تبیین و پیش بینی طلاق عاطفی بر اساس سبک دلبستگی اجتنابی، سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی و انتظارات واقع بینانه از ازدواج در رابطه زوجین شهر تهران

الموضوعات :

شبنم یاسبلاغی شراهی ¹ , مجتبی صداقتی فرد ²

1 - گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران
2 - استادیار علوم اجتماعی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران

تاريخ الإرسال : 08 الإثنين , جمادى الثانية, 1446 تاريخ التأكيد : 07 الثلاثاء , ربيع الأول, 1446 تاريخ الإصدار : 18 السبت , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: طلاق عاطفی, سبک دلبستگی اجتنابی, سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی, انتظار از ازدواج واقع بینانه,

ملخص المقالة :

هدف: پژوهش حاضر با هدف، تبیین و پیش­بینی طلاق عاطفی بر اساس سبک دلبستگی اجتنابی، سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی و انتظارات واقع­بینانه از ازدواج در رابطه زوجین شهر تهران انجام شده است. روش: پژوهش حاضر توصیفی-پیمایشی و از نوع همبستگی می­باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی افراد متأهل مراجعه­کننده به مراکز خدمات مشاوره و روانشناسی منطقه 1 شهر تهران در بهار سال 1403 بود، که با استفاده از روش نمونه­گیری تصادفی، تعداد 160 نفر از آنان به عنوان نمونه انتخاب شدند. داده­های پژوهش با استفاده از پرسشنامه­های طلاق عاطفی گاتمن (1998)، مقیاس دلبستگی بزرگسال کولینز و رید (1990) و مقیاس انتظار از ازدواج نلسون و جونز (1996) جمع­آوری شد. تجزیه و تحلیل داده­ها در دو بخش توصیفی و استنباطی با استفاده از آزمون­های ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه توسط نرم افزار SPSS ویرایش 26 انجام شد. یافته­ها: نتایج نشان داد که بین سبک دلبستگی اجتنابی و سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی با طلاق عاطفی رابطه مثبت معنادار وجود دارد. همچنین، بین انتظارات واقع­بینانه از ازدواج با طلاق عاطفی رابطه منفی معنادار وجود دارد. نتیجه­گیری: بنابراین می­توان نتیجه گرفت که سبک دلبستگی اجتنابی، سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی و انتظارات واقع­بینانه از ازدواج، طلاق عاطفی را در رابطه زوجین پیش­بینی می­کنند.

 

المصادر:

احمدلو، مریم؛ زینالی، علی. (1396). پیش¬بینی طلاق عاطفی براساس تنوع طلبی، کمالگرایی منفی و دلبستگی ناایمن در زنان شاغل شهر ارومیه. دو ماهنامه سلامت کار ایران، دوره 15، شماره 2، خرداد و تیر 1397، 68-59.
افراسیابی، حسین؛ دهقانی دارامرود، رقیه. (1395). زمینه¬ها و نحوه مواجهه با طلاق عاطفی میان زنان شهر یزد. زن در توسعه و سیاست، دوره 14، شماره 2، تابستان 1395، 271-255.
بخشی¬پور، ابوالفضل؛ عشرتی، زهره. (1402). اثربخشی غنی سازی روابط زوجین بر طلاق عاطفی در دانش آموزان دختر متأهل که ازدواج زودهنگام داشته¬اند. پیشرفت¬های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، سال ششم، شماره 58، فروردین 1402، 29-41.
بشارت، محمد علی؛ شهرایی فراهانی، هانیه؛ سامانی عمانی، رضا؛ رضازاده، محمدرضا. (1397). پیش¬بینی سازگاری با ناباروری بر اساس سبک¬های دلبستگی در زنان نابارور. رویش روانشناسی، سال هفتم، شماره 11، پیاپی 32، 33-11.
جلالوند، مژگان؛ نوایی¬نژاد، شکوه؛ رضازاده بهادران، حمیدرضا؛ خسروی بابادی، علی اکبر. (1400). مدل¬یابی معادلات ساختاری طلاق عاطفی بر اساس طرحواره¬های ناسازگار اولیه، همدلی عاطفی با میانجی¬گری تنظیم هیجان در زنان متأهل. فصلنامه خانواده درمانی کاربردی، 3(1 پیاپی 10)، 206-177.
حاج رضائی، بهار. (1398). مقایسه اثربخشی رویکردهای مختلف بر بهبود انتظار از ازدواج دختران مجرد مانده. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 62، 5، 1823-1815.
حسن اصفهانی، مصطفی؛ برجعلی، احمد؛ خانجانی، مهدی. (1401). پیش¬بینی رضایت جنسی براساس سبک¬های دلبستگی، سبک¬های هویت و مثلث عشق. فصلنامه خانواده پژوهی، سال هجدهم، شماره 70، 307-287.
خداپرست، عطا؛ لاغوثی، دل آرا؛ علیزاده، مهستی؛ گیلانی، ندا. (1400). انتظار از ازدواج و عوامل مرتبط با آن در زوجین تازه ازدواج کرده، در مرکز مشاوره قبل از ازدواج در تبریز. مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز، بهمن و اسفند 1400، 43 (6)، 542- 533.
خوشنویس، الهه؛ مستوفی¬فر، اعظم؛ کحالی، ریحانه. (1396). پیش¬بینی رابطه انتظار از ازدواج براساس جهت¬گیری مذهبی و سبک¬های دلبستگی. فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات مدیریت آموزشی، سال نهم، شماره دوم، زمستان 1396 (پیاپی 34)، 112-97.
دهقانی تفتی، زهرا؛ محمدی، اصغر؛ حقیقتیان، منصور. (1398). بررسی جامعه¬شناسی پیامدهای اجتماعی طلاق عاطفی زنان شهر تهران طی سال¬های 97-96 بر اساس معادلات ساختاری. پژوهش¬های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، سال هشتم، پیاپی (24)، شماره اول، 115-97.
رمضانی¬فر، حدیثه؛ کلدی، علیرضا؛ قدیمی، بهرام. (1400). تحلیل عوامل مؤثر بر طلاق عاطفی در زنان متأهل شهرستان تنکابن. زن در توسعه و سیاست، دوره 19، شماره 2، 191-167.
رضازاده، مسعود؛ صدری دمیرچی، اسماعیل؛ قمری کیوی، حسین. (1398). اثربخشی برنامه آموزش پیش از ازدواج بر نگرش درباره ازدواج، تاب¬آوری و انتظار از ازدواج. مشاوره و روان¬درمانی خانواده، دوره نهم، شماره اول (پیاپی 27)، 124-109.
رضایی، مریم؛ رضایی، سحر. (1399). پیش¬بینی طلاق عاطفی بر اساس سبک¬های دلبستگی، صمیمیت زناشویی و هوش هیجانی. فصلنامه علمی رهیافت¬های نوین در مطالعات اسلامی، دوره دوم، شماره چهارم، 290-277.
سرخابی عبدالملکی، مریم؛ دوکانه¬ای فرد، فریده؛ بهبودی، معصومه. (1401). پیش¬بینی طلاق عاطفی براساس سبک-های دلبستگی و باورهای فراشناختی در زنان: نقش واسطه¬ای فرسودگی زناشویی. فصلنامه خانواده درمانی کاربردی، دوره 3، شماره 3، پیاپی 12، پاییز 1401، 562-536.
سید کاوسی، سپیده سادات؛ مردوخی، محمد سعید؛ مقرب تورتولش، مینا. (1400). پیش¬بینی انتظار از ازدواج براساس باورهای ارتباطی و نگرش به ازدواج در دختران آستانه ازدواج. فصلنامه خانواده درمانی کاربردی، 2 (پیاپی 5)، 371-351.
صلاحی، علی اکبر؛ یاسبلاغی شراهی، شبنم؛ آقایارزاده قلعه جوق خاطره؛ وکیلی ازغندی، نیکی. (1401). آزمون¬های روانشناختی اختلالات بالینی و هوش (جلد 2). تهران: نشر آذرفر.
صلاحی، علی اکبر؛ یاسبلاغی شراهی، شبنم؛ آقایارزاده قلعه جوق، خاطره؛ وکیلی ازغندی، نیکی. (1401). آزمون-های روانشناختی ورزشی و تشخیص ابعاد فردی (جلد 3). تهران: نشر آذرفر.
طاهری، زهرا؛ محوی شیرازی، مجید. (1398). رابطه انتطار از ازدواج و تحمل پریشانی با سازگاری زناشویی زنان. پژوهشنامه زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، فصلنامه علمی-پژوهشی، سال دهم، شماره اول، 116-99.
غائبی پناه، ماریا؛ کشاورزی ارشدی، فرناز. (1399). رابطه سبک¬های عشق ورزی و تحریف¬های شناختی با طلاق عاطفی در زنان. روانشناسی خانواده، دوره 7، شماره 2، 60-47.
فداکار، سعید. (1395). رابطه بین طرحواره¬های ناسازگار و انسجام خانواده با طلاق عاطفی. پایان¬نامه کارشناسی ارشد، رشته روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.
فخری، مریم السادات؛ کیمیایی، سید علی؛ مهدویان فرد، راحله. (1397). پیش¬بینی احتمال طلاق زنان بر اساس سبک دلبستگی اجتنابی، دلبستگی اضطرابی و مهارت حل مسئله خانواده. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان-درمانی، دانشگاه علامه طباطبائی، سال نهم، شماره 33، 222-207.
فاتحی، شیما؛ صالحی، رضوان. (1398). مقایسه انتظارات از ازدواج در افراد مهرطلب و افراد مهربان. رویش روانشناسی، سال 8، شماره 4، شماره پیاپی 37، صص 131-121.
لطفی، سعید؛ کراسکیان موجمباری، آدیس. (1400). رابطه بین سبک¬های دلبستگی والدین و سبک¬های دلبستگی فرزندان: نقش واسطه¬ای واکنش¬های هیجانی. فصلنامه پرستار و پزشک در رزم، بهار 1400، سال نهم، 53-44.
ملک¬لو، عاطفه؛ قربان جهرمی، رضا. (1401). بررسی رابطه سبک دلبستگی ایمن، اجتنابی و دوسوگرا با سازگاری زناشویی در دانشجویان متأهل. فصلنامه ایده¬های نوین روانشناسی، دوره 14، شماره 18، پاییز 1401، 18-1.
نظری چگنی، اکرم؛ بهروزی، ناصر؛ شیخ شبانی هاشمی، سید اسماعیل؛ مهرابی¬زاده هنرمند، مهناز. (1391). سبک¬های دلبستگی ایمن و ناایمن اجتنابی یا افسردگی و رضایت از زندگی با میانجیگری خوشبینی و حمایت اجتماعی. مجله دست آوردهای روانشناختی (علوم تربیتی و روانشناسی)، دانشگاه شهید چمران اهواز، دوره چهارم، سال 19-3، شماره 2، 100-81.
نیلفروشان، پریسا؛ عابدی، احمد؛ نویدیان، علی؛ احمدی، سید احمد. (1390). بررسی ساختار عاملی، اعتبار و روایی مقیاس انتظار از ازدواج. مجله علوم رفتاری، دوره 5، شماره 1، بهار 1390، 19-11.
وطن خواه، حوریه؛ کوچک انتظار، رویا؛ قنبری پناه، افسانه. (1400). پیش¬بینی طلاق عاطفی براساس انعطاف پذیری شناختی و معنای زندگی با میانجی¬گری تعادل کار-زندگی. رویش روانشناسی، سال 10، شماره 9، پیاپی 66، آذر 1400، 172-161.
یاسی، فاطمه. (1400). رابطه توانمندی¬های شخصیت با طلاق عاطفی. پایان¬نامه کارشناسی ارشد. رشته روانشناسی. موسسه آموزش عالی حکمت رضوی، گروه آموزشی مشاوره خانواده.
یکانی¬زاد، امیر؛ سیمان¬نژاد، اکبر؛ حاجی¬زاده، نوریه. (1401). اثربخشی زوج درمانی مبتنی بر رویکرد ارتباطی ستیر بر فرسودگی زناشویی و طلاق عاطفی زوجین متقاضی در شهرستان تبریز. رویش روانشناسی، سال 11، شماره 9، پیاپی 78، 134-125.
Dillion, H. N. (2005). Family Violence and Divorce: Effects on Marriage Expectations.
Goldenberg, H., & Goldenberg, I. (2012). Family Therapy: An Over view: Cengage Learning.
Luminita, A., & Speranta, P. (2010). Emotional Consequences of Parental Divorce and Separation on Preschool Children. Journal of Mental Health, 7(3), 297-296.
Motataianu, I. R. (2015). The Relation Between Anger and Emotional Synchronization in Children from Divorced Families. Social and Behavioral Science, 203, 158-162.
Yang, X., Zhu, L., Chen, Q., Song, P., & Wang, Z. (2016). Parent Marital Conflict and Internet Addiction among Chinese College Students: The Mediating Role of Father-Child, Mother-Child, and Peer Attachment. Computers in Human Behaviour, 59, 221-229.

