واکاوی اصول معناپردازی در یادمان‌های شهدای شهر تهران

الموضوعات : معمار شهر

فاطمه بوجاری ¹ ( )
عبدالله ابراهیمی ² ( Department of Architecture, Sari Branch, Islamic Azad University, Sari, Iran )
مهدی حمزه نژاد ³ ( استادیار، گروه معماری، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران )
محمود تیموری ⁴ ( استاد یار، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران )

تاريخ الإرسال : 12 الخميس , محرم, 1446 تاريخ التأكيد : 05 الجمعة , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 18 السبت , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: معنا, معناپردازی, یادمان شهدا, شهر تهران.,

ملخص المقالة :

یادمان‌های شهدا یاد‌آور هویت و اقتدار ملی هستند و طراحان آن به باززنده‌سازی تاریخ و فرهنگ کشور و بزرگداشت یاد شهیدان می‌پردازند. این مفاهیم در وجوه ساختاری و فرمی یادمان‌ها، همراه با نشانه و معنا نمایان می‌گردد و عدم توجه، معناپردازی و ادراک معانی را برای مخاطب دشوار و کارکرد و هویت آثار را مختل می‌نماید. هدف پژوهش واکاوی اصول معناپردازی در آثار معماری و سوال پژوهش چیستی اصول معناپردازی در یادمان‌های شهدای شهر تهران است.نتایج از روش کیفی-کمی، جمع‌آوری داده‌ها به‌صورت کتابخانه‌ای-میدانی و با ابزار مصاحبه به‌دست‌آمده و جامعه آماری دو دسته 30نفره از خبرگان و سه یادمان با نمونه‌گیری غیراحتمالی و شیوه تحلیل، کدگذاری باز، محوری و گزینشی بوده و نتایج مصاحبه با ماتریس بی‌مقیاسی و فازی و رتبه‌بندی داده‌ها حاصل شده که نشان می‌دهد اصول معناپردازی در فرم و کارکرد این آثار هویدا و اعتقادات، باورها و ارزش‌های طراح از طریق فرم، مصالح، رنگ، تناسبات و ابعاد، نورپردازی و به طور کلی عناصر ساختاری و کالبدی متجلی می‌شود. این اصول شامل نماد، معانی صریح، بینامتنی و ضمنی و نیز نشانه‌های تداعی‌گرایانه و ادراکی است که در مواجهه با بنا به ادراکات و تفاسیر مخاطب منجر می‌گردد. مولفه‌های معناپردازی در سه دسته کالبدی، معنایی و عملکردی طبقه‌بندی گردیده که مولفه‌های کالبدی دارای بالاترین رتبه بوده و درمیان عوامل کالبدی، نقش تناسبات و توجه به عمودی بودن، برخورداری از فرم انتزاعی و کیفیت چندحسی و نوع قرارگیری در مکان حائز بیشترین اهمیت در معناپردازی به صورت ضمنی و عینی در مخاطب اثر معماری است.

المصادر:

احمدی، ا.، آزاد احمدی، م. (1402). بررسی تطبیقی معماری دوره پهلوی اول و دوم از منظر نشانه‌شناسی و معناشناسی (مطالعات موردی: موزه ایران باستان و موزه هنرهای معاصر). مجله هنر و متمدن شرق، 11(39)، 5-22.
اعتمادی‌پور، م. (1400). تحلیل معنا در معماری مسکن سنتی ایرانی با تاکید بر نقش نشانه‌ها (نمونه موردی: مسکن سنتی اقلیم گرم و خشک). فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، 9(33)، 95-108.
ایرجی، ج.، نوروزی برازجانی، و. (1399). معنا در معماری معاصر ایران؛ بعد از انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه پارس.
پروین، ح.، فرنوش، ف. (1395). یادمان شهدای گمنام: بررسی دو رویکرد منظرپردازی در ایران و عراق. فصلنامه منظر، (34)، 94-107.
ترکمن، ز.، انصاری، م.، کیانی، م. (1400). نقش مولفه معنا در تداعی آثار معماری به عنوان سمبل شهری از طریق آزمون معنایی (نمونه موردی: یادمان‌های معاصر ایران از پهلوی دوم تاکنون). فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 11(4)، 739-751.
حمه‌جانی، ی. (1397). معناکاوی در معماری از منظر نشانه‌شناسی فرهنگی (مطالعه موردی: ساختارهای معماری هورامان تخت کردستان ایران). پایان‌نامه دکتری منتشر نشده، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج.
خواجه سعید، ف.، بلیلان اصل، ل.، ستارزاده، د. (1400). گونه‌شناسی منظر یادمانی معاصر با رویکرد نشانه‌شناختی پیرس. نشریه منظر، 13(56)، 44-57.
دهخدا، ع. ا. (1339). لغت‌نامه دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رئیسی، م.، نقره‌کار، ع. (1397). معناشناسی در آثار معماری از منظر اسلامی. فصلنامه نقش جهان، 8(4)، 260-266.
رئیسی، م. (1395). از معنا تا معناپردازی در معماری اسلامی. تهران: انتشارات قطب علمی معماری اسلامی.
سخاوت‌دوست، ن.، البرزی، ف. (1396). تاملی بر فرآیند معناپردازی مجموعه تاریخی سعدالسلطنه قزوین و خوانش هویت کنونی آن از منظر پدیدارشناسی. فصلنامه باغ نظر، 15(59)، 29-42.
سعیدی، آ. (1401). معناپردازی در معماری. اندیشه معماری داخلی، 2(2)، 47-68.
شولتز، ک. ن. (1391). معنا در معماری غرب. ترجمه م. قیومی بیدهندی. تهران: فرهنگستان هنر.
صدری‌کیا، س.، بمانیان، م. ر.، پورمند، ح. ا. (1398). مطالعه تطبیقی کارکردهای تمثیل با رویکرد بیان معنا در معماری ایرانی. فصلنامه آرمان‌شهر، (29)، 81-98.
فردپور، س.، دولت‌آبادی، ف.، مهدوی‌نژاد، م. ج. (1401). معاصرسازی مفهوم اصالت معنایی در معماری نمای شهری تهران (مطالعه موردی: نماهای دوره پهلوی اول و دوم). هویت شهر، 16(50)، 5-16.
فرزین، ا.، براتی، ن. (1395). مردم‌پسندی در یادمان‌های شهید: ارزیابی موفقیت اجتماعی طرح‌های بنیاد شهید. فصلنامه منظر، (34)، 118-124.
فرضیان، م.، حجت، ع. (1392). تأملی بر مبانی نظری طراحی سه یادمان دفاع مقدس. صفه، 23(1)، 5.
طوفان، س.، معماری، ح.، ستارزاده، د.، فرامرزی، م. (1400). تأثیر مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده ابعاد ادراکی مخاطب بر کیفیت معنایی معماری یادمان‌های معاصر. دوفصلنامۀ اندیشۀ معماری، 6(12)، 17-39.
گلزار، م. ر.، خمسه‌عشری، ع. ا. (1395). منظر یادمانی جنگ: از واقع‌نمایی تا استعاره. فصلنامه منظر، (34)، 68-81.
مهدوی‌نژاد، م. ج.، بهرامی، م. (1393). نسبت یادمان‌گرایی و پایداری در معماری معاصر ایران (مطالعه موردی: مساجد معاصر). معماری و شهرسازی پایدار، 2(1)، 43-56.
El-Sharif, A. (2022). A Spatial-Semiotic Narrative of the Martyr's Memorial Site in Amman. International Journal of Linguistics, 14(2), 75-110.
El-Sharif, A. (2021). Idealising Martyrdom and Jordanian Militarism in the Martyr’s Memorial in Amman: A Social Semiotic Approach. Social Semiotics, 115-132. https://doi.org/10.1080/10350330.2021.1913012
Masoudi Asl, B., Farzin, A., & Barati, N. (2016). Public Preferences in Design of Martyrs' Memorials: Reviewing Social Success of Projects by Bonyad-e-Shahid Organization. Manzar, (34), 98-105.
Torres-Martínez, S. (2018). Constructions as Triads of Form, Function, and Agency: An Agentive Cognitive Construction Grammar Study of English Modals. Cognitive Semantics, 4(1), 1-38.
Sumartojo, S. (2016). Commemorative Atmospheres: Memorial Sites, Collective Events and the Experience of National Identity. Transactions of the Institute of British Geographers, 41(4), 541-553.