibility of mothers with children with mental retardation. The research method was a semi-experimental type with a pre-test-post-test design with a control group and a 45-day follow-up phase. The statistical population of the present study included all mothers with children with intellectual developmental disorder in Isfahan city in the academic year of 2021-2022, whose children attended exceptional schools. The research sample included 26 mothers with mentally retarded children who were selected using the purposeful sampling method and randomly assigned to experimental and control groups (13 people in each group). The experimental group received ten sessions of dialectical behavior therapy, but the control group did not receive any intervention. The tools used included the Emotional flexibility (Taghizadeh and Mohabipour, 2016).The analysis was done by SPSS 23 software. The results showed that dialectical behavior therapy has a significant effect on Emotional Flexibility of mothers with mentally retarded children (p>0.001). According to the research findings, it is possible to benefit from dialectical behavior therapy to improve Emotional Flexibility of mothers with children with intellectual developmental disorder. Key words: Emotional Flexibility, mental developmental disorder, dialectical behavior therapy.
|
Journal of Psycho Research and Educational Studies, 3(2): 1-13, Summer 2025 2
Extended Abstract
Introduction
Mental retardation, is a disorder that begins during the developmental period and involves the adaptive and intellectual functions of the individual in the practical, social and conceptual domains. The following three criteria must be met. Mothers of these children become involved in various aspects of these children This research was carried out with the aim of determining the effectiveness of dialectical behavior therapy on Emotional flexibility of mothers with children with mental retardation.
Methodology
The research method was a semi-experimental type with a pre-test-post-test design with a control group and a 45-day follow-up phase. The statistical population of the present study included all mothers with children with intellectual developmental disorder in Isfahan city in the academic year of 2021-2022, whose children attended exceptional schools. The research sample included 26 mothers with mentally retarded children who were selected using the purposeful sampling method and randomly assigned to experimental and control groups (13 people in each group). The experimental group received ten sessions of dialectical behavior therapy, but the control group did not receive any intervention. The tools used included the (Taghizadeh and Mohabipour, 2016).The analysis was done by SPSS 23 software.
Discussion and Result
The results showed that dialectical behavior therapy has a significant effect on Emotional Flexibility of mothers with mentally retarded children (p>0.001). According to the research findings, it is possible to benefit from dialectical behavior therapy to improve Emotional Flexibility of mothers with children with intellectual developmental disorder, and dialectical behavior therapy can increase the average emotional flexibility scores of mothers with children with intellectual developmental disorders.
Key words: Emotional Flexibility, mental developmental disorder, dialectical behavior therapy.
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری سال سوم، شماره دوم، تابستان 1404- صفحات 1-13
|
|
اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی بر انعطاف پذیری عاطفی مادران دارای فرزند با اختلال رشد ذهنی
سمانه آزادشهرکی1، محسن لعلی*2
1- کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد خمینی شهر، گروه روانشناسي، اصفهان، ايران.
2- استادیار، گروه روان شناسی دانشگاه فرهنگیان، اصفهان، ایران.
مقدمه
کم توانی ذهنی (اختلال رشدی ذهنی) اختلالی است که در دوره ی رشد شروع می شود و دربرگیرنده نقصان کارکرد انطباقی و هوشی فرد در حوزه های عملی، اجتماعی و مفهومی است. سه ملاک زیر باید وجود داشته باشند.مادران این کودکان درگیر جوانب مختلف این فرزندان می شوند (سکستون و دوگاس1،2019).
مشکلات حاصل از فرزند دارای اختلال رشد ذهنی سبب می‌شود تا والدین و به خصوص مادران با مشکلات روانشناختی متعددی همانند افسردگی2 مواجه شوند و این روند باعث می‌شود تا آنان در پردازش‌های روانشناختی و شناختی دچار آسیب شوند (علاقبند، آقایوسفی، کمالی، دهستانی، حقیرالسادات و همکاران، 1390).
متغیری که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت انعطاف پذیری عاطفی عاطفی است که به عنوان داشتن برخورد و بیان هیجانی مناسب در شرایط استرس زا تعریف شده است، انعطاف پذیری عاطفی عاطفی به فرد این توانایی را می دهد تا چالش ها را پشت سر بگذارد و با وجود شرایط سخت از زندگی لذت ببرد و عوامل تنش زای بعدی را بهتر تحت کنترل خود درآورد (لوژید و همکاران ، 2020). در واقع انعطاف پذیری عاطفی ظرفیت تولید پاسخ های هیجانی وابسته به موقعیت به وقایع مثبت و منفی زندگی است، افراد دارای انعطاف پذیری عاطفی زمانی که در یک خلق منفی گرفتار می شوند، می توانند از دیگران کمک بگیرند و به همین ترتیب زمانی که در خلق مثبت هستند، اطرافیان این را درک کرده و تحت تاثیر هیجانات مثبت آن ها قرار میگیرند (گلاستر ، 2020). یک فرد دارای انعطاف پذیری عاطفی می داند چه موقع هیجان مثبت ایجاد کند، چه موقع از آن اجتناب نماید و چه زمانی آن را سرکوب نماید، انعطاف پذیری عاطفی با طیف وسیعی از اختلال های هیجانی به ویژه اختلال های افسردگی، اضطراب رابطه دارد (گوپتا و همکاران ، 2021).