نص كامل:



فصلنامه روانشناسی تحلیلی - شناختی سال پانزدهم شماره پنجاه وهفت، تابستان 1403 صص:69-55

Journal of Analitical-Cognitive Psycholoy Vol. 15/Issue 57/summer 2024 PP:55-69

 

 

 

 

 

 

تبیین و پیش­بینی طلاق عاطفی بر اساس سبک دلبستگی اجتنابی، سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی و انتظارات واقع­بینانه از ازدواج در رابطه زوجین شهر تهران

Explain and Predict Emotional Divorce based on Avoidant Attachment Style, Ambivalent/Anxious Attachment Style and Realistic Marriage Expectations in the Relationship of Couples in Tehran

Shabnam Yasbolaghi Sharahi M.A. in Clinical Psychology, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran Mojtaba Sedaghatifard (Corresponding Aouthor) Asistant Prof of Social Science, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran Email: [e-mail] abstract Aim: The purpose of this research is to explain and predict emotional divorce based on avoidant attachment style, ambivalent/anxious attachment style and realistic marriage expectations in the relationship of couples in Tehran. method: The current research is descriptive-survey and correlation type. The statistical population of the present study included all married individuals referring to counseling and psychological service centers in District 1 of Tehran in the spring of 2024, of which 160 were selected as a sample using a random sampling method. Research data were collected using Gottman emotional divorce questionnaire (1998), Collins and Reed adult attachment scale (1990), and Nelson and Jones (1996) marriage expectations scale. Data analysis was done in two parts, descriptive and inferential, using Pearson's correlation coefficient and multiple linear regression tests by SPSS version 26 software. Results: The results showed that there is a significant positive relationship between avoidant attachment style and ambivalent/anxious attachment style with emotional divorce. Also, there is a significant negative relationship between realistic marriage expectations and emotional divorce. Conclusion: Therefore, it can be concluded that avoidant attachment style, ambivalent/anxious attachment style and realistic marriage expectations predict emotional divorce in couples. Keywords Emotional Divorce, Avoidant Attachment Style, Ambivalent/Anxious Attachment Style, Realistic Marriage Expectations

