تحلیل شهر خلاق با رویکرد آیندهپژوهی مبتنی بر سناریونویسی (مطالعه موردی: شهر چابهار)
الموضوعات : فصلنامه آینده پژوهی شهری
شه بخش رئیسی
1
,
حسین ملاشاهی
2
,
سیدغلامرضا میری
3
1 - دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
2 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
3 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
الکلمات المفتاحية: شهر خلاق, آیندهپژوهی, سناریونویسی, شهر چابهار.,
ملخص المقالة :
امروزه حركت به سمت ايجاد و تحقق شهر خلاق به دلايل جايگاه شهر به‌عنوان محل شكلگيري بسترهاي جامعه دانايي، اهميـت و محـور بودن شهرها در توسعه اقتصادي بسيار ضروري و مهم است. در این راستا هدف این پژوهش تحلیل شهر خلاق با رویکرد آیندهپژوهی مبتنی بر سناریونویسی در شهر چابهار میباشد. تحقیق به لحاظ ماهیت کاربردی و به لحاظ روش مبتنی بر روشی توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری از 22 نفر کارشناسان سازمان‌های مدیریتی شهر چابهار و اساتید شهرسازی تشکیل‌شده است. روش نمونهگیری مورداستفاده در پژوهش حاضر احتمالی و از نوع طبقه‌ای بوده است. روش جمعآوری داده‌ها کتابخانه‌ای است، ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه از نوع بسته است. برای تحلیل شهر خلاق با رویکرد آیندهپژوهی (چابهار) مبتنی بر سناریونویسی از تیم پانل دلفی و نرمافزار ویزارد است. با تحلیل 35 شاخص با استفاده از تکنیک دلفی میتوان گفت وضعیت شاخصهاي تأثیرگذار در شهر خلاق شهر چابهار با تأکید بر آیندهپژوهی نامطلوب است و بیشترین شاخص‌ها امتیاز کمتر از میانگین عدد 3 را به دست آورده‌اند. در مجموع از میان 35 شاخص 14 شاخص در وضعیت نامطلوب و 11 شاخص در وضعیت مطلوب قرارگرفته است. در مرحله 16 شاخص اصلی انتخاب شد و در 3 وضعیت (عدم توجه، ادامه روند فعلی و بهبود) در نرمافزار سناریو ویزارد مورد تحلیل قرار گرفت. پنج سناريو برای وضعيت آينده شهر خلاق چابهار ارائه گرديد؛ که مشخص شد کنترل و برنامه‌ریزی شهر خلاق چابهار درگرو تغییرات این عوامل و پیشران‌ها قرار دارد. شناخت مؤلفههاي تأثیرگذار در خلاقیت شهر چابهار ميتواند به ترسيم آيندههاي محتمل مطلوب کمک کند. امید میرود که با ارزیابی و تحلیل شهر خلاق، مدیران و برنامهریزان با توجه به ظرفیتهاي موجود و مزیتهاي رقابتی بتوانند از این دریچه، شهر چابهار را به این سمت سوق دهند.
منابع
اکراسردشتی، آمنه و سجادزاده، حسن. (1400). سنجش و ارزیابی کیفیت پیاده راه‌های شهری از منظر شهر خلاق، مورد مطالعاتی: پیاده راه مرکزی کلان‌شهر رشت. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 14(34)، 181-169. https://www.armanshahrjournal.com/article_131922.html
امیری، مجتبی، ذوالفقار زاده، محمدمهدی، زیاری، کرامت‌اله، اشتری، حسن. (1398). کاربست روش مرور سامانمند ادبیات در شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخصهای شهر خلاق. پژوهشهای جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 7(4)، 701-722. jurbangeo.ut.ac.ir/article_75041.html
امینی¬قشلاقی، داود، مرصوصی، نفیسه و لطفی، احمد. (1400). سنجش و رتبه‌بندی برنامه‌ریزی شهر خلاق در مناطق 22گانه کلان‌شهر تهران. برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 8(3)، 127-150. https://psp.journals.pnu.ac.ir/article_8296.html
آفتاب، احمد. (1396). تبیین و برنامه‌ریزی شهر خلاق با رویکرد سناریونویسی (مطالعه موردی: شهر ارومیه)، رساله دکتری دانشگاه محقق اردبیل، رشته‌ی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، 2-453. https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/86ebc683a38b0178fad9e628aba349a8/fulltext
بایرام‌زاده، نیما؛ و شهسوار، امین. (1402). اولویت‌بندی مناطق شهری از منظر شاخصهای کالبدی و محیط‌زیستی زیست‌پذیری (نمونه موردی: مناطق 5 گانه شهر ارومیه). توسعه پایدار شهری، 4(11)، 17-31. https://doi.org/10.22034/usd.2023.706523
بایرام‌زاده، نیما؛ و فوادمرعشی، سیدمومن. (1402). تحلیل فضایی توسعه‌یافتگی شهرستان‌ها از منظر شاخصهای کالبدی زیست‌پذیری (نمونه موردی: شهرستان‌های استان آذربایجان غربی). جغرافیا و آینده پژوهی منطقه‌ای، 1(2)، 1-16. doi: 10.30466/grfs.2023.54809.1007
بیک¬بابایی، بشیر و حسینی¬مطلق، جمال الدین. (1402). تحلیلی بر سیاست‌گذاری شهر خلاق در استان چهارمحال‌وبختیاری. سیاست گذاری شهری و منطقه‌ای، 2(5)، 66-84. https://sanad.iau.ir/journal/pur/Article/700676?jid=700676
حسینی¬خواه حسین، محمدی دوست، سلیمان و صادقی، علی. (1401). تبیین روش‌های تأمین منابع مالی پایدار شهرداری‌ها با تأکید بر شهر خلاق (پژوهش موردی: شهرداری یاسوج). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 9(30)، 97-126. https://shahr.journals.umz.ac.ir/article_3516.html
دارابی، مسعود. (1402). رتبه‌بندی محلات شهر تهران با تأکید بر تحقق شهر خلاق با استفاده از نظریۀ ریچارد فلوریدا. مطالعات جامعه شناختی شهری، 46 (13)، 106-81. https://sanad.iau.ir/journal/urb/Article/705053?jid=705053
رحیمی فرد، قاسم، قربانی، رسول، بابایی اقدم، فریدون و حیدری چیانه، رحیم. (1400). ارزیابی شاخص های شهر خلاق در ایجاد گردشگری خلاق شهری (مطالعه موردی: خوی). پژوهشهای جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی)، 53(4)، 1509-1522. SID. https://sid.ir/paper/1061538/fa
سالنامه آماری استانداری سیستان و بلوچستان. (1400). استانداری سیستان و بلوچستان.
صفایی پور، مسعود و جعفری، یحیی. (1400). تحلیل وضعیت مولفه های گردشگری خلاق در کلان شهر تبریز به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی)، 21(60)، 107-126. SID. https://sid.ir/paper/966939/fa
صمدی، علی، جهانگیرزاده، جواد، عابدینی، اصغر و ساکت حسنلویی، میثم. (1402). موسیقی خیابانی، هنر عمومی شهری و برنامه‌ریزی شهری (توسعه شهری خلاق با تأکید بر آفرینش فضاهای شهری مردم‌گرا) مطالعه موردی: تحلیل تطبیقی محدوده‌های شهرچایی و خیام جنوبی شهر ارومیه. گفتمان طراحی شهری. مروری بر ادبیات و نظریههای معاصر، ۴ (۳)، ۵۲-۷۱. https://udd.modares.ac.ir/article-40-68502-fa.html
عاشوری، تقی، کلاته¬سیفری، معصومه و قزلسفلو، حمیدرضا. (1403). کاربری ورزشی در شهر ساری از منظر راهبرد شهر خلاق. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۲۴ (۷۵)، ۴۱۶-۴۴۰. https://jgs.khu.ac.ir/browse.php?a_id=3902&sid=1&slc_lang=fa&ftxt=0
غلامی، افسانه. (1400). بررسی سناریوهای تحقق شهر خلاق در کلان‌شهر مشهد با تأکید بر شاخص کیفیت زندگی. پایان¬نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد.
فوادیان، مصطفی، کرکه آبادی، زینب و کامیابی، سعید. (1400). تحلیل جایگاه شاخصهای شهر خلاق در راستای برند سازی و دستیابی به توسعه پایدار شهری (مورد مطالعه: شهر دامغان). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، ۲(۱)، ۱۲۷-۱۴۲. https://gsma.lu.ac.ir/article-1-141-fa.html
قشلاقی. (1395). بومي سازي و تبيين شاخص هاي مكاني و فضايي شهر خلاق در كلانشهر تهران، رساله دکتری، دانشگاه پیام نور، رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری.1-70. https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/132fd0769398c6d6b5510bf2b49dfce7
کلانتری، محسن، رجایی، سیدعباس، فتوحی مهربانی، باقر. (1395). تحلیلی بر برخورداری کلان‌شهرهای ایران از شاخصهای شهر خلاق. پژوهشهای جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 4(4)، 587-612. https://jurbangeo.ut.ac.ir/article_62197.html
مجنونی توتاخانه، علی. (1399). شناسایی و تحلیل پیشران های کلیدی مؤثر بر شکل گیری شهرهای خلاق میانه اندام با استفاده از آینده-پژوهی (مطالعه موردی: شهر بناب). هویت شهر، 14(43 )، 75-88. SID. https://sid.ir/paper/386382/fa
مطلبیان، خسرو و رحمانی، بیژن. (1399). برنامه‌ریزی و رهبری خلاق در شهر ایرانی اسلامی و ارتباط آن با خلاقیت شهری. آمایش محیط، 13(50)، 111-132. https://www.sid.ir/paper/367126/fa
موسوی، میر نجف. (1393). رتبه‌بندی محلات شهر سردشت از نظر حرکت به‌سوی خلاقیت با تأکید بر تحقق شهر خلّاق با استفاده از تاپسیس و ANP. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 4(10)، 19-38. https://gaij.usb.ac.ir/article_1476.html
موسوی، میرنجف؛ امیدوارفر، سجاد؛ حسین‌زاده، رباب؛ و بایرام‌زاده، نیما. (1401). تحلیل عدالت فضایی در توزیع کاربری‌های خدماتی در مناطق شهری (نمونه موردی: مناطق 5 گانه- ارومیه). جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای. 11 (43)، 177-162. https://ges.iaun.iau.ir/article_691454.html
مهاجر، بشری، شفیعی، زاهد، خواجه احمدعطاری، علیرضا، و طغرایی، محمدتقی. (1399). شناسایی مؤلفه های کلیدی گردشگری خلاق کودک محور (مطالعه موردی: شهر خلاق صنایع دستی). مطالعات شهری، 9(35 )، 75-86. SID. https://sid.ir/paper/376302/fa
میرزایی، محمد، حبیبی، کیومرث و سعیدی، مهدی. (1402). تحلیل کارکرد ساختارهای اجتماعی-فرهنگی محرک و توسعه‌دهنده‌ی شهر خلاق موسیقی ،مطالعه موردی: شهر سنندج. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 10(34)، 131-153. https://shahr.journals.umz.ac.ir/article_4112.html
References
Aftab, Ahmed (2016). Explanation and planning of a creative city with a scenario writing approach (case study: Urmia city), doctoral thesis of Mohaghegh Ardabil University, majoring in geography and urban planning, 453-2. https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/86ebc683a38b0178fad9e628aba349a8/fulltext [In Persian]
Akrasardasti, Amna and Sajjad Zadeh, Hassan. (2022). Measurement and evaluation of the quality of urban pedestrians from the perspective of the Creative City, subject of study: central pedestrian of the metropolitan city of Rasht. Architecture and urbanism city ideals, 14(34), 181-169. https://www.armanshahrjournal.com/article_131922.html [In Persian]
Amini Qashlaghi, Daud, Morsoosi, Nafisa and Lotfi, Ahmed. (2021). Assessment and ranking of creative city planning in 22 districts of Tehran metropolis. Physical Development Planning, 8(3), 127-150. https://psp.journals.pnu.ac.ir/article_8296.html [In Persian]
Amiri, Mojtabi, Zulfiqarzadeh, Mohammad Mahdi, Ziari, Karamatoleh, Ashtari, Hassan. (2018). Application of systematic literature review method in identifying dimensions, components and indicators of creative city. Urban Planning Geography Research, 7(4), 701-722. jurbangeo.ut.ac.ir/article_75041.html [In Persian]
Ashuri, Taghi, Kalate-Sifiri, Masoumeh and Qazlesfalu, Hamidreza. (2024). Sports use in the city of Sari from the perspective of the creative city strategy. Applied Research Journal of Geographical Sciences, 24 (75), 416-440. https://jgs.khu.ac.ir/browse.php?a_id=3902&sid=1&slc_lang=fa&ftxt=0 [In Persian]
Bayramzadeh, N. & Shahsavar, A. (2023). Prioritization of Urban Regions from the Perspective of Physical and Environmental Indicators of Livability (Case Study: 5 Regions of Urmia). Journal of Urban Sustainable Development, 4(11), 17-31. doi: 10.22034/usd.2023.706523[In Persian]
Bayramzadeh, N., & Foadmarashi, M. (2023). Spatial analysis of the development of townships from the perspective of physical indicators of livability (Case study: the townships of West Azerbaijan province). Geography and Regional Future Studies, 1(2), 1-16. doi: 10.30466/grfs.2023.54809.1007[In Persian]
Beik-Babaei, Bashir and Hosseini-Mutalaq, Jamaluddin. (2023). An analysis of creative city policy in Chaharmahal and Bakhtiari province. Urban and Regional Policymaking, 2(5), 66-84. https://sanad.iau.ir/journal/pur/Article/700676?jid=700676 [In Persian]
Darabi, Massoud. (2023). Ranking the neighborhoods of Tehran city with an emphasis on the realization of the creative city using Richard Florida's theory. Urban Sociological Studies, 46(13), 106-81. https://sanad.iau.ir/journal/urb/Article/705053?jid=705053 [In Persian]
Deffiner, A and Vlachopoulou, C. (2010). Creative city: A new challenge of strategic urban planning?. Department of planning and regional development, school of Engineering, University of Thessaly, Volos, 383 34, Greece. https://www.econstor.eu/bitstream/10419/120304/1/ERSA2011_1584.pdf
Fawadian, Mustafa, Karkeabadi, Zainab and Saheed, Saeed. (2021). Analyzing the position of creative city indicators in the direction of branding and achieving sustainable urban development (case study: Damghan city). Geographical studies of mountainous regions, 2(1), 142-127. https://gsma.lu.ac.ir/article-1-141-fa.html [In Persian]
Ghalehteimouri, K. J., Shamsoddini, A., Bayramzadeh, N., & Mousavi, M. N. (2023). Identifying the pleasant sounds in the city's public parks environment (Case study: Mellat riverside park, Urmia). 1., 9(1), 149–165. doi: 10.25765/sauc.v9i1.690
Gholami, legend. (2021). Examining the scenarios of realization of creative city in Mashhad metropolis with emphasis on quality of life index. Master's thesis, geography and urban planning, Ferdowsi University of Mashhad. [In Persian]
