بررسی رابطه ی عوامل مخاطره آمیز مرتبط با خانواده با نگرش به مصرف مواد در دانش آموزان دوم متوسطه: نقش واسطه ای ویژگی شخصیتی روان رنجوری
الموضوعات :
هادی سارانی
1
,
حسنعلی ویسکرمی
2
,
عزت الله قدم پور
3
1 - دانشجوی دکترای روانشناسی تربیتی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.
2 - دانشیار روانشناسی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.
3 - اسناد روانشناسی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.
الکلمات المفتاحية: عوامل مرتبط با خانواده, دانش¬آموزان, روان رنجوری, نگرش به اعتیاد,
ملخص المقالة :
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر رابطهی عوامل خانواده (سازمان نایافتگی مذهبی، طبقه اقتصادی، تسهیلگری فرهنگ بومی و سبک فرزندپروری سهلگیر) با نگرش به مصرف مواد در دانشآموزان دوم متوسطه شهرستان خرمآباد با نقش واسطهای ویژگی شخصیت روانرنجوری انجام گرفت. روش پژوهش همبستگی از نوع تحلیل مسیر بود. جامعه پژوهش شامل همهی دانشآموزان دوم متوسطه شهرستان خرمآباد بود که در سال تحصیلی 1402 – 1401 مشغول به تحصیل بودند. با توجه به متغیرهای پژوهش و خرده مقیاسهای آنها 340 دانشآموز به عنوان نمونه انتخاب گردید. روش نمونه گیری طبقهای نسبی بود. همچنین، ابزار اندازهگیری شامل پرسشنامههای استاندارد باورهای دینی (1389)، پایگاه اجتماعی – اقتصادی قدرتنما (1993)، سبکهای فرزند پروری بامریند (2004)، شخصیت کاستا و مک کری (1992)، نگرش به اعتیاد نظری (1380) و پرسشنامه محقق ساخته باورهای فرهنگی بومی بود. در پایان نتایج نشان داد که بین مسیرهای مستقیم، سبک فرزندپروری سهلگیر (5.455t= و 0.000P-Value =)، تسهیلگری فرهنگ بومی (2.991t= و 0.003P-Value =)، سازمان نایافتگی مذهبی (3.792t= و 0.000P-Value =)، طبقه اقتصادی (2.614t= و 0.009P-Value =) و روانرنجوری (7.149t= و 0.000P-Value =) به نگرش به مصرف مواد رابطه معناداری وجود دارد. همچنین بین سبک فرزندپروری سهلگیر، تسهیلگری فرهنگ بومی، و سازمان نایافتگی مذهبی و روانرنجوری رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. همچنین تسهیلگری فرهنگ بومی به نگرش مصرف مواد (4.220t= و 0.000 P-Value =)، سازمان نایافتگی مذهبی (3.137t= و 0.002P-Value =) و سبک فرزندپروری سهلگیر (6.707t= و 0.000P-Value =) با نقش واسطهای روانرنجوری رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین شناسایی عوامل مخاطره آمیز و تقویت عوامل محافظت کننده مرتبط با خانواده میتواند، نفش پیشگیری از اعتیاد را میان دانشآموزان دوم متوسطه ایفا کند.
احدی، رضا؛ محمدی، شهرام؛ طغر انگار، حسن (1401). عوامل اجتماعی مؤثر بر اعتیاد مواد مخدر صنعتی (مطالعه موردی: شهر زنجان) ، پژوهشهای حقوقی، 21 (49)، 343 – 315.
اسماعیل بیگی ماهانی، منیره؛ اعیادی، نادر؛ نبی اللهی نجف آبادی، علی؛ رضایی، سامان (1398). قش سبک¬های ابراز هیجان و سبک¬های مقابله¬ی مذهبی در گرایش به اعتیاد دانشجویان، مجله پژوهش در دین و سلامت، 5(4)، 47-34.
بهامین، قباد؛ داوریفرد، فروزان و صادقی فرد، یاسمن زهرا (1397). نقش واسطه¬ای معنویت در سلامت روان و گرایش به مصرف مواد مخدر، مجله پژوهش در دین و سلامت، 4 (4)، 79- 69.
پارسیان، منیژه؛ هاشمیان، کیانوش؛ ابوالمعالی، خدیجه؛ میرهاشمی، مالک (1394). پیش¬بینی نگرش به مواد مخدر در نوجوانان بر اساس عوامل خطرساز تربیتی خانوادگی به منظور سلامت روانی نوجوانان در جامعه: طراحی مدلی برای پیشگیری از اعتیاد. مجله دانشگاه علوم پژشکی اردبیل، 15 (2)، 206- 198.