شبنم یاسبلاغی شراهی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران مجتبی صداقتی فرد (نویسنده مسئول) استادیار علوم اجتماعی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران چکیده هدف: پژوهش حاضر با هدف، تبیین و پیش­بینی طلاق عاطفی بر اساس سبک دلبستگی اجتنابی، سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی و انتظارات واقع­بینانه از ازدواج در رابطه زوجین شهر تهران انجام شده است. روش: پژوهش حاضر توصیفی-پیمایشی و از نوع همبستگی می­باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی افراد متأهل مراجعه­کننده به مراکز خدمات مشاوره و روانشناسی منطقه 1 شهر تهران در بهار سال 1403 بود، که با استفاده از روش نمونه­گیری تصادفی، تعداد 160 نفر از آنان به عنوان نمونه انتخاب شدند. داده­های پژوهش با استفاده از پرسشنامه­های طلاق عاطفی گاتمن (1998)، مقیاس دلبستگی بزرگسال کولینز و رید (1990) و مقیاس انتظار از ازدواج نلسون و جونز (1996) جمع­آوری شد. تجزیه و تحلیل داده­ها در دو بخش توصیفی و استنباطی با استفاده از آزمون­های ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه توسط نرم افزار SPSS ویرایش 26 انجام شد. یافته­ها: نتایج نشان داد که بین سبک دلبستگی اجتنابی و سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی با طلاق عاطفی رابطه مثبت معنادار وجود دارد. همچنین، بین انتظارات واقع­بینانه از ازدواج با طلاق عاطفی رابطه منفی معنادار وجود دارد. نتیجه­گیری: بنابراین می­توان نتیجه گرفت که سبک دلبستگی اجتنابی، سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی و انتظارات واقع­بینانه از ازدواج، طلاق عاطفی را در رابطه زوجین پیش­بینی می­کنند. کلمات کلیدی: طلاق عاطفی، سبک دلبستگی اجتنابی، سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی، انتظار از ازدواج واقع­بینانه         تاریخ ارسال : 19/09/1402 تاریخ پذیرش : 20 /06/1403   مقدمه

خانواده¹ نخستین و کوچکترین نهاد اجتماعی است که سلامت اعضای آن در سلامت جامعه نقش به­سزایی دارد (گلدنبرگ و گلدنبرگ²، 2012). همچنین، نقش مهمی در رشد روانی، عاطفی و اجتماعی افراد ایفا می‌کند (چرلین³،2010). خانواده بر پایه ازدواج⁴ شکل می­گیرد و به‌عنوان پیمانی اجتماعی و عاطفی میان دو فرد، بستری برای تأمین نیازهای عاطفی، اقتصادی و تربیتی فراهم می‌سازد (آماتو⁵، 2014).

طبق شواهد، در عصر حاضر مشکلات و تعارضات زناشویی به شدت افزایش یافته و زوجین در برقراری و حفظ روابط خود دچار مشکل هستند. وجود تعارض بین زوجین امری عادی تلقی می­شود که ممکن است به دلایلی همچون برآورده نشدن انتظارات و یا اختلاف نظر باعث بروز پرخاشگری، غم، ناامیدی و ناخشنودی بین زوجین می­شود. از جمله عواملی که می­تواند به این تعارضات دامن بزند، می­توان به فشارهای اجتماعی- اقتصادی، تغییر شکل نظام خانواده، اشتغال طرفین، مدرنیته شدن جوامع و غیره اشاره کرد. پس در نتیجه خانواده، این رکن مهم که از ابتدای تاریخ بشر وجود داشته، از زمان شکل­گیری می­تواند دچار صدمات و بحران­های جدی گردد (یکانی­زاد و همکاران، 1401).

 طلاق عاطفی⁶ به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن زوجین به‌صورت قانونی همچنان با یکدیگر زندگی می‌کنند اما از نظر هیجانی از هم جدا شده‌اند (الحربی و القحطانی⁷، 2021). این افراد دچار فاصله عاطفی، کاهش صمیمیت و ضعف در ارتباط مؤثر می‌شوند (کایسر⁸، 1993). معمولاً افرادی که دچار طلاق عاطفی می­شوند به دلایلی مانند ترس از قضاوت دیگران، نگرش منفی نسبت به زنان مطلقه، ترس از تنهایی، ناتوانی در تأمین مخارج زندگی و باورهای نادرست، به ناچار با همسر خود زیر یک سقف زندگی می­کنند و زن و شوهر هستند، همچنین طلاق به شکل رسمی و واقعی صورت نمی­گیرد. به طور کل طلاق عاطفی می­تواند جنبه­های زیادی از زندگی را تحت تأثیر خود قرار دهد (وطن­خواه و همکاران، 1400).

این افراد در محیط­های اجتماعی، کاملاً مناسب و خوب به نظر می­رسند اما در حقیقت هیچ عشق و علاقه­ای نسبت به یکدیگر ندارند. این رخداد، نه به عنوان مشکلی گذرا بلکه به عنوان وضعیتی پایدار در نظر گرفته می­شود (موتاتایانو⁹، 2015). طلاق عاطفی می­تواند بر اثر عواملی مانند خیانت، مسائل مالی، بیماری، عدم تأمین نیازهای عاطفی، نارضایتی جنسی و نبود جذابیت ظاهری شکل گیرد و منجر به بروز مواردی همچون ناامیدی و نگرش بدبینانه درباره خود گردد (لومینیتا و اسپرانتا¹⁰، 2010).  همچنین تحقیقات جدید نشان داده‌اند که طلاق عاطفی به طور مستقیم با افزایش افسردگی، اضطراب و احساس تنهایی در میان زنان و مردان متأهل مرتبط است و این امر می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات روان‌شناختی و اجتماعی گسترده‌تری باشد (قطب¹¹ و همکاران، 2023).

در جامعه ایران، بیش از 70 درصد زوجین دچار مسئله طلاق عاطفی هستند، اما به دلایلی نظیر داشتن فرزند و مشکلات اقتصادی-اجتماعی از طلاق رسمی اجتناب کرده و به زندگی خود ادامه می­دهند. زنانی که دچار طلاق عاطفی هستند، ممکن است به دلیل نداشتن سرپناه، نداشتن پشتوانه و تکیه­گاه مجبور به ادامه زندگی با همسر خود باشند که مشکلات متعددی را در پی خواهد داشت. میزان رضایت از زندگی آنان کاهش یافته و نسبت به مسائل و مشکلات آسیب­پذیرتر می­شوند. اگر سطح سواد پایین­تری داشته باشند یا از مهارت­های اجتماعی برخوردار نباشد، شرایط دشوارتری را تجربه خواهند کرد (دهقانی تفتی و همکاران، 1398).

از مهم­ترین عوامل در تعاملات زوجین می­توان به سبک­های دلبستگی¹² اشاره کرد که تأثیر قابل توجهی در شکل­گیری روابط زناشویی دارد. سبک­های دلبستگی در بزرگسالی بر اساس روابط کودک و والد در دوران کودکی شکل می­گیرند و می­توانند باعث ایجاد مشکلات عاطفی، شغلی، تحصیلی و ازدواج در آینده شوند. به گفته هازن و شیور¹³ (1987)، دلبستگی در روابط عاطفی بزرگسالی بروز می­یابد و نوعی پاداش ازدواج تلقی می­شود. به گفته بالبی¹⁴ (1969) سه عامل در رضایت زناشویی زوجین اثرگذار است؛ 1- رضایت زناشویی والدین 2- داشتن دوران کودکی همراه با شادی 3- نداشتن تعارض با مادر (سرخابی عبدالملکی و همکاران، 1401).

دلبستگی پیوند پایدار هیجانی بین دو نفر است، به گونه­ای که هر یک تلاش می­کنند به شکلی نزدیکی با موضوع دلبستگی را حفظ کنند که ارتباط ادامه یابد (یانگ¹⁵ و همکاران، 2016). یکی از عواملی که در طلاق عاطفی نقش دارد سبک دلبستگی است. دلبستگی ایمن بیانگر دیدگاه مثبت و سازگارانه، و دلبستگی ناایمن بیانگر دیدگاه منفی و ناسازگارانه با خود و دیگران است. مطالعات هیرشبرگر¹⁶ و همکاران حاکی از آن بود که دلبستگی ایمن و رضایت زناشویی با طلاق عاطفی رابطه معنادار منفی، و دلبستگی ناایمن با طلاق عاطفی رابطه معنادار مثبت داشت (احمدلو و زینالی، 1396). سبک دلبستگی ایمن به ایجاد روابط پایدار و رضایت‌بخش کمک می‌کند، در حالی که سبک‌های دلبستگی ناایمن (اجتنابی و دوسوگرا/اضطرابی) با تعارضات بیشتر و افزایش احتمال گسست هیجانی در روابط همراه هستند (میکولینسر¹⁷ و شیور، 2019).

