بررسی هیستومورفولوژی کلیه و برخی شاخص های خون شناسی تیلاپیای نیل (Oreochromis niloticus) طی جایگزینی پودر خون بجاي پودر ماهی در جیره غذایی

الموضوعات : فصلنامه زیست شناسی جانوری

امل مشعشعی ¹ , رحیم عبدی ² , رحیم پیغان ³

1 - گروه زیست شناسی دريا، دانشكده علوم دريايي و اقیانوسی، دانشگاه علوم و فنون دريايي خرمشهر، خرمشهر، ایران
2 - گروه زیست شناسی دريا، دانشكده علوم دريايي و اقیانوسی، دانشگاه علوم و فنون دريايي خرمشهر، خرمشهر، ایران
3 - گروه علوم درمانگاهی و قطب علمی بهداشت ماهیان گرمابی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

تاريخ الإرسال : 22 الأحد , جمادى الأولى, 1446 تاريخ التأكيد : 11 الإثنين , شعبان, 1446 تاريخ الإصدار : 29 الثلاثاء , ذو القعدة, 1446

الکلمات المفتاحية: هیستومورفولوژی, کلیه, پودر خون, خون شناسی, تیلاپیای نیل,

ملخص المقالة :

مطالعه حاضر با هدف تأثیر جایگزینی پودر خون به­جاي پودر ماهی بر هیستومورفولوژی بافت کلیه و برخی شاخص­های خونی تیلاپیای نیل صورت گرفت. ماهیان تیلاپیا پس از آماده­سازی به مدت ۸ هفته با جیره‌های طراحی شده شامل کنترل، 25، 50، 75 و100 درصد پودر خون تغذیه شدند. پس از این مدت ماهیان بیهوش شده و خون­گیری از ساقه دمی با سرنگ هپارینه انجام گرفت. ضمن باز کردن محوطه شکمی نمونه‌های به ابعاد پنج میلی­متر از کلیه برداشت شد. پس از قرار دادن در محلول ثبوتی فرمالین بافر ۱۰ درصد و پس از طی مراحل آبگیری با الکل، شفاف­سازی با گزیلول، بلوک‌گیری با پارافین، برش­گیری به ضخامت 6-4 میکرون با میکروتوم انجام گرفت. در ادامه ضمن رنگ‌آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین و درنهایت مطالعه با میکروسکوپ نوری بر روی آنها انجام گرفت. نتایج نشان داد که در گروه دریافت کننده پودر خون تغییرات متعددی مانند تجمع هیالن، کنده شدن اپیتلیوم، اتساع کپسول بومن، پرخونی، افزایش مراکز ملانوماکروفاژ و نکروز گلومرول و توبول­ها مشاهده گردید که هرچه بر مقدار درصد پودر خون جیره افزوده شده بر شدت ضایعات وارده نیز افزوده گردید. با افزایش میزان جایگزینی پودرخون بجاي پودرماهی در جیره تعداد گلبول­های قرمز، درصد هماتوکریت، میزان هموگلوبین خون روند کاهشی و تعداد لنفوسیت­ها، مونوسیت و نوتروفیل­ها با افزایش سطح پودر خون روند افزایشی نشان دادند و بین تیمارها بویژه در سطوح بالا اختلاف معنی­دار مشاهده شد (۰۵/۰p <). بنابر نتایج این تحقیق پودر خون در جیره غذایی تا حدود 75 درصد برای گونه مورد نظر قابل تحمل و جایگزینی در جیره می­باشد.

 

المصادر:

1. Aanyu, M., Betancor, M.B., Monroig, O. 2020. The effects of combined phytogenics on growth and nutritional physiology of Nile tilapia (Oreochromis niloticus). Aquaculture, 519:734867.
2. Abdelhamed, H., Ibrahim, I., Baumgartner, W., Lawrence, M.L., Karsi, A. 2017. Characterization of histopathological and ultrastructural changes in channel catfish experimentally infected with virulent Aeromonas hydrophila. Frontier Microbiology, 8:1519.
3. Adeniran, A., Adeyemo, O.K., Emikpe, B., Alarape, S. 2017. Organosomatic indices, haematological and histological assessment as biomarkers of health status in feral and cultured Clarias gariepinus. African Journal Biomedical Research, 20(2):189-194.
4. Ahmad Mohamad, S. 2009. Effect of different artificial on growth rate condition and histological structure of Nile tilapia (Oreochromus niloticus ). Research Journal of Fish Hydrobiology, 4(1):29- 34.
5. Ahmed, S.A., Ibrahim, R.E., Farroh, K.Y., Moustafa, A.A., Al-Gabri, N. A., Alkafafy, M., Amer, S.A. 2021. Chitosan vitamin E nanocomposite ameliorates the growth, redox, and immune status of Nile tilapia (Oreochromis niloticus) reared under different stocking densities. Aquaculture, 541:736804.
6. Ale, A., Bacchetta, C., Rossi, A.S., Galdoporpora, J., Desimone, M.F., Fernando, R., Cazenave, J. 2018. Nanosilver toxicity in gills of a neotropical fish: Metal accumulation, oxidative stress, histopathology and other physiological effects. Ecotoxicology Environment Safty, 148:976-984.
7. Amerm, S.A., Ahmedm, S.A., Ibrahimm, R.E., Al-Gabrim, N.A., Osmanm, A., Sitohym, M. 2020. Impact of partial substitution of fish meal by methylated soy protein isolates on the nutritional, immunological, and health aspects of Nile tilapia, Oreochromis niloticus fingerlings. Aquaculture, 518:734871.
8. Amiripour, L., Abdi, R., Movahedini,a A., Sahraian, MR. 2015. Study of liver and intestine tissue structure in orange spotted grouper (Epinephelus coioides) during larval development. Journal of Oceanography, 6(23):87-92.
9. Basir, Z., Peyghan, R. 2016. The process of kidney gradual changes in, Tenualosa ilisha during migration from sea to the river. Journal of Persian Gulf, 7(26): 47-56.
10. Basir, Z., Peyghan, R. 2021. The Effect of Replacement of Poultry by-Product with Fish Meal in the Diet of Nile Tilapia (Oreochromis niloticus) on their Intestine Histology. Journal of Veterinary Research, 76(4):467-475.
11. Besson, M., Feeney, W.E., Moniz, I., Francois, L., Brooker, R.M., Holzer, G., Metian, M., Roux, N., Laudet, V., Lecchini, D. 2020. Anthropogenic stressors impact fish sensory development and survival via thyroid disruption. Nature Communications, 11:1-10.
12. Dastan, V., Abdi, R., Movahedinia, A., Salari-Aliabadi, M.A. 2017. Study of gill and kidney tissue changes in Tenualosa ilisha during migration from sea to the Karun and Bahmanshir rivers. Iranian Fisheries Science Journal, 25(4):53-62.
13. El-Naby, F.S.A., Naiel, MAE., Al-Sagheer, A.A., Negm, S.S. 2019. Dietary chitosan nanoparticles enhance the growth, production performance, and immunity in Oreochromis niloticus. Aquaculture, 501:82-89.
14. Hasanzadeh, S., Abdi, R., Salari- Aliabadi, M.A. Movahedinia, A., Basir, Z. 2018. Comparative histomorphology of esophagus and intestine in two carnivorous and phytoplankton feeder fish of Persian Gulf. Journal of Animal Environment, 10(4):381-388.
15. Hassaan, M.S., Goda, M.A.S., Kumar, V. 2017. Evaluation of the nutritive value of fermented deoiled Physic nut, Jatropha curcas seed meal for Nile tilapia, Oreochromis niloticus fingerlings. Aquaculture Nutrition, 23(3):571-584.
16. Hill, J.C., Alam, M.S., Watanabe, W.O., Carroll, P.M., Seaton, P.J., Bourdelais, A.J. 2019. Replacement of menhaden fish meal by poultry by‐product meal in the diet of juvenile red porgy. North American Journal of Aquaculture, 81(1):81-93.
17. Kabir, K..A., Verdegem, M.C.J., Verreth, J.A.J., Phillips, M.J., Schrama, J.W. 2019. Effect of dietary protein to energy ratio, stocking density and feeding level on performance of Nile tilapia in pond aquaculture. Aquaculture, 511:634200.
18. Khodabakhshian, M., Shirali, S., Abdi, R. 2022. Microscopic survey of Balbiani bodies in Yellowfin seabream (Acanthopagrus latus), Abu Mullet (Planiliza abu), Common carp (Cyprinus carpio) and Benni (Barbus sharpeyi). Journal of Animal Research, 34(4):375-389.
19. Li, Y., Kortner, T.M., Chikwati, E.M., Belghit, I., Lock, E.J., Krogdahl, A. 2020. Total replacement of fish meal with black soldier fly (Hermetia illucens) larvae meal does not compromise the gut health of Atlantic salmon (Salmo salar). Aquaculture, 520:734967.
20. Moallem, Z., Abdi, R., Movahedinia, A., Shirali, S., Salati, A.P. 2015. Gonad histology and gonadosomatic index variations during gonadal development of wild female Tenualosa ilisha. Journal Persian Gulf, 6(19):53-58.
21. Mohamed, M., Abdi, R., Ronagh, M.T., Salari-Aliabadi, M.A., Basir, Z. 2021. Comparative histomorphology of epidermis of head and caudal peduncle in Otolithes ruber, Huso huso and Pangasius hypophthalmus fish. Iranian Journal Aquatic Animal Health, 7(1):10-20.
22. Mohamed, M., Abdi, R., Ronagh, M.T., Salari- Aliabadi, MA., Basir, Z. 2020. Comparative histomorphometry of dorsal, ventral and lateral skin in macroscopy, microscopy and free scale fish. Iranian Veterinary Journal, 16(2):47-53.
23. Moradkhani, A., Abdi, R., Salari-Aliabadi, M.A., Nabavi, S., Basir, Z. 2020. Quantification and description of gut-associated lymphoid tissue in, shabbout, Arabibarbus grypus (actinopterygii: cypriniformes: cyprinidae), in warm and cold season. Acta Ichthyology et Piscatoria, 50(4):423-432. [In Persian]
24. Nochalabadi, A., Morovvati, H., Abdi, R. 2023. Histomorphometry of Liver and some Blood Factors of Nile Tilapia, Oreochromis niloticus Exposed to Different Concentrations of Ammonia. Pollution, 9(3): 1225-1235.
25. Nochalabadi, A., Morovvati, H., Abdi, R. 2023. The Effect of different concentrations of ammonia on histomorphometry of kidney and some blood factors of Nile tilapia, Oreochromis niloticus. Iranian Veterinary Journal, 19(3):64-71.
26. Pourkhadje, M., Abdi R., Zolgharnein, H., Hoseinzade, Sahafi, H., Morovvati, H. 2014. Effects of different salinity on number and area of chloride cells in gill of juvenile grouper (Epinephelus coioides). Iranian Journal of Fisherise Science, 23(2):1-10.
27. Roshanfekr, K., Abdi, R., Salari- Aliabadi, MA., Basir, Z. 2017. The impact of spent mushroom compost and fertilizer on esophagus histological indices of some cultured warm water species. Journal of Animal Biology, 10(1):23-33.
28. Roshanfekr, K., Abdi, R., Salari-Aliabadi, M.A., Basir, Z. 2018. The impact of spent mushroom compost and fertilizer on changes of intestinal tissue of cultured warm water species. Journal of Animal Physiology Development, 4(32):11-25.
29. Wardani, WW., Alimuddin, A., Zairin, M., Setiawati, M., Nuryati, S., Suprayudi, MA., 2020. Evaluation of cysteamine supplementation in red tilapia (Oreochromis sp.) diet: Serum insulin and somatostatin, IGF-1 and GLUT4 genes expression, growth performance, and robustness against stress. Aquaculture, 528:735514.
30. Younis, EM., Abdel-Warith, AA., AL-Asgan, NA. 2012. Hematological and enzymatic responses of Nile tilapia, Oreochromis niloticus, during short and long term sublethal exposure to zinc. African Journal of Biotechnology, 11:4442-4446.

نص كامل:



        زیست­شناسی جانوري، سال هفدهم، شماره دوم، زمستان 1403، صفحات 114-101، امل مشعشعی و همکاران

 

 

Histomorphology of Kidney and Hematological Indices of Nile tilapia, Oreochromis niloticus on Replacement of Blood Powder Instead of Fish Meal in the Diet

 

Amal Moshashai1, Rahim Abdi*1, Rahim Peyghan2 

 

1- Department of Marine Biology, Faculty of Marine Science and Oceanography, Khorramshahr University of Marine Science and Technology, Khorramshahr, Iran

2- Department of Clinical Sciences and Excellence Center of Warm Water Fish Health and Diseases, Faculty of Veterinary Medicine, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

*Corresponding author: [e-mail]

Received: 24 November 2024 Accepted: 10 February 2025

DOI: 10.60833/ascij.2025.1191475

 

Abstract

The present study aimed to investigate the effect of replacing blood powder with fish powder on the histomorphology of kidney tissue and some blood indices of Nile tilapia. After preparation, the fish were fed with designed diets for 8 weeks, including control, 25, 50, 75, and 100% blood powder. After this period, the fish were anesthetized and blood was collected from the caudal peduncle with a heparin syringe. While opening the abdominal cavity, five-millimeter samples were taken from the kidney. After placing in a 10% buffered formalin fixative solution and undergoing dehydration with alcohol, clarification with xylene, and paraffin blocking, sections were made to a thickness of 4-6 microns with a microtome. They were then stained with hematoxylin-eosin and studied with a light microscope. Results showed that in the group receiving blood powder, numerous complications such as hyaline accumulation, epithelial rupture, Bowman's capsule dilation, hyperemia, increased melanomacrophage centers, and glomerular necrosis and tubules were observed. As the percentage of blood powder in the diet increased, so did the severity of the lesions. With increasing the replacement of blood powder instead of fish powder in the diet, the number of red blood cells, the percentage of hematocrit, and the amount of hemoglobin show a decreasing trend. The number of lymphocytes, monocytes, and neutrophils increased with increasing levels of blood powder. There was a significant difference between treatments, especially at high levels (p < 0.05). According to the results of this study, blood powder can be tolerated and replaced up to 75% of the diet for this species.

 

Keywords: Histomorphology, Kidney, Blood powder, Blood Powder, Nile tilapia.