Grodach, C. (2012). Before and After the Creative City: The Politics of Urban Cultural Policy in Austin, Texas. Journal of Urban Affairs, 34, 81–97. https://doi.org/10.1111/j.1467-9906.2011.00574.x
Hosseinikhah, Hossein, Mohammadi Dost, Suleiman and Sadeghi, Ali. (2022). Explaining the methods of providing sustainable financial resources of municipalities with an emphasis on the creative city (case study: Yasouj municipality). Urban Structure and Function Studies, 9(30), 126-97. https://shahr.journals.umz.ac.ir/article_3516.html [In Persian]
Kalantari, Mohsen, Rajaei, Seyed Abbas, Fatuhi Mehrabani, Bagher. (2015). An analysis of Iran's megacities having creative city indicators. Urban Planning Geography Research, 4(4), 587-612. https://jurbangeo.ut.ac.ir/article_62197.html [In Persian]
Lavoie, C., & Abdulnour, G. (2015). How to define a creative SME. IFAC-Papers On Line, 48(3), 910-915. https://doi.org/10.1016/j.ifacol.2015.06.199
Liu, F., Dai, J., Liu, Y., Cheng, S., & He, Y. (2024). The dual organization services and governance for creative cities: A case of Hengdian World Studios. Cities, 149, Article number 105001. https://doi.org/10.1016/j.cities.2024.105001
Melabian, Khosrow and Rahmani, Bijan. (2019). Creative planning and leadership in Iranian Islamic city and its relationship with urban creativity. Environmental Studies, 13(50), 111-132. https://www.sid.ir/paper/367126/fa [In Persian]
Mirzaei, Mohammad, Habibi, Kiyomarth and Saidi, Mahdi. (1402). Analyzing the function of socio-cultural structures stimulating and developing the creative city of music, case study: Sanandaj city. Urban structure and function studies, 10(34), 131-153. https://shahr.journals.umz.ac.ir/article_4112.html [In Persian]
Montalto, V., Alberti, V., Panella, F., & Sacco, P. (2023). Are cultural cities always creative? An empirical analysis of culture-led development in 190 European cities. Habitat International, 132, 102739. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2022.102739
Mousavi, M., Omidvarfar, S., Hoseinzadeh, R., & Bayramzadeh, N. (2022). Analysis of Spatial Justice in the Distribution of Service Uses in Urban Areas (Case Study: 5 Regions - Urmia). Journal of Geography, Urban and Regional Studies, 11(43), 162- 177. https://sanad.iau.ir/en/Journal/ges/Article/691454?jid=691454 [In Persian]
Mousavi, Mir Najaf. (2013). Ranking the neighborhoods of Sardasht city in terms of moving towards creativity with an emphasis on the realization of the creative city using TOPSIS and ANP. Geography and Regional Urban Studies, 4(10), 19-38. https://gaij.usb.ac.ir/article_1476.html [In Persian]
Paulose, N.K., & Sowmia, P. (2021). City profile: Kochi, city-region - Planning measures to make Kochi smart and creative. Cities, 103307. https://doi.org/10.1016/j.cities.2021.103307
Ponzini, D., & Rossi, U. (2010). Becoming a creative city: The entrepreneurial mayor, network politics and the promise of an urban renaissance. Urban Studies, 47(5), 1037–1057. https://doi.org/10.1177/0042098009353073
Reckwitz, A. (2009). Die Selbstkulturalisierung Der Stadt Zur Transformation Moderner Urbanitat in der Creative City. Mittelweg, 18(2), 2-34. https://doi.org/10.1515/9783839433454-008
Ringland, Gill. 2006. Scenario planning: managing for the future, England: john Wiley.23(5):331-338. https://doi.org/10.1016/j.ejor.2006.11.001
Rugkhapan, N.T. (2021). Learn from elsewhere: A relational geography of policy learning in Bangkok’s Creative District. Environment and Planning A: Economy and Space, 53(8), 1952-1973. https://doi.org/10.1177/0308518X211040089
Samadi, Ali, Jahangirzadeh, Javad, Abedini, Asghar and Saket Hasanloui, Meitham. (2023). Street music, urban public art and urban planning (creative urban development with an emphasis on the creation of people-oriented urban spaces) case study: comparative analysis of Shahrchaei and South Khayam areas of Urmia city. Urban design discourse. Review of contemporary literature and theories, 4(3), 52-71. https://udd.modares.ac.ir/article-40-68502-fa.html [In Persian]
Statistical Yearbook of Sistan and Baluchistan Governorate. (2020). Sistan and Baluchistan Governorate. [In Persian]
Ulldemolins, J. R., & Solano, P. D. (2023). Local political change, the neo-creative city paradigm and the mutations of Valencian cultural branding, City. Culture and Society, 34, 100535. https://doi.org/10.1016/j.ccs.2023.100535
Vickery, J. (2011). Beyond the creative cities- Cultural policy in an age of scarcity, for made: a center for place making Birmingham. Birmingham.
Yu, C.-E., & Sun, R. (2019). The role of Instagram in the UNESCO's creative city of gastronomy: A case study of Macau. Tourism Management, 75(6), 257-268. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2019.05.011
| Journal of Urban Futurology Volume 4, Number 3, Autumn 2024
Online ISSN: 2783-4344 https://uf.zahedan.iau.ir/ |
Journal of Urban Futurology |
Analyzing the Creative City Using a Futurology Approach Based on Scenario Writing: A Case Study of Chabahar
Shahbakhsh Raisi1, Hossein Molashahi2, Gholamreza Miri3
1- Ph.D. student, Department of Geography and Urban Planning, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran
2- Assistant Professor of Department of Geography and Urban Planning, Zahedan Branch, Zahedan Islamic Azad University, Iran
3- Associate Professor of Department of Geography and Urban Planning, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran
Article info | Abstract |
Article type: Research Article
Received: 2024/09/16 Accepted: 2024/11/06 pp: 52- 72
Keywords: Creative City, Futurology, Scenario Writing, Chabahar City. | In today's world, the development of a creative city is crucial for economic growth due to its role as a hub for sociological platforms and its growing importance. This study aims to analyze the concept of the creative city using a futurist approach based on scenario writing, with a focus on Chabahar. The research is applied in nature and descriptive-analytical in method. The study's statistical population consists of 22 experts from the management organizations of Chabahar and urbanism faculty members. The sampling method used was purposive and stratified. Data were collected through library research, and the primary tool for data collection was a closed-type questionnaire. To analyze the creative city concept with a futuristic approach in Chabahar, the Delphi technique and Wizard software were employed. The analysis of 35 indicators using the Delphi method revealed that the status of influential indicators in the creative city of Chabahar is undesirable, with a particular emphasis on futurism. Most indicators scored below the average value of 3, with 14 of the 35 indicators being disadvantaged and 11 showing some disadvantages. In step 16, the main indicator was selected and analyzed under three scenarios (lack of attention, continuation of current trends, and improvement) using Wizard scenario software. Five possible future scenarios for Chabahar’s creative city were proposed, indicating that the management and development of the city are influenced by changes in these factors and drivers. Recognizing the key components contributing to Chabahar's creativity will aid in shaping desirable future outcomes. It is hoped that by evaluating and analyzing the creative city, city managers and planners will be able to navigate Chabahar's development strategically, leveraging its available capacities and competitive advantages. |
| Citation: Raisi, S., Molashahi, H., & Miri, G. (2024). Analyzing the Creative City Using a Futurology Approach Based on Scenario Writing: A Case Study of Chabahar. Journal of Urban Futurology, 4(3), 52-72.
DOI: https://doi.org/10.82545/uf.2024.1184147 |
[1] Corresponding author: Hossein Molashahi, Email: h_mollashahi91@yahoo.com, Tell: +989151414811
This study is extracted from Shahbakhsh raeisi PhD Dissertation entitled “ Analyzing the Creative City with a Futurology Approach Based on Scenario Writing (Case Study: Chabahar)”, which was carried out under the supervisor of Dr. Hossein Molashahi and the advisors of Dr. Gholamreza Miri, in the Geography and Urban Planning Department of Islamic Azad University, Zahedan branch.
Extended Abstract
Introduction
To develop a creative city, it is essential to identify and define the key elements that can transform cities from a static state into dynamic, vibrant urban centers, driven by innovation. True creativity involves experience, innovation, the ability to rewrite the rules, unconventional thinking, offering fresh perspectives on issues, visualizing possible future scenarios and solutions to problems, discovering common ground amid differences, and maintaining a flexible mindset. Chabahar, located in the southeast of the country, holds significant potential in natural, cultural, and social fields, making it a promising tourist destination. With the growth and expansion of its tourism potential, Chabahar has the opportunity to become a key tourism hub, both in Iran and globally. The presence of numerous commercial, cultural, and higher education centers in the city has also contributed to its population growth. On one hand, Chabahar benefits from economic, social, cultural, historical, ethnic, and racial diversity. On the other hand, it faces challenges such as unplanned development, population growth, social inequalities, low quality of life, and environmental crises—issues largely stemming from increased population and urbanization. By leveraging the advantages of the creative city model and fostering innovation, Chabahar can address these negative effects while shifting urban planning towards strategies that utilize creative and innovative forces. In doing so, the city could mitigate social inequalities and enhance its ability to evolve constructively, in harmony with other developed and creative cities. The focus of this research is to develop scenarios that illuminate the future of urban planning in Chabahar as a creative city. The need for research into the creative city of Chabahar, using future research software and a scenario-based approach over the next 30 years (until 1430), is crucial. It will provide clear direction for planners and city managers, offering valuable insights for future urban development. The present study aims to identify and analyze the concept of the creative city with a futurist approach, specifically in Chabahar.
Methodology
The research method is descriptive-analytical, and it is applied in nature. Based on the emerging methods of future science, the study follows an analytical and exploratory approach. Data collection for this research employed both documentary and field methods. The primary variables were measured using a researcher-designed questionnaire (structured as a matrix of mutual effects) and the Delphi technique to gather the opinions of 22 experts. The indicators used in this study encompass seven dimensions: functional facilities and services, tourism, leisure and welfare, transportation, the creative class, environmental, political, health, and social factors. The statistical population consisted of 22 experts (officials, specialists, and academics with expertise in geography, urban planning, and future studies) who were selected through purposive sampling. For data analysis, various future research techniques were employed, including scenario development, analysis of driving forces within the study area, and cross-effects analysis. Additionally, future research software such as Mic-Mac and Scenario Wizard was used for the analysis.