یکی از زیان­بارترین عوامل مؤثر بر طلاق عاطفی و رسمی زوجین، باورها و انتظارات غیرواقع­بینانه و آرمانی آنها از ازدواج است. همه افراد پیش از ازدواج از همسر آینده خود تصورات و انتظاراتی در ذهن دارند که برحسب پیش فرضی از قبل وجود داشته و لزوماً با واقعیت منطبق نیستند. پژوهش­ها نشان می­دهند بسیاری از افراد در پی این هستند که با توقعات غیرواقع­بینانه خود، خلاء­های موجود در زندگی قبل از ازدواج را پر کنند. انتظار از ازدواج پدیده­ای شناختی است، زیرا اشکال در آنها می­تواند زندگی زناشویی افراد را تحت تأثیر خود قرار دهد (حاج رضائی، 1398).

عوامل متعددی همچون تحصیلات، سن، شغل، نگرش نسبت به جنسیت می­توانند بر نوع و میزان انتظار از ازدواج تأثیر بگذارند. یکی از مهم­ترین عوامل در پیش­بینی طلاق زوجین، انتظارات و تصورات غیرواقع­بینانه افراد از ازدواج و زندگی مشترک است. در این بین، دیدگاه زنان و مردان نسبت به این موضوع متفاوت است (خداپرست و همکاران، 1400). انتظارات غیرواقعی و ایده‌آل‌گرایانه می‌توانند ناامیدی و سرخوردگی در زندگی مشترک ایجاد کنند، در حالی که انتظارات واقع‌بینانه زمینه را برای سازگاری بیشتر و کاهش تعارضات میان زوجین فراهم می‌سازند (گوبینز¹⁸، 2020). پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند که تمایلات فردی و انتظارات افراد در ازدواج، می‌توانند به طور معناداری طلاق عاطفی را پیش‌بینی کنند (براتی و عسگری،2023).

خانواده ممکن است آسیب­های بسیاری را متحمل شود که طلاق یکی از انواع این آسیب­هاست. فرآیند طلاق از اختلافات و مشکلات جزئی و کم اهمیت شروع می­شود، با بیشتر شدن این مشکلات و تعمیم یافتن آنها به مسائل مهم و زیر بنایی زندگی پیش­روی می­کند و نهایتاً در مرحله آخر منجر به بی­میلی یکی از طرفین نسبت به شریک زندگی خود یا بی­میلی هر دوی آنها نسبت به یکدیگر، قهر و بحث­های مکرر و طولانی، عدم تحمل درگیری­ها و شرایط موجود و طلاق عاطفی و قانونی می­گردد. آسیب­های طلاق عاطفی برای سایر اعضای خانواده می­تواند بسیار زیان­بارتر از طلاق شرعی و قانونی باشد. ممکن است باعث فرار فرزندان از محیط خانواده و افزایش فردگرایی شود که به خودی خود می­تواند شرایط را برای گسستگی روابط و کاهش تعامل اعضا را فراهم آورد. این موضوع منجر می­شود تا افراد علاقه­ای به سپری کردن اوقات خود در کنار هم نداشته باشند و بیشتر وقتشان را در محیط خارج از خانه و در جامعه­ای ناامن همراه با دوستان خود سپری کنند که این موضوع می­تواند زمینه­ای برای شروع رفتارهای پرخطر و مخرب همچون روابط نامشروع، اعتیاد به مواد مخدر، افسردگی و سایر مشکلات از این دست را فراهم سازد (فداکار، 1395).

بنابراین انجام پژوهش در حوزه طلاق عاطفی از اهمیت بالایی برخوردار است. از آنجایی که این پدیده با سرعت زیادی در سطح جهان رو به افزایش است و همچنین احساس امنیت، آرامش و سایر مؤلفه­های خانواده را تحت الشعاع قرار می­دهد، توجه بسیاری از کارشناسان را به خود جلب کرده است. این مسئله علاوه بر نسل­های آینده، بر شرایط و موقعیت زنان بسیار تأثیرگذار است. زنان بدون شک با قرار گرفتن در شرایط زندگی همراه با طلاق عاطفی، دچار آسیب­های فراوانی می­شوند که می­توان به طلاق قانونی، خشونت­، مشکل در تربیت فرزندان، اقدام به خودکشی، روابط خارج از خانواده و فرازناشویی و غیره اشاره کرد (افراسیابی و دهقانی دارامرود، 1395).

بنابراین هدف اصلی این پژوهش پاسخگویی به این سوال است که آیا سبک دلبستگی اجتنابی، سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی و انتظار از ازدواج واقع­بینانه توانایی تبیین و پیش­بینی طلاق عاطفی در رابطه زوجین را دارند یا خیر؟

 

 

روش

این پژوهش با توجه به موضوع، اهداف و فرضیه­ها از نوع مطالعات کاربردی بود. همچنین، از نظر ماهیت جزء پژوهش­های توصیفی از نوع همبستگی می­باشد و روش پژوهش مورد استفاده آن در راستای پیگیری اهداف تحقیق، روش پیمایشی است. جهت بررسی موضوع پژوهش حاضر، از میان روش­های مختلف جمع­آوری اطلاعات، از پرسشنامه­های استاندارد و مرتبط با متغیرهای تحقیق استفاده شد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی افراد متأهل مراجعه­کننده به مراکز خدمات مشاوره و روانشناسی منطقه 1 شهر تهران در بهار سال 1403 بود، که با توجه به گستردگی جامعه آماری و پراکندگی نمونه با استفاده از روش نمونه­گیری تصادفی، تعداد 160 نفر از آنان به عنوان نمونه انتخاب شدند.

ابزار

پرسشنامه طلاق عاطفی گاتمن: این پرسشنامه برگرفته از کتاب موفقیت یا شکست در ازدواج نوشته جان گاتمن در سال (2008) می­باشد و شامل جملاتی درباره جنبه­های مختلف زندگی است که ممکن است فرد با آن موافق یا مخالف باشد. این پرسشنامه تعاملی بوده و فاقد مؤلفه است (رمضانی­فر و همکاران، 1400). این پرسشنامه 24 گویه دارد که به شیوه بله یا خیر باید به آن پاسخ داد و شیوه نمره­گذاری آن به این صورت است که پاسخ بله امتیاز (1) و پاسخ خیر امتیاز (0) دریافت می­کند. هر چه نمره فرد بیشتر باشد، احتمال طلاق عاطفی نیز بیشتر است. اگر نمره فرد مساوی یا بیشتر از 8 باشد، زندگی زناشویی در معرض خطر قرار می­گیرد. نمره بین 0 تا 8 به معنای احتمال ضعیف جدایی در زندگی است. نمره 8 تا 16 بیانگر احتمال متوسط جدایی در زندگی می­باشد و نمره بالاتر از 16 نشانگر احتمال بالای جدایی در زندگی است. در پژوهش مامی و عسگری، آلفای کرونباخ برای پایایی پرسشنامه 83/0 ذکر شده است. همچنین روایی محتوایی پرسشنامه توسط اساتید، مطلوب گزارش شده است. گاتمن میزان اعتبار این مقیاس را 75/0 و بریدیت و همکاران (2010) 83/0 به دست آوردند. موسوی و همکاران (1394) نیز آلفای کرونباخ را 93/0 گزارش دادند. روایی صوری این پرسشنامه نیز توسط اعضای هیئت علمی پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا تایید شده است (جلالوند و همکاران، 1400).