حجت، سید کاوه؛ آزادي، ابوالفضل؛ منادي زیارت، حدیثه؛ نوروزي خلیلی، مینا؛ حاتمی، سید اسماعیل؛ رضایی، مهدي (1394). اثربخشی شناخت درمانی گروهی عوارض تریاك در نگرش به اعتیاد نوجوانان داراي والد معتاد، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، 22 (4)، 358- 349.
حسینی المدنی، سید علی؛ کریمی، یوسف؛ بهرامی، هادی (1391). پیش بینی عضویت نوجوانان و جوانان در گروه های معتاد و غیرمعتاد بر اساس حمایت اجتماعی ادراک شده، سبک های دلبستگی، سبک های هویتی و صفات شخصیتی. نشریه دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 3، 45- 33.
زارعی، سلمان و کاظمی¬پور، احمد (1400). نقش تعدیل کننده سالم زیستی مذهبی و خود تمایزیافتگی در رابطه بین ملال روانشناختی با گرایش به اعتیاد در بین دانش¬آموزان پسر شهر نورآباد، دو ماهنامه فیض، 25 (1)، 776- 767.
رضایی، احمد؛ اسلامی، بهروز؛ مهدی پور خراسانی، ملیحه؛ (1392). نقش خانواده در گرایش جوانان به اعتیاد در شهرستان ورامین، نشریه جامعه شناسی مطالعه جوانان، 5 (15)، 50- 27.
سلطانی، لادن؛ زینالی، علی (1398). نقش شيوه¬هاي تربيتي، استعداد اعتياد والدين و مزاج فرزند در پيش¬بيني استعداد
اعتياد دانش¬آموزان نوجوان. فصلنامه اعتياد پژوهي سوء مصرف مواد، 13 (54)، 146- 127.
سهرابی، فرامرز؛ مام شریفی، پیمان؛ رافضی، زهره و اعظمی، یوسف (1397). پیش¬بینی آمادگی به اعتیاد بر اساس سلامت روان، حمایت اجتماعی و ابعاد شخصیتی روانرنجورخویی و توافق پذیری، نشریه رو¬ان پرستاری، 6 (6)، 66- 57.
شالچی، بهزاد؛ سهرابی، ظریفه؛ حاتم¬پور، شورش (1397). ارتباط كاركرد خانواده و موقعيت اجتماعي _ اقتصادي با آسيب پذيري نسبت به اعتياد: با نقش ميانجي هوش معنوی، مجله دانشگاه علوم پزشكي گيلان، 27 (108)، 34- 25.
شالچی، بهزاد؛ فریده، تنگستانی زاده؛ پرنیان خوی، مریم و یاقوتی آذری، شهرام (1396). رابطه هوش هیجانی، وضعیت اجتماعی – اقتصادی و آسیب¬پذیری نسبت به اعتیاد با نقش واسطه¬ای نیازهای بنیادین روانشناختی، فصلنامه اعتياد پژوهي سوءمصرف مواد، 11 (42)، 92- 71.
شوشتری رضوانی، مهدیه و آقا بابایی، ناصر (1399). رابطه دینداری و بنیانهای اخلاقی با گرایش به اعتیاد در دختران 15تا 18ساله شهر تهران، نشریه پژوهشکده علوم بهداشتی و جهاد دانشگاهی، 20 (1)، 125- 119.
صادقی، منصوره سادات؛ عصار، مریم؛ پیمان پاک، فایزه وابراهیمی، سید محسن ( 1393). نقش ابعاد اصلی شخصیت در نوع ارتباط با خدا. دو فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات اسلام و روانشناسی، 8 (15)، 126- 103.
صدیق سروستانی، رحمت¬اله؛ قادری، صلاح الدین (1388). هنجارهاي تسهيل كنندة مصرف مواد مخدر (ترياك و نظاير آن) در ميان خرده فرهنگ¬هاي قومي در ايران. فصلنامه دانش انتظامی، 10 (2)، 109- 82.
عراقیه، علیرضا؛ فتحی و اجارگاه، کورش؛ برزگر، نادر؛ مرادی، سعید (1390). توسعه سرمایه انسانی در آموزش عالی از طریق احترام به تنوع فرهنگی دانشجویان، نشریه مدیریت و برنامه ریرزی در نظام¬های آموزشی، 4 (7)، 99- 85.
فراهانی، محمد نقی، خانی¬پور، حمید (1397). تاثیر فرهنگ بر تجربه عواطف، استرس، صفات شخصیت و سلامت روان: یافته¬های حاصل از مطالعات بین فرهنگی. نشریه پژوهش در سلامت روانشناختی، 12(3)، 18- 1.