Results and discussion
At this stage, a matrix of key factors was created, and driving forces were identified among them. The 49 key factors identified by the experts were arranged in a 49 x 49 matrix. To identify the driving forces among the key factors, the cross-effect method was employed using Mic-Mac software. The findings revealed that out of a total of 2007 relationships that could be evaluated in the matrix, 394 relationships were zero, indicating that these factors did not influence each other or were not affected by each other. Additionally, 356 relationships had a small impact on each other (with a relationship degree of one). 495 relationships had a relatively strong influence (with a relationship degree of two), and 480 relationships had a significant influence (with a relationship degree of three). The remaining 640 relationships were potential and indirect relationships (with a relationship degree of four). By examining the overall results of the scenarios, it is clear that the optimal state contributes the most among the possible states, followed by the critical state, and lastly, the static state. Based on the scenario results, the status of the scenarios is as follows:
1-The First Group: Optimal Scenarios: These scenarios, which have the highest number of favorable situations, include the first scenario, representing the ideal situation for the creative city in Chabahar.
2-The Second Group: Critical Scenarios: This group includes scenarios that have the most critical and unfavorable situations. The second, third, fourth, and fifth scenarios fall into this category.
Conclusion
The results of the research indicate that the current status of the variables points to a critical and unfavorable situation for the creative city of Chabahar. Under these conditions, Chabahar is not ready to become a creative city in the short term, despite having appropriate cultural, religious, academic, and other infrastructures. However, the city does have the potential to become a creative city. With the right strategies and the development of necessary fields, Chabahar can be transformed into a creative city. By leveraging the advantages of a creative city, the welfare of its citizens can be improved in the future. Therefore, achieving the vision of Chabahar as a creative city by 1430 depends on strengthening the ideal scenario. It is important to note that some driving forces are at the national level, and local management has limited ability to influence them. However, certain driving forces can be developed through local planning and strengthened by local administration. Thus, identifying the key components influencing Chabahar's creativity can help in outlining possible desirable futures for the city.
Funding
There is no funding support.
Authors’ Contribution
The authors contributed equally to the conceptualization and writing of the article. All authors approved the content of the manuscript and agreed on all aspects of the work.
Conflict of Interest
Authors declared no conflict of interest.
Acknowledgments
We are grateful to all the scientific consultants of this paper.
تحلیل شهر خلاق با رویکرد آیندهپژوهی مبتنی بر سناریونویسی (مطالعه موردی: شهر چابهار)
شه‌بخش رئیسی1، حسین ملاشاهی2، غلامرضا میری3
1- دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
2- استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
3- دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
اطلاعات مقاله | چکیده |
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
دریافت: 26/06/1403 پذیرش: 16/08/1403 صص: 72- 52
واژگان کلیدی: شهر خلاق، آیندهپژوهی، سناریونویسی، شهر چابهار. | امروزه حركت به سمت ايجاد و تحقق شهر خلاق به دلايل جايگاه شهر به‌عنوان محل شكلگيري بسترهاي جامعه دانايي، اهميـت و محـور بودن شهرها در توسعه اقتصادي بسيار ضروري و مهم است. در این راستا هدف این پژوهش تحلیل شهر خلاق با رویکرد آیندهپژوهی مبتنی بر سناریونویسی در شهر چابهار میباشد. تحقیق به لحاظ ماهیت کاربردی و به لحاظ روش مبتنی بر روشی توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری از 22 نفر کارشناسان سازمان‌های مدیریتی شهر چابهار و اساتید شهرسازی تشکیل‌شده است. روش نمونهگیری مورداستفاده در پژوهش حاضر احتمالی و از نوع طبقه‌ای بوده است. روش جمعآوری داده‌ها کتابخانه‌ای است، ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه از نوع بسته است. برای تحلیل شهر خلاق با رویکرد آیندهپژوهی (چابهار) مبتنی بر سناریونویسی از تیم پانل دلفی و نرمافزار ویزارد است. با تحلیل 35 شاخص با استفاده از تکنیک دلفی میتوان گفت وضعیت شاخصهاي تأثیرگذار در شهر خلاق شهر چابهار با تأکید بر آیندهپژوهی نامطلوب است و بیشترین شاخص‌ها امتیاز کمتر از میانگین عدد 3 را به دست آورده‌اند. در مجموع از میان 35 شاخص 14 شاخص در وضعیت نامطلوب و 11 شاخص در وضعیت مطلوب قرارگرفته است. در مرحله 16 شاخص اصلی انتخاب شد و در 3 وضعیت (عدم توجه، ادامه روند فعلی و بهبود) در نرمافزار سناریو ویزارد مورد تحلیل قرار گرفت. پنج سناريو برای وضعيت آينده شهر خلاق چابهار ارائه گرديد؛ که مشخص شد کنترل و برنامه‌ریزی شهر خلاق چابهار درگرو تغییرات این عوامل و پیشران‌ها قرار دارد. شناخت مؤلفههاي تأثیرگذار در خلاقیت شهر چابهار ميتواند به ترسيم آيندههاي محتمل مطلوب کمک کند. امید میرود که با ارزیابی و تحلیل شهر خلاق، مدیران و برنامهریزان با توجه به ظرفیتهاي موجود و مزیتهاي رقابتی بتوانند از این دریچه، شهر چابهار را به این سمت سوق دهند. |
| استناد: رئیسی، شه‌بخش؛ ملاشاهی، حسین؛ و میری، غلامرضا. (1403). تحلیل شهر خلاق با رویکرد آیندهپژوهی مبتنی بر سناریونویسی (مطالعه موردی: شهر چابهار). فصلنامه آینده پژوهی شهری، 4(3)، 52-72.
DOI: https://doi.org/10.82545/uf.2024.1184147 |
برنامه‌ریزی شهری و آیندهپژوهی هر دو اصولاً به آینده مرتبط‌اند. هرکدام از این دو فعالیت به موضوعات مبهم، چندوجهي و بحث‌برانگیز می‌پردازند که نتایج این موضوعات پیچیده و نامشخص است. قرن 20، قرن شهری شدن جهان است. جهانی‌شدن در دگرگوني اقتصادی و اجتماعي بیشتر شهرهای جهان، تأثیر گذاشته است. فرآیندهای اقتصادی و اجتماعي که امروزه در اکثر شهرهای جهان رخ ميدهد. از قبیل جابه‌جایی سرمایه‌های بین‌المللی، افزایش مداوم تحرکات و جابه‌جایی استعدادها و نیروی کار شرکت‌ها، نیاز بیش‌ازپیش به نوآوری و خدمات تخصصي و شبکه‌های پویا و به‌هم‌پیوسته که سطح محلي را به یک جغرافیای گسترده‌ای از بازارهای جهاني متصل می‌کنند این موضوع را اثبات می‌کنند. شهرهای جهان در چارچوب اقتصاد جهاني به‌عنوان گره شبکه‌ها به‌شدت با یکدیگر در رقابت هستند. این شهرها نیازمند آن بوده تا محصولات تخصصي و خدمات خلاق را در قالب مزیتهای نسبي خود به بازارهای جهاني ارائه دهند تا بتوانند جایگاهي در زنجیره اقتصاد جهاني به دست آورند. همچنین به دنبال آن هستند تا سرمایه‌های خارجي و استعدادها را برای توسعه اقتصادی پایدار خود جذب نمایند (قشلاقی، 1395: 4).
در این راستا، نظریه شهر خلاق توسط ریچارد فلوریدا مطرح گردید که در آن ظهور عصر خلاق در شکل یک انقلاب اجتماعي مهارنشدني معرفی‌شده است. درواقع او با در نظر گرفتن زمینههای اجتماعي و اقتصادی خلاقیت تلاش کرده تا تبلور این امر در شهر را در قالب مفهوم شهر خلاق صورت‌بندی نماید. خلاقیت همواره نیروی حیاتي و محرك شهرها بوده است. شهرها همواره به خلاقیت تحت عنوان بازار کار، تجارت و مراکز تولیدی، هنرمندان، روشنفکران، دانشجویان، مدیران و کارگزاران قدرت، نیاز داشته‌اند. به‌ویژه در مکان‌هایی که نژادها و فرهنگها مخلوط شده‌اند و تعامل ایده‌های جدید، نهادها و مؤسسات مربوطه وجود دارند، اما دلایل ویژه‌ای برای تفکر در مورد مشکلات شهرهای امروزی در شرایط خلاقیت یا عدم آن وجود دارد. خلاقیت در شهر باعث رهایي از بن‌بست‌های مدیریتي و کالبدی و پیاده‌سازی دو اصل مشارکت و کار آیی که از شاخصهای اصلي در حوزه حکمروایي شهری میباشد، میگردد. همچنین، ایده شهر خلاق برای مدیران، برنامه ریزان و شهرسازیان باعث گسترش افق دید و تحلیل راهکار در مواجهه با مسائل شهر میشود و به تنوع علایق و عقاید در پهنه شهر احترام می‌گذارد. در نهایت شهر خلاق باعث جاری شدن تفکرات شهروندان برای بهتر شدن محیط زندگي و ارتقاء کیفیت زندگي آنان ميگردد. در این رابطه سوسیال‌دموکرات‌ها معتقدند که مهم‌ترین هدف شهر خلاق، تولید ثروت برای افزایش رفاه شهروندان است؛ اما دیدگاه نوکلاسیک‌ها مقابل دیدگاه سوسیال‌دموکرات است طرفداران این دیدگاه عقیده دارند که همه‌چیز در جامعه، خریدوفروش میشود. نوکلاسیک‌ها انسان را به‌عنوان موجودی فاقد اخلاق فرض می‌کنند که تنها یک هدف دارد و آن‌هم چیزی نیست جز افزایش منافع خویش. درواقع جامعه محلي است برای تکاپوی این افراد. در این میان، دیدگاه کینزی دارای تفکر میانه‌ای است و عقیده دارد هر دو دیدگاه یادشده، دارای نقاط ضعف است و تنها درصورتی‌که درهم ادغام شوند نتیجه مطلوبي به دست خواهد داد (Deffner & Vlachopoulou,2011: 2).
اگر چه بعضي از شهرهای کشورهای توسعهیافته در زمینه ایجاد شهر خلاق موفق بودهاند اما این امر بر شهرهای کشورهای درحال‌توسعه متفاوت است. لزوم وجود زیرساختهای لازم برای ایجاد شهر خلاق در شهرهای درحال‌توسعه و عدم اطمینان ناشي از پیچیدگي محیطي، پیش‌بینی آینده را با مشکل مواجه کرده است به‌گونه‌ای که برنامه‌ریزی سنتي دیگر قادر به پاسخگویي نیست و باید از روش‌های آیندهپژوهی مانند سناریونویسي در جهت پیش‌بینی آینده و تبیین جایگزین‌های ممکن در شرایط متفاوت استفاده کرد (Ringland, 2006: 331). نتایج مطالعات در مدیریت و برنامه‌ریزی شهرها نشان ميدهد عمده برنامه ریزان و سیاست‌گذاران شهری فاقد یک رویکرد آینده‌گرایانه مؤثر و کارآمد به‌منظور درك پیچیدگی‌های محیطي، پیش‌بینی شرایط قریب‌الوقوع و شکل داده به شرایط موردنظر در آینده میباشند، اعتقاد بر این است که چهار عامل تغییر سیستم‌های ارزشي در جامعه، برنامه‌ریزی استراتژیک شهر، سند چشم‌انداز شهر و مشارکت ذینفعان و شهروندان در امر برنامه‌ریزی شهری موفقیت در آینده را تضمین میکند اما برای شکل دادن به آینده و مقابله با بحران‌ها باید از روش‌های آیندهپژوهی مانند سناریونویسي در برنامه‌ریزی شهری استفاده کرد.