 

 

 

 

 

 

بررسی هیستومورفولوژی کلیه و برخی شاخص­های خون­شناسی تیلاپیای نیل (Oreochromis niloticus) طی جایگزینی پودر خون بجاي پودر ماهی در جیره غذایی

امل مشعشعی۱، رحيم عبدي۱*، رحیم پیغان2 

۱- گروه زیست شناسی دريا، دانشكده علوم دريايي و اقیانوسی، دانشگاه علوم و فنون دريايي خرمشهر، خرمشهر، ایران

2- گروه علوم درمانگاهی و قطب علمی بهداشت ماهیان گرمابی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران 

 *مسئول مکاتبات:[e-mail] 

 تاریخ دریافت: 04/09/1403  تاریخ پذیرش: 22/11/1403

DOI: 10.60833/ascij.2025.1191475

چکیده

مطالعه حاضر با هدف تأثیر جایگزینی پودر خون به­جاي پودر ماهی بر هیستومورفولوژی بافت کلیه و برخی شاخص­های خونی تیلاپیای نیل صورت گرفت. ماهیان تیلاپیا پس از آماده­سازی به مدت ۸ هفته با جیره‌های طراحی شده شامل کنترل، 25، 50، 75 و100 درصد پودر خون تغذیه شدند. پس از این مدت ماهیان بیهوش شده و خون­گیری از ساقه دمی با سرنگ هپارینه انجام شد. ضمن باز کردن محوطه شکمی نمونه‌های به ابعاد پنج میلی­متر از کلیه برداشت شد. پس از قرار دادن در محلول ثبوتی فرمالین بافر ۱۰ درصد و پس از طی مراحل آبگیری با الکل، شفاف­سازی با گزیلول، بلوک‌گیری با پارافین، برش­گیری به ضخامت 6-4 میکرون با میکروتوم انجام گرفت. در ادامه ضمن رنگ‌آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین، مطالعه با میکروسکوپ نوری انجام گرفت. نتایج نشان داد که در گروه دریافت کننده پودر خون تغییرات متعددی مانند تجمع هیالن، کنده شدن اپیتلیوم، اتساع کپسول بومن، پرخونی، افزایش مراکز ملانوماکروفاژ و نکروز گلومرول و توبول­ها مشاهده گردید که هرچه بر مقدار درصد پودر خون جیره افزوده شده بر شدت ضایعات وارده نیز افزوده گردید. با افزایش میزان جایگزینی پودرخون بجاي پودرماهی در جیره تعداد گلبول­های قرمز، درصد هماتوکریت، میزان هموگلوبین خون روند کاهشی و تعداد لنفوسیت­ها، مونوسیت و نوتروفیل­ها با افزایش سطح پودر خون روند افزایشی نشان دادند و بین تیمارها بویژه در سطوح بالا اختلاف معنی­دار مشاهده شد (۰۵/۰p <). بنابر نتایج این تحقیق، پودر خون در جیره غذایی گونه مورد نظر تا حدود 75 درصد قابل تحمل و جایگزینی در جیره می­باشد.

کلمات کلیدی: هیستومورفولوژی، کلیه، پودر خون، خون­شناسی، تیلاپیای نیل.

مقدمه

 

ماهی تیلاپیا از اعضای خانواده سیکلید و از راسته سوف­ماهیان بوده که داری بدنی مستطیلی­شکل با فلس‌های ریز می­باشد. بیشتر تیلاپیاهایی که در آبزی­پروری پرورش داده می‌شوند از جنس اورئوکرومیس می‌باشند (2، 5). به طور معمول تیلاپیا در برابر شوری زیاد، درجه­ی حرارت بالای آب، اکسیژن محلول پایین و غلضت­های بالای آمونیاک نسبت به بیشتر ماهیان پرورشی آب شیرین قدرت تحمل بیشتری دارد (29). امروزه تیلاپیا به عنوان گونه­ای بومی در بیشر ملیت­های آسیا شناخته می‌شود. مهمترین شاخص پرورش این ماهیان رشد سریع، مقاومت بالا در برابر طیف وسیعی از شرایط زیست­محیطی، مقاومت نسبت به بیماری­ها، تحمل بالا در برابر کیفیت پایین آب، قدرت تولیدمثل بالا و دوره کوتاه تولیدمثلی در اسارت، تغذیه از مواد غذایی کم ارزش، دسترسی آسان به منابع غذایی و امکان استفاده از غذای مصنوعی پس از جذب کیسه زرده می‌باشد بطوری که در حال حاضر پرورش تیلاپیا در جهان پس از کپورماهیان در درجه­ی دوم اهمیت قرار دارد (3، 4). صنعت آبزی­پروری در حال حاضر به سرعت در جهان در حال توسعه مي­باشد، از اين رو به منظور افزایش تولید آبزیان به صورت موفقیت­آمیز نیاز به یک برنامه مدیریتی خوب می‌باشد. از مهمترین مسائل در پرورش آبزیان به صورت مصنوعی توجه به امر تغذیه می‌باشد به طوری که در آبزی پروری بیش از نیمی از هزینه­های جاری یک مزرعه پرورشی ماهی به این امر اختصاص داده می‌شود. شیوع بیماری­ها در ماهیان معمولا زمانی اتفاق می­افتد که در اثر تغییر فاکتورهای مثل تغذیه تحت استرس قرار می­گیرند (7، 9). مقدار زیادی از فراورده­های غنی از پروتئین از صنایع فرآوری مانند پوست، استخوان و خون حاصل از کشتارگاه بازیابی و استفاده از آنها به عنوان عناصر کاربردی در سیستم­های غذایی یک جاگزین بسیار هیجان­انگیز و امیدوارکننده است با توسعه فناوری­های آنزیمی برای بازیابی و اصلاح پروتئین تولید طیف گسترده­ای از مواد غذایی و محصولات صنعتی از دورریز صنایع جانبی امکان پذیر خواهد بود. پودر خون ارزانترین فرآورده به دست آمده از ضایعات حیوانی به شمار آمده که به دلیل دارا بودن پروتئین بالاو قابلیت هضم مناسب به طور گسترده­ای در جیره آبزیان به کار می رود (6). در آبزیان اندام­های مختلفی از جمله کلیه در تنظیم اسمزی و تعادل آب و الکترولیت­ها دخالت دارند. مطالعات مختلف نشان داد که با توجه به شرایط تکاملی و زیستی ماهیان در ساختار کلیه تغییراتی از نظر بافتی و فیزیولوزیکی به وجود آمده است. بررسی بافت­شناسی و تعیین ساختارهای پایه کلیه ماهیان دارای اهمیت فراوانی در مطالعات تشخیص آسیب­شناسی و پیشگیری از بیماری­های مختلف داشته باشد. لذا آگاهی از ساختمان بافت­شناسی کلیه در ماهیان قبل از بررسی ضایعات پاتولوژیک و بیماری­ها ضروری است، تا از این طریق تغییرات ایجاد شده در بافت­ها را مورد ارزیابی قرار داد. همچنین شناخت ساختار اندام­های موجودات در شرایطی مانند دریافت تغذیه جدید می‌تواند درک بهتری از سازش­ها با شرایط اکولوژیک مختلف فراهم نماید (8). 

یکی از حیاتی­ترین بخش­های بدن جانداران، خون می‌باشد، لذا آگاهی از وضعیت خونی ماهیان و بخصوص شناخت اثر محیط­های جدید پرورشی بر شاخص­های خونی می‌تواند ما را در پیشبرد اهدافی همانند حفظ، تکثیر، نگهداری و پرورش این ماهیان یاری نماید. خون به عنوان یک بافت سیال و دسترسی آسان، یکی از مهمترین مایعات بیولوژیک بدن بوده که تحت تأثير حالات مختلف فیزیولوژیک و پائولوژیک ترکیبات آن دستخوش نوسان و تغییر می‌گردد. ویژگی­های خون­شناسی ماهیان یکی از مهم­ترین شواهد مراحل فیزیولوژیک آنها و منعکس کننده ارتباط خصوصیات اکوسیستم آبی و سلامتی آنها می‌باشد. به همین دلیل آگاهی از دامنه طبیعی پارامترهای خونی یک ماهی می‌تواند به عنوان شاخص زیستی مورد استفاده قرار گیرد (10).

