جستاری در خاستگاه‌های نوآوری تصویری غزل محمد سعید میرزایی
الموضوعات :فرین قره باغی 1 , برات محمدی 2 , سیف الدین آب برین 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
الکلمات المفتاحية: غزل نو, تصویر شعری, نوگرایی بلاغی, محمد سعید میرزایی.,
ملخص المقالة :
تصویر به همراه موسیقی، زبان و عاطفه و احساس از اصلیترین عناصر تشکیل‌دهندۀ شعر است. شعر، بدون تصویر قابل تصور نیست. شاعران ایرانی در ادوار گذشته پیرو برخی از سنت‌ها و قراردادهای نانوشته بودند که یکی از این سنت‌ها، تکرار تصاویر بود؛ غالب تصاویر شعری یک شاعر نه حاصل نگاه او و خلاقیتش، بلکه حاصل تقلید بود. غزل سنتی سرشار از تصاویر تکراری است، اما غزل معاصر با الهام از نوآوری‌های نیما و دیگر شاعران معاصر نوگرایی، بر تجربیات شخصی در تصویرسازی تأکید کردند و بر این اساس شاهد تحولی آشکار در تصویرآفرینی شاعرانه در غزل هستیم. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته، اشعار محمدسعید میرزایی -از غزلسرایان معاصر- انتخاب شده است؛ بدین دلیل که وی به شیوه‌های مختلف تجربه‌هایی در نوگرایی تصویری داشته است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که میرزایی از منابع و خاستگاه‌های مختلفی چون عناصر نوظهور، تکنولوژی و صنایع مدرن، زندگی شهری و اجزای آن، طبیعت و مانند آن در نوگرایی تصویری بهره گرفته است. تجارب فردی او و تأکید بر آن از مهم‌ترین علل نوگرایی تصویری این شاعر است. نگاه او به طبیعت نیز نگاهی بدیع و از زوایۀ دید شخصی اوست. همچنین، وی در خلق زیباییشناسی نو از معشوق متفاوت عمل می‌کند و تصاویری نو در این زمینه با دید فردی و تجارب شخصی می‌آفریند، به طوری که پیرو نگاه کلیشهای گذشتگان نمانده است.
آقاحسینی، حسین؛ همتیان، محبوبه (1394). نگاهی تحلیلی به علم بیان. تهران: سمت.
اسکلتن، رابین (1375). حکایت شعر. ترجمۀ مهرانگیز اوحدی. تهران: میترا.
باباچاهی، علی (1377). گزارههای منفرد. تهران: نارنج.
براهنی، رضا (1380). طلا در مس. تهران: زریاب.
پورنامداریان، تقی (1381). سفر در مه. تهران: نگاه.
حسنلی، کاووس (1383). گونه‌های نوآوری در شعر معاصر. تهران: ثالث.
حسن‌لي، كاووس (1385). نوآوری در غزل. فصلنامۀ تخصصی شعر. 14 (46)، 27-34.
دستغیب، عبدالعلی (1385). شاعر شکست. تهران: آمیتیس.
رستگار فسایي، منصور (1380). انواع شعر فارسي. شيراز: نوید شيراز.
ریچادرز، آ (1375). اصول نقد ادبی. ترجمۀ سعید حمیدیان. تهران: مرکز.
ريچاردز، آ (1388). اصول نقد ادبی. ترجمۀ سعید حمیدیان. تهران: علمی و فرهنگی.
سپهری، سهراب (1376). هشت کتاب. تهران: طهوری.
شفيعي كدكني، محمدرضا (1349). صور خیال در شعر پارسی. تهران: نیل.
شفيعي كدكني، محمدرضا (1376). آیینهای برای صداها. تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن.
شفيعي كدكني، محمدرضا (1380). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس (1373). معانی و بیان 2. تهران، دانشگاه پیام نور.
شهریار، محمد حسین (1387). دیوان شهریار. تهران: نگاه.
طوسي، نصیرالدین (1326). اساس الاقتباس. تصحيح مدرس رضوي. تهران: دانشگاه تهران.
صهبا، فروغ (1384). مبانی زیباییشناسی شعر. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. 22 (44)، 90-109.
عباس، احسان (1388). شعر و آیينه: تئوري شعر و مکاتب شعري. ترجمۀ سيدحسن حسيني. تهران: سروش.
فرشیدورد، خسرو (1373). دربارۀ ادبیات و نقد ادبی. تهران: امیرکبیر.
کروچه، بندتو (1344). کلیات زیباییشناسی. ترجمۀ فؤاد رحمانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
منزوی، حسین (1372). این ترک پارسی‌گوی. تهران: برگ.
منزوي، حسين (1387). حنجرة زخمی تغزل. تهران: آفرینش.
میرزایی، محمد سعید (1394). غزل هزارۀ دیگر: گزیدۀ غزل. تهران: شهرستان ادب.
ميرزايي، محمدسعيد (1395). فرجام: مجموعۀ غزل. تهران: چشمه.
یوشیج، نیما (1385). دربارۀ هنر شعر و شاعری. تهران: نگاه.
یوسفی، غلامحسین (1361). کاغذ زر. تهران: علمی.
Lewis, c. (1996). The Poetic Image. London: Jonathan.
