نمودهای پوپولیسم در سیاحتنامة ابراهیم بیگ

الموضوعات : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

صلحیّه زورافکن ¹ ( گروه زبان و ادبیات فارسی واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران )
آرش مشفقی ² ( دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب )
حسین داداشی ³ ( گروه زبان و ادبیات فارسی. واحد بناب. دانشگاه آزاد اسلامی )

تاريخ الإرسال : 04 الأربعاء , شعبان, 1445 تاريخ التأكيد : 06 السبت , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 15 الأربعاء , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: پوپولیسم, ادبیّات پوپولیستی, مشروطه, زین العابدین مراغه ای, سیاحت نامه.,

ملخص المقالة :

انقلاب مشروطیّت ایران تحوّل عظیمی را در ادبیّات فارسی ایجاد نمود و باعث روی آوردن شاعران و نویسندگان این دوره به مفاهیم و مضامینی غیر از آنچه که در قدیم بوده است؛ گردید. دورة مشروطه، دورة بیداری ایرانیان بود. مردم ایران در دورة مشروطه کم کم با دنیای غرب آشنا شدند. نتیجة این بیداری نگاه تازه به جهان و جامعة خود بود. چند دهه قبل از انقلاب مشروطه یعنی در دهة 1870 جنبش اجتماعی پوپولیسم در میان روشنفکران روسیه پدید آمد و کم کم اندیشههای این جنبش به نقاط دیگر جهان منتشر شد. پوپولیسم روشی سیاسی است که از حقوق مردم عامّه در برابر گروه نخبه یا روشن فکر طرفداری نشان می دهد. ادیبان و اندیشمندان جهان از اندیشه‌های این جنبش در آثارشان بهره برده‌اند. شاعران و نویسندگان عصر مشروطه نیز، تحت تأثیر ادبای جهان، و با مشاهدۀ اوضاع نابسامان کشور، از آموزه‌های پوپولیسم استفاده کردند و سعی بر آگاهی مردم داشته و برای بهبـود اوضـاع جامعه تلاش می کردند. زین العابدین مراغهای از جمله نویسندگانی بود که با نگارش سیاحت¬نامة ابراهیم¬بیگ تعصّب خود را نسبت به ایران نشان داد و در بیداری جامعه گام مؤثری برداشت. در این جستار به روش توصیفی ـ تحلیلی جنبه¬های گوناگون تفکّرات پوپولیستی در سیاحت نامة ابراهیم بیگ مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که نویسنده اهداف پوپولیسم را به صورت مثبت و تأثیرگذار درجهت رفع مشکلات مردم و رسیدن به عدالت اجتماعی به کار برده است.

المصادر:

1- آشوری، داریوش، (1373)، دانش¬نامة سیاسی، چاپ شانزدهم، تهران، نشر مروارید.
2- آلیک، ملیکا، (1392)، «رمان به¬طرز سیاحت¬نامه»، نشریة سوره اندیشه، شماره 70، صص 249ـ250.
3- تاگارت، پل، (1385)، پوپولیسم، ترجمة حسن مرتضوی، نشر آشیان.
4- خلیلی، محسن، (1397)، «نشانگان فروپاشی دودمان قاجار از منظر سیاحت نامة ابراهیم بیگ»، جامعه شناسی تاریخی، دورة 10، شمارة 1، صص 81ـ100.
5- خوئینی، عصمت، تابستان (1390)، «تازه های اندیشه و زبان در کتاب سیاحت¬نامه»، فصل¬نامة تخصصی سبک¬شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، سال چهارم، شمارة دوّم، شمارة پیاپی 12، صص 141 ـ 156.
6- درویشی، هادی، و مؤمنی، سمیّه، بهار (1399)، «تأملی دربارة پدیدة پوپولیسم و انواع آن»، فصلنامة علمی ـ ترویجی جامعه فرهنگ و رسانه، شمارة 34، صص 69 ـ 85.
7- سلامی، فائزه،(1398)، «جامعه شناسی فرهنگی رمان سیاحت¬نامه ابراهیم¬بیگ»، انجمن ترویج زبان و ادب فارسی دانشگاه گیلان، صص 480 ـ 499.
8- رحیق اغصان، علی، (1384)، دانش¬نامه در علم سیاست، تهران، نشر فرهنگ صبا.
9- صدری افشار، غلامحسین و حکمی، نسرین و نسترن،(1384)، فرهنگ گزیدة فارسی، چاپ اوّل، تهران، نشر فرهنگ معاصر.
10- کسروی، احمد، (1344)، تاریخ مشروطة ایران، نشر امیرکبیر.
11- کشاورز، کریم، (1371)، هزار سال نثر پارسی، انتشارات انقلاب اسلامی.
12- لاکلائو، ارنستو و دیگران،(1388)، درستایش پوپولیسم، ترجمة احمد ایزدی و عباس ارض¬پیما، تهران، نشر رخداد نو.
13- مراغه¬ای، زین¬العابدین، (1357)، سیاحت¬نامة ابراهیم¬بیگ، با مقدمه و حواشی باقر مؤمنی، چاپ چهارم، چاپخانة نوبهار.
14- میرصادقی،جمال، (1382)، داستان¬نویس¬های معاصر ایران، تهران، نشر اشاره.
15- ناظمی، سهیلا، و آتش¬سودا، محمّدعلی، (1391)، «زبان سیاحت¬نامة مراغه¬ای»، فصلنامة رشد (آموزش زبان و ادب فارسی)، شمارة 2، صص 28 ـ 40.
16- هاوزر، آرنولد، (1361)، تاریخ اجتماعی هنر، ترجمة امید مؤید، چاپ اوّل، تهران، نشردنیای نور.