در این میان شهر چابهار در جنوب شرق کشور، به دلیل عدم زیرساختهای لازم، عدم یک رویکرد آینده‌گرایانه و عدم استفاده از مشارکت شهروندان برای تحقق شهر خلاق باید ساختار قدیمی برنامه‌ریزی در شهر تغییر کند و بسترهای جدید برای تبدیل‌شدن آن به شهر خلاق فراهم شود. عـلاوه بـر اینهـا، شـهر چابهار برخـوردار از عناصـر شهري مهمی همچـون اماکن فرهنگی، مراکـز و نهادهاي دولتی از قبیـل شهرداري، کتابخانه و کتاب‌فروشی‌ها، دانشگاهها، پستخانه، هتل، مسافرخانه و بسیاري دیگـر از امـاکن جاذب گردشگر و ...، روزانه پذیـراي جمعیت بسیاري، ازجمله طبقات خلاق شهر چون همه افراد، فضاها، سازمان‌ها و نهادها است. مسلماً، برنــامهریزي کالبدي- عملکردي براي تأمین فضـاي عمـومی مـوردنیاز استفادهکنندگـان از ایـن شـهر، اهمیـت فراوانـی دارد. از طرف دیگر، چابهار به دلیـل نزدیکـی بـه دریـا و به دلیل اینکه، ازنظر گردشگری و تجاری نقـش مهمی در سطح استان سیستان و بلوچستان و کل کشور دارد، همواره موردتوجه بخش عظیمـی از ساکنان مراکــز شــهري و روستایی اطراف قرارگرفته است. شهر چابهار به‌عنوان یک مقصد گردشگری دارای پتانسیلهای فراوانی در زمینههای طبیعی، فرهنگی، اجتماعی و غیره است که با رشد و گسترش این پتانسیلها در زمینه گردشگری میتواند به‌عنوان یک‌قطب گردشگری در ایران و جهان فعالیت کند. برخـورداري ایـن شـهر از مراکز تجاري و فرهنگی و مراکز آموزش عـالی متعـدد نیز موجب جذب جمعیت شده است. این شهر از یک‌سو، تنوع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، قومی و نژادی دارد و از سوی دیگر، با مسائل و مشکلاتی مانند توسعه بیرویه، افزایش جمعیت، نابرابریهای اجتماعی، کیفیت پایین زندگی، بحرانهای محیطی و زیستمحیطی و غیره مواجه است که در افزایش جمعیت و رشد پدیده شهرنشینی ریشه دارد؛ بنابراین، میتوان با مزیتهای نشاءت گرفته از شهر خلاق و ایجاد نوآوری، ضمن تعدیل آثار منفی بر این شهر، تفکر حاکم بر برنامه‌ریزی شهری را به‌سوی برنامه‌ریزی بر مبنای استفاده از نیروهای خلاق و نوآور سوق داد. همچنین، میتوان به‌نوعی نابرابریهای اجتماعی در آینده را از بین برد و توانایی شهر را برای حرکت سازنده و همگام با دیگر شهرهای توسعهیافته و خلاق افزایش داد. تأکید خاص این پژوهش، تدوین سناریوهایی است که فضای آینده برنامه‌ریزی شهر خلاق شهر چابهار را روشن میسازد. در همین جهت، نیاز به پژوهش در مباحث شهر خلاق شهر چابهار با استفاده از نرمافزارهای آیندهپژوهی و رویکرد سناریو مبنا طی 30 سال آینده (1430) از اهمیت قابلتوجهی برخوردار است و افقهای روشنی را برای برنامهریزان و مدیران شهری ایجاد مینماید. در این راســتا، پژوهش حاضر باهدف شناسایی و تحلیل شهر خلاق با رویکرد آیندهپژوهی مبتنی بر سناریونویسی در شهر چابهار تنظیم گردیده است و این که سؤال اصلی پاسخ دهد: سناريوهاي پیشروی شهر خلاق در شهر چابهار (تا سال 1430) و سناریوی مطلوب آنچه خواهد بود؟
مبانی نظری
امروزه شهرها با بازاندیشی و تأمل در فرصت‌ها و تهدیدها، در پی افزایش قدرت جذب و مطرح کردن جایگاه توسعهای خود هستند، دراین‌بین به‌زعم بسیاری، ایده شهر خلاق به شیوه نوینی در رویکرد توسعه پایدار شهری تبدیل‌شده است (فوادیان و همکاران، 1400: 127). شهر خلاق محصول هزاره سوم و تحولات آن است (امیری و همکاران، 1398: 701). ازآنجایی‌که شهرها، متنوع و سرشار از تعامل و همچنین مملو از مشکل هم هستند، تجمعات بزرگ انسانها ذاتاً پیچیده است. با توجه به پیچیدگی شهرها به‌منظور توسعه دادن یک شهر نظم، مردم در شهرها مجبور بودهاند، خلاق باشند (صفایی پور و جعفری، 1400: 112- بایرام‌زاده و شهسوار، 1402- موسوی و همکاران، 1401- بایرام‌زاده و فوادمرعشی، 1402- Ghalehteimouri et al, 2023). بر این اساس، در سالهای اخیر مفهوم شهر خلاق در جامعه دانشگاهی و نهادهای مسئول سیاست‌گذاری رشد اقتصادی موردتوجه قرارگرفته است (Ponzini & Rossi, 2010: 1039). مفهوم شهر خلاق نخستین بار در یونان باستان پدید آمد. در فلسفه یونان باستان شهر خلاق مكاني بود که سرشت انساني را شكل ميداد و به همین دلیل بود که در تفكر بزرگاني نظیر افلاطون و ارسطو سعادتمندي انسان بدون شهرها میسر نبوده است. بر اساس معیار سازمان جهاني یونسكو2 شهر خلاق فضایي است که در آن از مهارتها و نوآوريهاي شهروندان در توسعه پایدار شهري استفاده گردد و نگرش خلاق شهروندان هماهنگ و همراه با مدیریت شهري حرکت کند؛ بنابراین، داشتن شهر خلاق، نهایت آرزوي هر جامعه مدرن است. درواقع، در شهر خلاق فعالیتهاي جدید اتفاق ميافتد و متولیان شهري در این شهر، خدمات همگاني و زیرساختهاي اقتصادي و اجتماعي را به نوینترین، بهرهورترین، زیباترین و کاراترین روش ارائه ميکنند. فضاي این شهر نه‌تنها به نحوي است که در آن خلاقیت گسترش ميیابد، بلكه کل مدیریت و سازمان‌دهی آن به نحوي خلاقانه طراحي ميگردد. دسترسي شهر خلاق به زیرساختهاي خلاق، ضروري است و متكي بر این زیرساختها، استعدادها را کشف، حفظ و جذب کند و توانایي استمرار آن را نیز ایجاد کند. در حقیقت، به تلفیقي از زیرساختهاي سخت و نرم احتیاج دارد؛ زیرساختهاي نرم لازمه دقت به این موضوع است که جوامع چطور ميتوانند ملاقات، تبادل و شبكهسازي کنند و ازاین‌رو، شهر خلاق به تشویق گسترشهاي فیزیكي و مكان سازي که به روابط میان مردم میدان ميدهد، ميپردازد (غلامی، 1400: 33-32). شهر خلاق اکثر پتانسیلهای خود را جامه عمل میپوشاند و پرچم‌دار فعالیتهای هنری، فرهنگی و توسعهای بوده و همچنین، یک شهر پرقدرت ازلحاظ یادگیری و ارتباطات فرهنگی و اجتماعی است. شهر خلاق میتواند نیازها و خواستههای جوامع شهری را در ابعاد گوناگون برطرف کند (فوادیان و همکاران، 1401: 202). در حقیقت، این مفهوم بر بهرهگیری از امکانات فرهنگی و هنری به‌عنوان داراییهایی ارزنده به‌منظور جذب افراد متحرک، ماهر و تحصیلکرده تأکید میکند (Grodach, 2012: 82). انواع ادراکات مختلف از مفهوم شهر خلاق در شکل (1) قابل مشاهده است.
شکل 1- انواع ادراکات مختلف از مفهوم شهر خلاق
(منبع: غلامی، 1400: 34)
شهرها برای اینکه بتوانند به‌طور مؤثری تقاضاهای در حال تغییر امروزی را برآورده سازند، نیازمند تفکر خلاق، وجود فضاها و محیطهای شهری جذاب و خلاق و نیز رهبری خلاق هستند (صفایی پور و حاجی پور، 1401: 2؛ Mouratidis, 2021: 22). لازمه تحقق شهر خلاق، استفاده خلاقانه از قابلیتهای اساسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، آموزشی، مالی، فضایی و طبیعی موجود در شهرها است. تودههای انسانی از قومیتها، فرهنگها و خردهفرهنگهای مختلف نمادی از استعداد و مدارا گری است كه به شکل بالقوه برای اجرای طرحهای شهری خلاقمحور موردنیاز است. نیروی انسانی متخصص و تحصیلكرده، هنرمندان، ادیبان، اساتید دانشگاه، مخترعین، مبتکران، كارآفرینان در حکم سرمایه اجتماعی برای گام برداشتن در مسیر شهر خلاق نقش كلیدی ایفا میكنند (امینی قشلاقی و همکاران، 1400: 128). شهر خلاق به‌عنوان یک چهره فرهنگی دیده میشود و در مقایسه با سایر شهرها دارای نمادها، سمبلها و عملکردهای منحصربه‌فرد است و از تمایزهای محلی بهره میگیرد تا طبقه خلاق را به خود جذب کند. شهر خلاق یک فضای منحصر کاربردی با جدایی بین زندگی، کار و اشکال استانداردشده مصرف و فراغت، آن‌طور که در شهر کاربردی وجود دارد، نیست (Reckwitz, 2009: 15). شهر خلاق فضایی است که در آن فعالیت نو رخ میدهد (حسینی خواه و همکاران، 1401: 103). پس یک شهر خلاق محیط مساعدی برای تربیت انسانی است و زمینه پرورش خلاقیت ساکنین آنجا را فراهم آورده است و این‌گونه شهرها، اغلب دارای فضاهای پویا و سالمی هستند (صمدی و همکاران، 1402: 54). جدول (1)، رویکرد، شیوه و ویژگیهای دیدگاههای مختلف شهر خلاق را نشان میدهد. در شکل (2) مدل مفهومی تحقیق قابل مشاهده است.
