عملکرد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مخبرالسلطنه هدایت در مسند نخست وزیری در دوره رضاشاه

الموضوعات : فصلنامه تاریخ

آرش جابری ¹ , معصومه قره داغی ² , عزیز طالعی قره قشلاق ³ , منوچهر صمدی وند ⁴

1 - گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران
2 - گروه تاریخ، واحدشبستر، دانشگاه ازاد اسلامی، شبستر، ایران (نویسنده مسئول)
3 - استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه ارومیه، ارومیه،ایران
4 - گروه معارف، واحدتبریز، دانشگاه ازاداسلامی، تبریز، ایران

تاريخ الإرسال : 07 الأحد , جمادى الثانية, 1446 تاريخ التأكيد : 08 الأربعاء , رجب, 1446 تاريخ الإصدار : 28 الخميس , شعبان, 1446

الکلمات المفتاحية: دوره پهلوی, نخست وزیر, مخبرالسلطنه هدایت, عملکرد,

ملخص المقالة :

مخبرالسلطنه هدایت از کارگزاران دوره قاجاریه بود که قریب به شش سال نخست وزیری رژیم پهلوی را برعهده داشت. در خاطراتش اقدامات رضاشاه چون کشف حجاب را تحسین نکرده و نپذیرفته است و باتوجه به سخنرانی های رضاشاه، با مدح و ستایش او مخالفت می کند. این مسأله به خوبی نشان از دیدگاه مخالف هدایت در تقابل با رضاشاه دارد. نتایج و یافته های این پژوهش نشان می دهد که نخست وزیران به عنوان نخبگان حکومتی در راستای تثبیت و تدوام حکومت پهلوی و تأسیس نهادهایی برای توسعه جامعه اقداماتی انجام می داده اند. باتوجه به حکومت دیکتاتوری در دوره رضاشاه عملکرد نخست وزیران جهت حفظ وضع موجود به عنوان ابزار اجرای سیاست های دربار بود. در این دوره به سبب ماهیت حکومت دیکتاتوری رضاشاه عملکرد سیاسی و اقتصادی نخست وزیران در زیر سایه پادشاهی انجام می شد و اندیشه نخست وزیر در توجه به هویت و فرهنگ کهن باستانی ایران و برقراری امنیت و استقرار دولت درچارچوب نظام پهلوی بود. مخبرالسلطنه به عنوان یکی از نخست وزیران رضاشاه از شخصیت های فرهنگی و سیاسی و از خانواده های اشرافی، تحصیلکرده و طبقات زمیندار بود.

المصادر:

ازغندي، علیرضا(1379): نخبگان سیاسی ایران بین دو انقلاب، تهران، انتشارات قومس
افشار، ایرج(۱۳۵۹): اوراق تازه یاب مشروطیت، تهران، انتشارات جاویدان
بامداد، مهدی(1347): شرح حال رجال ایران، تهران، انتشارات زوار، ج دوم
بشیریه، حسین(1374): جامعه شناسی سیاسی، تهران، نشرنی
بهار، ملک الشعراء (۱۳۷۱): تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، تهران، انتشارات امیرکبیر
تقی زاده، سیدحسن(۱۳۸۱): بیست مقاله تقی زاده، ترجمه: کیکاوس جهانداری و احمد آرام، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
تقی زاده، سیدحسن(۱۳۹۴): مقالات تقی زاده، زیرنظر ایرج افشار، تهران، انتشارات توس، ج چهارم
جامی(۱۳۶۵): گذشته چراغ راه آینده است، تهران، انتشارات ققنوس
دشتی، علی(۱۳۵۳): پنجاه و پنج، تهران، انتشارات امیرکبیر
رستمی، فرهاد(۱۳۷۸): پهلوی ها، خاندان پهلوی به روایت اسناد، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصرایران، ج اول
روزنامه وطن(۱۳۲۴ق): شماره اول، سال اول، ذیقعده
صفایی، ابراهیم(۱۳۶۳): رهبران مشروطه، تهران، نشر جاویدان
صفایی، ابراهیم (بی تا): ده نفر پیشتاز، تهران، انتشارت علمی وفرهنگی
صورت مذاکرات مجلس شورای ملی، جلسه 14،84 مهرماه ۱۳۰۱ه.ش
طلوعی، محمود(1382): پدر و پسر، تهران، نشر علم
طلوعی، محمود(1373): داستان انقلاب، تهران، نشر علم
عاقلی، باقر(۱۳۸۰): شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، تهران، نشر گفتار، ج سوم
عاقلی، باقر(۱۳۷۰): نخست وزیران ایران، تهران، انتشارات جاویدان
علم، محمدرضا(1385): کانون های مقاومت خارج از کشور، تهران، مؤسسه تحقیقات وعلوم انسانی
فرخ، مهدی(۱۳۷۷): خاطرات سیاسی فرخ، به اهتمام: پرویز خراسانی، تهران، انتشارات امیرکبیر
احمد کسروی(۱۳۷۶): قیام شیخ محمد خیابانی، تهران، نشر مرکز
کلانتری، ابراهیم(۱۳۷۷): روزنامه خاطرات شرف الدوله، به کوشش یحیی ذکاء، تهران، نشر فکر امروز
متین دفتری، احمد(1370): خاطرات یک نخست وزیر، به کوشش: باقر عاقلی، تهران، انتشارات علمی
مجموعه اسناد تاریخی(۱۳۷۸): تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
مجموعه مقالات مجلس شورای ملی(1307): جلسه 349، خرداد
مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی وزارت فرهنگ (1374): فهرست موضوعات مطرح شده درباره زنان در بیست و چهارمین جلسه شورای ملی
مستشارالدوله، صادق(۱۳۶۲): خاطرات و اسناد مستشارالدوله، به اهتمام ایرج افشار، تهران، انتشارات طلایه، مجموعه سوم
مستوفی، عبدالله(1377): شرح زندگانی من، تهران، انتشارات زوار، ج سوم
ملک زاده، مهدی(1373): تاریخ انقلاب مشروطیت، تهران، نشر سخن، ج سوم
هدایت، مهدیقلی(1363): گزارش ایران قاجاریه و مشروطیت، تهران، انتشارات نقره
هدایت، مهدیقلی(۱۳۷۵): خاطرات و خطرات، تهران، انتشارات زوار
همایون کاتوزیان، محمد علی(1385): اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا سقوط رضاشاه، ترجمه: محمدرضا نفیسی، تهران، نشر مرکز