ویژگی‌های روان‌سنجی فرم کوتاه مقیاس منش اخلاقی نوجوانان
الموضوعات :
فرهاد خرمائی
1
,
فاطمه آزادی ده¬بیدی
2
,
سید مهدی پورسید
3
1 - بخش روان‌شناسی تربیتی، دانشکده¬ی علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
2 - گروه روان‌شناسی، مرکز آموزش عالی اقلید، اقلید، ایران
3 - گروه آموزش روان‌شناسی و مشاوره، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: اخلاق اسلامی, منش اخلاقی, صفت آداب‌گرایانه, صفت وظیفه‌گرا,
ملخص المقالة :
به دلیل نقش محوری اخلاق در تعلیم و تربیت نوجوانان، طی دهههای گذشته منش اخلاقی به طرز چشمگیری مورد توجه قرار گرفته است. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف بررسی شاخص‌های روان‌سنجی فرم کوتاه مقیاس منش اخلاقی نوجوانان انجام شد. فرم کوتاه مقیاس منش اخلاقی نوجوانان دارای شش مؤلفه (آداب‌گرایانه/گستاخانه، پارسایانه/انکارورزانه، وظیفه‌گرا/تساهل‌گرا، بخشش‌گرا/تقابل‌گرا، تبعیت‌گرا/طغیان‌گرا و وارستگی/دلبستگی) و همچنین 18 گویه است. این مقیاس با اقتباس از مقیاس منش اخلاقی بزرگسالان (خرمائی و قائمی، 1397) تهیه شده است. فرم بلند مقیاس منش اخلاقی با مطالعه مهم‌ترین منابع اخلاق اسلامی و همچنین مصاحبه با صاحب‌نظران و دانشجویان استخراج شده است. به منظور بررسی شاخص‌های روان‌سنجی فرم کوتاه مقیاس منش اخلاقی نوجوانان، تعداد 540 دانش‌آموز (256 پسر و 284 دختر) مقطع متوسطه اول و دوم شهر شیراز به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند و به مقیاس منش اخلاقی پاسخ دادند. به منظور تعیین روایی این ابزار از روش‌های تحلیل عامل تأییدی و روایی ملاکی استفاده شد. نتایج تحلیل عامل تأییدی ساختار 6 عاملی مقیاس منش اخلاقی نوجوانان را مورد تأیید قرار داد. نتایج روایی ملاکی نیز همبستگی نمره کل مقیاس منش اخلاقی ونمره زیر مقیاس‌های آن را با نمره کل مقیاس رفتارهای آسیب‌زای تحصیلی و زیر مقیاس‌های آن و همچنین نمره مقیاس رفتارهای مدنی تحصیلی تأیید کرد. همچنین، برای بررسی پایایی این مقیاس از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. ضریب آلفای کرونباخ برای تمام زیر مقیاس‌ها و نمره کل مناسب بود. بنابراین، مقیاس منش اخلاقی نوجوانان در فرهنگ ایرانی قابلیت کاربردی دارد و می‌تواند در پژوهش‌های مرتبط با روان‌شناسی و اخلاق نوجوانی مورد استفاده قرار گیرد.
آزادی ده¬بیدی، فاطمه. (1400). تبیین پیشایندها و پیامدهای اخلاقی تحول مثبت نوجوانی. رساله¬ی دکتری، دانشگاه شیراز.
آزادی ده¬بیدی، فاطمه و خرمائی، فرهاد (1401). تبیین رفتارهای اخلاقی تحصیلی: نقش صفات منشی و جو اخلاقی مدرسه. پژوهش¬های تربیتی، 11(45)، 183-202.
بارانی، حمید و خرمائی، فرهاد (1399). رابطه¬ی منش¬های اخلاقی با ابعاد بی¬صداقتی تحصیلی با توجه به نقش واسطه¬ای خودفریبی. مجله¬ی روان¬شناسی، 24(4)، 471-489.
خرمائی، فرهاد و ذبیحی، معصومه (1399). ارتباط بین حساسیت پردازش حسی و خودتنظیمی شناختی هیجانی با واسطه¬گری منش¬های اخلاقی. مجله اخلاق و تاریخ پزشکی ایران، 13، 154-142.
خرمائی، فرهاد و محمودنژاد، خاتون (1400). رابطه¬ی منش¬های اخلاقی با بی¬صداقتی تحصیلی دانشجویان: نقش واسطه¬گری عدم درگیری اخلاقی. اخلاق و تاریخ پزشکی ایران، 14، 60-73.
خرمائی، فرهاد و قائمی، مریم (1397). بررسی ویژگی¬های روان¬سنجی پرسشنامه¬ی منش‌های اخلاقی، دانشکده روان¬شناسی و علوم تربیتی دانشگاه شیراز.