جدول 1- اساس، رویکرد، شیوه و ویژگیهای دیدگاههای مختلف شهر خلاق
پژوهشگر | کتاب | اساس | رویکرد | شیوه | مهم‌ترین ویژگی |
پیترهال | شهرها در تمدن، 1998 | تنوع | اجتماعی فرهنگی و اقتصادی | جذب | آیندهنگر، فرهنگ و اجتماع مختلط و ترکیبی |
جیکوبز | اقتصاد شهرها، 1969؛ شهرها و ثروت ملل، 1986 | تنوع | اقتصادی اجتماعی و کالبدی | جذب | تنوع اجتماعی، اقتصادی و کالبدی |
چارلز لندری | شهر خلاق، 1995 | شهروندان خلاق | اجتماعی | پرورش | رفع موانع خلاقیت |
ریچارد فلوریدا | شهرها و طبقۀ خلاق، 2005 | طبقۀ خلاق | اقتصادی | جذب | استعداد، ظرفیت تحملپذیری و مدارا گری و تکنولوژی |
(منبع: کلانتری و همکاران، 1395: 593)
خلاقیت |
مکان |
فرد |
محصول |
فرایند |
پرورش |
حفظ |
جذب |
مقیاس شهری |
صنایع خلاق |
سرمایه‌های اجتماعی |
کیفیت زندگی |
کارآیی و اثر بخشی |
سرزندگی |
تکنولوژی ارتباطی |
زیرساختهای خلاقیت |
تنوع اجتماعی |
طبقه خلاق |
تحلیل خلاقیت شهری و شهر خلاق |
افزایش قدرت رقابت اقتصادی شهر و توسعه اقتصادی آن |
شکل 2- مدل مفهومی تحقیق
(ترسیم: نگارنده، 1402)
پیشینه تحقیق
آفتاب (1396)، در پایاننامه خود با عنوان تبیین و برنامه‌ریزی شهر خلاق با رویکرد سناریونویسی (مطالعه موردی: شهر ارومیه)، 10 معیار اصلي؛ مقیاس، صنایع خلاق، طبقه خلاق، زیرساختهای خلاقیت، کارایي و اثربخشي، سرزندگي، تکنولوژی ارتباطي، تنوع اجتماعي، سرمایه اجتماعي، کیفیت زندگي با 16 زیرمعیار و 1-6 شاخص را بر اساس بررسي دقیق منابع خارجي و داخلي انتخاب کرده است. نتایج نشان میدهد که معیارهای زیرساختهای خلاقیت و طبقه خلاق به ترتیب با امتیاز 320/0 و 194/. بیشترین امتیاز را کسب کرده‌اند. مجنونی و همکاران (1399)، به شناسایی و تحلیل پیشرانهای کلیدی مؤثر بر شکلگیری شهرهای خلاق میانه اندام با استفاده از آیندهپژوهی (مطالعه موردی: شهر بناب) پرداختند. نتایج نشان میدهد که 14 پیشران کلیدی، بیشترین مقدار تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم بر خلاقیت شهری بناب داشتند که از این تعداد، شش پیشران مربوط به طبقه خلاق و سه پیشران مربوط به زیرساختهای خلاق بوده است. مهاجر و همکاران (1399)، به شناسایی مؤلفه‌های کلیدی گردشگری خلاق کودک محور (مطالعه موردی: شهر خلاق صنایع‌دستی) پرداختند. نتایج نشان میدهد که گردشگران خلاق، سازندگان تجارب خود هستند؛ بنابراین باید به‌عنوان گروهی همگن از تولیدکنندگان عمل کنند که درباره تجربه خلاقشان عقاید و احساسات ذهنی دارند. در این راستا پنج مؤلفه مجزا شناسایی شد: فرآیند سفر، محیط، نیازهای کودکان، خلاقیت و ذینفعان. هر مؤلفه عوامل مختلفی را در برمی‌گیرد که میتواند اطلاعات جدیدی در رابطه با گردشگری خلاق برای کودکان فراهم آورد. رحیمی فرد و همکاران (1400)، به ارزیابی شاخصهای شهر خلاق در ایجاد گردشگری خلاق شهری (مطالعه موردی: خوی) پرداختند. نتایج نشان میدهد که میان شاخصهای شهر خلاق و میزان تحقق‌پذیری گردشگری خلاق شهری رابطه معنی‌داری وجود دارد؛ اما شهر خوی دارای شاخصهای مناسب برای ایجاد گردشگری خلاق نیست و در مولفه‌های گوناگون شاخصهای شهر خلاق در خوی ضعف‌های اساسی وجود دارد. فوادیان و همکاران (1400)، به تحلیل جایگاه شاخصهای شهر خلاق در راستای برند سازی و دستیابی به توسعه پایدار شهری (موردمطالعه: شهر دامغان) پرداختند. نتایج نشان‌دهنده جایگاه کم شاخصهای شهر خلاق در جهت برند سازی شهر دامغان است. دارابی (1402)، به تحلیل نظام‌مند بر ادبیات شهر خلاق و شناسایی مؤلفه‌ها و شاخصهای آن پرداخته است. بر اساس نتایج مدل تحلیل شبکه، شاخص نوآوری بیشترین تأثیر را درحرکت یک محله به سمت محله خلاق در شهر تهران را دارا است. امیر سروی و رمضانی (1402)، به ارزیابی توان محیطزیست شهر تبریز در شکلگیری شهر خلاق پرداختند. نتایج حاصله نشان داد که توان زیستمحیطی و همچنین، فعالیتهای اجتماعی و جمعی بر شکلگیری شهر خلاق تأثیر مثبت و معناداری دارد. همچنین، نتایج دیگر این پژوهش نشان داد که شهر تبریز توان زیستمحیطی لازم برای شکلگیری شهر خلاق را دارا نمیباشد. میرزایی و همکاران (1402)، به تحلیل کارکرد ساختارهای اجتماعی-فرهنگی محرک و توسعه‌دهنده‌ی شهر خلاق موسیقی، مطالعه‌ی موردی: شهر سنندج پرداختند. یافتهها نشان میدهند که شهر خلاق موسیقی سنندج بر مبنای اکثر شاخصهای مشاهده‌پذیر مؤلفه‌های قابلیت و استعداد سرمایهی انسانی، تنوع فرهنگی-اجتماعی، سرمایهی اجتماعی محرک و جاذبه‌های گردشگری ساختار اجتماعی-فرهنگی از کارکرد مناسب و قابل قبولی برخوردار است. عاشوری و همکاران (1403)، به بررسی کاربری ورزشی در شهر ساری از منظر راهبرد شهر خلاق پرداختند. یافتهها نشان داد: رابطه بین پراکنش کاربری ورزشی ساری با ابعاد (اجتماعی، ورزشی، فرهنگی، کالبدی، ارتباطی و کارآفرینی) و نیز رابطه هر بعد با معیارهای خودش مثبت و معنی‌دار است. درنتیجه، برازش مدل کلی پژوهش مناسب است و ساختار مدل تناسب خوبی با داده‌ها دارد؛ بنابراین برای رسیدن به بهرهمندی بالا از فضاهای شهر ساری با رویکرد شهر خلاق توصیه میشود که مدیران شهری برای تهیه طرحها در زمینه ورزشی از نظرات و پیشنهاد‌ها شهروندان استفاده کنند و هنر و توجه به فرهنگهای ورزشی کهن و احیای آن برای ایجاد خلاقیت در شهر ساری را به‌کارگیرند.
پالوس و سومیا3 (2021)، در تحقیقی به بررسي و برنامهريزي براي چگونگي هوشمند سازی و خلاقيت شهر کوچي در هند پرداختند. نتايج نشان ميدهد شهر کوچي ترکيبي منحصربه‌فرد از قوميت، فرهنگ، معماري و آشپزي به دليل تأثیر تجارت از سراسر جهان و مناطق مختلف هند است. راجکاپان4 (2021)، در پژوهش خود تحت عنوان «از جاهای دیگر بیاموزید: جغرافیای رابطهای یادگیری سیاست در منطقه خلاق بانکوک» به این نتیجه رسیدند که درک محلی از خلاقیت را باید در یک رابطه جهانی- محلی تحلیل کرد. آلدمانیز و سالانو5 (2023)، در پژوهش خود تحت عنوان «تغییر سیاسی محلی، پارادایم شهر نو خلاق و جهشهای برند فرهنگی والنسیا» به این نتیجه رسیدند که علیرغم تمایل دولت‌های جدید برای جهت‌گیری فراگیرتر ازنظر فرهنگی و این واقعیت که این رویدادها مبتنی بر گفتمان مشارکت اجتماعی است، توسعه آن‌ها درنهایت بیشتر به سمت برند سازی شهری است. مونتالتو و همکاران6 (2023)، در پژوهشی با عنوان "آیا شهرهای فرهنگی همیشه خلاق هستند؟ تحلیل تجربی توسعه مبتنی بر فرهنگ در 190 شهر اروپایی" نشان دادند که بین شاخصهای تجربی نشاط فرهنگی یک شهر و عملکرد اقتصاد خلاق آن همبستگی قوی وجود ندارد. لیو و همکاران7 (2024)، در پژوهشی به با عنوان "خدمات سازمانی دوگانه و حکومت برای شهرهای خلاق: موردی از استودیو جهانی هنگدیان8"، نشان دادند که خدمات دولتی و سازمان‌های اجتماعی هر دو تأثیر مثبت و قابلتوجهی بر دل‌بستگی به شهردارند و خدمات دولتی تأثیر بیشتری را نشان میدهند.
تفاوت پژوهش حاضر با سایر مطالعات در این است که پیشرانهای انتخاب‌شده برای تحلیل وضعیت شهر خلاق چابهار و تدوین سناریوها نزدیک به واقعیت است و تابه‌حال در قلمرو مکانی چابهار هیچ پژوهشی در حوزه شهر خلاق و آیندهپژوهی انجام نشده است. همچنین از جامعه آماری کارشناسان و تکنیک دلفی استفاده‌شده است. تمام موارد مذکور نوآوری پژوهش را نشان میدهد.
روش پژوهش
این تحقیق به لحاظ ماهیت کاربردی و به لحاظ روش مبتنی بر روشی توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری از 22 نفر کارشناسان سازمان‌های مدیریتی شهر چابهار و اساتید شهرسازی تشکیل‌شده است. روش نمونهگیری مورداستفاده در پژوهش حاضر احتمالی و از نوع طبقه‌ای بوده است. به‌این‌ترتیب، جمعیت کارشناسان، به زیر جمعیت‌های واحد تقسیم میشود. وقتی‌که طبقات معلوم شدند، یک نمونه از هر طبقه استخراج میشود. به این معنا که در میان سازمان‌های مدیریتی شهر چابهار و اساتید شهرسازی به‌عنوان طبقه اول نمونه‌ها انتخاب شدند. پس از آن از هر طبقه تعدادی از کارشناسان و خبرگان به روش تصادفی ساده انتخاب‌شده است.
روش جمعآوری داده‌ها کتابخانه‌ای است که از آن برای تعیین چارچوب موضوعی، شناخت مفاهیم، دیدگاه‌ها و نظریات استفاده‌شده و بر اساس این شناخت و نیز مطالعات پایه در مورد ویژگیهای جغرافیایی منطقه و تجربه زیست، نظریه متناسب برای تحقیق برگزیده‌شده است. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه از نوع بسته است. برای تحلیل شهر خلاق با رویکرد آیندهپژوهی (چابهار) مبتنی بر سناریونویسی از تیم پانل دلفی برای امتیازدهی به شاخصهای استخراج‌شده از مبانی نظری و اسناد محدوده موردمطالعه استفاده‌شده است. روش تکنیک دلفی9 برای انعکاس نظرات خبرگان (22 کارشناس) (و در مراحل بعدی استفاده در تعیین پیشرانهای بحرانی)، جمعآوری و در چارچوب الگوی سناریونویسی تحلیل‌شده است. انتخاب تیم دلفی، با روش نمونهگیری هدفمند بوده و معیارهای انتخاب خبرگان، شامل تسلط نظری، تجربه عملی، توانایی و تمایل به مشارکت در پژوهش و دسترسی به آنان بود.
شاخصهاي تأثیرگذار در شهر خلاق شهر چابهار با تأکید بر آیندهپژوهی در جدول (2) قابل‌مشاهده است.
جدول 2- شاخصهاي تأثیرگذار در شهر خلاق شهر چابهار با تأکید بر آیندهپژوهی
کد | شاخص‌ها | منبع |
|---|---|---|
1 | سطح و سرانه مراکز تجاری و خرید | جیکوبز، 1986 |
2 | کیفیت ارائه خدمات | چارلز لندری، 1995 |
3 | تعداد هتلها و مراکز اقامتی و کیفیت آن‌ها | پیترهال، 1998 |
4 | تعداد امکانات تفریحی و ورزشی | پیترهال، 1998 |
5 | میزان برخورداری از مواضع گردشگری (موزهها و غیره) | چارلز لندری، 1995 |
6 | بررسی وضعیت ارائه خدمات حمل‌ونقلی | جیکوبز، 1986 |
7 | تعداد بازارچه‌های محلی | جیکوبز، 1986 |
8 | تعداد پایان‌های مسافربری | جیکوبز، 1986 |
9 | پزشکان و متخصصان | پیترهال، 1998 |
10 | تعداد بازدیدکنندگان در سال از مواضع گردشگری | چارلز لندری، 1995 |
11 | تعداد مغازه‌های فروش اغذیه سنتی و صنایع غذایی سنتی | پیترهال، 1998 |
12 | سطح و سرانه مراکز مذهبی | پیترهال، 1998 |
13 | تعداد بیمارستان | چارلز لندری، 1995 |
14 | تعداد آزمایشگاه‌ها و داروخانهها | پیترهال، 1998 |
15 | تعداد کانون‌های پروش فکری کودکان و نوجوانان | چارلز لندری، 1995 |
16 | تعداد فرودگاهها | جیکوبز، 1986 |
17 | مرکز بهداشتی درمانی شامل درمانگاه، کلینیک، پلی کلینیک | چارلز لندری، 1995 |
18 | تعامل دولت با بخش خصوصی و شهروندان | پیترهال، 1998 |
19 | گذر از حکومت به حکمرانی خوب شهری | چارلز لندری، 1995 |
20 | داشتن نظام بوروکراسی خلاق | چارلز لندری، 1995 |
21 | تعداد مراکز فرهنگی و هنری به نسبت جمعیت | پیترهال، 1998 |
22 | اساتید دانشگاه | پیترهال، 1998 |
23 | تعداد مهندسان نظام‌مهندسی | پیترهال، 1998 |
24 | تعداد وکلای دادگستری | چارلز لندری، 1995 |
25 | وجود یا عدم وجود رویدادهای فرهنگی و هنری | پیترهال، 1998 |
26 | داشتن محیط مطبوع و لذت‌بخش برای جذب طبقۀ خلاق | پیترهال، 1998 |
27 | تعداد مراکز نگهداری سالمندان و معلولین | چارلز لندری، 1995 |
28 | تعداد بازدیدکنندگان از سینما | پیترهال، 1998 |
29 | تعداد مراکز پرتونگاری و توان‌بخشی | چارلز لندری، 1995 |
30 | تعداد تعاونی‌های فعال مسکن | پیترهال، 1998 |
31 | نظام یکپارچۀ مدیریتی با رویکرد مشارکت محور | چارلز لندری، 1995 |
32 | شاغلان فعالیتهای مالی و بیمه | جیکوبز، 1986 |
33 | طراحی مناسب فضای شهری | جیکوبز، 1986 |
34 | بسترهای خلاق (دانشگاه خلاق، مدارس خلاق و غیره) ایده‌های خلاقانۀ حفاظت از محیطزیست | جیکوبز، 1986 |
35 | استفادۀ بیشتر از صنایع خلاق به‌جای صنایع سنگین و آلوده‌کننده | جیکوبز، 1986 |
(منبع: یافتههای تحقیق، 1402)
معرفی محدوده موردمطالعه
شهر چابهار، مرکز شهرستان چابهار، با وسعتی بالغ‌بر ۱۱ کیلومترمربع در ارتفاع ۷ متر از سطح دریا قرارگرفته است و در ۶۰ درجه و ۳۷ دقیقه طول شرقی و ۲۵ درجه و ۱۷ دقیقه عرض شمالی قرار دارد. فاصله هوائی شهرستان چابهار تا تهران ۱۴۵۶ کیلومتر و فاصله زمینی از طریق جاده ایرانشهر- کرمان ۱۹۶۱ کیلومتر است. فاصله بندر چابهار تا مرکز استان ۷۳۸ کیلومتر میباشد. این شهرستان حدوداً دارای ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی در دریای عمان میباشد (سالنامه آماری استانداری سیستان و بلوچستان، 1400). شهر چابهار از 4 ناحیه شهری تشکیل‌شده است. در بین نواحی چهارگانه شهر چابهار ناحیه 1 با 417.2 هکتار و جمعیت 37511 نفر بزرگ‌ترین ناحیه شهر محسوب میشود. طبق سرشماری نفوس و مسکن سال 1395، جمعیت شهر چابهار طبق آخرین سرشماری (106739 نفر) بوده است (سازمان آمار کشور، 1395). موقعیت جغرافیایی محدوده موردمطالعه در شکل (3) قابل‌مشاهده است.