پرسشنامه بازنگری شده مقیاس دلبستگی بزرگسال کولینز و رید 1990 (RAAS)¹⁹: مقیاس تجدیدنظر شده دلبستگی بزرگسال توسط کولینز و رید تهیه و تنظیم گردید که مهارت­های ایجاد روابط و شیوه شکل­دهی روابط دلبستگی نسبت به چهره­های دلبستگی را در قالب سه سبک دلبستگی ایمن، اضطرابی و اجتنابی بر اساس ویژگی­های صفتی و نه ویژگی­های وابسته به حالت بررسی می­کند (کولینز، 1990). این مقیاس شامل خود-ارزیابی از مهارت­های ایجاد روابط و خود-توصیفی شیوه شکل­دهی به دلبستگی­های نزدیک است. این پرسشنامه دارای 18 ماده بوده که روی مقیاس 5 درجه­ای از نوع لیکرت (کاملاً مخالفم= 1 تا کاملاً موافقم= 5) نمره­گذاری می­شود (لطفی و کراسکیان موجمباری، 1400). این پرسشنامه دارای سه خرده مقیاس دلبستگی ایمن، دلبستگی اضطرابی و دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی می­باشد (صلاحی و همکاران، 1401). این پرسشنامه در ایران بر روی 468 نفر از دانشجویان علوم پزشکی ایران انجام شد. اعتبار و پایایی آن از طریق همسانی درونی هر یک از خرده مقیاس­های آن با روش آلفای کرونباخ به این صورت است: خرده مقیاس اضطراب= 79/0، خرده مقیاس وابستگی= 55/0 و خرده مقیاس نزدیک بودن= 48/0 (لطفی و کراسکیان موجمباری، 1401).

مقیاس انتظار از ازدواج (MES)²⁰: این پرسشنامه توسط نلسون و جونز (1996) تهیه گردیده است و دارای 40 گویه می­باشد و انتظارات افراد از ازدواج را در ابعاد مختلف (انتظار واقع­ گرایانه، انتظار ایده­آل­ گرایانه و انتظار بدبینانه) ارزیابی می­کند (رضازاده و همکاران، 1398). نمره­گذاری این پرسشنامه از طریق یک مقیاس 5 درجه­ای لیکرت از کاملاً مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (5) انجام می­شود. بنابراین، حداقل نمره 40 و حداکثر آن 200 است. گویه­های 4، 18، 23، 28، 30، 35 و 38 به صورت معکوس نمره­گذاری می­شوند. نمرات پایین­تر نشان­دهنده انتظارات بدبینانه از ازدواج، نمرات بالاتر نشان­دهنده انتظارات ایده­آل گرایانه از ازدواج و نمرات حد وسط نشان­دهنده انتظارات واقع بینانه از ازدواج می­باشند (حاج رضائی، 1398). جونز و نلسون برای کل مقیاس، آلفای کرونباخ 80/0- 79/0 و دیلون ضریب 80/0 را گزارش دادند. همچنین آنها رابطه مثبت معناداری را بین نمرات مقیاس رومانتیک­گرایی دین²¹ و مقیاس نگرش عشق²²  به عنوان شواهدی بر روایی همگرای این پرسشنامه نشان دادند. این مقیاس توسط نیلفروشان و همکاران (2010) در ایران هنجاریابی شد و همسانی درونی آن با استفاده از آلفای کرونباخ 88/0 و ضریب بازآزمایی در فاصله سه هفته 91/0 به دست آمد. در نتیجه ابزاری معتبر برای سنجش انتظار از ازدواج می­باشد (رضازاده و همکاران، 1398).

روش اجرا: پس از تکمیل پرسشنامه­ها، پاسخ­های به دست آمده کدگذاری شد و داده­های جمع­آوری شده توسط نرم افزار SPSS ویرایش 26 تجزیه و تحلیل شدند. با توجه به فرضیه­های پژوهش، داده­ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. به طوری که در بخش توصیفی شاخص­های آماری نظیر، فراوانی، میانگین و انحراف معیار، نمره حداقل، نمره حداکثر، چولگی و کشیدگی و در بخش استنباطی، با استفاده از آزمون­های ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه هر یک از فرضیه­ها مورد آزمون قرار گرفته تجزیه و تحلیل انجام شد.

یافته­ها : در این بخش ابتدا متغیرهای جمعیت شناختی شامل جنسیت، سن، تحصیلات، وضعیت اشتغال، سابقه زندگی مشترک و تعداد فرزندان مورد بررسی قرار گرفتند. سپس، در بخش آمار توصیفی با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون میزان همبستگی متغیر ملاک و با هر یک از متغیرهای پیش­بین بررسی شد. نهایتاً در بخش مربوط به آمار استنباطی با استفاده از آزمون رگرسیون خطی، توانایی پیش­بینی متغیرهای مستقل بررسی شد.

 

نمودار شماره (1). نمودار هیستوگرام توزیع فراوانی سن زوجین شرکت­کننده در پژوهش

بر اساس یافته­های جمعیت شناختی، آزمودنی­ها از سن 20 تا 68 سال بودند که بیشترین فراوانی مربوط به افراد دارای 50 سال بوده است. جنسیت افراد نمونه شامل 127 نفر زن (4/79%) و 33 نفر مرد (6/20) بود. 9 نفر (6/5%) دارای تحصیلات زیر دیپلم، 28 نفر (5/17%) دارای تحصیلات دیپلم، 68 نفر (5/42%) دارای تحصیلات لیسانس، 53 نفر (1/33%) دارای تحصیلات فوق لیسانس و 2 نفر (3/1%) دارای تحصیلات دکترا بودند. 7 نفر (4/4%) بیکار، 59 نفر (9/36%) خانه­دار و 94 نفر (8/58%) شاغل بودند. 45 نفر از شرکت­کنندگان (1/28%) کمتر از 5 سال، 27 نفر (9/16%) بین 5 تا 10 سال و 88 نفر (55%) بالای 10 سال سابقه زندگی مشترک داشتند. 45 نفر از افراد نمونه (1/28%) هنوز فرزندی نداشتند، 57 نفر (6/35%) دارای 1 فرزند، 45 نفر (1/28%) دارای 2 فرزند، 11 نفر (9/6%) دارای 3 فرزند و 2 نفر (3/1%) بیش از 3 فرزند داشتند.

جدول شماره (1). نتایج بررسی شاخص­های آماری مربوط به متغیرهای پژوهش

ردیف	متغیر	میانگین	انحراف معیار	نمره حداقل	نمره حداکثر	چولگی	کشیدگی
1	طلاق عاطفی	72/4	88/10	00/0	24	56/1	38/1
2	سبک دلبستگی اجتنابی	32/16	87/3	6	26	37/0-	28/0
3	سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی	01/14	07/6	6	30	44/0	7/0
4	انتظار از ازدواج واقع­بینانه	67/62	49/13	21	85	1-	78/0

 

جدول شماره (1) نتایج بررسی شاخص­های آماری مربوط به متغیرهای پژوهش را نشان می­دهد. نتایج حاکی از آن بود که نمره میانگین طلاق عاطفی 72/4 در بازه کمینه 00/0 و بیشینه 24 قرار دارد. نمره میانگین سبک دلبستگی اجتنابی 32/16 در بازه کمینه 6 و بیشینه 26 قرار دارد. نمره میانگین سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی 01/14 در بازه کمینه 6 و بیشینه 30 قرار دارد. نمره میانگین انتظار از ازدواج واقع­بینانه 67/62 در بازه کمینه 21 و بیشینه 85 قرار دارد. برای ارزیابی میزان پراکندگی و نرمال بودن توزیع داده­ها از دو شاخص آماری چولگی و کشیدگی استفاده شد. چولگی متغیرهای پژوهش از 1- الی 4/1 و کشیدگی آنها از 7/0 الی 8/1 بود. چون مقدار چولگی در هیچ یک از متغیرها برابر با عدد صفر نمی­باشد، توزیع اندکی نامتقارن بوده و دارای ضریب چولگی مثبت یا منفی است. همچنین، با توجه به اینکه مقدار چولگی و کشیدگی توزیع متغیرهای پژوهش از محدوده 2 و 2- فراتر نرفته است، می­توان نتیجه گرفت که توزیع داده­ها در حالت نرمال است.

