طلب در شعر شاعران عارف زبان فارسی(سنایی،مولانا،سعدی،عراقی،حافظ)

الموضوعات : عرفان اسلامی

بهزاد بهمنی مطلق ¹ , ملاحت نجفی ² , جواد کبوتری ³

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
2 - مدیرگروه زبان و ادبیات فارسی سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی-عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهدشت، دانشگاه آزاد اسلامی، دهدشت، ایران.

تاريخ الإرسال : 20 الإثنين , ربيع الثاني, 1444 تاريخ التأكيد : 02 الثلاثاء , رجب, 1444 تاريخ الإصدار : 07 الأحد , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: طلب, شاعران عارف, سنایی, مولانا, سعدی, عراقی, حافظ.,

ملخص المقالة :

طلب، اولین مرحله از مراحل سیر و سلوک برای رسیدن به حق و مطلوب عرفان، در شعر شاعران عارف و عارف‌مسلک از اولین روزگارانی که عرفان به ادبیات فارسی راه یافته به انحا و اشکال مختلف نمود یافته است. سنایی پرچمدار ادبیات عرفانی از آن در مثنوی‌ها، قصاید و غزلیاتش بهره‌ها برده و سالکان را بدان فراخوانده است. اولین شاعری که به دسته بندی وادی‌های سلوک پرداخته، عطار نیشابوری است. وی در منطق‌الطیر مراحل سلوک را به هفت وادی تقسیم کرد و اولین آن‌ها را طلب نامید. مولانا پس از سنایی و عطار در مثنوی و دیگر آثارش آن را گسترش بیشتری داد. او آن را دردی و شوری دائمی در دل سالک می‌داند که او را برای رسیدن به شناخت و قرب الهی یاری می‌کند. سعدی نیز از شاعرانی است که درد طلب در همه آثارش نمود دارد و در غزل‌هایش می‌توان جلوه‌های مختلف این فضیلت عرفانی را مشاهده کرد. او طلب را بدون فضل حق نتیجه‌بخش نمی‌داند. در سراسر دیوان فخرالدین عراقی نیز شور طلب مشهود است. حافظ شیرازی نیز در این باب بر سیرت عارفان رفته و همانند صاحب‌نظران بزرگ عرفانی، خود و دیگران را به طلب فراخوانده و بر این باور است که هرگز نباید دست از طلب برداشت. او آمیزه‌ای از اندیشه عطار و مولانا را با هم دارد و وادی طلب را وادیی بسیار پرخطر می‌داند، در عین حال با شور و شوق مشتاقانه به سوی دوست گام برمی‌دارد. در این مقاله به روش کتابخانه‌ای و استقرائی به توصیف و تحلیل طلب در شعر شاعران مذکور پرداخته شده است.

المصادر:

منابع و مآخذ
قرآن کریم
اکبرآبادی، ولی محمد، (1383)، شرح مثنوی مولوی موسوم به مخزن الاسرار، ج 2، چاپ اول، تهران: انتشارات قطره.
انصاری، خواجه عبدالله، 1376، صدمیدان، به اهتمام قاسم انصاری، چاپ پنجم، تهران: کتابخانه طهوری.
جهانی، حمیده، 1394، درد طلب در منظومه های عرفانی(سنایی، عطار، مولوی)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه.
حافظ، شمس¬الدین محمد، 1371، دیوان حافظ، به تصحیح قزوینی و غنی، نهران: اساطیر.
خواجه ایوب (1377) اسرار الغیوب، شرح مثنوی، به تصحیح محمدجواد شریعت، 2ج، چاچ اول، تهران: اساطیر.
دهخدا، علی اکبر1377 ، لغت نامه،
سعدی، شیخ مصلح الدین، 1363، بوستان سعدی، تصحیح و توضیح، غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
---------------------، 1374، دیوان غزلیات سعدی، به کوشش خطیب رهبر، تهران: مهتاب.
----------------، 1385، کلیات سعدی، تصحیح محمد علی فروغی، تهران: هرمس.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود ابن آدم، 1368، حدیقه الحقیه، به تصحیح مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
--------------------، 1381، دیوان اشعار حکیم سنایی غزنوی، به اهتمام پرویز بابایی، تهران: آزاد مهر.
عراقی، فخرالدین ابراهیم، 1366، دیوان اشعار، با مقدمه سعید نفیسی، تهران: جاویدان.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد، 1368، به اهتمام صادق گوهرین، چاپ ششم، تهران: علمی و فرهنگی.
غفاری، محمد خالد و حیدریان، حسن، 1389، بررسی طلب در مثنوی مولانا، فصلنامه زبان و ادب فارسی، دوره 2، ش 5، صص 87-114.
فروزانفر، بدیع الزمان، 1390، شرح مثنوی شریف، 3ج، ج1، تهران: زوار.
---------------، 1376، احادیث و قصص مثنوی، ترجمه و تنظیم مجدد؛ حسین داوودی، چاپ اول، تهران: امیر کبیر.
فیض کاشانی، ملا محسن، 1423، الحقائق فی محاسن الاخلاق، محقق: عقیلی محسن، چاپ دوم، قم: دار الکتب الاسلامی.
کی¬منش، عباس 1366، پرتو عرفان: شرح اصطلاحاتعرفانی کلیات شمس، 2 جلد، چاپ اول، تهران: انتشارات سعدی.
مولوی، جلال الدین محمد، 1363، مثنوی معنوی، به تصحیح، نیکلسون، تهران: انتشارات امیر کبیر.
نوربخش، علیرضا، 1392، دوفصلنامه صوفی، طلب، ترجمه صفورا نوربخش، زمستان 92، ش 87.