روش‌های درمانی و آموزشی مختلفی برای مشکلات روانشناختی، شناختی، هیجانی، اجتماعی و خانوادگی مادران با کودکان دارای اختلال رشد ذهنی بکار گرفته شده است. رفتار درمانی دیالکتیکی به عنوان یک رویکرد درمانی جدید، مرکب از اصول درمان های شناختی- رفتاری و فلسفه شرقی ذهن که مبتنی بر اصل پذیرش می‌باشد، درآمیخته و بر این اساس چهار مؤلفه مداخله‌ای را در شیوه درمان گروهی خود مطرح می‌کند: هوشیاری فراگیر نهادين و تحمل پریشانی به عنوان مولفههای پذیرش و تنظیم هیجانی و کارآمدی بین فردی به عنوان مؤلفه‌های تغییر (علوی، مدرس غروی، امین‌یزدی و قدردی، 1390). رفتارهای تحمل پریشانی که در آموزش مهارت‌های دیالکتیک هدف قرار میگیرند به تحمل و بقا در بحران‌ها و پذیرش زندگی آن گونه که در لحظه حاضر هست می‌پردازند، چهار مجموعه راهبرد بقا در بحران، آموزش داده می‌شوند که شامل برگردانی توجه، خودآرام‌سازی، بهسازی لحظه و فکر کردن به سودها و زیان‌ها است (میگویی، احدی، شریفی و جزایری، 1396).
رفتاردرمانی دیالکتیک به عنوان یک روش غیردارویی و به عنوان مجموعه‌ای از فنون برای ایجاد تغييرات در چگونگی تفکر، نحوه زندگی و تغییر رفتار است (زالوسکی، لویز و مارتین، 2018). رفتار درمانی دیالکتیکی، بر افزایش توانمندی‌های مراجع از طریق آموزش مهارت‌های جدید با مهارت‌هایی که به طور مؤثر استفاده نمی‌شود، افزایش انگیزش از طریق کمک به کاهش عواملی که در همچنین افزایش توانمندی‌ها و برانگیختن درمانگر از طریق فراهم آوردن امکان افزایش مهارت‌ها و انگیزش خود درمانگر برای ادامه
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1404 3(2): 1-13 ----------------------------------------- لعلی 5
پیشرفت درمان تداخل کرده و با همانند هیجانات، شناخت ها، رفتار آشکار و محیط، از آن جلوگیری می‌کنند، اطمینان یافتن از تعمیم درمان به محیط از طریق گسترش شبکه‌های حرفه‌ای و اجتماعی که رشد و استفاده از مهارت‌های جدید را تأیید و تقویت می‌کند؛ کار با مراجع به شکلی مؤثر و سالم با رشد دائمی مهارت‌های کنترل استرس و خستگی و شناسایی تلاش‌های مراجع برای شکل‌دهی یا تعدیل رفتار تأکید می‌کند (ایسنر، ادی، هارلی، جاکوب، نیرنبرگ و دکسبرچ3، 2017).
به عنوان یکی از روش‌های درمانی برای بهبود مولفههای روانشناختی، هیجانی و ارتباطی مادران دارای فرزند بااختلال رشد ذهنی می‌توان به رفتاردرمانی دیالکتیک4 اشاره نمود که کارآیی خود را در درمان مولفههای مختلف روانشناختی نشان داده است (پیمان‌نیا، حمید، مهرابی‌زاده هنرمند و محمودعلیلو، 1397؛ تیموری، غفاریان و یزدان‌پناه، 1397؛ شیخ سجادیه و آتش‌پور، 1396؛ آقایوسفی، ترخان و قربانی، 1394؛ علیزاده، علیزاده و محمدی، 1392؛ لانگ، ادواردز، میتلر و بوناویتاکولا5، 2018؛ لویس و میلر6، 2018؛ زالوسکی، لویز و مارتین7، 2018؛ رابینسون، لانگ، هرناندز، هولز، کامرون و برانون8، 2018؛ دی‌کوئا، کامتویس و لاندس9، 2019؛ تبت-موک، سایتو، مک‌گی، ولوسزین و وناتی10، 2020).