دریانی¬زاده، نادیا (1401). رابطه¬ی صفات منشی و ادراک از محیط کلاس مجازی با قضاوت اخلاقی دانشجویان: نقش واسطه¬ای خطای شناختی. پایان¬نامه¬ی کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
دهقانی، شهلا و خرمائی، فرهاد (1400). رابطه¬ی منش‌های اخلاقی و پرخاشگری در دانشجویان: نقش واسطه‌ای هیجانات شرم و گناه. پژوهش¬های روان¬شناسی اجتماعی، 11(44)، 47-72.
دهقانی، زهرا. (1400). اثربخشی آموزش منش بر خردمندی، امید به تحصیل و رفتار جامعه¬پسند دانشجویان. پایان¬نامه¬ی کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
دهقانی، شهلا و خرمائی، فرهاد (1400). رابطه منش‌های اخلاقی و پرخاشگری در دانشجویان: نقش واسطه‌ای هیجانات شرم و گناه. پژوهش¬های روان¬شناسی اجتماعی، 11(44)، 72-47.
شریفی اردانی، علیرضا، خرمائی، فرهاد، فولادچنگ، محبوبه، و فضیلت¬پور، مسعود (1402). رابطه¬ی منش¬های اخلاقی والدین با مهارت‌های اجتماعی فرزندان: نقش واسطه¬ای سبک¬های والدین در برخورد با هیجانات منفی کودکان. دست¬آوردهای روان‌شناختی، 30(1)، 1،4، 375-394.
Ampuni, S., Kautsari, N., Maharani, M., Kuswardani, S., & Buwono, S. B. S. (2019). Academic dishonesty in Indonesian college students: An Investigation from a moral psychology perspective. Journal of Academic Ethics, 1- 23. https://doi.org/10.1007/ s10805-019-09352-2
Arthur, J., Kristjánsson, K., Harrison, T., Sanderse, W., and Wright, D. (2017) Teaching Character and Virtue in Schools. London: Routledge.
Azadi Dehbidi, F., Khormaei, F. (2023). The mediating role of school ethical climate in the relationship between character trait with academic destructive behaviors and academic citizenship behaviors. Educational Research, 45. 76-95.
Azadi Dehbidi, F. (2022). Explanation of moral antecedents and consequences of Positive youth development, Doctorah thesis of School of Education and Psychology of Shiraz University.
Barani, H., Khormaei, F. (2021). The relationship between moral characters and the academic dishonesty dimensions with mediating role of self- deception, Journaj Psychology, 24(4), 456-470.
Berkowitz, M. (2002). The science of character education. In W. Damon (Ed.), Bringing in a new era in character education (43-63). Stanford, CA: Hoover Institute Press.
Casali, N., Feraco, T., Ghisi, M., & Meneghetti, C. (2021). Associations between character strengths, psychological distress and self-efficacy during Covid-19 lockdown. Journal of Happiness Studies, 22, 2255-2274.
Cohen, T. R., & Morse, L. (2014). Moral character: What it is and what it does. In A. P. Brief Colby, A., & Damon, W. (1992). Some do care: Contemporary lives of moral commitment. New York: Free Press.
Dehghani, Sh., Khormaei, F. (2022). The relationship between moral characters and aggression among university students: The mediating role of shame and guilty emotions.Social Psychology Research, 11(44), 47-72.
Ding, W., Shao, Y., Sun, B., Xie, R., Li, W., & Wang, X. (2018). How can prosocial behavior be motivated? The different roles of moral judgment, moral elevation, and moral identity among the young Chinese. Frontiers in psychology, 9, 814-820.
Doryanizadeh, N. (2022). Relation of Character Traits and Perception of Virtual Classroom to Students’ Moral judgment: The Mediating Role of Cognitive Bias. Masters thesis of School of Education and Psychology of Shiraz University.
Fang, Y., Dong, Y., & Fang, L. (2019). Honesty‐humility and prosocial behavior: The mediating roles of perspective taking and guilt‐proneness. Scandinavian Journal of Psychology, 60, 386-393.
Funder, D. C., & Fast, L. A. (2010). Personality in social psychology. In S. T. Fiske, D. T. Gilbert, & G. Lindzey (Eds.), Handbook of social psychology (p. 668–697). John Wiley & Sons Inc.
Gau, Z., Li, W., Yang, Y., & Kou. (2021). Honesty-Humility and unethical behavior in adolescent: The mediating role of moral disengagement and the moderating role of system justification. Journal of Adolescence, 90, 11-22.