بنابراین با توجه به قیمت مناسب، سهل­الوصول بودن و دارا بودن پروتیین پودر خون نسبت به پودر ماهی مطالعه اخیر به منظور بررسی مقدماتی امکان جایگزینی آن بجای پودر ماهی در جیره غذایی و تاثیر آن بر بافت­شناسی کلیه و برخی فاکتورهای خونی تیلاپیای نیل به مرحله اجرا درآمده است.

مواد و روش­ها

برای انجام این تحقیق پس از انتقال ماهی­های تیلاپیا به آکواریوم های 100 لیتری از قبل ضدعفونی شده موجود در بخش بهداشت و بیماری­های آبزیان جهت هوادهی و تامین اکسیژن در هر یک از آکواریوم­ها دو عدد سنگ هوا که به منبع هواده متصل بود، نصب گردید و تنها در هنگام غذادهی، هوادهی موقتاً قطع و سپس مجدداً برقرار می­شد. آب مورد نیاز از آب لوله کشی شهری که قبلا با قرار دادان در مخزن کلرزدایی شده بود استفاده گردید و به مدت دو هفته سازگاری انجام پذیرفت (12 و 22). پس از این مدت ۱۵۰قطعه ماهی با وزن حدود 5/0±30 گرم بطور تصادفی به 5 گروه با سه تکرار شامل گروه شاهد دریافت کننده جیره تجاری فاقد پودر خون، گروه A دریافت‌کننده جیره تجاری حاوی ۲۵ درصد پودر خون، گروه B دریافت‌کننده جیره تجاری حاوی ۵۰ درصد پودر خون، گروه C دریافت‌کننده جیره تجاری حاوی ۷۵ درصد پودر خون، گروه D دریافت‌کننده جیره تجاری حاوی ۱۰۰ درصد پودر خون با پروتئین پایه ۴۰ درصد در تمامی گروه­ها به مدت ۸ هفته دسته بندی شدند. برای آماده سازی جیره مورد نیاز و به منظور بالا بردن قابلیت هضم در ابتدا به خوبی با یک دیگر مخلوط شده و ترکیب حاصل با اقلام با ذرات درشت­تر یعنی پودر ماهي و پودر خون با درصدهای ذکر شده ترکیب شدند. در پایان به مخلوط حاصل مقدار مساوی آب و سپس کمی روغن سويا اضافه شد تا اینکه یک مخلوط خمیری همگن به دست آید. سپس خمير حاصل بوسيله چرخ گوشت به پلت تبدیل شد. پس از خشک شدن رشته­های چرخ شده روی سینی به مدت ۲۴ ساعت در معرض جريان هوا قرارداده شدند تا رطوبت موجود در آنها به كمتراز۱۰درصد برسد. سپس این رشته­ها خرد و شکسته شده و جیره متناسب با سايز دهان ماهيان کمتر از ۲ میلی متر (مطابق استاندارد سازمان شیلات ایران) ساخته شد. پلت­های آماده شده تا زمان مصرف در كيسه­هاي پلاستيكي در دماي۲۰- درجه سانتي­گراد نگهداري شدند. باید در نظر داشته باشیم که تیمارهای غذایی برای گروه­های مختلف ازلحاظ میزان پروتئین و انرژی یکسان بودند. میانگین پروتئین خام ۵ ±۴۰ درصد و انرژی ۲± ۲۰ مگاژول که بر اساس نیازمندی ماهی تیلاپیا در محدوده وزنی حاضر اندازه­گیری شدند (13). در طول مدت آزمايش سنجش خصوصيات فيزيکو شيميايي آب از قبيل شوري، دما، pH  و اکسيژن محلول به ترتيب با استفاده از رفرکتومتر نوري Horiba U-10)، ژاپن)، ترمومتر ديجيتاليHoriba U-10) ، ژاپن)، دستگاه قابل‌حمل سنجش pH مدل ebro.PHT-3140 انجام شد (11). همچنين اکسيژن محلول با استفاده از دستگاه ديجيتال اندازه‌گيري اکسيژن مدل  TECPEL DO- 1609 بطور روزانه اندازه­گيري مي­شد. همچنین جهت اندازه­گیری فاکتورهای آمونیاک، نیتریت، نیترات و  سختی کل آب از دستگاه کالریمتر هک (مدل 89، شرکت هک، آمریکا) استفاده گردید. در طول مدت نگهداری و آزمایش، آب اکواریوم­ها به میزان 20 درصد حجم آکواریوم به صورت روزانه و پس از اتمام تغذيه جهت جلوگيري از افزايش آمونياک و متابوليت­هاي ديگر از ناحیه کف سیفون و تخلیه می‌گردید. غذا دهی ماهیان به میزان 3 درصد وزن بدن در دو نوبت صبح و عصر با غذای تهیه شده انجام می­گرفت (28). به منظور مطالعات بافتی نمونه‌هایی به ابعاد پنج میلی متر از بافت کلیه جدا و درون سبد‌های نمونه‌گیری قرار داده شد و بعد از نامگذاری در محلول ثبوتی فرمالین بافر ۱۰ درصد قرار گرفته و پس از 48 ساعت اقدام به تعویض فرمالین نمونه‌ها و جایگرینی آنها با الکل 70 درصد انجام شد (14). در ادامه جهت انجام پاساژ بافتی نمونه‌ها پس از ثبوت، طبق روش معمول بافتی آماده و پس از گذراندن مراحل پاساژ بافتی شامل آبگیری توسط الکل با درصدهای صعودی سپس شفاف سازی بوسیله محلول گزیلول وآغشتگی به پارافین در دمای 58-60 درجه سانتیگراد با استفاده از دستگاه پاساژ بافت (مدلRX-11B,Tissue Tekrotary, Japan) انجام و در نهایت نمونه‌ها برای انجام قالب­گیری آماده­سازی شدند). در نهایت برش‌­های با ضخامت ۶-۴ میکرون تهیه شده بوسیله میکروتوم مدل LEICA-RM2245 ساخت کشور آلمان، رنگ­آمیزی عمومی هماتوکسیلین-ائوزین که توسط میکروسکوپ نوری مجهز به لنز Dino-Lite و سیستم کامپیوتر مجهز به نرم افزار داینو کپچر بررسی و عکسبرداری بر روی آنها انجام گرفت (30).  برای اندازه­گيري فاکتورهای خونی پس از بيهوش نمودن ماهي­ها با قرار دادن آنها در محلول پودر گل میخک به میزان 75 میلی­گرم بر لیتر خونگيري به وسيله سرنگ و سرسوزن شماره ۲۱ از طريق وريد ساقه دمي به میزان ۲ سی­سی صورت گرفت. برای شمارش گلبول­های سفید از رقیق سازی 20 میکرولیتر خون در 4/0 میلی­لیتر محلول Lewis و بررسی نمونه روی لام نئوبار استفاده شد و سپس عدد به دست آمده در 50 ضرب شد تا تعداد گلبول­های سفید در هر میلی­متر مکعب خون تعیین شود. شمارش گلبول­های قرمز پس از رقیق­سازی نمونه خون به نسبت 1 به 200 در محلول Lewis، در مربع میانی لام نئوبار انجام و برای تعیین تعداد گلبول‌های قرمز در هر میلی متر مکعب خون عدد حاصله در 10000 ضرب شد. سنجش هموگلوبین از روش سیانومت هموگلوبین انجام گرفت، بدین­ترتیب که پس از حل کردن 20 میکرولیتر نمونه خون در 5 میلی­لیتر محلول درابکین و قرار دادن نمونه‌ها به مدت 10 دقیقه در تاریکی، قرائت شاخص جذب نوری در طول موج 540 نانومتر در دستگاه اسپکتروفوتومترUnico UV/Vis 2100)، آمریکا) و مقایسه شاخص جذب با منحنی استاندارد انجام گرفت (17). برای تعیین هماتوکریت از روش میکروهماتوکریت استفاده شد. لوله­های هماتوکریت حاوی خون به صورت متقارن در میکروسانتریفیوژ Nuve NF 048)، ترکیه) قرار داده شدند و پس از 5 دقیقه ساتریفیوژ با سرعت 14000 دور در دقیقه، اندازه گیری فاز جدا شده گلبول­های قرمز در لوله­های میکروهماتوکریت به وسیله خط کش مخصوص انجام و مقدار هماتوکریت بر حسب درصد تعیین شد. همچنین شاخص­های MCV، MCH، MCHC بر اساس داده­های حاصل از شمارش گلبول­های قرمز و سنجش هموگلوبین و هماتوکریت اندازه­گیری شدند (25). داده­های بدست آمده بر اساس میانگین ± خطای معیار از میانگین آماری گزارش گردیدند. همچنین برای آنالیز آماری داده­ها از نرم افزار SPSS ver. 21 استفاده شد. برای مقایسه از آزمون آنووای یک طرفه استفاده و گروه­ها بر اساس تغذیه­های متفاوت مورد مقایسه قرار گرفتند. در مواردی که تداخل بین تیماری وجود داشت جزئیات مقایسه درون­گروهی و بین گروهی ارائه و در مواردی که اختلاف آماری بین گروه­ها معنی دار بود از پس آزمون توکی برای مشخص نمودن اختلاف معنی دار بین تک تک گروه­ها استفاده شد. در تمامی موارد (۰۵/۰p <) به عنوان معنی­دار بودن در نظر گرفته شد (24).