با نگاهی به وجود آسیبهای روانشناختی در والدین دارای فرزندان ناتوانی همچون اختلال رشد ذهنی و از سویی با نظر به کارآیی رفتاردرمانی دیالکتیک در فروکاستن آسیبهای روان شناختی در افراد مختلف و نیز عدم انجام پژوهشی در جهت بررسی اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک بر انعطاف پذیری عاطفی مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی، مساله اصلی پژوهش حاضر این است که آیا رفتاردرمانی دیالکتیک بر انعطاف پذیری عاطفی مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی تاثیر دارد؟
روش اجرای پژوهش
در این مطالعه، قبل از اجرای پژوهش مجوز لازم برای انجام پژوهش از کمیته سازمانی اخلاق در پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر با کد پایان نامه (188266098290201400162420354) دریافت شد. روش پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی شهر اصفهان در سال تحصیلی 1401-1400 بود که فرزندان آنها در مدارس استثنایی حضور داشتند و تعداد آنها 472 نفر بود. نمونه پژوهش شامل 30 نفر از مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی شهر اصفهان بودند که فرزندان آنها در مدارس استثنایی حضور دارند. روش نمونه‌گیری در پژوهش حاضر، نمونه گیری هدفمند بود که30 مادران فرزند اختلال رشد ذهنی انتخاب شده و با گمارش تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه گمارده شدند (15 مادر در گروه آزمایش و 15 مادر در گروه گواه) که در نهایت با کناره گیری2 نفر از ادامه ی درمان در گروه آزمایش به صورت تصادفی2 نفردر گروه کنترل کنار گذاشته شد و 26 نفر در دو گروه نمونه ی پژوهش را تشکیل داد. ملاک های ورود به پژوهش شامل داشتن فرزند دارای اختلال رشد ذهنی (فرزند دارای ضریب هوشی زیر 70) بر اساس خودگزارش دهی، حداقل سواد سیکل، گرفتن نمره ی بالاتر از نقطه برش نمره ی50 در پرسشنامه ی انعطاف پذیری عاطفی جهت ورود به پژوهش بود، افراد هنگام دریافت این درمان، درمان روانشناختی دیگری دریافت نکنند و تمایل به شرکت در پژوهش بود. ابزار پژوهش شامل:
اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی بر انعطاف پذیری عاطفی مادران دارای فرزند با اختلال رشد ذهنی ------------------------ لعلی 6
پرسشنامه انعطاف پذیری عاطفی
این پرسشنامه توسط تقی زاده و محبی پور (1396) طراحی شده است که داری 20 سوال است و بر اساس طیف لیکرت 4 درجه ای تنظیم شده است. دامنه نمرات بین 20 تا 80 است و نقطه برش این مقیاس 50 است. براساس نقطه برش، امتیازهای بالای نقطه برش خوب و امتیازهای پایین نقطه برش ضعیف می باشند. خرده مقیاسهای این ابزار عبارتند از بیان احساسات، توانایی درک متقابل، توانایی حل مسائل عاطفی و اعتقاد به داشتن حریم و استقلال است. تقی زاده و محبی پور (1396)، در پژوهشی به بررسی شاخص های روانسنجی این پرسشنامه پرداختند و روایی صوری پرسشنامه به تائید پنج نفر از متخصصان روانشناسی رسید. برای بررسی پایایی، سوالات مقیاس بر روی 54 نفر از دانشجویان اجرا شد. نمره کل پایایی به دست آمده با استفاده از روش آلفای کرونباخ 622/. به دست آمد. آلفای کرونباخ در پژوهش حاضر، 722/0 به دست آمد.
در ابتدا از دانشگاه نامه‌ای برای همکاری با آموزش و پرورش دریافت شد. پس از مراجعه به آموزش و پرورش ناحیه منتخب و طی کردن فرایند انتخاب نمونه و انتساب هدفمند مادران در دو گروه آزمایش و گواه، با توجه به نمره ی پرسشنامه انعطاف پذیری عاطفی، در این پژوهش پرسشنامه‌ها 2 بار (پیش‌آزمون، پس‌آزمون) اجرا شد. پس از گمارش آزمودنی‌ها به دو گروه گواه و آزمایش، گروه آزمایش در طی 10 جلسه 90 دقیقه‌ای هفته‌ای یک جلسه 75 دقیقه‌ای تحت آموزش رفتاردرمانی دیالکتیک گروهی قرار گرفتند در حالی که گروه گواه هیچگونه مداخله دریافت نکردند. پس از شروع مداخله تعداد 2 نفر در گروه آزمایش و 2 نفر در گروه گواه از ادامه حضور در پژوهش انصراف دادند. هر دو گروه یکبار قبل از مداخله و یکبار بعد از مداخله با استفاده از پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفتند. همچنین در اين پژوهش براي تجزيه و تحليل داده‌ها از نرم‌افزار آماري 23SPSS- استفاده شد.خلاصه بسته رفتاردرمانی دیالکتیکی در جدول زیر می‌باشد.