شکل 3- موقعیت جغرافیایی محدوده موردمطالعه
(ترسیم: نگارنده، 1402)
پتانسیلها، امکانات و زیرساختهای شهر چابهار برای خلاق شدن:
· وجود شرایط اقلیمی و محیطی ویژه که به سطح ممتازي از انحصار و ظرفیت در الگوي کشت محصولات زراعی و باغی، دامی و آبزیان رسیده است؛
· موقعیت ویژه بازرگانی شرق کشور و حلقه اتصال روابط تجاری بین اروپا و آسیای مرکزی با آسیای شرقی و جنوبی و شاخ آفریقا؛
· دسترسی به آب‌های عمیق و نیمه عمیق اقیانوسی-مقیاس اقتصادی فعالیتهای شیلاتی و صنایع وابسته، صنایع دریایی و نظامی؛
· فرصت همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای و مقر بالقوه اجلاس همکاری‌های فرا منطقه‌ای؛
· وجود ابزارهای راهبردی اعمال سیاست‌های توسعه منطقه‌ای مانند محور شرق؛
· قابلیت اثبات‌شده منابع ارزشمند و ویژه فلزی و غیرفلزی در پسکرانه بندر چابهار در استان، استان‌های شرقی کشور، افغانستان و آسیای میانه
· قابلیت آشکار و اثبات‌شده انرژی‌های نو (خورشیدی، امواج و بادی)؛
· قابلیت ویژه و منحصربه‌فرد گردشگری دریایی/ ساحلی/ورزشی/تاریخی-فرهنگی/تجاری/اکو توریسم/کشاورزی با توجه به تفاوت اقلیمی مؤثر با مناطق پرجمعیت داخلی؛
· قابلیت و پتانسیل عملیات سواپ در منطقه جنوب شرقی کشور برای کشورهای حوزه آسیای میانه، روسیه، آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، عراق، اروپای شرقی و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس؛
· تفاوت 340 مایلی دسترسی تجار به آب‌های آزاد (به‌ویژه بازرگانان منطقه شرق کشور و کشورهای افغانستان و حوزه آسیای میانه از طریق چابهار در مقایسه با سایر بنادر)؛
· برنامه ویژه قطب علم و فناوری جنوب شرقی کشور و قابلیت شکلگیری یکی از مناطق اصلی کسب‌وکارهای نوپا و دانش‌بنیان؛
· زمینه اقتصادی و برنامه‌ای و عملیاتی تجمیع مزیت منطقه‌ای و جغرافیای اقتصادی بندر چابهار با مزیت راهبردی و مطلق کشور در حوزه انرژی و صنایع پتروشیمی با توجه نزدیکی با بازار کشورهای واردکننده محصولات مذکور شامل هند، چین، پاکستان-ترانزیت اقتصادی‌تر و سریع‌تر؛
· انتخاب چابهار به‌عنوان سومین قطب پتروشیمی کشور بعد از ماهشهر و عسلویه و زمینه و آستانه اقتصادی لازم برای جذب صنایع بالادستی و پایین‌دستی و حلقه‌های ارتباطی این صنعت با صنایع دریایی؛
· فرصت ممتاز و آشکار تخصص گرایی بندر با توجه به وجود پسکرانه گسسته و پیوسته تخصصی در راستای راهبرد یکپارچه بندر-پسکرانه
· 15 ظرفیت بالقوه پرورش آبزیان در قفس و محیط متراکم و کشت گلخانه‌ای؛
· ظرفیت مجموعه شهری همکار و مکمل در شهر-منطقه چابهار و ظرفیت جمعیت‌پذیری شهر-بندر چابهار و منطقه مکران نسبت به سایر نواحی ساحلی کشور و امکان توسعه شهر و شهرک‌های جدید؛
· ظرفیت توسعه خوشه‌ای و سازمان‌دهی فضایی شبکه‌ای بندرها در مقیاس داخلی و بین‌المللی؛
· وجود ابزارهای لازم در سیاست‌گذاری حمل‌ونقل و خدمات بندری در حوزه ترانزیت، تران شیپ، صادرات و واردات، کاپوتاژ، سواپ و سایر هزینه‌های حمل‌ونقل و انبارداری به‌خصوص برای شبکه‌های تجاری کشور افغانستان و آسیای میانه؛
· ظرفیت توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی با توجه به تنوع محصولات زراعی، باغی (به‌ویژه محصولات گرمسیری)، دام (ه ویژه شتر) و طیور و غذاهای دریایی و دسترسی به بندر و بازارهای پیرامون-خوشه صنایع غذایی دریایی و کشاورزی؛
· راهبردی بودن تأمین منابع آب نامتعارف از آب دریا در مقیاس شرق کشور (صنعت آب‌شیرین‌کن)؛
· ظرفیت توسعه خوشه صنایع فرهنگی جامعه بلوچستان در چارچوب راهبرد شهر خلاق چابهار (موسیقی حماسی، سینما، صنعت چاپ و مطبوعات، صنعت مد و لباس، رسانه و تبلیغات، هنرهای نمایشی و تجسمی و ...)؛
· قابلیت توسعه حمل‌ونقل ترکیبی (ریلی، دریایی، هوایی و جاده‌ای) و چندوجهی؛
· قابلیت توسعه روابط همکارانه فرامرزی در خدمات بندری در عین تخصص گرایی؛
· ظرفیت توسعه و تخصصی شدن خدمات لجستیک کالاهای اساسی صادراتی و وارداتی کشورهای حوزه آسیای میانه؛
· ظرفیت استقرار برخی از دفاتر مرکزی شرکت‌ها، بنگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی سطح ملی و فراملی در برخی از حوزه‌های خاص؛
· قابلیت توسعه همکارانه و تخصصی شهرستان چابهار با سایر شهرستان‌های ساحلی به‌ویژه در حوزه خوشه‌های صنعتی، مسائل و موانع مشترک.
یافتههای پژوهش
انجام مراحل سه‌گانه دلفی
مرحله اول دلفی: در این مرحله شاخصهای به‌دست‌آمده در گام اول (شاخصهای اولیه به‌دست‌آمده از طریق مرور ادبیات مؤلفه‌ها و شاخص‌ها و بازدید میدانی) به‌صورت پرسشنامه نیمه ساختارمند برای بررسی اولیه در اختیار اعضای تیم پانل قرار گرفت. بعد از دریافت پاسخ‌ها و پیشنهادهای دور اول اطلاعات جمعآوری، خلاصه و طبقه‌بندی و در نهایت به‌صورت پرسشنامه دوم تهیه گردید.
مرحله دوم دلفی: در این مرحله پرسشنامه به‌صورت ساختارمند و جدول‌بندی شده در بین اعضا توزیع شد. از اعضا خواسته شد تا میزان ارتباط شاخص با بعد، میزان ارتباط شاخص با مؤلفه، میزان ارتباط شاخص با موضوع پژوهش و درجه اهمیت ارزیابی شاخصهای شهر خلاق با تأکید بر آیندهپژوهی با استفاده از مقیاس 1 تا 5 لیکرت نشان دهند (جدول 3 )؛ و همچنین شاخص‌ها و شاخص‌هایی که ممکن است در این پژوهش به آن اشاره نشده بیان و درنهایت، معیارها و شاخص‌هایی که با یکدیگر تشابه داشته یا اینکه با یکدیگر همپوشی داشته را مشخص کنند.
جدول 3- مقیاس لیکرت
1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
خیلی ضعیف | ضعیف | متوسط | خوب | عالی |
مرحله سوم دلفی: برای جمع‌بندی آراء پرسش‌شوندگان، میانگین و انحراف معیار هر یک از شاخص‌ها برای هر مرحله محاسبه در مراحل بعدی در اختیار اعضا تیم دلفی قرار گرفت و از آن‌ها خواسته شد پاسخ‌های دریافتی را دوباره مرور نموده در صورت نیاز در نظرات و قضاوت‌های خود تجدیدنظر کرده و دلایل خود را در موارد عدم توافق ذکر نمایند. هدف از مرحله سوم یا هر مرحله دیگر پس‌ازآن رسیدن به اجماع یا ثبات بین اعضاء گروه است. هنگامی‌که اجماع یا ثبات حاصل شود، روش دلفی به اتمام می‌رسد. از این رو با توجه به اتفاق نظر میان اعضای دلفی یعنی همگرا شدن نظر آن‌ها، در مرحله سوم ضرورتی به تکرار نظرخواهی نبوده و این مرحله به‌عنوان مرحله نهایی انتخاب شد.
در تکنیک دلفی تعداد 35 شاخص در اختیار اعضای تیم پانل قرار گرفت که با امتیازات و اصلاح و ادغام‌های صورت گرفته توسط اعضای تیم پانل در مرحله دوم و سوم دلفی تعداد 35 شاخص مورد سنجش و ارزیابی اعضا قرار گرفت. امتیازدهی شاخصهای توسط اعضا تیم پانل دلفی در جدول (4) نشان داده‌شده است.
