بررسی اخلاق عرفانی در بهارستان و پریشان
الموضوعات : عرفان اسلامی
امین زاروی دزفولی
1
,
مسعود پاکدل
2
,
سیما منصوری
3
,
شهین قاسمی
4
1 - دانشجوی دکتری،گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران ، ایران.masoudpakdel@yahoo.com
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران.
4 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
الکلمات المفتاحية: موضوع, اخلاق عرفانی, پریشان, بهارستان, ادبیات عرفانی.,
ملخص المقالة :
مقالۀ پیش رو به بررسی همسویی‌ها و توازی‌های متنی اخلاق عرفانی در پریشان قاآنی و بهارستان جامی پرداخته‌است. اخلاق عرفانی، اخلاقی است که با رویکردی سلوکی- عرفانی شکل و شاکله یافته و در طول قرون متمادی به وسیله عارفان تحقق پیداکرده و ترویج شده است. اخلاق عرفانی بر سیر و سلوک و کشف و شهود ابتنا یافته که اخلاق قبل از وصول، حین وصول و بعد از وصول را با مراتب وجودی از تخلیه تا فنای شهودی دربرمیگیرد. پریشان و بهارستان ضمن تأثر از گلستان سعدی و حفظ همانندی در سطح زبان و بلاغت؛ از حیث تنوع موضوعات منتخب برای ارائه نیز وامدار گلستان سعدی و برخی متون منثور عرفانی دیده شده‌است. شیوه پژوهش مقاله، کتابخانه‌ای و بر پایه برابرسازی و مقایسه کتب بوده‌است. روش پژوهش نیز توصیفی-تحلیلی و بر بنیاد سبک شناختی بوده‌است. هدف مقاله، بررسی تقابل و توازی یافته‌شده در حیطه موضوعات عنوان‌شده در هر سه اثر بوده و درنتیجه، به این رهیافت رسیده‌است که موضوعاتی از قبیل فضایل اخلاقی و رذایل و مکروهات در هر سه اثر یادشده گنجانده¬شده‌است. قاآنی با بهره‌گیری از نبوغ ادبی-موسیقایی کلام خود به جنبه‌های بدیعی و به‌ویژه بدیع لفظی بیشتر از مفاهیم اخلاقی پرداخته‌است و جامی با الگوگیری از عارفانه‌های منثور؛ به طرح مفاهیم و موضوعات عرفانی صرف بیشتر پرداخته‌است.
منابع و مآخذ
1. اسلامی ندوشن، محمدعلی. (۱۳۷۴) . جام جهان‌بین. چاپ ششم. تهران. جامی.
2. ثروت، منصور. (۱۳۹۲). گنجینه حکمت در آثار نظامی. تهران. علمی.
3. جامی، عبدالرحمن. (۱۳۷۱). بهارستان. تصحیح اسماعیل حاکمی. چاپ دوم. تهران. اطلاعات.
4. خواجه نصیرالدین طوسی. (۱۳۷۴) . اخلاق ناصری. به شرح علوی‌مقدم و اشرف‌زاده. چاپ ششم. تهران. توس.
5. سادات، محمد علی. (۱۳۷۰). اخلاق اسلامی. چاپ نهم. تهران. نشر پیام نور.
6. ساعی، میرمحمود. (۱۳۷۴). اخلاق و تربیت اسلامی. تهران. نشر پیام نور.
7. سعدی، مصلح‌الدین. (۱۳۱۶). کلیات سعدی. نسخه محمدعلی فروغی. تهران. اقبال.
8. شمیسا، سیروس. (۱۳۸۱) . نقد ادبی. چاپ سوم. تهران. فردوس.
9. فردوسی، ابوالقاسم. (۱۳۷۵). شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان. تهران. قطره.
10. قاآنی، میرزا حبیب‌الله. (۱۳۳۸). پریشان. تصحیح اسماعیل اشرف. شیراز.
11. قشیری، عبدالکریم بن هوازن. (1390). ترجمه رسالۀ قشیریه. شرح علی محمد پشت دار. تهران. پیام.
12. مهرسپندان، آذرباد. (1379). آذرباد مهرسپندان. به کوشش رهام اشه و شهین سراج. تهران. فروهر.
13. مینوی خرد. (1385). به ترجمه احمد تفضلی. چاپ چهارم. تهران. توس.
14. نجم رازی، عبدالله بن محمد. (1388). مرصادالعباد. انتخاب محمدامین ریاحی. تهران. علمی.
15. هجویری، علی بن عثمان. (1376) . کشف‌المحجوب. شرح محمود عابدی. تهران. سخن.