جدول1: خلاصه جلسات رفتاردرمانی دیالکتیک (لینهان،2004؛ به نقل از تیموری و همکاران، 1397)
جلسه | شرح جلسه |
جلسه اول | آشنایی با اعضای گروه و انتظارات آنها، ایجاد کردن احساس راحتی اعضا با هم در رابطه با ابراز کردن احساسات، توضیح درباره نحوه کار گروه، رازداری، حضور مرتب در جلسات، تعداد جلسات، مدت زمان جلسات، تشویق اعضا به بیان کردن مشکلات خود. |
جلسه دوم | آموزش تکنیک درک هیجان در روابط، اجزاء آن و تاثیراتش که شامل هیجان چطور عمل می‌کند، آسیب‌پذیری در برابر تجربه‌های هیجانی منفی، واکنشی بودن، زمان رسیدن به تعادل. سوال در مورد اینکه: چرا بايد اين مهارت را بياموزيم؟ ديدگاه‌هاي درست در مورد هيجان ها كدامند؟ مروري بر هيجان‌هاي اوليه و ثانويه، و اینکه همه هيجانها به ما كمك مي‌كنند. مهارت‌هاي تنظیم هیجانات به افراد کمک می‌کند تا با هیجان‌هاي اولیه و ثانویه به شیوه‌هاي موثرتری کنار بیایند و از رنج روزافزون اجتناب کنند. ارائه تکلیف خانگی. |
جلسه سوم | نام‌گذاري هيجانها، و تحليل عملكردي، مباحثه در مورد تفاسيري كه هر فرد در مورد هيجان‌هايش دارد (اسطور ها)، توجه به نقش ذهن هيجاني و ذهن منطقي و ذهن خردمندانه در مورد تفاسير و پاسخ به هيجانها. آموزش تکنیک پذیرش خود و فرزند که شامل آگاهی از ارتباط، خودآگاهی و توجه آگاهانه نسبت به خود، خود هیجانی، خود منطقی و وجود خشم در روابط است. ارائه تکلیف خانگی. |
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1404 3(2): 1-13 ----------------------------------------- لعلی 7
جلسه چهارم | مشاهده و توصيف هيجانها، نقش خودگويي‌هاي مثبت در مورد هيجانها، و اینکه بر موانع هیجان‌هاي سالم غلبه کنید. اگر افراد رفتارهای سالم‌تری بروز دهند و افکار خود تائیدگرایانه بیشتری داشته باشند، باعث می‌شود تجارب هیجانی رضایت‌بخش‌تری برای آنها پیش بیاید. آموزش تکنیک چگونگی توقف اوضاع وخیم که شامل تعهد برای کارآمد شدن، پیشگیری از اعمال تکانشی و مدیریت تمایلات زیانبار می‌شود. ارائه تکلیف خانگی. |
جلسه پنجم | آموزش مهارت كاهش آسيب‌پذيري جسمانی (برنامه‌ريزي براي خواب كافي، برنامه‌ريزي براي رفع كسالت جسماني و رواني، مقابله با افکار آشفته کننده، تغذيه كافي، ورزش كردن). عادت‌های صحیح بخش مهمی از مدیریت حالت تغییرات، افسردگی، خشم، کج‌خلقی یا زودرنجی هستند. آموزش تکنیک در کنار هم بودن از لحاظ عاطفی که شامل شرطی شدن و شرطی‌سازی مجدد، شرطی‌سازی با جعبه و آلبوم می‌شود. ارائه تکلیف خانگی. |
جلسه ششم | اتخاذ تصميماتي در راستاي مهارت كاهش آسيب‌پذيري شناختی (دوري از ذهن هيجاني و تعادل‌آفرینی بین افکار و احساسات). آموزش مهارت حل مسأله، مهارت حل مسئله اين توانايي را به افراد مي‌دهد كه با توجه به تجارب عملي و توانمندي‌هاي ذهني خود بتوانند در جهت حل مسئله يا مشكل قدم برداشته و به نتيجه مطلوب دست یابند. آموزش تکنیک فعال‌سازی مجدد روابط که شامل راه‌های مختلف با هم بودن، موقعیت‌های دارای تعارض و موقعیت‌های لذت‌بخش می‌شود. ارائه تکلیف خانگی. |
جلسه هفتم | آموزش برنامه‌ريزي براي افزايش تجارب مثبت، تهيه فهرستي از فعاليت‌هاي لذت‌بخش. آموزش تکنیک ابراز روشن احساسات که شامل شناسایی خواسته‌ها و احساسات مبهم، استفاده از ارتباطات غیرمستقیم، کم‌انگاری خواسته‌ها و بیش‌انگاری خواسته‌ها می‌شود. ارائه تکلیف خانگی. |
جلسه هشتم | آگاهي بر هيجانها و انجام عمل مخالف در برابر ترس، احساس گناه و شرم، خشم و افسردگي. عمل مخالف در مورد ترس و خشم و احساس گناه و غمگيني. برعکس تمایل‌هاي هیجانی‌تان عمل کنید. ذهن خود را از حس جاری و کنونی پر کنید. آموزش تکنیک مدیریت حل مسائل و راه حل‌های گفتگو کردن که شامل مدیریت مساله در مقابل حل مساله، تعیین مساله و تجزیه و تحلیل مساله می‌شود. ارائه تکلیف خانگی. |
جلسه نهم | جلسه اول آموزش مهارت‌های تحمل پریشانی: راهبردهای پرت کردن حواس، ارتقاء لحظه جاری، خودآرام‌بخشی با استفاده از حواس پنجگانه، تکنیک سود و زیان. اکثر افراد ترجیح می‌دهند هیجان‌هاي دردناک را تجربه نکنند. بنابراین آن را نادیده میگیرند و نمی‌توانند تحمل کنند، پس دست به رفتارهای غیرانطباقی می‌زنند. درمانگر به فرد کمک می‌کند تا هیجان دردناک را تجربه کند و بتواند آن را تحمل کند. ارائه تکلیف خانگی. |
جلسه دهم | جلسه دوم آموزش مهارت‌هاي تحمل پریشانی: تعریف پذیرش بنیادین و چگونگی استفاده از این مهارت، آموزش تغییر شیوه‌هاي تفکر، ایجاد انگیزه (اراده) برای عمل متعهدانه. |