جدول شماره (2). تحلیل آماری همبستگی متغیرهای پژوهش

ردیف	متغیر	طلاق عاطفی
		ضریب همبستگی پیرسون	سطح معناداری
1	سبک دلبستگی اجتنابی	35/0	00/0
2	سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی	50/0	00/0
3	انتظار از ازدواج واقع­بینانه	66/0-	00/0

 

بر اساس جدول شماره (2)، با توجه به سطح معناداری که (00/0) و کمتر از 01/0 بوده (01/0>P) و ضریب همبستگی پیرسون، با احتمال 99% بین تمامی متغیرهای پژوهش رابطه معنادار وجود دارد؛ به این صورت که، بین سبک دلبستگی اجتنابی و طلاق عاطفی رابطه مثبت معنادار وجود دارد. به این معنا که با بالا رفتن نمره سبک دلبستگی اجتنابی نمره طلاق عاطفی نیز افزایش می­یابد و بالعکس. بین سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی و طلاق عاطفی رابطه مثبت معنادار وجود دارد. به این معنا که با بالا رفتن نمره سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی نمره طلاق عاطفی نیز افزایش می­یابد و بالعکس. بین انتظار از ازدواج واقع­بینانه و طلاق عاطفی رابطه منفی معنادار وجود دارد. به این معنا که با افزایش نمره انتظار از ازدواج واقع­بینانه نمره طلاق عاطفی کاهش می­یابد و بالعکس.

 

جدول شماره (3). خلاصه تحلیل رگرسیون برای متغیر طلاق عاطفی

متغیر	ضریب همبستگی	ضریب تعیین	ضریب تعیین تعدیل شده	انحراف استاندارد برآورد
پیش­بین	744/0	554/0	545/0	32765/4

 

بر اساس یافته­های جدول شماره (3)، مقدار ضریب همبستگی محاسبه شده (744/0) نشان می­دهد مدل رگرسیونی حاضر می­تواند جهت پیش­بینی متغیر وابسته مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به مقدار ضریب تعیین (554/0) و ضریب تعیین تعدیل شده (545/0) که مقداری نزدیک به یکدیگر دارند، می­توان اینطور نتیجه­گیری کرد که 5/54% واریانس متغیر طلاق عاطفی توسط متغیرهای پیش­بین یعنی سبک­ دلبستگی اجتنابی، سبک­ دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی و انتظار از ازدواج واقع­بینانه تبیین می­شود. به این معنا که 5/54% از پراکندگی مشاهده شده در متغیر طلاق عاطفی ، توسط متغیرهای پیش­بین توجیه می­شود.

جدول شماره (4). نتایج تحلیل واریانس مجموع مجذورات حاصل از رگرسیون

اثرات	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	سطح معناداری
رگرسیون	239/3626	3	746/1208	540/64	000/0
باقی مانده­ها	661/2921	156	729/18
کل	900/6547	159

 

بر اساس یافته­های جدول شماره (4)، با توجه به اینکه سطح معناداری کمتر از 05/0 بوده (000/0=P) و مقدار F که برابر با (540/64) است، مدل ارائه شده به خوبی می­تواند طلاق عاطفی را به عنوان متغیر وابسته، بر اساس متغیرهای پیش­بین سبک­ دلبستگی اجتنابی، سبک­ دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی و انتظار از ازدواج واقع­بینانه تبیین و پیش­بینی کند. در نتیجه با احتمال 95%، بین طلاق عاطفی و متغیرهای سبک­ دلبستگی اجتنابی، سبک­ دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی و انتظار از ازدواج واقع­بینانه در زوجین رابطه معنادار وجود دارد.

            جدول شماره (5). نتایج تحلیل رگرسیون طلاق عاطفی بر اساس سبک­های دلبستگی، انتظار از ازدواج و رضایت از زندگی

متغیرهای پیش­بین	B	انحراف استاندارد	Beta	T	سطح معناداری
مقدار ثابت	265/14	399/2		946/5	000/0
سبک­ دلبستگی اجتنابی	221/0	108/0	134/0	057/2	000/0
سبک­ دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی	269/0	071/0	255/0	767/3	000/0
انتظار از ازدواج واقع­بینانه	270/0-	027/0	568/0-	084/10-	000/0

 

بر اساس یافته­های جدول شماره (5)، با توجه به سطح معناداری که در متغیرهای سبک­ دلبستگی اجتنابی، سبک­ دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی و انتظار از ازدواج واقع­بینانه، (00/0) بوده و کمتر از 05/0 است (05/0>P)، با احتمال 95% این سه متغیر پیش­بین با طلاق عاطفی رابطه معنادار داشته و آن را پیش­بینی می­کنند. با توجه به مقادیر ضرایب رگرسیونی یا Beta، سبک­ دلبستگی اجتنابی (134/0) دارای رابطه مثبت با طلاق عاطفی ، سبک­ دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی (255/0) دارای رابطه مثبت با طلاق عاطفی و انتظار از ازدواج واقع­بینانه (568/0-) به دلیل وجود علامت منفی دارای رابطه معکوس با طلاق عاطفی می­باشد.

بحث و نتیجه­گیری : هدف پژوهش حاضر تبیین و پیش­بینی طلاق عاطفی بر اساس سبک دلبستگی اجتنابی، سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی و انتظارات واقع­بینانه از ازدواج در رابطه زوجین شهر تهران بود. با توجه به نتایج پژوهش حاضر، سبک­های دلبستگی اجتنابی و دوسوگرا/اضطرابی توانایی پیش­بینی طلاق عاطفی در رابطه زوجین را دارند. این نتایج با یافته­های پژوهش­های حسن اصفهانی، برجعلی و خانجانی (1401)، ملک­لو و قربان جهرمی (1401)، رمضانی فر، کلدی و قدیمی (1400)، رضایی و رضایی (1399) همسو می­باشد. در تبیین این فرضیه می­توان گفت افرادی که دارای سبک دلبستگی ناایمن می­باشند، احساس اعتماد به نفس و در کل اعتماد کمی به خود و دیگران دارند به همین دلیل در موقعیت­های تنش­زا و دشوار دچار ناکامی شده و سلامت روان آنها به خطر می­افتد. نسبت به خود، دیگران و وقایع نگرشی منفی داشته و معمولاً بدبین هستند، که به سبب آن ارزیابی منفی­تری داشته و هیجانات منفی­تری را تجربه می­کنند (نظری چگنی و همکاران، 1391).

افراد اجتنابی با الگوی کمینه­ساز عاطفه²³ با شیوه­های غیرفعال­ساز همچون واپس­رانی، چشم­پوشی و غیره استفاده می­کنند. افراد با سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی، سازو کار فعال­ساز²⁴ را در مواجهه با هیجان­های منفی به کار می­گیرند و با اغراق در تجربه هیجانی منفی، به دنبال جلب توجه و دریافت حمایت هستند.. آن دسته از افرادی که دلبسته ناایمن (اجتنابی و دوسوگرا/اضطرابی) هستند، راهبردهای هیجانی را به کار می­گیرند که بر تجربه هیجانات منفی می­افزاید. در افرادی که سبک دلبستگی ناایمن دارند، احتمال بروز رفتارهای پرخطر مانند سوءمصرف مواد مخدر بالاست. به عقیده کارتر و گاپ (2002)، افرادی که سبک دلبستگی ناایمن دارند استرس و نگرانی بیشتر و رضایت از زندگی کمتری را نسبت به افرادی که دلبستگی ایمن دارند تجربه می­کنند. افرادی که سبک دلبستگی ناایمن اجتنابی دارند، دیگران را غیرقابل اعتماد و طردکننده در نظر می­گیرند، به همین سبب از آنها فاصله گرفته و از کمک خواستن اجتناب می­کنند (بشارت و همکاران، 1397). زوجینی که دارای سبک دلبستگی ناایمن هستند، سطح اعتماد و صمیمیت کمتری را تجربه کرده و در نتیجه، احتمال تعارض و طلاق عاطفی در آنان بالاتر است (خلید و ارشد²⁵، 2023).

