بلاغت فردوسی و تأثیر آن بر ساختار و محتوای داستان زال و رودابه

الموضوعات :

ناهید غفاری ¹ , حسنعلی عباسپور اسفدن ² , محمد حاجی آبادی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد گرگان،دانشگاه آزاد اسلامی،گرگان،ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ،واحدگرگان،دانشگاه آزاد اسلامی،گرگان،ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران.

تاريخ الإرسال : 08 الأحد , جمادى الأولى, 1446 تاريخ التأكيد : 04 الإثنين , شعبان, 1446 تاريخ الإصدار : 03 السبت , محرم, 1447

الکلمات المفتاحية: فردوسی, شاهنامه, زال و رودابه, ساختار, بلاغت ,

ملخص المقالة :

شاهنامه ، با توجه به متن موجود، یک روایت داستانی و نیمه تاریخی است.بنابراین نمی توان آن را تاریخ واقعی قوم ایران دانست،بلکه باید بدان به چشم روایتی از تاریخ اساطیری ایران،نگریست. اما به هرحال این روایت داستانیِ بیرون آمده از دل تاریخ ، یک ساختار مشخص دارد.زیرا می توان برای آن آغاز، میانه و پایان در نظر گرفت.همین الگوی ساختاری در تمام داستان های شاهنامه به مثابۀ عناصری از آن ساختار بزرگ هم، مشاهده می گردد. بدین ترتیب داستان زال و رودابه هم ساختاری مشخص دارد.از آنجا که هر روایت در زبان محقق می گردد و بلاغت یکی از کارکردهای زبان است، می توان از تاثیر بلاغت فردوسی بر ساختار این داستان سخن گفت. بلاغت در زبان فردوسی دامنه یی  گسترده دارد و بی هیچ تردیدی بر شیوه ی بیان روایی داستان زال و رودابه تأثیری مستقیم می گذارد.موضوع مقاله ی حاضر بررسی اجمالی تأثیر بلاغت  بر روند روایت  زال و رودابه است. داده های این مقاله اسنادی است و با روش کتابخانه یی فراهم آمده و با بهره گیری از روش کیفی توصیف شده است. این بررسی حکایت از آن دارد که بلاغت فردوسی که از روایت شاهنامه جدایی ناپذیر است ،هم بر سیر روایت اثری تعیین کننده دارد و هم به محتوا و معنای آن عمیق و ژرفا می بخشد.

المصادر:

۱- امیر سالار، محمود، ۱۳۹۱، متون شرقی، شیوه‌های غربی، مترجم اکبر ایرانی، چاپ اول، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب .
۲-شفیعی کدکنی، محمدرضا، ۱۳۹۱، رستاخیز کلمات، چاپ اول، تهران، سخن.
۳-سجادی، ضیاءالدین، ۱۳۷۴، قضا و قدر در شاهنامه، در مجموعه مقالات کنگره جهانی بزرگداشت فردوسی، به کوشش غلامرضا ستوده، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران .
۴-مختاری، محمد، ۱۳۶۹، اسطوره زال، چاپ اول، تهران، انتشارات آگه.
۵-کویاجی، جهانگیر کوورجی، ۱۳۸۰، بنیادهای اسطوره و حماسه ایران، مترجم جلیل دوستخواه، چاپ دوم ،انتشارات آگاه .
۶-سرکاراتی، بهمن، ۱۳۷۸، سایه‌های شکار شده، چاپ اول، تهران، نشر قطره .
۷-کزازی، میرجلال‌الدین، ۱۳۷۲، رویا ،حماسه، راز، چاپ اول، تهران، نشر مرکز .
۸- وارنر ، رکس، ۱۳۸۷، دانشنامه اساطیر جهان، مترجم ابوالقاسم اسماعیل پور، چاپ سوم تهران: نشر اسطوره.
۹-مقدادی ،بهرام ، ۱۳۷۸، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، چاپ اول ، تهران، انتشارات فکر روز .
۱۰- سرامی ، قدمعلی، ۱۳۶۸، از رنگ گل تا رنج خار، چاپ اول ، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی .
۱۱-عبادیان، محمود،۱۳۶۱، فردوسی و سنت و نوآوری در حماسه‌سرایی، چاپ اول، الیگودرز، انتشارات گهر .
برتلمی، ژان، ۱۳۹۲، زیبایی‌شناسی، مترجم احمد سمی، چاپ اول، تهران.
12-حلبی، علی‌اصغر،۱۳۷۷، طنز و شوخ‌طبعی در ایران و جهان اسلام، چاپ اول، تهران، انتشارات بهبهانی.
13-پلارد، آرتور، ۱۳۷۸، طنز، مترجم سعید سعیدپور، چاپ اول، تهران، نشر مرکز .
14-شفیعی کدکنی، محمدرضا، ۱۳۸۷، صور خیال در شعر پارسی، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات آگاه .
15-جمالی، کامران، ۱۳۶۸، فردوسی و همر، چاپ اول، تهران، انتشارات اسپرک .
16-ایبرمز، مایر،هوارد و هرفم،جفری گلت،۱۳۸۷، فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، مترجم سعید سبزیان، چاپ اول، تهران، انتشارات رهنما.
17-ایلیاده، میر چا، ۱۳۷۵، اسطوره، رؤیا ، راز، مترجم رؤیای منجم، چاپ دوم، تهران انتشارات فکر روز.
18-اسلامی ندوشن ، محمدعلی، 1369، زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، چاپ پنجم، تهران، انتشارات دستان .
19-نظامی عروضی۱۳۴۳، چهارمقاله، به تصحیح محمد معین، چاپ هفتم، تهران، کتاب‌خانه ی ابن‌سینا .
20-ریاحی، محمدامین، ۱۳۷۶، فردوسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات طرح نو .
21- مکاریک ، ایرناریما، ۱۳۸۴، دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر، مترجمان مهران مهاجر و محمد نبوی، چاپ اول، تهران، انتشارات آگه.
22-اسکولز، رابرت، ۱۳۷۹، ساختارگرایی در ادبیات، مترجم فرزانه طاهری، چاپ اول، تهران، نشر آگه.
23-فردوسی، ابوالقاسم، ۱۳۸۴، شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ هفتم، تهران، نشر قطره .
24-نولد که ، تئودور، 1351، حماسه ملی ایران، مترجم بزرگ علوی، چاپ دوم، تهران، مرکز نشر سپهر .
25-جوانشیر،ف.م ۱۳۵۹، حماسه داد، چاپ اول، تهران، انتشارات گل .
26- غلامرضایی، محمد ، ۱۳۷۴، ننگ و نام در شاهنامه در مجموعه مقالات کنگره ی جهانی بزرگداشت فردوسی، به کوشش غلامرضا ستوده، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران .
27-کالر، جاناتان، ۱۳۸۲، نظریه ادبی، مترجم فرزانه طاهری، چاپ اول، تهران، نشر مرکز .
28-شفیعی کدکنی، محمدرضا ۱۳۶۸، موسیقی شعر، چاپ دوم، تهران، انتشارات آگاه.
29- سلدن، رامان، ۱۳۷۲، راهنمای نظریه ادبی معاصر، مترجم عباس مخبر، چاپ اول، تهران، طرح نو.
30-فروغی، محمدعلی،۱۳۱۷، سیر حکمت در اروپا، بی چاه، تهران، صفی علی‌شاه .
31-مدی، ارژنگ، ۱۳۷۱، عشق در ادب فارسی، چاپ اول ، تهران: انتشارات پژوهشگاه.
32-احمدی، بابک، ۱۳۷۴، حقیقت و زیبایی، چاپ اول، تهران، نشر مرکز.
33-هام، مگی و دیگران، ۱۳۸۲، فرهنگ نظریه‌های فمینیستی، مترجمان فیروزه مهاجر و دیگران، چاپ اول، تهران، نشر توسعه .
34-شهیدی مازندرانی، حسین، ۱۳۷۷، فرهنگ شاهنامه، چاپ اول، تهران، نشر بلخ.
35- گرین، ویلفرد و دیگران، مبانی نقد ادبی، مترجم فرزانه طاهری، چاپ اول، تهران، انتشارات نیلوفر.
36- صورتگر، لطفعلی، ۱۳۴۷، ادبیات توصیفی ایران، چاپ اول، تهران، کتاب‌خانه ی ابن‌سینا .
37-ایلیاده، میرچا، ۱۳۶۲، چشم اندازهای اسطوره،مترجم جلال ستاری، چاپ اول، توس .
۳8-ژان، شوالیه و گربران، آلن، ۱۳۸۵، فرهنگ نماد ها، مترجم سودابه فضایلی، چاپ اول، تهران، انتشارات جیحون.