یافته ها
در اين پژوهش براي تجزيه و تحليل داده‌ها از دو سطح آمار توصيفي و استنباطي استفاده شد. در سطح آمار توصيفي از فراواني، درصد فراواني، ميانگين و انحراف استاندارد و در سطح آمار استنباطي از آزمون کلموگروف-اسميرنوف جهت بررسي نرمال بودن توزيع متغيرها، آزمون لوين براي بررسي برابري واريانس‌ها استفاده شد. در نهایت جهت بررسی اثربخشي رفتاردرمانی دیالکتیک بر انعطاف
اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی بر انعطاف پذیری عاطفی مادران دارای فرزند با اختلال رشد ذهنی ------------------------- لعلی 8
پذیری شناختی مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی از آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد. با توجه به اطلاعات جمعیت شناختی پژوهش از گروه آزمایش، 5 نفر (معادل 46/38 درصد) دارای دامنه سنی 26 تا 29 سال، 3 نفر (معادل 07/23 درصد) دارای دامنه سنی 30 تا 33 سال، 4 نفر (معادل 77/30 درصد) دارای دامنه سنی 34 تا 37 سال و 1 نفر از اين گروه نيز (معادل 69/7 درصد) دارای دامنه سنی بالاتر از 38 سال بودند. در گروه گواه، 4 نفر (معادل 77/30 درصد) دارای دامنه سنی 26 تا 29 سال، 6 نفر (معادل 15/46 درصد) دارای دامنه سنی 30 تا 33 سال، 1 نفر (معادل 69/7 درصد) دارای دامنه سنی 34 تا 37 سال و 2 نفر از اين گروه نيز (معادل 38/15 درصد) دارای دامنه سنی بالاتر از 38 سال بودند. همچنین در گروه آزمایش، 7 نفر (معادل 84/53 درصد) داراي مدرک تحصيلي زیر دیپلم، 4 نفر (معادل 77/30 درصد) داراي مدرک ديپلم، 1 نفر (معادل 69/7 درصد) داراي مدرک فوق ديپلم و 1 نفر از اين گروه نيز (معادل 69/7 درصد) داراي تحصيلات ليسانس و بالاتر بودند. در گروه گواه، 3 نفر (معادل 07/23 درصد) داراي مدرک تحصيلي زیردیپلم، 7 نفر (معادل 84/53 درصد) داراي مدرک ديپلم، 1 نفر (معادل 69/7 درصد) داراي مدرک فوق ديپلم و 2 نفر از اين گروه نيز (معادل 38/15 درصد) داراي تحصيلات ليسانس و بالاتر بودند و در بررسی شغل مادران گروه آزمایش مشخص گردید، 2 نفر (معادل 38/15 درصد) شاغل و 11 نفر (معادل 62/84 درصد) نیز خانه‌دار بودند. در بررسی شغل مادران گروه گواه نیز مشخص گردید، 3 نفر (معادل 07/23) شاغل و 10 نفر (معادل 93/76 درصد) نیز خانه‌دار بودند. میانگین و انحراف معیار متغیرهای پژوهش در گروه‌های آزمایش و گواه در مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون در جدول 2 ارائه شده است.
جدول 2. شاخص های توصیفی متغیرهای پژوهش
| پس آزمون |
| پیش آزمون | گروه | متغیر | ||||
انحراف استاندارد | میانگین | انحراف استاندارد | میانگین |
|
| ||||
67/7 | 33/47 | 43/7 | 73/41 | رفتاردرمانی دیالکتیک | انعطاف پذیری عاطفی عاطفی | ||||
90/6 | 80/46 | 01/7 | 06/47 | کنترل |
| ||||
جدول 2، نتیجه آزمون شاپیروویلک که جهت بررسی فرض نرمال بودن توزیع متغیرهای وابسته استفاده شده بود را نشان می دهد. همان گونه که در جدول 2 قابل مشاهده می باشد، 05/0p> است در نتیجه مفروضه نرمال بودن داده ها رعایت شده است.
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1404 3(2): 1-13 ----------------------------------------- لعلی 9
جدول 3. آزمون شاپیروویلک برای متغیرانعطاف پذیری عاطفی در پیش آزمون و پس آزمون به تفکیک گروه
مرحله | گروه | متغیر | آماره | معنی داری |
پیش آزمون | آزمایش | انعطاف پذیری عاطفی عاطفی | 941/0 | 390/0 |
| ||||
| کنترل | انعطاف پذیری عاطفی | 928/0 | 258/0 |
| ||||
پس آزمون | آزمایش | انعطاف پذیری عاطفی | 944/0 | 249/0 |
| کنترل | انعطاف پذیری عاطفی | 954/0 | 596/0 |
ابتدا به بررسی ماتریس کوواریانس مشاهده شده متغیر انعطاف پذیری عاطفی در بین گروه ها پرداخته شد. همان گونه که در جدول 3 قابل مشاهده است، سطح معنی داری انعطاف پذیری عاطفی بالای 05/0 است در نتیجه فرض صفر پذیرفته می شود بدین معنا که ماتریس های کوواریانس مشاهده شده بین گروه ها با هم برابر هستند.
جدول 4 نتایج آزمون M-Box برای همگنی ماتریس واریانس کوواریانس انعطاف پذیری عاطفی
آماره Box M | F | درجه آزادی اول | درجه آزادی دوم | مقدار معناداری | |
انعطاف پذیری عاطفی | 099/3 | 953/0 | 3 | 000/141120 | 414/0 |
جهت سنجش برابری واریانس های خطای متغیر زمان در پیش آزمون و پس آزمون در انعطاف پذیری عاطفی از آزمون لوین استفاده شد که نتایج آن در جدول 5 قابل مشاهده می باشد.