نتایج 

نتایج ماکروسکوپی: نتایج حاصل از مطالعات ماکروسکوپی بر روی بافت کلیه تیلاپیای نیل در گروه کنترل نشان داد که كليه به رنگ قرمز تيره در مجاورت ستون فقرات و به صورت خارج صفاقي در بالاي كيسه شنا و در امتداد ستون فقرات از ناحيه سر تا انتهاي خلفي بدن كشيده شده و همانند ساير ماهيان استخواني حقيقي شامل راس و بدنه بوده است. در مطالعات میکروسکوپی مشخص گردید که این بافت در سطح خارجي توسط كپسول بسيار ظريفي از بافت همبند سست به همراه و يك رديف سلول مزوتليايي پوشيده شده بود.

نتایج میکروسکوپی: در اين مطالعه تاثیر غلظت­های مختلف جیره حاوی پودر خون بر قسمت هاي مهم بخش دفعي كليه مورد بررسي قرار گرفته است. بخش دفعي كليه  شامل نفرون­ها که شامل جسمك كليوي كه به شكل ساختارهاي كروي شكل در سراسر بافت كليه به صورت پراكنده مشاهده شدند. جسمك­ها از گلومرول و كپسول بومن تشكيل شده هر جسمك كليوي داراي دو قطب عروقي و ادراري مي­باشد كه در مقابل يك ديگر قرار داشتند. همچنین  مجاري جمع كننده ادرار که شامل لوله­هاي ادراري كه شامل بخش پروکسیمال، دیستال و لوله­هاي جمع­كننده ادراري مي باشند. در نتیجه در معرض قرار دادن ماهی­های تیلاپیا در معرض جیره حاوی درصدهای بالای پودر خون تغییرات بافتی شامل تجمع هیالن، کنده شدن اپیتلیوم، اتساع کپسول بومن، پرخونی، افزایش مراکز ملانوماکروفاژ و نکروز گلومرول و توبول­ها مشاهده گردید که هرچه بر مقدار درصد پودر خون جیره افزوده شده بر شدت ضایعات وارده نیز افزوده گردید (شکل­های 1 تا ۷،  جدول 1).

نتایج خون­شناسی: بر اساس نتایج جدول 2 میزان پودر خون جیره بر پارامترهای خون شناسی تیلاپیای نیل از جمله تعداد گلبول­های قرمز، تعداد گلبول­های سفید، درصد هماتوکریت، میزان هموگلوبین، لنفوسیت، نوتروفیل و اندیس­های خونی تاثیر معنی­دار داشته است. تعداد گلبول­های قرمز، درصد هماتوکریت، میزان هموگلوبین خون روند کاهشی و تعداد لنفوسیت­ها، مونوسیت و نوتروفیل­های تیلاپیای نیل با افزایش سطح پودر خون روند افزایشی نشان دادند. کمترین عدد مربوط به تیمار شاهد و بیشترین عدد مربوط به تیمار ۱۰۰ درصد دریافت کننده پودر خون بوده است.

 

 

 

شکل 1- میکروگراف بافت کلیه تیلاپیای نیل گروه کنترل (بزرگ­نمایی 40 و رنگ­آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین). گلومرول (G)، توبول دیستال (D)  و توبول پروگسیمال (P) 

Fig. 1. Histological micrograph of Nile tilapia kidneys of the control group (H&E, x40). Glomerulus (G), distal tubule (D), and proximal tubule (P).

 

شکل 2- میکروگراف بافتی مربوط به کلیه تیلاپیای نیل گروه ۱۰۰ درصد دریافت کننده پودر خون (بزرگ­نمایی 40 و رنگ­آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین). این تصویر تجمع ذرات هیالن (پیکان­ها) در بافت کلیه تیلاپیای نیل را نشان می­دهد.

Fig. 2. Histological micrograph of Nile tilapia kidney of the group receiving 100% blood powder (H&E, x40). This image shows the accumulation of hyaline particles (arrows) in the kidney tissue of Nile tilapia.

 

 

شکل 3- میکروگراف بافتی مربوط به کلیه تیلاپیای نیل ۱۰۰ درصد دریافت کننده پودر خون(بزرگ­نمایی 40 و رنگ­آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین). این تصویر افزایش مراکز ملانوماکروفاژ (پیکانها) در بافت کلیه تیلاپیای نیل را نشان می­دهد.

Fig. 3. Tissue micrograph of Nile tilapia kidney receiving 100% blood powder (H&E, x40). This image shows the increase of melanoma-macrophage centers (arrows) in the kidney tissue of Nile tilapia.

 

 

شکل 4- میکروگراف بافتی مربوط به کلیه تیلاپیای نیل ۱۰۰ درصد دریافت کننده پودر خون (بزرگ­نمایی 40 و رنگ­آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین). این تصویر پرخونی عروقی (پیکان) در بافت کلیه تیلاپیای نیل را نشان می­دهد.

Fig. 4. Tissue micrograph of Nile tilapia kidney receiving 100% blood powder (H&E, x40). This image shows the vascular hyperemia (arrow) in the kidney tissue of Nile tilapia.

 

 

شکل 5- میکروگراف بافتی مربوط به کلیه تیلاپیای نیل ۱۰۰ درصد دریافت کننده پودر خون (بزرگ­نمایی 40 و رنگ­آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین). این تصویر اتساع فضای ادراری (پیکان) در بافت کلیه تیلاپیای نیل را نشان می­دهد.