جدول 4- امتیازدهی شاخصهای توسط اعضا تیم پانل دلفی
شاخص | میانگین | انحراف معیار | ضریب تغییرات | وضعیت | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
سطح و سرانه مراکز تجاری و خرید | 84/2 | 39/1 | 49/0 | - | ||
وجود یا عدم وجود رویدادهای فرهنگی و هنری | 9/3 | 98/0 | 25/0 | + | ||
تعداد هتلها و مراکز اقامتی و کیفیت آن‌ها | 84/2 | 39/1 | 49/0 | _ | ||
تعداد مراکز فرهنگی و هنری به نسبت جمعیت | 84/2 | 21/1 | 43/0 | - | ||
تعداد آزمایشگاه‌ها و داروخانهها | 93/2 | 21/1 | 41/0 | - | ||
کیفیت ارائه خدمات | 61/2 | 1/1 | 51/0 | - | ||
تعداد بازارچه‌های محلی | 48/3 | 93/0 | 26/0 | + | ||
تعداد پایان‌های مسافربری | 29/2 | 07/1 | 47/0 | - | ||
پزشکان و متخصصان | 16/2 | 07/1 | 49/0 | - | ||
تعداد بازدیدکنندگان در سال از مواضع گردشگری | 39/3 | 99/0 | 29/0 | + | ||
تعداد مغازه‌های فروش اغذیه سنتی و صنایع غذایی سنتی | 87/2 | 15/1 | 4/0 | - | ||
مرکز بهداشتی درمانی شامل درمانگاه، کلینیک، پلی کلینیک | 61/2 | 17/1 | 45/0 | - | ||
تعداد بیمارستان | 97/2 | 45/1 | 49/0 | - | ||
میزان برخورداری از مواضع گردشگری (موزهها و غیره) | 13/3 | 88/0 | 28/0 | + | ||
تعداد کانون‌های پروش فکری کودکان و نوجوانان | 71/1 | 9/0 | 53/0 | - | ||
تعداد فرودگاهها | 16/2 | 97/0 | 45/0 | - | ||
سطح و سرانه مراکز مذهبی | 26/3 | 85/0 | 26/0 | + | ||
تعامل دولت با بخش خصوصی و شهروندان | 1/3 | 91/0 | 29/0 | + | ||
بررسی وضعیت ارائه خدمات حمل‌ونقلی | 61/4 | 67/0 | 14/0 | + | ||
داشتن نظام بوروکراسی خلاق | 32/2 | 19/1 | 51/0 | - | ||
تعداد امکانات تفریحی و ورزشی | 54/3 | 72/0 | 21/0 | + | ||
اساتید دانشگاه | 48/4 | 81/0 | 18/0 | + | ||
تعداد مهندسان نظام‌مهندسی | 09/3 | 72/0 | 21/0 | + | ||
تعداد وکلای دادگستری | 84/2 | 73/0 | 26/0 | _ | ||
گذر از حکومت به حکمرانی خوب شهری | 87/3 | 88/0 | 23/0 | + | ||
جمع | 84/75 | 34/25 | 98/8 | 14(-) | 11(+) | |
بر اساس جدول شماره 4 وضعیت شاخصهاي تأثیرگذار در شهر خلاق شهر چابهار با تأکید بر آیندهپژوهی نامطلوب است و بیشترین شاخص‌ها امتیاز کمتر از میانگین عدد 3 را به دست آورده‌اند. در مجموع از میان 35 شاخص 14 شاخص در وضعیت نامطلوب و 11 شاخص در وضعیت مطلوب قرارگرفته است. در مرحله بعد موقعیت‌های ممکن تعريف میشود که به سه قسمت 1- وضعيت مطلوب، 2- وضعيت ايستا و 3-وضعيت بحراني تقسيم ميشود (جدول 5) که اين موقعیت‌های تعریف‌شده تصاويري از لحظات احتمالي آينده براي پيشبرد وضعيت آتي شهر خلاق در شهر چابهار است. وضعيت بحراني نشان‌دهنده بدترين وضعيت، وضعيت بهینه نشان‌دهنده وضعيت مطلوب و وضعيت ايستا نشان‌دهنده تداوم روند فعلي میباشد.
جدول 5- وضعيتهاي پيشروي شهر خلاق در شهر چابهار
شاخص‌ها | وضعیت | شاخص‌ها | وضعیت |
|---|---|---|---|
کیفیت ارائه خدمات | عدم توجه به وضعيت فعلي | تعداد بیمارستان | عدم توجه به وضعيت فعلي |
ادامه وضعيت فعلي | ادامه وضعيت فعلي | ||
توجه به وضعيت فعلي | توجه به وضعيت فعلي | ||
تعداد هتلها و مراکز اقامتی | عدم توجه به وضعيت فعلي | تعداد آزمایشگاه‌ها و داروخانهها | عدم توجه به وضعيت فعلي |
ادامه وضعيت فعلي | ادامه وضعيت فعلي | ||
توجه به وضعيت فعلي | توجه به وضعيت فعلي | ||
تعداد امکانات تفریحی | عدم توجه به وضعيت فعلي | مرکز بهداشتی درمانی شامل درمانگاه، کلینیک، پلی کلینیک | عدم توجه به وضعيت فعلي |
ادامه وضعيت فعلي | ادامه وضعيت فعلي | ||
بهبود به وضعيت فعلي | توجه به وضعيت فعلي | ||
میزان برخورداری از مواضع گردشگری (موزهها و غیره) | عدم توجه به وضعيت فعلي | تعامل دولت با بخش خصوصی و شهروندان، | عدم توجه به وضعيت فعلي |
ادامه وضعيت فعلي | ادامه وضعيت فعلي | ||
بهبود وضعيت فعلي | توجه به وضعيت فعلي | ||
کل زیربنای فضای ورزشی | عدم توجه به وضعيت فعلي | گذر از حکومت به حکمرانی خوب شهری | عدم توجه به وضعيت فعلي |
ادامه وضعيت فعلي | ادامه وضعيت فعلي | ||
توجه به وضعيت فعلي | توجه به وضعيت فعلي | ||
بررسی وضعیت ارائه خدمات حمل‌ونقلی | عدم توجه به وضعيت فعلي | داشتن نظام بوروکراسی خلاق | عدم توجه به وضعيت فعلي |
ادامه وضعيت فعلي | ادامه وضعيت فعلي | ||
توجه به وضعيت فعلي | توجه به وضعيت فعلي | ||
تعداد پایان‌های مسافربری | عدم توجه به وضعيت فعلي | داشتن محیط مطبوع و لذت‌بخش برای جذب طبقۀ خلاق | عدم توجه به وضعيت فعلي |
ادامه وضعيت فعلي | ادامه وضعيت فعلي | ||
بهبود وضعيت فعلي | توجه به وضعيت فعلي | ||
پزشکان و متخصصان | عدم توجه به وضعيت فعلي | طراحی مناسب فضای شهری | عدم توجه به وضعيت فعلي |
ادامه وضعيت فعلي | ادامه وضعيت فعلي | ||
بهبود وضعيت فعلي | بهبود وضعيت فعلي |
(منبع: یافتههای تحقیق، 1402)
بر اساس جدول 5 بهطورکلی از میان 35 شاخص استخراج‌شده که با تکنیک دلفی تحلیل شد 16 شاخص اصلی انتخاب شد و در 3 وضعیت مذکور در نرمافزار سناریو ویزارد مورد تحلیل قرار گرفت؛ و دوباره در داخل این نرمافزار این وضعیت‌های پیشرو به نرمافزار تعریف میگردد و سپس پرسشنامه آن‌که در قالب ماتریس 16*16 میباشد، بین 22 نفر از کارشناسان مربوطه توزیع و در این زمینه اقدام شده است.
شکل 4- وضعيتهاي احتمالي شاخص‌ها به تفکيک سناريوي قوی
(منبع: یافتههای تحقیق، 1402)
بر اساس شکل 4 میتوان گفت از مجموع 80 وضعیت موجود، 19 وضعیت مطلوب، 31 وضعیت بحراني و 30 وضعیت ايستا هستند. با توجه به نتايج به‌دست‌آمده وضعيت سناريوها به شرح زير است:
بهترين سناريوي ممکن در بين 5 سناريوي قوی پذیرفته‌شده، سناريوي اول با کسب 9 شرايط مطلوب به‌عنوان مطلوب‌ترین سناريو شناخته ميشود و سناريوهای دیگر به دلیل دارا بودن وضعيت قرمز به‌عنوان سناریوهای بحراني در نظر گرفته میشود که وضعيت هر يک از آن‌ها در زير قابل‌مشاهده است (جدول 6).
گروه‌بندي سناريوهاي قوي طراحی‌شده
گروه اول: بهترين سناريو
اين مجموعه از سناريوهاي قوي محتمل‌ترین سناريو براي شهر خلاق در شهر چابهار است. در اين گروه، موقعیت‌های مطلوب (ایدئال) بيشتري نسبت به ساير سناريوها وجود دارد و ایدئال‌ترین موقعيت ممکن براي خود تعريف ميشود.
با توجه به جدول 5، ميتوان نتيجه گرفت که سناريوي اول با درصد مطلوبيت 40 بهترين سناريوي مطلوب در بين 5 سناريو است و ویژگی‌ها و مشخصات اصلي اين سناريو به‌گونه‌ای است که اين سناريو داراي 9 شاخص مطلوب میباشد که عبارت‌اند از: تعداد هتلها و مراکز اقامتی- مرکز بهداشتی درمانی شامل درمانگاه، کلینیک، پلی کلینیک- تعامل دولت با بخش خصوصی و شهروندان- گذر از حکومت به حکمرانی خوب شهری- میزان برخورداری از مواضع گردشگری (موزهها و غیره)- کل زیربنای فضای ورزشی-داشتن محیط مطبوع و لذت‌بخش برای جذب طبقۀ خلاق- طراحی مناسب فضای شهری- پزشکان و متخصصان و 7 شاخص ایستا که ادامه روند فعلي را نشان مي‌دهند شامل شاخصهاي؛ تعداد بیمارستان- تعداد آزمایشگاه‌ها و داروخانهها- کیفیت ارائه خدمات- تعداد امکانات تفریحی- داشتن نظام بوروکراسی خلاق- بررسی وضعیت ارائه خدمات حمل‌ونقلی- تعداد پایان‌های مسافربری میباشند و اين سناریو یعنی سناریو اول وضعيت بحراني ندارد و بهطورکلی نتايج اين گروه از سناريو (سناریو مطلوب) نشان‌دهنده شرايط کاملاً مساعد براي شهر خلاق در شهر چابهار است.
گروه دوم: بدترين سناريو
اين گروه از سناريوها که به‌عنوان بدترين سناريوهاي پیش‌بینی‌شده طراحی‌شده‌اند، شامل سناریوهای 2-3-4 و 5 ميباشند که دليل اصلي اين نامگذاري وجود سناريوهاي بحراني در آن‌ها است که نشان ميدهد اين بدان معناست که اگر اين سناريوها اتفاق بيفتد، در وضعيت شهر خلاق شهر چابهار مشکلات زيادي خواهيم داشت که زمينه را براي افزايش چالش در آينده شهر خلاق شهر چابهار فراهم مي‌کند و سناريوهاي فهرست شده در جدول 5، نشان ميدهد که در اين گروه سناريوی چهارم با درصد بحراني 29 درصد بدترين وضعيت بحراني را دارد که شاخصهای بحرانی آن عبارت‌اند از: کیفیت ارائه خدمات- تعداد هتلها و مراکز اقامتی- تعداد بیمارستان-میزان برخورداری از مواضع گردشگری (موزهها و ...)- تعامل دولت با بخش خصوصی و شهروندان-گذر از حکومت به حکمرانی خوب شهری-تعداد پایان‌های مسافربری -طراحی مناسب فضای شهری ميباشند؛ که با توجه به نتايج به‌دست‌آمده اين گروه وضعيت کاملاً بحراني براي شهر خلاق شهر چابهار را شامل ميشود.
جدول 6- ضرايب وضعيتهاي احتمالي به تفکيک سناريوهاي 5 گانه
سناريوها | وضعيت | ضرايب وضعيت | مطلوب | بحران | ||||||
وضعيت مطلوب | وضعيت ايستا | وضعيت بحران | 3 | 1 | 3- | ميزان مطلوب | درصد مطلوبيت | ميزان بحراني | درصد بحراني | |
سناریو اول | 9 | 7 | 0 | 27 | 7 | 0 | 34 | 40 | 0 | 0 |
سناريو دوم | 3 | 6 | 7 | 9 | 6 | 21- | 15 | 17 | 21- | 23 |
سناريو سوم | 3 | 6 | 7 | 9 | 6 | 21- | 15 | 17 | 21- | 23 |
سناریو چهارم | 2 | 5 | 9 | 6 | 5 | 27- | 11 | 12 | 27- | 29 |
سناریو پنجم | 2 | 6 | 8 | 6 | 6 | 24- | 12 | 14 | 24- | 25 |
بحث و نتیجهگیری
مفهوم شهر خلاق بیش از دو دهه است که وجود دارد و مفهومسازی خلاقیت به‌عنوان یک نیروی تغییردهنده قدرتمند، پویایی جدیدی را در روابط فضایی ایجاد کرده است. امروزه برنامهريزي و تصميمگيري به شيوههاي قبل پاسخگو نيست و شهرها با عدم قطعیت‌های فراوانی مواجهاند. نظریه شهر خلاق یكی از جدیدترین و نوپاترین نظریههای مرتبط با مباحث شهرسازی نوین است که در کمتر از یک دهه اخیر به جد موردتوجه پژوهشگران و مدیران شهری قرارگرفته است. دلیل اصلی توجه به ایده شهر خلاق ناشی از این است که برنامهریزان و علاقهمندان شهر خلاق به دنبال این هستند تا شهروندان بتوانند از طریق استفاده بهینه از ظرفیتها و استعدادهای موجود در شهر، زمینه را برای ارتقای کیفیت زندگی شهری و زیست پذیری شهری فراهم سازند. به همین سبب، در پژوهش حاضر کوشش شده است تا به تحلیل شهر خلاق چابهار با رویکرد آیندهپژوهی مبتنی بر سناریونویسی در افق 1430 شناسایی شود.