زمان | آماره آزمون لون | درجه آزادی 1 | درجه آزادی2 | مقدار معناداری | |
انعطاف پذیری عاطفی | پیش آزمون | 059/0 | 1 | 28 | 811/0 |
| پس آزمون | 186/0 | 1 | 28 | 670/0 |
همان گونه که در جدول 4 مشاهده می گردد، فرض برابری واریانس معنی دار می باشد (05/0<SIG). جدول 4 نیز پیش فرض همگنی شیب خط رگرسیون را نشان می دهد. با توجه به یافته ها مفروضه یکسانی شیب رگرسیون ها برای انعطاف پذیری عاطفی برقرار است.
اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی بر انعطاف پذیری عاطفی مادران دارای فرزند با اختلال رشد ذهنی ------------------------ لعلی 10
جدول 6. آزمون یکسانی شیب رگرسیون در انعطاف پذیری عاطفی
متغیرها | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | سطح معنی داری |
انعطاف پذیری عاطفی | 333/6 | 5 | 267/1 | 724/0 | 640/0 |
خلاصه نتیجه تحلیل کوواریانس در جدول 5 گزارش شده است. یافته های جدول نشان می دهد که متغیر ترکیبی وارد شده به مدل تحلیل کواریانس، بین گروه های آزمایش و کنترل در شاخص لامبدای ویلکز تفاوت آماری معناداری وجود دارد انعطاف پذیری عاطفی : 878/0=Eta، 001/0P<). با توجه به ضرایب اتا به دست آمده مشخص شد که 88 درصد از تغییرات ایجاد شده بین گروه های آزمایش و کنترل در متغیر انعطاف پذیری عاطفی، ناشی از مداخله بوده است.
جدول 6. نتایج تحلیل واریانس چند متغیره برای انعطاف پذیری عاطفی
متغیر | اثر | آزمون | ارزش | F | فرضیه df | Df خطا | سطح معنی داری | اندازه اثر |
انعطاف | گروه | اثر پیلای | 761/0 | 960/42 | 2 | 27 | 001/0 | 761/0 |
پذیری |
| لامبدای ویلکز | 239/0 | 960/42 | 2 | 27 | 001/0 | 761/0 |
عاطفی |
| اثر هتلینگ | 182/3 | 960/42 | 2 | 27 | 001/0 | 761/0 |
|
| بزرگتری ریشه روی | 182/3 | 960/42 | 2 | 27 | 001/0 | 761/0 |
با توجه به تأیید تساوی پیش فرض های آزمون، آزمون تحلیل کوواریانس جهت بررسی مداخله پژوهشی در مرحله پس آزمون استفاده شد؛ که نتایج در جدول 6 ارائه می شود. یافته های جدول 6 نشان می دهد، تفاوت بین میانگین نمرات انعطاف پذیری عاطفی در مرحله پس آزمون بعد از کنترل نمرات پیش آزمون معنی دار است.
بحث و نتیجه گیری
نتایج آماری نشان داد که میانگین نمرات متغیر انعطاف پذیری عاطفی مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی فارغ از تاثیر گروهبندی در طی مراحل پس‌آزمون دچار تغییر معنادار شده که این تغییر با مقایسه با پیش‌آزمون یک تفاوت معنادار به شمار می‌رود.
یافته حاضر با نتایج پژوهش محققی، مهدی‌خانلو، پارسی‌نژاد و عاشوری (1399) مبنی بر اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک بر خودکارآمدپنداری درد و اجتناب تجربه‌ای مادران مبتلا به سندروم روده تحریک‌پذیر؛ با یافته امینی و شریعتمدار (1397) مبنی بر اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک گروهی بر فاجعه‌سازی و نشخوار فکری در مادران کودکان کم توان ذهنی؛ با گزارشات مدرس غروی (1392) مبنی بر اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی به شیوه گروهی بر نشانههای افسردگی از طریق بهبود مولفههای هوشیاری فراگیر،
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1404 3(2): 1-13 ----------------------------------------- لعلی 11
تحمل پریشانی و تنظیم هیجانی؛ با نتایج پژوهش لانگ، ادواردز، میتلر و بوناویتاکولا (2018) مبنی بر کارآیی رفتاردرمانی دیالکتیک در بهبود مولفههای روانشناختی نوجوانان با آسیبهای بالینی؛ و با یافته مارتین و همکاران (2017) مبنی بر اثربخشی آموزش مهارت‌های رفتاردرمانی دیالکتیک بر بهبود رفتارهای فرزندپروری، کاهش استرس و علائم بی‌نظمی هیجانی و اختلالات روانی مادران مبتلا به اختلال افسردگی شدید همسو بود.