Fig. 5. Tissue micrograph of Nile tilapia kidney receiving 100% blood powder (H&E, x40). This image shows the expansion of the urinary space (arrow) in the kidney tissue of Nile tilapia.

 

 

شکل 6- میکروگراف بافتی مربوط به کلیه تیلاپیای نیل ۱۰۰ درصد دریافت کننده پودر خون  (بزرگ­نمایی 40 و رنگ­آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین). این تصویر کنده شدن اپیتلیوم (پیکان­ها) در بافت کلیه تیلاپیای نیل را نشان می­دهد.

Fig. 6. Tissue micrograph of Nile tilapia kidney receiving 100% blood powder (H&E, x40). This image shows the epithelium (arrows) in the kidney tissue of Nile tilapia.

 

 

شکل 7- میکروگراف بافتی مربوط به کلیه تیلاپیای نیل ۱۰۰ درصد دریافت­کننده پودر خون (بزرگ­نمایی 40 و رنگ­آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین). این تصویر نکروز توبول (پیکان­ها) در بافت کلیه تیلاپیای نیل را نشان می­دهد.

Fig. 7. Tissue micrograph of Nile tilapia kidney receiving 100% blood powder (H&E, x40). This image shows tubule necrosis (arrows) in the kidney tissue of Nile tilapia.

 

 

 

 

 

جدول 1- تغییرات بافتی تیلاپیای نیل به دنبال جایگزینی پودر خون به جاي پودر ماهی در جیره غذایی در تیمارهای مختلف در مدت ۸ هفته

Table 1. Tissue changes in Nile tilapia following replacement of blood meal in the diet in different treatments for 8 weeks

D	C	B	A	Control	Factor
+++	++	++	+	-	Aggregation of hyaline particles
+++	++	++	+	-	Melanomacrophage centers
+++	++	++	+	-	Hyperemia
++	+	-	-	-	Dilation of the urinary space
+++	++	+	-	-	Epithelial detachment
+++	++	+	-	-	Tubular necrosis

 

جدول 2- شاخص­های خونی تیلاپیای نیل به دنبال جایگزینی پودر خون به جاي پودر ماهی در جیره غذایی تیمار­ها در مدت ۸ هفته

Table 2. Blood indices of Nile tilapia following replacement of blood meal with fish meal in the diet in different treatments for 8 weeks

D	C	B	A	Control	Factor
b  0.27± 1.13	b 0.33 ± 1.76	a 0.53 ± 2.36	a 0.27 ± 2.63	a 0 .37 ± 2.94	RBC (×10 6 mm)
c 1.62 ±13.21	b 1.66 ± 12.85	b  1.51± 12.44	a 1.33 ± 11.82	a  1.57± 11.41	WBC (×10 3 mm)
b 1.38 ± 20.39	b  1.26± 21.11	a  1.37±22.46	a 1.47 ±23.33	a  1.31± 24.31	Hematocrit (%)
0.64 b ± 5.81	b 0.77 ± 6.51	a  0.66± 7.61	a  0.32±7.79	a  0.36±8.11	Hemoglobin (gr/dl)
b  24.11± 135.66	b  23.68± 131.63	b  23.14± 127.55	a 21.8 ± 121.44	a 28.12 ± 117.61	MCV (fl)
b 5.34 ±61.44	b 5.45 ± 60.39	a 4.66 ± 57.98	a 4.22 ± 57.44	a 3.35 ± 56.41	MCH (pg)
c 1.66 ±18.32	b  1.55± 19.15	b 1.86 ± 20.71	a 1.33 ± 22.19	a  1.36± 23.11	MCHC (gr)
c 3.21 ± 49.43	b  4.49± 53.56	b 4.71 ± 58.51	a 4.56 ± 61.34	4.41a  ± 64.54	Lymphocyte (%)
b 0.19 ± 4.18	b  0.27±3.33	a 0.63 ± 2.95	a 0.76 ±2.43	a  0.13± 1.15	Monocyte (%)
c 3.31 ±45.58	b 2.18 ± 36.22	1.37 a ± 31.24	a 1.73 ± 26.22	a  1.38± 21.28	Neutrophil (%)

حروف نامشابه در هر ردیف نشان از وجود اختلاف معنی­دار بین گروه­های مختلف در سطح ۰۵/۰p < می‌باشد.

Different letters in each row indicate significant differences between different groups at the p < 0.05 level.

بحث

 