فراغتي، مریم؛ برجعلي، احمد؛ سهرابی، فرامرز؛ فرخی، نورعلی؛ اسکندری، حسین (1398). نقش معنویت و تنظیم شناختی هیجانی بر ترک اعتیاد با وضعیت تأهل و افزایش سن، مجله پزشکی رازی. 26 (5)، 36- 26.
فرزانه جاجرمی، حسن؛ ستوده اصل، نعمت؛ کسهاری، رضا؛ جهان، فائزه (1400). ارائه¬ی مدل علّی گرايش به رفتارهای پرخطر بر اساس نگرش مذهبی و سبک¬های فرزند پروری والدين با میانجیگری چشم انداز زمان، پژوهش-های روانشناسی اجتماعی، 42، 52- 32.
کهنسال نالکیاشری، سعیده؛ اسدی مجره، سامره؛ اکبری، بهمن (1401). ارائه مدل ساختاری رابطه سبک¬های فرزند پروری ادراک شده با رفتارهای پر خطراز راه میانجیگری تابآوری و تنظیم هیجان در نوجوانان، فصلنامه علمی پژوهشی روش¬ها و مدل¬ها و روانشناختی، 13(47)، 116- 101
مومبینی، محمد علی؛ حسین زاده، علی حسین؛ مومبینی، آزیتا (1398). بررسی عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر بر گرایش به مصرف مواد مخدر بر مبنای رویکرد کج رفتاری (مورد مطالعه: جوانان شهر اهواز)، فصلنامه توسعه اجتماعی، 13 (3)، 197- 228.
نیازی، محسن؛ صادقی ده چشمه، ستار؛ سجودی، عادل (1399). مدل ساختاري عوامل اجتماعي بزهكاري جوانان و نوجوانان، فصلنامة پژوهشهاي اطلاعاتي و جنايي، 15 (3)، 176- 157.
Abaspoorazar, Z., Farrokhi, N.A., Borj Al, A. (2015). Explaining the Relationship between Parenting Styles, Identity Styles and Spiritual Health in Adolescents, Natural And social sciencse, 4 (3), 450- 460.
Abu Raiya H, Pargament KI, Mahoney A, Stein C. (2015). A psychological measure of Islamic religiousness: Development and evidence for reliability and validity. The International Journal for the Psychology of Religion, 18(4):291-315.
Alderete, E., Gregorich, S. E., Monteban, M., Kaplan, C. P., Mejia, R., Livaudais-Toman, J., Pérez-Stable, E. J. (2016). Effect of appreciation for Indigenous cultures and exposure to racial insults on alcohol and drug use initiation among multiethnic Argentinean youth. Preventive Medicine, 58, 60- 68.
Ano, Gene. G., Vasconcelles, Erin B (2005). Religious coping and psychological adjustment to stress: a meta-analysis, Clin Psychol, 61(4), 461-80.
Baharudin MN, Mohamad M, Karim F. (2020). Drug-abuse inmates maqasid shariah
quality of lifw: a conceotual paper. Hum Soc Sci Rev. 8 (3):1285–94.
Betancourt JR (2006). Cultural competence and medical education: many names, many perspectives, one goal. Academic Medicine, 81(6): 499-501.
Blanco, C., Florez-Salamanca, L., Secades-Villa, R., Wang, S., and Hasin, D. S. (2018). Predictors of initiation of nicotine, alcohol, cannabis and cocaine use: results of the national epidemiologic survey on alcohol and related conditions (NESARC). Am. J. Addict. 27, 477–484.
Buja, A., Mortali, Ch., Mastrobattista, L., Minutillo, A., Pichini, S., Genetti, B., Vian, P & Et al (2019). Pathways connecting socioeconomic variables, substance abuse and gambling behaviour: a cross sectional study on a sample of Italian high- school students. BMJ Open, 9(11), e031737.
Chisom, H. Igunma., B, Ohaeri., Iyanuoluwa, & Babarimisa (2022). Risk Factors Associated with Substance Abuse among Adolescents, International Neuropsychiatric Disease Journal, 18 (1), 11-24.
Dennhardt, A. A., & Murphy, J. G. (2013). Prevention and treatment of college
student drug use: A review of the literature. Addictive Behaviors, 38(10),
2607-2618.
Doinita, N. E., & Maria, N. D. (2015). Attachment and parenting styles, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 203, 199-204.