در تبیین یافته حاضر مبنی بر اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک بر انعطاف پذیری عاطفی مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی باید گفت که روش رفتاردرمانی دیالکتیکی باعث بهبود جهتگیری کلی افراد، احساس اعتماد و پویایی مداوم و فراگیر در زندگی و پیرامون می‌گردد (ایسنر و همکاران، 2017). بطوری‌که به مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی کمک می‌کند تا هيجان‌های خود را دقیقتر تشخیص دهند و سپس هر هیجانی را بدون ناتوان شدن با آن بررسی کنند. همچنین بدون داشتن رفتاری مخرب و ناسازگارانه؛ زندگی را سازمان یافتهتر، قابل پیشبینیتر و توضیح پذیرتر درک مینمایند. به عبارتی بهرهمندی از روش رفتاردرمانی دیالکتیکی، مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی را قادر می‌سازد که هیجانات و احساسات خود را به شکل بهتری ادراک نمایند و مشکلات خود (از جمله مشکلات مرتبط با فرزند دارای اختلال رشد ذهنی) را بپذیرند، آنها را قابل کنترل بدانند. آموزش خود منطقی یا ذهن استدلالی در رفتاردرمانی دیالکتیک به مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی کمک می‌کند تا قوانین حاکم بر زندگی و بر روابط را بپذیرد و برطبق آن عمل نماید. مفهوم خود عاقل نیز باعث می‌شود که فرد بر کارهایش نظارت داشته باشد و اعمال خویش را با موقعیت‌های مختلف هماهنگ و همساز نماید و بنابراین احساس کنترل و تسلط بر محیط داشته باشد. بر این اساس رفتاردرمانی دیالکتیک با ایجاد احساس توانمندی در مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی، سبب می‌شود تا آنها افکار و رفتار اجتنابی کمتری را از خود نشان دادند. در تبیینی دیگر باید اظهار داشت که رفتاردرمانی دیالکتیکی به مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی کمک می‌کند روش‌های مناسبی را در مدیریت تعارضات خود و نزدیک شدن به آرمان‌های خود بیاموزند (مدرس غروی، 1392). این‌کار از طریق آموزش مهارت‌های حل مساله مؤثر که یکی از چهار مهارت بنیادین رفتاردرمانی دیالکتیک به شمار می‌رود، صورت می‌گیرد. این مهارت، ابزار جدیدی برای ابراز باورها، نیازها، محدودیت‌گزینی و چاره اندیشیِ مشکلات در اختیار افراد قرار می‌دهد. هدف از آموزش چنین مهارت‌هایی این است که مادران دارای فرزند اختلال رشد ذهنی، در مواجهه با مشکلات مربوط به فرزند خود رفتارهای اجتنابی کمتری را از خود بروز دهند و انعطاف پذیری آنان افزایش یابد.
مهارت های رفتاردرمانی دیالکتیک به درمانجویـان کمک می نماید کـه توجه خود را از موقعیت های آشـفته سـاز بـه موضوع دیگری معطوف نماینـد و یا با شـیوه های جدید اثرات آشـفته ساز شـرایط را راحت تر تحمل نمایند. درواقـع در این مهارت ها فـرد بـا انجام تکنیک های مختلف همچون تلفن زدن به یک دوسـت صمیمی، ایجـاد تعمدی هیجـان مثبت (مثل دیـدن فیلم)، مقایسه خود باکسانی که وضعیت بدتری دارند،تقویت سایر حس هـا (مثل شـنیدن موسـیقی بـا صـدای بلنـد و یا فشـردن قطعـه ای یـخ) حواس برگردانـی کـرده و قـدرت تحمل رنج و انـدوه را در خود بـالا ببرد.
اجرای این پژوهش با محدودیت هایی همراه بود از قبیل: این پژوهش فقط در حیطه مادران با کودکان دارای اختلال رشد ذهنی صورت گرفته است. در تعمیم نتایج به دیگر گروه‌ها باید احتیاط لازم صورت پذیرد، جامعه آماری این پژوهش شامل مادران با کودکان دارای اختلال رشد ذهنی شهر اصفهان بود. بنابراین در تعمیم نتایج این پژوهش به دیگر شهرها، لازم است نقش تفاوت‌های فرهنگی مورد بررسی قرار گیرد و عدم اجرای مرحله پیگیری دیگر محدویت پژوهش حاضر بود. در ضمن پیشنهاد می شود به دلیل قابل تعمیم بودن نتایج، در شهرهای دیگری علاوه بر اصفهان نیز انجام شود تا اثر تفاوت‌های فرهنگی شناسایی گردد، پیشنهاد می‌شود که
اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی بر انعطاف پذیری عاطفی مادران دارای فرزند با اختلال رشد ذهنی ----------------------- لعلی 12
پژوهش حاضر در دیگر گروه‌ها همچون مادران کودکان سرطانی، تالاسمی، اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی و ... نیز اجرا شود تا دارای قدرت تعمیم پذیری بالاتری شود.
سپاسگزاری
از تمامی افرادی که در انجام اين پژوهش ما را ياری نمودند، تشکر و قدرداني می شود.
تعارض منافع
بنا بر اظهار نویسندگان، این مقاله حامی مالی و تعارض منافع ندارد.
منابع
آذرفر، ف.، مکوند حسینی، ش.، صباحی، پ. (1398). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک کوتاه مدت گروهی بر کیفیت زندگی دختران نوجوان با علایم اختلال شخصیت مرزی، پژوهش در سلامت روانشناختی، 13(2)، 100-114.