ضایعات کشتارگاهی دام و طیور مثل پودر خون و پودر پر به عنوان منبع پروتئین حیوانی یک جایگزین کم­هزینه به جاي پودرماهی در جیره غذایی آبزیان به شمارآمده و از لحاظ ترکیبات اسیدهای آمینه و چرب بر پروتئین­هاي گیاهی برتري و علاوه­بر آن فاکتورهاي ضد تغذیه­اي منابع پروتئین گیاهی نیز در آنها وجود ندارد (1، 20). در اين مطالعه تاثیر غلظت­های مختلف جیره حاوی پودر خون بجای پودر ماهی بر قسمت هاي مهم بخش دفعي كليه و هماتولوژی ماهی تیلاپیای نیل مورد بررسي قرار گرفته است. کلیه، اندامی حیاتی است که نقش بسیار مهمی در تنظیم الکترولیت­ها و آب بدن و همچنین حفظ و نگهداری هموستاز بدن موجودات ایفا می­کند. نقش چند منظوره کلیه­ها در ماهی ترکیبی از عملکرد ریه­ها، کلیه­ها و روده در مهره­داران است که به­وسیله ساختارهای پیچیده منعکس می‌گردد. از نظر تنظیم مواد معدنی، نقش اصلی کلیه، در ماهیان آب شیرین دفع مقدار زیادی از آب اسمزی انباشته شده و حذف یون­های اضافی استخراج شده از غذا به ویژه کلسیم، سولفات و فسفات است (21). در نتیجه در معرض قرار دادن ماهی‌های تیلاپیا در معرض جیره حاوی درصدهای مختلف پودر خون تغییرات بافتی از جمله تجمع هیالن مشاهده شد. ایجاد دانه­های هیالن، به شکل گرانول­های ائوزینوفیلی بزرگ در درون سلول مشخص می‌شوند، این گرانول­ها ممکن است درون سلول به دلیل عدم جذب مجدد پروتئین­های پلاسمایی ایجاد شود که به آسیب جسمک­های کلیوی می­انجامد. اتساع کپسول بومن، نکروز گلومرول و توبول­ها از دیگر تغییرات مشاهده شده بود. تحلیل رفتن گلومرول­ها منتج به افزایش فضای بومن و در نتیجه اختلال در فرآیند فیلتراسیون و افزایش حجم ادرار دفعی در ماهی‌ها می‌گردد. ادامه یافتن آسیب­های سلول­های توبولی در نهایت می‌تواند به نکروز سلولی ختم شود. در مطالعه حاضر، افزایش قابل توجهی در تعداد تجمعات ملانوماکروفاژی در کلیه ماهیان مورد مطالعه مشاهده شد. پیش از این افزایش مراکز ملانوماکروفاژی کلیوی در گونه­هایی که در معرض سطوح بالای مواد شیمیایی قرار داشتند، گزارش شده بود (23 و 26). این مراکز ملانوماکروفاژی در به دام انداختن آنتی­ژن­ها و معرفی آنها به لنفوسیت­ها و جداسازی محصولات تجزیه سلولی عمل می­کنند. علاوه بر در مطالعه­ای بیان نمودند که افزایش تعداد مراکز ملانوماکروفاژی، منجر به افزایش فعالیت­های فاگوسیتوزی و کیموتاکسیک و به دنبال آن مهاجرت لوکوسیت­ها به درون بافت­ها و تراکم لوکوسیتی در آنها می‌شود. بنابراین افزایش مراکز ملانوماکروفاژی به عنوان شاخص استرس محیطی مورد توجه قرار گرفته است (15، 19). یکی دیگر از ضایعات مشاهده شده کنده شدن اپیتلیوم بافت کلیه بویژه در درصدهای بالای پودرخون بود. بافت اپیتلیوم از سلول‌های چندضلعی اجتماع یافته‌ای تشکیل شده‌است که پوشش سلولی سطوح داخلی کلیه را می‌پوشاند. این بافت در بالای بافت همبند قرار گرفته‌ و این دولایه توسط غشای پایه از هم جدا می‌شوند. از آنجایی که کلیه اندام دفاعی هم محسوب می‌شود و در سم زدایی و دفع آلاینده­ها همکاری دارد بنابراین تغییرات در اندازه و ساختار سلول­های اپیتلیوم و انسداد فضای لومن بازدارنده به عنوان یک این عملکرد در چنین مواردی می‌باشد. پرخونی نیز با تجمع گلبول­های قرمز به صورت منتشر در اطراف لوبول های ادراری از دیگر ضایعات مشاهده شده طی جایگزینی پودر خون به جای پودر ماهی در جیره غذایی ماهی تیلاپیا بوده که در بیشتر تحقیقات انجام گرفته بر روی گونه­های متعدد در معرض آلودگی و عناصر سنگین گزارش شده است. پرخونی بدلیل افزایش جریان خون بافتی در کلیه ماهیان دریافت گننده مقدار بالای پودر خون که این موضوع ناشی از افزایش جریان خون بدلیل واکنش طبیعی بدن یا در هنگام تحریک سیستم ایمنی در بدن ماهی گزارش گردید (27). بررسی­های خون شناسی یا هماتولوژی می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را جهت نظارت، کنترل و پایش سلامت ماهی در شرایط پرورشی قرار دهد. بر اساس نتایج مطالعه حاضر بین تیمارهای آزمایشی از نظر تعداد گلبول­های قرمز و سفید، هموگلوبین، هماتوکریت، شاخص­های MCV، MCH، MCHC، تعداد لنفوسیت­ها، مونوسیت­ها و نوتروفیل­ها در برخی گروه­ها تفاوت معنی­داری مشاهده گردید. کاهش میزان گلبول­های قرمز و کاهش همزمان هموگلوبین و هماتوکریت می‌تواند نشان­دهنده­ی کم­خونی ماهی در نتیجه مهار ساخت گلبول­های قرمز در اندام­های خون­ساز باشد (16). گلبول­های قرمز ماهی سلول­های هسته­دار هستند که برخلاف پستانداران حاوی اندامک­هایی در سیتوپلاسم خود می‌باشند. جدا از نقش شناخته شده آنها در تبادل گاز، اخیراً مجموعه­ای از نقش­های بیولوژیکی جدید برای گلبول‌های قرمز هسته­دار مرتبط با پاسخ ایمنی گزارش شده است. گلبول­های قرمز هسته­دار می‌توانند فاگوسیتوز و به عنوان سلول­های ارائه دهنده آنتی ژن عمل کنند. آنها می‌توانند به الگوهای مولکولی مرتبط با پاتوژن مختلف پاسخ داده، فعالیت لکوسیت را تعدیل کرده و فاکتورهای شبه سیتوکین را آزاد کنند (18). در این بررسی سطح هموگلوبین تا 25 درصد جایگزینی پودر خون نسبت به تیمارهای شاهد افزایش یافت اما با افزودن پودر خون به نسبت­های 50، 75 و100 درصد با کاهش روبه رو شد. وجود تفاوت معنی­دار در سطح هموگلوبین و درصد هماتوکریت در مطالعه حاضر بر ایجاد اختلال فیزیولوژیکی در اثر فرایند جایگزینی دلالت دارد. گلبول‌های سفید خون ماهی از مهم­ترین مکانیزم­های دفاعی سلولی بدن جانوران به شمار می­روند. انواع مختلف لکوسیت­های خونی شامل نوتروفیل، بازوفيل، ائوزینوفيل، منوسيت و لنفوسیت­ها می‌باشند. چهار گروه نخست در عمل فاگوسیتور و لنفوسیت­ها بیشتر در ایمنی اختصاصی سلولار نقش دارند. استرس باعث تغییر در تعداد و ترکیب گلبول­های سفید خون ماهی می‌شود (19). در این تحقیق میزان گلبول‌های سفید، منووسیت­ها، نوتروفیل­ها، MCV  ها و MCH ها با افزودن پودر خون نسبت به گروه شاهد افزایش یافتند اما میزان لنفوسیت  نسبت به گروه شاهد با کاهش رو به رو شد. معمولا استرس­های کوتاه مدت باعث افزایش تعداد گلبول­های سفید و درصد نوتروفیل­ها و کاهش درصد لنفوسیت­ها می‌شوند. این پاسخ باعث می‌شود که بدن در حالت ایمنی فعال قرار گرفته و از بروز عفونت­های ناشی از عوامل بیماریزای فرصت­طلب جلوگیری کند. بنابراین افزایش تعداد گلبول­های سفید می‌تواند در نتیجه یک واکنش محافظتی بدن در طول استرس باشد. همچنین افزایش میزان MCV  و MCH به عنوان نشانه­ای از بی­نظمی و اختلال در فعالیت اندام­های خون­ساز مانند طحال و کبد و بروز مسمومیت و کم خونی تلقی شود (30).

نتیجه­گیری 

نتایج این تحقیق نشان داد که با توجه به هزینه بالای پودر ماهی، به صرفه بودن و تهیه آسان پودر خون همچنین نتایج مطالعات خونی و میکروسکوپی استفاده از آن در جیره غذایی تا حدود 75 درصد جیره برای گونه مورد نظر قابل تحمل و قابل جایگزینی در ترکیب غذایی می‌باشد.

منابع

1.       Aanyu, M., Betancor, M.B., Monroig, O. 2020. The effects of combined phytogenics on growth and nutritional physiology of Nile tilapia (Oreochromis niloticus). Aquaculture, 519:734867.

2.       Abdelhamed, H., Ibrahim, I., Baumgartner, W., Lawrence, M.L., Karsi, A. 2017. Characterization of histopathological and ultrastructural changes in channel catfish experimentally infected with virulent Aeromonas hydrophila. Frontier Microbiology, 8:1519. 

3.       Adeniran, A., Adeyemo, O.K., Emikpe, B., Alarape, S. 2017. Organosomatic indices, haematological and histological assessment as biomarkers of health status in feral and cultured Clarias gariepinus. African Journal Biomedical Research, 20(2):189-194.

4.       Ahmad Mohamad,  S. 2009. Effect of different artificial on growth rate condition and histological structure of Nile tilapia (Oreochromus niloticus ). Research Journal of Fish Hydrobiology, 4(1):29- 34.

5.       Ahmed, S.A., Ibrahim, R.E., Farroh, K.Y., Moustafa, A.A., Al-Gabri, N. A., Alkafafy, M., Amer, S.A. 2021. Chitosan vitamin E nanocomposite ameliorates the growth, redox, and immune status of Nile tilapia (Oreochromis niloticus) reared under different stocking densities. Aquaculture, 541:736804.