Huitt, W. (2000). Moral and character development. Educational Psychology Interactive. Valdosta, GA: Valdosta State University. Retrieved December 2002, from http://www.edpsycinteractive.org/topics/morchr/morchr.html
Kim, Y., Cohen, T.R. (2015). Moral character and workplace deviance: Recent research and current trends, Current Opinion in Psychology,6,134-138.
Kline, R. B. (2016). Principles and practices of structural equation modeling (4rd Eds.). New York: Guilford.
Khormaei, F., Mahmoudnejad, K. (2022). The relationship between moral characters and academic dishonesty in students: The mediating role of moral disengagement. Medical Ethics and History of Medicine, 14,61-72.
Khormaei, F., Zabihi, M. (2021). The relationship between sensory processing sensitivity and cognitive- emotional self-regulation mediated by moral characters. Medical Ethics and History of Medicine,13(1), 142-154..
Khormaei, F.,Ghaemi, M. (2019). Psychometric properties of moral character questionnaire. Departe ment of Educational and Psychology.
Kraut, R. (2001). Aristotle’s. In E. Zalta (Ed.), Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford, CA: The Metaphsics Research Lab, Stanford University. Retrieved April 2004, from http://plato.stanford.edu/entries/aristotle-ethics/
Koodamara, N. K., Prabhu, N., Suhan, M., & Narayanan, S. L. (2021). Big Five personality traits and ethical climate: A test of antecedents of unethical behaviour. Journal of Education for Business, 96(4), 243-251.
Lee, S.D., Kuncel, N. R. & Gau, J. (2020). Personality, attitude, and demographic correlates of academic dishonesty: A meta-analysis. Psychology Bulletin, 146(11), 1042-1058.
Lickona, T. (1991). Educating for character: How our schools can teach respect and responsibility. New York: Bantam.
Mahmoudnejad, K., Sheikholeslami, R. (2019). The mediating role of moral disengagement in the relationship between moral identity and academic counter productive.Studies in Learning & Instruction, 11,1,
Marcus, J., & Roy, J. (2017). In search of sustainable behaviour: The role of core values and personality traits. Journal of Business Ethics, 158(1), 63–79.
McGrath, R. E., & Wallace, N. (2019). Cross-validation of the VIA inventory of strengths: Revised and its short forms. Journal of Personality Assessment, 103, 120-131.
Meyers, L. S., Gamst, G., & Guarino, A. J. (2016). Applied multivariate research: Design and interpretation. Sage publications.
Narvaez, D. & Rest, J. (1995). The four components of acting morally. In W. Kurtines & J. Gewirtz (Eds.), Moral development: An introduction (385-400). Needham Heights, MA: Allyn & Bacon.
Park, N., & Peterson, C. (2006). Moral competence and character strengths among adolescents: The development and validation of the Values in Action Inventory of Strengths for Youth. Journal of Adolescence, 29, 6, 891–909.
Peterson, C., & Seligman, M.E.P. (2004). Character Strengths and Virtues: A Handbook and Classification. New York: Oxford University Press and Washington, DC: American Psychological Association.
Pritchard, I. (1988). Character education: Research prospects and problems. American Journal of Education, 96(4), 469-495.
Purpel, D., & Ryan, K. (Eds.). (1976). Moral education...It comes with the territory. Berkeley, CA: McCutchan.
Quinlan D, Swain N, Vella-Brodrick DA. Character strengths interventions: Building on what we know for improved outcomes. J Happiness Stud. 2011; 13(6): 1145-1163.
Simha, A., & Parboteeah, K. P. (2020). The big 5 personality traits and willingness to justify unethical behavior—a cross-national examination. Journal of Business Ethics, 167(3), 451-471.
Shoshani, A., & Russo-Netzer, P. (2017). Exploring and assessing meaning in life in elementary school children. Personality and Individual Differences, 104, 460-465. Doi: 10.1016/j.paid.2016.09014.
Sharifi Ardani, A., Khormaei, F., Fouladchang, M., Fazilatpoor, M. (2024). The relationship between parents moral character and children social skills: The mediating role of parents styles in coping with childerens negative emotions. Psychology Achievements,4,1, 375-394.
Smith, B. W., Ford, C. G., Erickson, K., & Guzman, A. (2021). The effects of a character strength focused positive psychology course on undergraduate happiness and well-being. Journal of Happiness Studies, 22, 343-362.
Sokolovska, V., Dinic, B. M., & Tomasevic, A. (2018). Aggressiveness in the HEXACO personality model. Psihologija,6, 1-20.
Wynne, E., & Walberg, H. (Eds.). (1984). Developing character: Transmitting knowledge. Posen, IL: ARL.
Zettler, I., Hilbig, B. E., & Heydasch, T. (2013). Two sides of one coin: Honesty– Humility and situational factors mutually shape social dilemma decision making. Journal of Research in Personality, 47(4), 286–295.