Ebrahimi, A & Zinali, A. (2017). Causal model of relationships between parenting styles, attachment styles and self-regulation in substance dependent people, Addiction Research Quarterly. 12 (45), 91-112. [Persian].
Efrati,Y (2023). Risk and protective factor profiles predict addictive behavior among adolescents, Comprehensive Psychiatry,123, 152387.
Gainsbury, S. (2016). Cultural competence in the treatment of addictions: Theory, practice and evidence. Clinical Psychology & Psychotherapy, 24(4), 987- 1001.
Gardiner, E., Mâsse, L.C., Iarocci, G. (2019) A psychometric study of the Family Resilience Assessment Scale among families of children with autism spectrum disorder, Health Qual Life Outcomes, 17, 1-10.
Gerra, G., Benedetti, E., Resce, G., Potente, R., Cutilli, A & Molinaro, S. (2020). Socioeconomic Status, Parental Education, School Connectedness and Individual Socio-Cultural Resources in Vulnerability for Drug Use among. Int. J. Environ. Res. Public Health, 17(4), 1306.
Hofstede G & McCrae, R. R. (2004). Personality and Culture Revisited: Linking Traits and Dimensions of Culture,Cross- Cultural Research, 38 (1).
Hostovesky, M., Prokop, P. (2018). The relationship between internet addiction and personality traits in Slovak secondary Schools students. JAMSI, 14(1), 83-101.
Hawkins, J. D., Catalano, R.F & Miller, J. U. (1992). Risk and protective factor
for alcohol and other drug problems in adolescence and early adulthood: Implications for substance abuse prevention. Psychological Bulletin, 112, 64-105.
Liu, L., and Visher, C. A (2021). The roles of family, community, and services in the prevention of illicit drug use: findings from a sample of released prisoners. J. Drug Issues, 51, 358–375.
Lobato Concha, M. E., Sanderman, R., Pizarro, E., & Hagedoorn, M. (2020). Parental protective and riskfactors regarding cannabis use in adolescence: A national sample from the Chilean school population. American journal of drug and alcohol abuse, (5), 642-650.
Lukavska, K., Vacek, J., and Gabhelik, R. A. (2020). The effects of parental control and warmth on problematic internet use in adolescents: a prospective cohort study. J. Behav. Addict, 9, 664–675.
Maina, G., Mclean, M., Mcharo, S., Kennedy, M., Djiometio, J., King, A (2020). A scoping review of school-based indigenous substance use prevention in preteens (7-13 years). Subst Abuse Treat Prev Policy, 15:74.
McCormick, R. M (2000). Aboriginal Traditions in theTreatment of Substance Abuse. Canadian Journal of Counselling / Revue canadienne de counselin, 34: 1, 25-32.
McCullough, M. E., & Willoughby, B. L. B. (2009). Religion, self-regulation, and self-control: Associations, explanations, and implications. Psychological Bulletin, 135(1), 69–93.
Monaco, G.L., Bonetto, E., Codaccioni, C., Marcos Vinicius A., Anthony, P. (2020). Alcohol ‘use’ and ‘abuse’: when culture, social context and identity matter: Alcohol ‘use’ and ‘ abuse’,Current Opinion in Food Science, 33, 9- 13.
Mónica Elizabeth L. C., Robbert Sanderman , E. P & Mariët H. (2020): Parental protective and risk factors regarding cannabis use in adolescence: A national sample from the Chilean school population, The American Journal of Drug and Alcohol Abuse,
Navarro-Pérez, J., Tomás, Jose M., Georgieva, S & García- Mollá, A. (2023). Profiles of Protective Factors among Children and Adolescents in the Child Welfare System. J Child Fam Stud.
Prakash, S. & Amaladoss, (2016). A Study on Relationship between Personality and Socio Economic Status of Student Teachers, Education India Journal: A Quarterly Refereed Journal of Dialogues on Education, 5(1), 291- 300.
Rachel,W.I., Gathungu, T. (2020). Influence of family socio – economic factors on dug abuse a mong girls in lanini saba village in kibra sub- county, Nairobi, Kenya. A thesis submitted in partial fulfilment of the requirements for the award of the degree of master of science in governance peace and security in the department of governance peace and security Studies , School of humanities and school sciences of affica Nazarene university
Rauthmann, J. F., Sherman, R. A., Funder, D. C. (2015). Principles of Situation Research: Towards a Better Understanding of Psychological Situations, Special issue: European personality reviews. 29, 3, 363- 381.
Redonnet, B., Chollet, A., Forborne, E., Bowes, L., Melchior, M (2012). Tobacco, alcohol, Cannabis and other illegal drug use among young adults: The Socioeconomic Context,. Drug and alcohol dependence, 121(3), 231-9.