از دیگر نتایج این پژوهش، پیش­بینی طلاق عاطفی بر اساس انتظارات واقع­بینانه از ازدواج بود که با نتایج پژوهش­های خدا پرست و همکاران (1400)، سید کاوسی، مردوخی و مقرب تورتولش (1400)، طاهری و محوی شیرازی (1398)، خوشنویس، مستوفی­ فر و کمالی (1396) همسو بود. در تبیین این فرضیه می­توان گفت انتظارات واقع­بینانه شامل باورها و نگرش­هایی است که زوجین درباره چگونگی ازدواج، حل و فصل مسائل و مشکلات و درک رضایت از زندگی زناشویی دارند. انتظارات واقع­بینانه، انتظاراتی را در بر می­گیرد که در سه حیطه صمیمیت²⁶، برابری²⁷ و توافق²⁸ با حقایق زندگی همگونی بیشتری دارند. مواردی مانند اینکه از لحاظ هیجانی رابطه عمیقی را با همسر خود تجربه کنند، نمونه­ای از صمیمیت در زندگی زناشویی است. همکاری درباره امور منزل و توافق بر سر مسئله فرزندآوری، نمونه­های دیگری از این انتظارات است (نیلفروشان و همکاران، 1390). بر اساس نظریه قراردادهای زناشویی سگر (1967)، انتظارات از ازدواج، تنها شامل مواردی که افراد از همسرشان می­خواهند نیست بلکه مواردی را که تمایل دارند به همسر خود عرضه کنند نیز در بر می­گیرد. زوجین باید انتظارات خود را واضح و صریح بیان کنند، زیرا انتظاراتی که به روشنی مطرح شوند به خواسته­های مخرب و ناامیدکننده منتهی نمی­شوند. حال اگر این انتظارات نامناسب و مبهم باشند، منجر به تنش و تعارض شده و در نهایت رضایت زناشویی را کاهش می­دهند (فاتحی و صالحی، 1398). در نتیجه، هر چه انتظارات منطقی­تر و واقع­بینانه­تر باشند احتمال سرخوردگی و تنش میان زوجین کاهش می­یابد.

 بر اساس دیدگاه شناختی، زوجین یک سری ایده­آل­ها و انتظاراتی دارند که شرایط عاطفی خود را توسط آنها ارزیابی می­کنند. از دیدگاه شناختی مواردی از جمله سبک­های دلبستگی زوجین، انتظارات غیرمنطقی، باورهای ارتباطی، شخصیت زوجین در ازدواج و هماهنگی و همسانی سازی­های زوجین تأثیر مهمی بر ازدواج دارند. در صورتی که انتظارات زوجین در رابطه زناشویی آنان به صورت واقعی برآورده شود، تجربه احساس امنیت، ارزیابی درست از رفتارهای یکدیگر، تعاملات سازگارتر و سطوح بالایی از رضایت زناشویی را منجر می­شود. ممکن است افراد انتظارات مخربی را شکل دهند که درست و منطقی نیستند. این موضوع منجر به افزایش بی­ثباتی زناشویی شده و این انتظارات از نسلی به نسل دیگر منتقل می­شوند (دیلیون، 2005).

همچنین بر اساس مدل آسیب‌پذیری-استرس-سازگاری²⁹، کیفیت روابط زناشویی نتیجه تعامل ویژگی‌های فردی (مانند سبک­های دلبستگی)، عوامل استرس‌زا (نظیر فشارهای اقتصادی و اجتماعی) و فرآیندهای سازگاری (از جمله انتظارات واقع‌بینانه از ازدواج) است.  بر این اساس، می‌توان گفت طلاق عاطفی حاصل برهم‌کنش میان متغیرهای فردی و شناختی در بستر شرایط اجتماعی و فرهنگی است (کارنی و بردبری³⁰، 1995).

تشکر و قدردانی: بدین وسیله بر خود لازم می­دانیم از تمامی شرکت­کنندگان عزیزی که ما را در فرآیند اجرای این پژوهش یاری نمودند، کمال تشکر و سپاسگزاری را ابراز نماییم.

منابع

احمدلو، مریم؛ زینالی، علی. (1396). پیش­بینی طلاق عاطفی براساس تنوع طلبی، کمالگرایی منفی و دلبستگی ناایمن در زنان شاغل شهر ارومیه. دو ماهنامه سلامت کار ایران، دوره 15، شماره 2، خرداد و تیر 1397، 68-59.

افراسیابی، حسین؛ دهقانی دارامرود، رقیه. (1395). زمینه­ها و نحوه مواجهه با طلاق عاطفی میان زنان شهر یزد. زن در توسعه و سیاست، دوره 14، شماره 2، تابستان 1395، 271-255.

بشارت، محمد علی؛ شهرایی فراهانی، هانیه؛ سامانی عمانی، رضا؛ رضازاده، محمدرضا. (1397). پیش­بینی سازگاری با ناباروری بر اساس سبک­های دلبستگی در زنان نابارور. رویش روانشناسی، سال هفتم، شماره 11، پیاپی 32، 33-11.

جلالوند، مژگان؛ نوایی­نژاد، شکوه؛ رضازاده بهادران، حمیدرضا؛ خسروی بابادی، علی اکبر. (1400). مدل­یابی معادلات ساختاری طلاق عاطفی بر اساس طرحواره­های ناسازگار اولیه، همدلی عاطفی با میانجی­گری تنظیم هیجان در زنان متأهل. فصلنامه خانواده درمانی کاربردی، 3(1 پیاپی 10)، 206-177.

حاج رضائی، بهار. (1398). مقایسه اثربخشی رویکردهای مختلف بر بهبود انتظار از ازدواج دختران مجرد مانده. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 62، 5، 1823-1815.

حسن اصفهانی، مصطفی؛ برجعلی، احمد؛ خانجانی، مهدی. (1401). پیش­بینی رضایت جنسی براساس سبک­های دلبستگی، سبک­های هویت و مثلث عشق. فصلنامه خانواده پژوهی، سال هجدهم، شماره 70، 307-287.

خداپرست، عطا؛ لاغوثی، دل آرا؛ علیزاده، مهستی؛ گیلانی، ندا. (1400). انتظار از ازدواج و عوامل مرتبط با آن در زوجین تازه ازدواج کرده، در مرکز مشاوره قبل از ازدواج در تبریز. مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز، بهمن و اسفند 1400، 43 (6)، 542- 533.

خوشنویس، الهه؛ مستوفی­فر، اعظم؛ کحالی، ریحانه. (1396). پیش­بینی رابطه انتظار از ازدواج براساس جهت­گیری مذهبی و سبک­های دلبستگی. فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات مدیریت آموزشی، سال نهم، شماره دوم، زمستان 1396 (پیاپی 34)، 112-97.

دهقانی تفتی، زهرا؛ محمدی، اصغر؛ حقیقتیان، منصور. (1398). بررسی جامعه­شناسی پیامدهای اجتماعی طلاق عاطفی زنان شهر تهران طی سال­های 97-96 بر اساس معادلات ساختاری. پژوهش­های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، سال هشتم، پیاپی (24)، شماره اول، 115-97.

رضازاده، مسعود؛ صدری دمیرچی، اسماعیل؛ قمری کیوی، حسین. (1398). اثربخشی برنامه آموزش پیش از ازدواج بر نگرش درباره ازدواج، تاب­آوری و انتظار از ازدواج. مشاوره و روان­درمانی خانواده، دوره نهم، شماره اول (پیاپی 27)، 124-109.

رضایی، مریم؛ رضایی، سحر. (1399). پیش­بینی طلاق عاطفی بر اساس سبک­های دلبستگی، صمیمیت زناشویی و هوش هیجانی. فصلنامه علمی رهیافت­های نوین در مطالعات اسلامی، دوره دوم، شماره چهارم، 290-277.

