بررسي مفهوم صمیمیت در غزلیات حسین منزوی بر اساس نظریۀ جان استرنبرگ
الموضوعات :
سیدمحمدرضا باشی ازغدی
1
,
محمدشریف حسینی
2
,
بتول فخراسلام
3
1 - واحد مشهد مقدس، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد مقدس ،دانشگاه آزاد اسلامی ،مشهد مقدس ایران.
3 - استادیار و عضوهیات علمی دانشگاه آزاداسلامی واحدنیشابور
الکلمات المفتاحية: منزوی, عشق, اخلاق, استرنبرگ, مثلث عشق, صمیمیت,
ملخص المقالة :
عشق را باید پدیده ای انسانی و فراتر از معیارهای تمایزگذار بشری دانست. وجود این عنصر در آدمی، به او هویت بخشیده و لذت های زندگی را برایش افزایش داده است. نگاه به عشق در دو بُعد زمینی و شناختی خلاصه می شود. در حوزۀ روان شناسی، رابرت استرنبرگ در چهارچوب نظریۀ مثلث عشق به ابعاد گوناگونی از مفهوم عشق عمیق پرداخته و آن را دارای سه ضلع صمیمیت، شور و تعهد دانسته است. در شعر فارسی نیز، شاعران بسیاری به این مفهوم اشاره کرده اند. حسین منزوی بارها در غزلیات خود از اهمیت عشق و لزوم صمیمیت در آن سخن گفته است. هدف پژوهش حاضر که با استناد به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی تدوین شده است، بررسی این کارکردهای اخلاقی صمیمیت در پیوندهای میان عاشق و معشوق است.
یافته های پژوهش نشان می دهد که مفهوم صمیمیت در روابط عاشقانه ای که در غزل های حسین منزوی تبیین شده است به سویه های اخلاقی متنوعی چون: حمایت احساسی و هیجانی از معشوق؛ تجربۀ خوشحالی در کنار معشوق؛ احترام بسیار برای معشوق و ارج نهادن به یکدیگر؛ تکیه کردن بر معشوق هنگام نیازمندی ها، افزایش به روحیۀ ایثارگری و بذل مال برای همدیگر در رابطه اشاره دارد. این بدان معناست که عشق در ساختار فکری منزوی، صرفاً در روابط هیجانی و احساسی بینافردی خلاصه نمی شود و او کارکردهایی اخلاقی برای این پدیدۀ انسانی در نظر گرفته و در اشعار خود بازتاب داده است. بنابراین، نگاه شاعر به پدیدۀ عشق، دارای دو وجه اخلاقی- عاطفی است.
1- استرنبرگ، رابرت، (1381)، عشق، داستان است، ترجمۀ فرهاد شاملو، تهران: گلشهر.
2- استرنبرگ، رابرت، (1388)، قصۀ عشق؛ نگرشی تازه به روابط زن و مرد، ترجمۀ علی-اصغر بهرامی، چاپ سوم، تهران: جوانۀ رشد.
3- بهرام پرور، سیامک، (1390)، «نام من عشق است، آیا می شناسیدم؟»، مجموعه مقالات از ترانه و تندر؛ زندگی، نقد و تحلیل اشعار حسین منزوی، به کوشش مهدی فیروزیان حاجی، تهران: سخن، صص 171-160.
4- داوودی ثانی، زهرا و حجت، محمد و طهماسبی، فرهاد، (1402)، «بررسی سطح تفسیر در آموزه های مندرج در دیوان غزل های صائب تبریزی با رویکرد به نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف»، مجلۀ اخلاق در علوم و فناوری، سال 18، شمارۀ1، ص35.
5- ستاری، جلال، (1381)، حالات عشق مجنون، تهران: توس.
6- فولادوند، عزت الله، (1390)، «سیر غزل و حسین منزوی»، مجموعه مقالات از ترانه و تندر؛ زندگی، نقد و تحلیل اشعار حسین منزوی، به کوشش مهدی فیروزیان حاجی، تهران: سخن، ص 204.
7- قدیمی، پیمان، (1390)، «ماه بلند عشق»، مجموعه مقالات از ترانه و تندر؛ زندگی، نقد و تحلیل اشعار حسین منزوی، به کوشش مهدی فیروزیان حاجی، تهران: سخن، ص 398.
8- کاخی، مرتضی، (1390)، «خودساخته ای خودسوخته»، مجموعه مقالات از ترانه و تندر؛ زندگی، نقد و تحلیل اشعار حسین منزوی، به کوشش مهدی فیروزیان حاجی، تهران: سخن، ص 92.
9- کاظمی، روح الله، (1388)، سیب نقره ای ماه؛ نقد غزل های حسین منزوی، تهران: مروارید.
10-کیتینگ، کتلین، (1393)، آغوش درمانی، ترجمۀ امیرحسن مکی، تهران: آریاگهر.
11-مبینی، کیومرث و عسگرخانی، ابومحمد و میرعباسی، سید باقر، (1401)، «نظریۀ اخلاقی سودگرایی و توسعۀ حقوق بشر»، مجلۀ اخلاق در علوم و فناوری، سال 17، شمارۀ 4، ص 17.
12-معین، محمد، (1389)، فرهنگ فارسی معین، ج 2، تهران: اَدِنا، ذیل مفهوم عشق.
13-منزوی، حسین،(1399)، مجموعه اشعار حسین منزوی، انتشارات آفرینش و نگاه، چاپ پنجم، تهران.
14-نامداری، گلشن و منصوری، سیما و پاکدل، مسعود و تدینی، منصوره، (1402)، «التزام به اصول اخلاقی و ارزشی در تصانیف ابتهاج، نواب صفا و بیژن ترقی»، مجلۀ اخلاق در علوم و فناوری، سال 18، شمارۀ1، ص31.
15- Hill, Michael Talmadge, (2009), Intimacy, Passion, Commitment, Physical Affection and Relationship Stage as Related to Romantic Relationship Satisfaction, USA: Graduate College of Oklahoma State University, p.p 71-72.
16-Sternberg, Robert, (1986), »A triangular theory of love«, Psychological Review, Year2, N93, p.p 130-134.
17-17-Trotter, Robert. J, (1985), »The Three Faces of Love«, Psychology Today, N 12, p.p 46-49.