6.       Ale, A., Bacchetta, C., Rossi, A.S., Galdoporpora, J., Desimone, M.F., Fernando, R., Cazenave, J. 2018. Nanosilver toxicity in gills of a neotropical fish: Metal accumulation, oxidative stress, histopathology and other physiological effects. Ecotoxicology Environment Safty, 148:976-984.

7.       Amerm, S.A., Ahmedm, S.A., Ibrahimm, R.E., Al-Gabrim, N.A., Osmanm, A., Sitohym, M. 2020. Impact of partial substitution of fish meal by methylated soy protein isolates on the nutritional, immunological, and health aspects of Nile tilapia, Oreochromis niloticus fingerlings. Aquaculture, 518:734871.

8.       Amiripour, L., Abdi, R., Movahedini,a A., Sahraian, MR. 2015. Study of liver and intestine tissue structure in orange spotted grouper (Epinephelus coioides) during larval development. Journal of Oceanography, 6(23):87-92.

9.       Basir, Z., Peyghan, R. 2016. The process of kidney gradual changes in, Tenualosa ilisha during migration from sea to the river. Journal of Persian Gulf, 7(26): 47-56.

10.       Basir, Z., Peyghan, R. 2021. The Effect of Replacement of Poultry by-Product with Fish Meal in the Diet of Nile Tilapia (Oreochromis niloticus) on their Intestine Histology. Journal of Veterinary Research, 76(4):467-475.

11.       Besson, M., Feeney, W.E., Moniz, I., Francois, L., Brooker, R.M., Holzer, G., Metian, M., Roux, N., Laudet, V., Lecchini, D. 2020. Anthropogenic stressors impact fish sensory development and survival via thyroid disruption. Nature Communications, 11:1-10. 

12.       Dastan, V., Abdi, R., Movahedinia, A., Salari-Aliabadi, M.A. 2017. Study of gill and kidney tissue changes in Tenualosa ilisha during migration from sea to the Karun and Bahmanshir rivers. Iranian Fisheries Science Journal, 25(4):53-62. 

13.       El-Naby, F.S.A., Naiel, MAE., Al-Sagheer, A.A., Negm, S.S. 2019. Dietary chitosan nanoparticles enhance the growth, production performance, and immunity in Oreochromis niloticus. Aquaculture, 501:82-89.

14.       Hasanzadeh, S., Abdi, R., Salari- Aliabadi, M.A. Movahedinia, A., Basir, Z. 2018. Comparative histomorphology of esophagus and intestine in two carnivorous and phytoplankton feeder fish of Persian Gulf. Journal of Animal Environment, 10(4):381-388.

15.       Hassaan, M.S., Goda, M.A.S., Kumar, V. 2017. Evaluation of the nutritive value of fermented deoiled Physic nut, Jatropha curcas seed meal for Nile tilapia, Oreochromis niloticus fingerlings. Aquaculture Nutrition, 23(3):571-584.

16.       Hill, J.C., Alam, M.S., Watanabe, W.O., Carroll, P.M., Seaton, P.J., Bourdelais, A.J. 2019. Replacement of menhaden fish meal by poultry by‐product meal in the diet of juvenile red porgy. North American Journal of Aquaculture, 81(1):81-93.

17.       Kabir, K..A., Verdegem, M.C.J., Verreth, J.A.J., Phillips, M.J., Schrama, J.W. 2019. Effect of dietary protein to energy ratio, stocking density and feeding level on performance of Nile tilapia in pond aquaculture. Aquaculture, 511:634200.

18.       Khodabakhshian, M., Shirali, S., Abdi, R. 2022. Microscopic survey of Balbiani bodies in Yellowfin seabream (Acanthopagrus latus), Abu Mullet (Planiliza abu), Common carp (Cyprinus carpio) and Benni (Barbus sharpeyi). Journal of Animal Research, 34(4):375-389. 

19.       Li, Y., Kortner, T.M., Chikwati, E.M., Belghit, I., Lock, E.J., Krogdahl, A. 2020. Total replacement of fish meal with black soldier fly (Hermetia illucens) larvae meal does not compromise the gut health of Atlantic salmon (Salmo salar). Aquaculture, 520:734967.

20.       Moallem, Z., Abdi, R., Movahedinia, A., Shirali, S., Salati, A.P. 2015. Gonad histology and gonadosomatic index variations during gonadal development of wild female Tenualosa ilisha. Journal Persian Gulf, 6(19):53-58. 

21.       Mohamed, M., Abdi, R., Ronagh, M.T., Salari-Aliabadi, M.A., Basir, Z. 2021. Comparative histomorphology of epidermis of head and caudal peduncle in Otolithes ruber, Huso huso and Pangasius hypophthalmus fish. Iranian Journal Aquatic Animal Health, 7(1):10-20.

22.       Mohamed, M., Abdi, R., Ronagh, M.T., Salari- Aliabadi, MA., Basir, Z. 2020. Comparative histomorphometry of dorsal, ventral and lateral skin in macroscopy, microscopy and free scale fish. Iranian Veterinary Journal, 16(2):47-53. 

23.       Moradkhani, A., Abdi, R., Salari-Aliabadi, M.A., Nabavi, S., Basir, Z. 2020. Quantification and description of gut-associated lymphoid tissue in, shabbout, Arabibarbus grypus (actinopterygii: cypriniformes: cyprinidae), in warm and cold season. Acta Ichthyology et Piscatoria, 50(4):423-432. [In Persian]

24.       Nochalabadi, A., Morovvati, H., Abdi, R. 2023. Histomorphometry of Liver and some Blood Factors of Nile Tilapia, Oreochromis niloticus Exposed to Different Concentrations of Ammonia. Pollution, 9(3):1225-1235.

25.       Nochalabadi, A., Morovvati, H., Abdi, R. 2023. The Effect of different concentrations of ammonia on histomorphometry of kidney and some blood factors of Nile tilapia, Oreochromis niloticus. Iranian Veterinary Journal, 19(3):64-71.

26.       Pourkhadje, M., Abdi R., Zolgharnein, H., Hoseinzade, Sahafi, H., Morovvati, H. 2014.  Effects of different salinity on number and area of chloride cells in gill of juvenile grouper (Epinephelus coioides). Iranian Journal of Fisherise Science, 23(2):1-10.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

27.       Roshanfekr, K., Abdi, R., Salari- Aliabadi, MA., Basir, Z. 2017. The impact of spent mushroom compost and fertilizer on esophagus histological indices of some cultured warm water species. Journal of Animal Biology, 10(1):23-33.

28.       Roshanfekr, K., Abdi, R., Salari-Aliabadi, M.A., Basir, Z. 2018. The impact of spent mushroom compost and fertilizer on changes of intestinal tissue of cultured warm water species. Journal of Animal Physiology Development, 4(32):11-25.

29.       Wardani, WW., Alimuddin, A., Zairin, M., Setiawati, M., Nuryati, S., Suprayudi, MA., 2020. Evaluation of cysteamine supplementation in red tilapia (Oreochromis sp.) diet: Serum insulin and somatostatin, IGF-1 and GLUT4 genes expression, growth performance, and robustness against stress. Aquaculture, 528:735514.

30.       Younis, EM., Abdel-Warith, AA., AL-Asgan, NA. 2012. Hematological and enzymatic responses of Nile tilapia, Oreochromis niloticus, during short and long term sublethal exposure to zinc. African Journal of Biotechnology, 11:4442-4446. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

102