سرخابی عبدالملکی، مریم؛ دوکانه­ای فرد، فریده؛ بهبودی، معصومه. (1401). پیش­بینی طلاق عاطفی براساس سبک­های دلبستگی و باورهای فراشناختی در زنان: نقش واسطه­ای فرسودگی زناشویی. فصلنامه خانواده درمانی کاربردی، دوره 3، شماره 3، پیاپی 12، پاییز 1401، 562-536.

سید کاوسی، سپیده سادات؛ مردوخی، محمد سعید؛ مقرب تورتولش، مینا. (1400). پیش­بینی انتظار از ازدواج براساس باورهای ارتباطی و نگرش به ازدواج در دختران آستانه ازدواج. فصلنامه خانواده درمانی کاربردی، 2 (پیاپی 5)، 371-351.

صلاحی، علی اکبر؛ یاسبلاغی شراهی، شبنم؛ آقایارزاده قلعه جوق خاطره؛ وکیلی ازغندی، نیکی. (1401). آزمون­های روانشناختی اختلالات بالینی و هوش (جلد 2). تهران: نشر آذرفر.

صلاحی، علی اکبر؛ یاسبلاغی شراهی، شبنم؛ آقایارزاده قلعه جوق، خاطره؛ وکیلی ازغندی، نیکی. (1401). آزمون­های روانشناختی ورزشی و تشخیص ابعاد فردی (جلد 3). تهران: نشر آذرفر.

طاهری، زهرا؛ محوی شیرازی، مجید. (1398). رابطه انتطار از ازدواج و تحمل پریشانی با سازگاری زناشویی زنان. پژوهشنامه زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، فصلنامه علمی-پژوهشی، سال دهم، شماره اول، 116-99.

فداکار، سعید. (1395). رابطه بین طرحواره­های ناسازگار و انسجام خانواده با طلاق عاطفی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

فاتحی، شیما؛ صالحی، رضوان. (1398). مقایسه انتظارات از ازدواج در افراد مهرطلب و افراد مهربان. رویش روانشناسی، سال 8، شماره 4، شماره پیاپی 37، صص 131-121.

لطفی، سعید؛ کراسکیان موجمباری، آدیس. (1400). رابطه بین سبک­های دلبستگی والدین و سبک­های دلبستگی فرزندان: نقش واسطه­ای واکنش­های هیجانی. فصلنامه پرستار و پزشک در رزم، بهار 1400، سال نهم، 53-44.

ملک­لو، عاطفه؛ قربان جهرمی، رضا. (1401). بررسی رابطه سبک دلبستگی ایمن، اجتنابی و دوسوگرا با سازگاری زناشویی در دانشجویان متأهل. فصلنامه ایده­های نوین روانشناسی، دوره 14، شماره 18، پاییز 1401، 18-1.

نظری چگنی، اکرم؛ بهروزی، ناصر؛ شیخ شبانی هاشمی، سید اسماعیل؛ مهرابی­زاده هنرمند، مهناز. (1391). سبک­های دلبستگی ایمن و ناایمن اجتنابی یا افسردگی و رضایت از زندگی با میانجیگری خوشبینی و حمایت اجتماعی. مجله دست آوردهای روانشناختی (علوم تربیتی و روانشناسی)، دانشگاه شهید چمران اهواز، دوره چهارم، سال 19-3، شماره 2، 100-81.

نیلفروشان، پریسا؛ عابدی، احمد؛ نویدیان، علی؛ احمدی، سید احمد. (1390). بررسی ساختار عاملی، اعتبار و روایی مقیاس انتظار از ازدواج. مجله علوم رفتاری، دوره 5، شماره 1، بهار 1390، 19-11.

وطن خواه، حوریه؛ کوچک انتظار، رویا؛ قنبری پناه، افسانه. (1400). پیش­بینی طلاق عاطفی براساس انعطاف پذیری شناختی و معنای زندگی با میانجی­گری تعادل کار-زندگی. رویش روانشناسی، سال 10، شماره 9، پیاپی 66، آذر 1400، 172-161.

یکانی­زاد، امیر؛ سیمان­نژاد، اکبر؛ حاجی­زاده، نوریه. (1401). اثربخشی زوج درمانی مبتنی بر رویکرد ارتباطی ستیر بر فرسودگی زناشویی و طلاق عاطفی زوجین متقاضی در شهرستان تبریز. رویش روانشناسی، سال 11، شماره 9، پیاپی 78، 134-125.

 

 

Amato, P. R. (2014). The consequences of divorce for adults and children. Journal of Marriage and Family, 62(4), 1269–1287.

 

Alharbi, N., & Alqahtani, S. (2021). Investigating the relationship between emotional divorce, marital expectations, and self-efficacy among wives in Saudi Arabia. Journal of Divorce & Remarriage, 62(8), 583–598.

 

Barati, H., & Asghari, M. (2023). Predicting emotional divorce based on self-differentiation and marital expectations in women. Psychology of Women Quarterly, 47(1), 34–49.

 

Cherlin, A. J. (2010). The marriage-go-round: The state of marriage and the family in America today. Vintage.

 

Dillion, H. N. (2005). Family Violence and Divorce: Effects on Marriage Expectations.

Goldenberg, H., & Goldenberg, I. (2012). Family Therapy: An Over view: Cengage Learning.

Gubbins, E. J. (2020). Investigating the relationship between emotional divorce, self-efficacy and marital expectations. Journal of Divorce & Remarriage, 61(5), 353–370.

Khalid, A., & Arshad, M. (2023). Trust in romantic relationships: The influence of attachment style on dyadic trust. Frontiers in Psychology, 14, 1154369.

Karney, B. R., & Bradbury, T. N. (1995). The longitudinal course of marital quality and stability: A review of theory, methods, and research. Psychological Bulletin, 118(1), 3–34.

Kayser, K. (1993). When love dies: The process of marital disaffection. Guilford Press.

Luminita, A., & Speranta, P. (2010). Emotional Consequences of Parental Divorce and Separation on Preschool Children. Journal of Mental Health, 7(3), 297-296.

Luminița, A., & Speranța, C. (2010). Emotional divorce and its consequences for couples. Journal of Psychology and Behavioral Sciences, 5(3), 215–227.

Mikulincer, M., & Shaver, P. R. (2019). Attachment in adulthood: Structure, dynamics, and change (2nd ed.). Guilford Press.

Motataianu, I. R. (2015). The Relation Between Anger and Emotional Synchronization in Children from Divorced Families. Social and Behavioral Science, 203, 158-162.

Motatayanou, A. (2015). Emotional divorce in modern marriages. Journal of Family Studies, 21(4), 487–503.

Qutb, H., Alqahtani, S., & Al-Mutairi, F. (2023). The impact of emotional divorce on the mental health of married women. PLOS ONE, 18(11), 22-39.

Ramazanifar, M., Kaldi, A., & Ghadimi, F. (2020). Structural equation modeling of emotional divorce based on maladaptive schemas. Journal of Family Psychology, 34(2), 145–158.

 

Yang, X., Zhu, L., Chen, Q., Song, P., & Wang, Z. (2016). Parent Marital Conflict and Internet Addiction among Chinese College Students: The Mediating Role of Father-Child, Mother-Child, and Peer Attachment. Computers in Human Behaviour, 59, 221-229.

 

---

[1]  Family

[2]  Goldenberg & Goldenberg

[3]  Cherlin

[4]  Marriage

[5]  Amato

[6]  Emotional Divorce

[7]  Alharbi & Alqahtani

[8]  Kayser

[9]  Motataianu

[10]  Luminita & Speranta

[11]  Qutb

[12]  Attachment Styles

[13]  Hazan & Shaver

[14]  Bowlby

[15]  Yang

[16]  Hirschberger

[17]  Mikulincer

[18]  Gubbins

[19]  Revise Adult Attachment Scale

[20]  Marriage Expectations Scale

[21]  Dean Romanticism Scale

[22]  Love Attitude Scale

[23]  Affect Minimization

[24]  Hyper Activation

[25]  Khalid & Arshad

[26]  Intimacy

[27]  Equality

[28]  Compatibility

[29]  Vulnerability-Stress-Adaptivity

[30]  Karney & Bradbury