وضعیت عرفان وتصوف در قرن ششم وهفتم هجری و عاشقانه های عطار با غزلیات مولوی

الموضوعات : فصلنامه تاریخ

لیلا فرزانه ¹ , حسینقلی صیادی ² , سید محمود رضا غیبی ³

1 - گروه زبان وادبیات فارسی،واحدشبستر،دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر ،ایران
2 - گروه زبان وادبیات فارسی،واحدمرند،دانشگاه آزاد اسلامی،مرند،ایران(نویسنده مسئول)
3 - گروه زبان وادبیات فارسی،واحدمرند،دانشگاه آزاد اسلامی، مرند ،ایران

تاريخ الإرسال : 08 الإثنين , جمادى الثانية, 1446 تاريخ التأكيد : 08 الأربعاء , رجب, 1446 تاريخ الإصدار : 04 الأربعاء , جمادى الأولى, 1446

الکلمات المفتاحية: تحلیل , عاشقانه ها, عطار, غزلیات , مولوی,

ملخص المقالة :

عشق و نگاه عاشقانه یکی از اسطوره های کهن شعر فارسی است که بدون شک در تمامی آثار شعرا و حتی عرفا از آغاز تا انجام مشهودو ملموس است. 

 

یافته‌ها.  نشان داد که مولانا عاشقی عارف است و عطار عارف عاشق، به عبارتی این‌گونه تصور می‌شود که عطار با عرفان بیکران خویش، به عشق دست‌یافته و سپس عشقش شعله کشیده است و به همین دلیل است که عرفان او بر عشقش می‌چربد. اما مولوی عاشقی است که سوخته‌ی عشق است و این عشق است که او را به عرفان می کشد.در نتیجه میتوان گفت که:عشق عطار نسبت به مولوی نرم‌تر و آرام تر است.

 

  بحث و نتیجه‌گیری. از مقایسه غزلیات عاشقانه عطار و مولوی چنین استنباط می‌شود، که عطار به وصال معشوق ازلی رسیده است. و فنای فی الله را کاملاً تجربه کرده و به بقا دست‌یافته است.به این دلیل است که لحن او در این نوع اشعار گرم‌تر، صمیمی‌تر؛، واقعی‌تر جلوه می‌کند. اما مولوی غرق عشق گرم شمس است. حتی باوجود فراق دردناک دومرحله‌ای او، بازهم تا آخر عمر رشته ارتباط خویش را  نمی‌تواند قطع کند و  آن‌چنان‌که عطار در معشوق فنا می‌شود، نمی‌تواند فنا گردد، و به بقا برسد.

المصادر:

- اشرف زاده ،رضا،(1380)حکایت شیخ صنعان از منطق الطیر عطار نیشابوری ،تهران ، انتشارات اساطیر، 2616. 1)
- افلاکی ،شمس الدین احمد ،(1375(منا قب العارفین،مصحح یازیچی ،تحسین،ج دوم. تهران، دنیای کتاب ، 2631.6)
- حسینی کازرونی،سید احمد، (1391) عشق در مثنوی معنوی ،تهران،. انتشارات زوار، 26188
- خائفی، عباس؛ تقی پور کندسر، شیما؛ (1392)مجالس سبعه، آغازی بر مثنوی و غزلیات مولانا، شماره ۲۲ (۱۴ صفحه از ۶۵ تا ۷۸)
- زمانی، کریم (۱۳۸۴)؛ شرح جامع مثنوی، چاپ شانزدهم، تهران، اطلاعات.
- زرین‌کوب، عبدالحسین، (۱۳۸۸)، جستجو در تصوف ایران، چاپ نهم، تهران: امیرکبیر.
- ........................................، (۱۳۸۷)، ارزش میراث صوفیه، چاپ سیزدهم، تهران: امیرکبیر.
- ......................................... (۱۳۸۰). صدای بال سیمرغ، تهران: سخن.
- ......................................... (۱۳۶۸)، از کوچه‌ی رندان، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
- سجادی، صادق. (1383)فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: طهوری، چاپ هفتم.
- سیدی ،حسین، صفری کند خدیجه سری،(1386) ،مست ومستور(جستاری تطبیقی در شعر واندیشه ی مولوی وحافظ)،انتشارات رواق,مشهد هر ،2643.6)
- شمس تبریزی،(1396)کلیات ،تهران, نشر پیما ن،2614,21)
- صفا، ذبیح الله.(1352) تاریخ ادبیات در ایران. تهران: ابن سینا، چاپ ششم، (جلد دوم:از میانه قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم)
- صارمی ،سهیلا،(1389)اصطلاحات عرفاني و مفاهيم برجسته در زبان عطار ،انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- عطار، فریدالدین محمد، (۱۳۸۴)، منطق الطیر، تصحیح محمدرضا شفیعی‌کدکنی، چاپ دوم، تهران: سخن.
- ............................. (۱۳۸۶) مصیبت نامه،مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمد رضا شفیعی کدکنی،تهران :سخن.
- .............................،(1905) تذکرة الاولیاء، محقق، مصحح، نیکلسون، رینولد آلین، ج۱، ص۹ ۱۵، لیدن، مطبعه لیدن.
- ...............................مختار نامه ،(1384)تصحیح شفیعی کدکنی ،محمد رضا، سخن ، ،تهران چ سوم 2643.1)
- عطار، محمد بن ابراهیم.(1346) تذکره الاولیا. با مقدمه قزوینی از روی چاپ نیلکسون[تهران]: کتابخانه مرکزی.
- فروزانفر،بدیع الزمان(۱۳۵۳)شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فرید الدین محمد عطار نیشابوری،تهران،دهخدا.
- .............................. (1347)، شرح احادیث مثنوی، تهران: امیرکبیر.
- .............................. (1385)، زندگانی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی مشهور به مولوی، تهران: معین.
- کمپانی ، مهدی (1390) ، حیات معنوی مولوی،تهران، نگاه معاصر
- ..............................(1390) ، مولانا و مسائل وجودی انسان، تهران، نگاه معاصر
- کامياب تالشي ، نصرت الله ، (1375)عشق در عرفان اسلامي ( از بايزيد تا عبدالرحمن جامي )،انتشارات دارالثقلین
- مولوی، جلال الدین محمد، (۱۳۶۲ ) فیه مافیه ، به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر ، تهران : امیرکبیر،چ پنجم .
- مرتضوی ،منوچهر،(1384)، مکتب حافظ (مقدمه ای بر حافظ شناسی)،ج سوم،تهران,انتشارات ستوده،2610.20)
-محمدی ، احمد (1368)انديشه عرفاني عطار، تهران، انتشارات ادیب
- نوربخش، جواد (1379)، فرهنگ نوربخش، چاپ سوم،‌ تهران: انتشارات یلدای قلم.
- هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان.(1387) کشف المحجوب. تصحیح محمود عابدی. تهران: سروش، چاپ چهارم.
-هلموت ریتر، (2021)دریای جان ، مترجم :عباس زریاب خویی ، بی جا
-موحد ،محمد علی (1377) مقالات شمس تبریزی، تهران، انتشارات خوارزمی