عباسی،م. داورپناه،ا س.خنجرخانی،م.اداوی،ح.(1396). بررسی مدل رابطه مادر-کودك و عاطفه مثبت و منفی با اختلالهاي اضطرابی.دوفصلنامه مشاوره کاربردی.7(2):57-70.
بدوی، ب. (1392). مقایسه خودکنترلی و کنترل عواطف در ورزشکاران انفرادی، تیمی و غیر ورزشکاران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه ارومیه.
برخوردار، گ. (1390). بررسی اثربخشی روش تلفیقی طرحواره درمانی- رفتار درمانی دیالکتیکی بر کاهش علائم بیماران مؤنث مبتلا به اختلال شخصیت مرزی. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مشاوره. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهرا
رضائی، ز.، به پژوه، ا.، غباری بناب، ب. (1398). اثربخشی آموزش برنامه ارتباط بدون خشونت بر تعامل مادر کودک در مادران با کودک کم توان ذهنی. آرشیو توانبخشی (توانبخشی)، 20(1)، 40-51.
سادوک، ب.، و سادوک، و. (1392). خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک. ترجمه مظاهر رضایی. تهران: ارجمند. (سال انتشار به زبان اصلی، 2007).
سادوک، ب.،ج.، سادوک، و.آ.، روئیز، پ. (1395). خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک، ترجمه فرزین رضایی. تهران: انتشارات ارجمند. تاریخ انتشار به زبان اصلی 2015.
علوی، خ.، مدرس غروی، م.، امین یزدی، س.ا.، صالحی قدردی، ج.(1390). اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی به شیوه گروهی (با تکیه بر مولفه های هوشیاری فراگیر بنیادین، تحمل پریشانی و تنظیم هیجانی) بر نشانه های افسردگی در دانشجویان، مجله اصول بهداشت روانی، 13(2)، 135-124.
علیزاده، ع.، علیزاده، ع.، محمدی، ا.(1392). اثربخشی آموزش فردی مهارت های رفتاردرمانی دیالکتیک بر افسردگی اساسی، نشریه روان پرستاری، 1(2)، 69-62.
مک‌کی، م.، وود، ج.، برنتلی، ج. (1399). تکنیک‌های رفتاردرمانی دیالکتیک. ترجمه حسن حمیدپور، حمید جمعه‌پور، و زهرا اندوز، تهران: انتشارات ارجمند. سال انتشار به زبان اصلی 2016.
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1404 3(2): 1-13 ----------------------------------------- لعلی 13
Acton, R.G., During, S. (2000). Preliminary results of aggression management training for aggressive parent. Journal of Interpersonal Violence, 13(7), 410-417.
Alon, R. (2019). Social support and post-crisis growth among mothers of children with autism spectrum disorder and mothers of children with down syndrome. Research in Developmental Disabilities, 90, 22-30.
therapy and the treatment of emotion dysregulation. J Clin Psychol. 57(2):183-96. doi: 10.1002/1097-4679(200102)57:2<183::aid-jclp5>3.0.co;2-y. PMID: 11180146.
Davison, G.C., Neale, G.M. (2001). Abnormal Psychology. 8th Ed. New York: John Wiley & Sons Inc.
DeCou, C.R., Comtois, C.A., Landes, S.J.(2019). Dialectical Behavior Therapy Is Effective for the Treatment of Suicidal Behavior: A Meta-Analysis. Behavior Therapy, 22, 325-331.
Demirel, M. (2010). Primary School Curriculum for Educable Mentally Retarded Children: A Turkish Case. US-China Education Review, U.S.A, 7(3), 79-89.
Fleischhaker, C.H., Bohme, R., Sixt, B., Bruck, C.H., Schneider, C., Schulz, E.(2011). Dialectical Behavioral Therapy for adolescents (DBT-A): a clinical Trial for Patients with suicidal and self-injurious Behavior and Borderline Symptoms with a one-year Follow-up. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 5, 3-10.
Freeston, M.H., Rhéaume, J., Letarte, H., Dugas, M. J., & Ladouceur. R (1994). Why do people worry?. Personality and individual difference. 17(6), 791-802.
Heiman, T., Berger, B. (2007). Parents of children with Asperger syndrome or with learning disabilities: Family environment and social support. Research in Developmental Disabilities, 29(6), 289–300.
Kingston, J., Clarke, S., Remington, B.(2010). Experiential Avoidance and problem behavior: A Mediational Analysis. Behavior Modification, 34(2), 145-163.
Konishi, A., So, R., Yoshimura, B.(2018). Mother-infant separation among mothers with mental illness: An exploratory observational study in Japan. Asian Journal of Psychiatry, 32, 1-4.
Lam, D. (2009). Parenting stress and anger: The Hong Kong experience. Child and Family Social Work, 4(3), 337- 346.
Lang, C.M., Edwards, A.J., Mittler, M.A., Bonavitacola, L.(2018). Dialectical Behavior Therapy With Prolonged Exposure for Adolescents: Rationale and Review of the Research. Cognitive and Behavioral Practice, 25(3), 416-426.
[1] . Sexton & Dugas
[2] . depression
[3] . Eisner, Eddie, Harley, Jacobo, Nierenberg, Deckersbach
[4] . Dialectical Behavioral Therapy
[5] . Lang, Edwards, Mittler, Bonavitacola