Shell, D. F., Newman., I. M., Fang, X. (2010). The Influence of Cultural Orientation, Alcohol Expectancies, and Self-efficacy on Adolescent Drinking Behavior in China. Educational Psychology Papers and Publications. 173.
Shuxin, Y., Meixia, Xu., Sun, L. (2023). Five-Factor Personality Dimensions Mediated the Relationship between Parents’ Parenting Style Differences and Mental Health among Medical University Students, nt J Environ Res Public Health, 10;20(6):4908.
Silberman, I. (2005), "Religion as a Meaning System: Implications for the New Millennium", Journal of Social Issues, 61(4): 641-663.
Smith, Ch. (2003). Theorizing Religious Effects Among American Adolescents, Journal for the scientific study of Religon, 42,1, 17- 30.
Specht, J., Bleidorn, W., Denissen, J. A., Hennecke, M. (2014). What Drives Adult Personality Development? A Comparison of Theoretical Perspectives and Empirical Evidence, European Journal of Personality, 28:216-230.
Sprague-Jones, J., Counts, J., Rousseau, M., & Firman, C. (2019). The development of the protective factors survey: A self-report measure of protective factors against child maltreatment. Child abuse & neglect, 89, 122–134.
Stewart, S. H., Chinneck, A., Thompson, K., Afzali, M. H., Nogueira-Arjona, R., Mahu, I. T., & Conrod, P. J. (2021). Personality to prescription drug misuse in adolescents: Testing affect regulation, psychological dysregulation, and deviance proneness pathways. Frontiers in Psychiatry, 12, Article 640766.
Šumskas, L., & Zaborskis, A. (2017). Family social environment and parenting predictors of alcohol use among adolescents in Lithuania. Int. J. Environ. Res. Public Health, 14:1037 .
Thorpe, H. H. A., Hamidullah, S., Jenkins, B. W., and Khokhar, J. Y. (2020). Adolescent neurodevelopment and substance use: receptor expression and behavioral consequences. Pharmacology & Therapeutics. 206, 107431.
Tirado, C., Moreno, O., Fuentes, L., Rodriguez, I. G., Hernandez, C., Muñoz G. (2022). Assets and stressors on adolescent substance use: The role of religiosity. Reference Modute in Biomedical Scinces.
Vermeer, P. (2014). Religion and Family Life: An Overview of Current Research and Suggestions for Future Research, Religions, 5(2), 402-421.
Wang, Sh. (2011). Cultural Orientation and Drinking Behaviors among Chinese University Students Public Access Theses and Dissertations from the College of Education and Human Sciences, 133
Wang C, Zhou T, Fu L, Xie D, Qi H, Huang Z. (2023). Risk and Protective Factors of Depression in Family and School Domains for Chinese Early Adolescents: An Association Rule Mining Approach. Behav Sci (Basel). 29,13(11):893.
Weinandy, J. T. G & Grubbs, J. B. (2021). Religious and spiritual beliefs and attitudes towards addiction and addiction treatment: A scoping review. Addictive Behaviors Reports, 14, 100393.
Widiger, T. A & Oltmanns, J.R. (2017). Neuroticism is a fundamental domain of personality with enormous public health implications, World Psychiatry, 16 (2): 144–145.
Wood, A. P., Dawe, S., & Gullo, M. J. (2013). The role of personality, family
influences, and prosocial risk-taking behavior on substance use in early
adolescence. Journal of Adolescence, 36(5), 871-881.
Woodward, T. C., Smith, M. L., Mann, M. J., Kristjansson, A., Morehouse H. (2023). Risk & protective factors for youth substance use across family, peers, school, & leisure domains, Children and Youth Services Review, 151, 107027.
Xia, W., William li, H. Ch., Ling, T., Yuanhui, L., Kwan Ho, L. L., Tan Cheung, A., Song , P. (2022). Structured online training for university students to deliver peer-led addiction counselling for young drug abusers in China: Effect on improving knowledge, attitude, confidence, and skills. Patient Education and Counseling, 105 (4), 1009- 1017.
Zargar, Y., & Ghaffari, M. (2009). Simple & multiple relationships between Big-Five Personality Dimensions & addiction in university students. Iranian Journal of Public Health, 38 (3), 113-117.
Zrour, C., Naja, W., Chahoud, M., Halabi, A., Badaoui, A., and Haddad, R. (2021). Parenting styles and psychiatric profile of parents of adult substance use disorder patients: cross-sectional study. Int. J. Ment. Health Addict, 7, 1–16.