مطالعات داخلی و خارجی متعددی در حوزه شهر خلاق و آیندهپژوهی انجام‌شده است. بررسی‌ها نشان میدهد تحقیق حاضر نزدیک به مطالعه آفتاب است که در سال (1396)، در پایاننامه خود با عنوان تبیین و برنامه‌ریزی شهر خلاق با رویکرد سناریونویسی (مطالعه موردی: شهر ارومیه)، با بررسی شاخصهای استخراج‌شده در تحقیق خود، به این نتیجه رسیده که معیارهای زیرساختهای خلاقیت و طبقه خلاق به ترتیب با امتیاز 320/0 و 194/. بیشترین امتیاز را کسب کرده‌اند. از سوی دیگر تفاوت پژوهش حاضر با سایر مطالعات در انتخاب قلمرو مکانی چون شهر چابهار و استفاده از تکنیک دلفی است.
طبق نتایج به‌دست‌آمده، با استفاده از تکنیک دلفی، 35 شاخص استخراج گردید که بیشترین نقش را در وضعیت آینده شهر خلاق چابهار دارند. همچنین، در بخش نهایی و ارائه سناریوها از تحلیل متقاطع به کمک نرمافزار Scenario Wizard استفاده شد. داده‌های گردآوری‌شده از ماتریسی متقاطع 49*49 برای 16 عامل کلیدی در این مرحله برای تجزیه‌وتحلیل در سناریو ویزارد وارد و سپس سناریوهای به‌دست‌آمده به‌صورت مطلوب، بحرانی یا ایستا طراحی‌شده‌اند. نهایتاً پنج سناریو بر اساس وقوع و عدم وقوع عدم قطعیت‌ها تدوین شد. نتايج تحقيق نشان ميدهد که وضعيت متغيرها از بحرانی و نامطلوب بودن وضعیت شهر خلاق چابهار حکایت میکند. با این وضعیت، شهر چابهار باوجود زیرساختهای مناسب فرهنگی، مذهبی، دانشگاهی و ... آمادگی تبدیل به شهر خلاق را در کوتاهمدت ندارد ولی ظرفیت تبدیل‌شدن به شهر خلاق را داراست. درحالیکه با مزیتهای نشاءت گرفته از شــهر خلاق و ایجــاد زمینههای لازم، میتوان شــهر چابهار را به یک شــهر خلاق تبدیل نموده و با اســتفاده از مزایای شهر خلاق، رفاه شــهروندان را در آینده افزایش داد؛ بنابراین، تحقق افق 1430 شهر خلاق شهر چابهار، درگرو تقویت سناریوی مطلوب (ایدئال) میباشد. بنابراين، شناخت مؤلفههاي تأثیرگذار در خلاقیت شهر چابهار ميتواند به توسعه پایدار این شهر کمک شایانی نماید. لازم به ذکر است که برخی از پيشرانها با توجه به اینکه در مقياس ملی جای میگيرند، توان مدیریت محلی برای ارتقاء آن‌ها محدود میباشد، اما میتوان با انجام برنامهریزیهای محلی، پيشرانهایی را که به حوزه مدیریت محلی تعلق دارند، تقویت نمود. یافتههای این مطالعه کمک میکند مدیران و برنامهریزان تصویری روشن و کمی از وضعیت آینده شهر خلاق چابهار داشته باشند. بنابراين، شناخت مؤلفههاي تأثیرگذار در خلاقیت شهر چابهار ميتواند به ترسيم آيندههاي محتمل مطلوب کمک کند.
نهایتاً با توجه به وضعیت آینده شهر خلاق چابهار پیشنهاد‌ها زیر ارائه میگردد:
· در برنامه‌های توسعه شهرها و مناطق اقتصادی خلّاق، بایستي جایگاهي ویژه به شهرسازی دموکراتیک و حکمروایي خوب شهری تخصیص داده شود.
· به‌کارگیری مدیریت شایسته و توانمند در برنامه‌ریزی برای افزایش سرمایهگذاری پروژههای مرتبط با شهر خلاق در شهر چابهار.
· ایجاد تحول در زیرساختهای سخت و نرم آموزشی برای تقویت ایده پردازی‌ها و نوآوری در اماکن آموزشی در شهر چابهار.
· توسعه مراکز رشد، پارک‌های علم و فناوری، دفتر نخبگان با همکاری دانشگاه‌های چابهار و جذب نخبگان و استعدادهای خلاق که زمینههای قدرتمند شدن شهرها و بالندگي اقتصادی آن‌ها را فراهم میسازد.
· توجه جایگاه ویژه فرهنگ در ابعاد مختلف شهر چابهار و نیز سیاست‌ها و برنامه‌های شهری و استفاده مؤثر از تمام منابع فرهنگي حتي آن‌هایی که ممکن است بی‌اهمیت جلوه داده شوند.
· پرورش و گسترش بیشتر کارآفرینان و افراد محلي خلاق و مدیریت اختراعات و ایده‌های شهروندان ضمن حمایت و بازاریابي محصولات منحصربه‌فرد آن‌ها در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی از طریق از طریق دولتي و بخش خصوصي.
منابع
اکراسردشتی، آمنه و سجادزاده، حسن. (1400). سنجش و ارزیابی کیفیت پیاده راه‌های شهری از منظر شهر خلاق، مورد مطالعاتی: پیاده راه مرکزی کلان‌شهر رشت. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 14(34)، 181-169. https://www.armanshahrjournal.com/article_131922.html
امیری، مجتبی، ذوالفقار زاده، محمدمهدی، زیاری، کرامت‌اله، اشتری، حسن. (1398). کاربست روش مرور سامانمند ادبیات در شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخصهای شهر خلاق. پژوهشهای جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 7(4)، 701-722. jurbangeo.ut.ac.ir/article_75041.html
امینیقشلاقی، داود، مرصوصی، نفیسه و لطفی، احمد. (1400). سنجش و رتبه‌بندی برنامه‌ریزی شهر خلاق در مناطق 22گانه کلان‌شهر تهران. برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 8(3)، 127-150. https://psp.journals.pnu.ac.ir/article_8296.html
آفتاب، احمد. (1396). تبیین و برنامه‌ریزی شهر خلاق با رویکرد سناریونویسی (مطالعه موردی: شهر ارومیه)، رساله دکتری دانشگاه محقق اردبیل، رشته‌ی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، 2-453. https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/86ebc683a38b0178fad9e628aba349a8/fulltext
بایرام‌زاده، نیما؛ و شهسوار، امین. (1402). اولویت‌بندی مناطق شهری از منظر شاخصهای کالبدی و محیط‌زیستی زیست‌پذیری (نمونه موردی: مناطق 5 گانه شهر ارومیه). توسعه پایدار شهری، 4(11)، 17-31. https://doi.org/10.22034/usd.2023.706523
بایرام‌زاده، نیما؛ و فوادمرعشی، سیدمومن. (1402). تحلیل فضایی توسعه‌یافتگی شهرستان‌ها از منظر شاخصهای کالبدی زیست‌پذیری (نمونه موردی: شهرستان‌های استان آذربایجان غربی). جغرافیا و آینده پژوهی منطقه‌ای، 1(2)، 1-16. doi: 10.30466/grfs.2023.54809.1007
بیکبابایی، بشیر و حسینیمطلق، جمال الدین. (1402). تحلیلی بر سیاست‌گذاری شهر خلاق در استان چهارمحال‌وبختیاری. سیاست گذاری شهری و منطقه‌ای، 2(5)، 66-84. https://sanad.iau.ir/journal/pur/Article/700676?jid=700676
حسینیخواه حسین، محمدی دوست، سلیمان و صادقی، علی. (1401). تبیین روش‌های تأمین منابع مالی پایدار شهرداری‌ها با تأکید بر شهر خلاق (پژوهش موردی: شهرداری یاسوج). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 9(30)، 97-126. https://shahr.journals.umz.ac.ir/article_3516.html
دارابی، مسعود. (1402). رتبه‌بندی محلات شهر تهران با تأکید بر تحقق شهر خلاق با استفاده از نظریۀ ریچارد فلوریدا. مطالعات جامعه شناختی شهری، 46 (13)، 106-81. https://sanad.iau.ir/journal/urb/Article/705053?jid=705053
رحیمی فرد، قاسم، قربانی، رسول، بابایی اقدم، فریدون و حیدری چیانه، رحیم. (1400). ارزیابی شاخص های شهر خلاق در ایجاد گردشگری خلاق شهری (مطالعه موردی: خوی). پژوهشهای جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی)، 53(4)، 1509-1522. SID. https://sid.ir/paper/1061538/fa
سالنامه آماری استانداری سیستان و بلوچستان. (1400). استانداری سیستان و بلوچستان.
صفایی پور، مسعود و جعفری، یحیی. (1400). تحلیل وضعیت مولفه های گردشگری خلاق در کلان شهر تبریز به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی)، 21(60)، 107-126. SID. https://sid.ir/paper/966939/fa
صمدی، علی، جهانگیرزاده، جواد، عابدینی، اصغر و ساکت حسنلویی، میثم. (1402). موسیقی خیابانی، هنر عمومی شهری و برنامه‌ریزی شهری (توسعه شهری خلاق با تأکید بر آفرینش فضاهای شهری مردم‌گرا) مطالعه موردی: تحلیل تطبیقی محدوده‌های شهرچایی و خیام جنوبی شهر ارومیه. گفتمان طراحی شهری. مروری بر ادبیات و نظریههای معاصر، ۴ (۳)، ۵۲-۷۱. https://udd.modares.ac.ir/article-40-68502-fa.html
عاشوری، تقی، کلاتهسیفری، معصومه و قزلسفلو، حمیدرضا. (1403). کاربری ورزشی در شهر ساری از منظر راهبرد شهر خلاق. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۲۴ (۷۵)، ۴۱۶-۴۴۰. https://jgs.khu.ac.ir/browse.php?a_id=3902&sid=1&slc_lang=fa&ftxt=0
غلامی، افسانه. (1400). بررسی سناریوهای تحقق شهر خلاق در کلان‌شهر مشهد با تأکید بر شاخص کیفیت زندگی. پایاننامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد.
فوادیان، مصطفی، کرکه آبادی، زینب و کامیابی، سعید. (1400). تحلیل جایگاه شاخصهای شهر خلاق در راستای برند سازی و دستیابی به توسعه پایدار شهری (مورد مطالعه: شهر دامغان). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، ۲(۱)، ۱۲۷-۱۴۲. https://gsma.lu.ac.ir/article-1-141-fa.html
قشلاقی. (1395). بومي سازي و تبيين شاخص هاي مكاني و فضايي شهر خلاق در كلانشهر تهران، رساله دکتری، دانشگاه پیام نور، رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری.1-70. https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/132fd0769398c6d6b5510bf2b49dfce7
کلانتری، محسن، رجایی، سیدعباس، فتوحی مهربانی، باقر. (1395). تحلیلی بر برخورداری کلان‌شهرهای ایران از شاخصهای شهر خلاق. پژوهشهای جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 4(4)، 587-612. https://jurbangeo.ut.ac.ir/article_62197.html
مجنونی توتاخانه، علی. (1399). شناسایی و تحلیل پیشران های کلیدی مؤثر بر شکل گیری شهرهای خلاق میانه اندام با استفاده از آینده-پژوهی (مطالعه موردی: شهر بناب). هویت شهر، 14(43 )، 75-88. SID. https://sid.ir/paper/386382/fa
مطلبیان، خسرو و رحمانی، بیژن. (1399). برنامه‌ریزی و رهبری خلاق در شهر ایرانی اسلامی و ارتباط آن با خلاقیت شهری. آمایش محیط، 13(50)، 111-132. https://www.sid.ir/paper/367126/fa
موسوی، میر نجف. (1393). رتبه‌بندی محلات شهر سردشت از نظر حرکت به‌سوی خلاقیت با تأکید بر تحقق شهر خلّاق با استفاده از تاپسیس و ANP. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 4(10)، 19-38. https://gaij.usb.ac.ir/article_1476.html
موسوی، میرنجف؛ امیدوارفر، سجاد؛ حسین‌زاده، رباب؛ و بایرام‌زاده، نیما. (1401). تحلیل عدالت فضایی در توزیع کاربری‌های خدماتی در مناطق شهری (نمونه موردی: مناطق 5 گانه- ارومیه). جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای. 11 (43)، 177-162. https://ges.iaun.iau.ir/article_691454.html
مهاجر، بشری، شفیعی، زاهد، خواجه احمدعطاری، علیرضا، و طغرایی، محمدتقی. (1399). شناسایی مؤلفه های کلیدی گردشگری خلاق کودک محور (مطالعه موردی: شهر خلاق صنایع دستی). مطالعات شهری، 9(35 )، 75-86. SID. https://sid.ir/paper/376302/fa
میرزایی، محمد، حبیبی، کیومرث و سعیدی، مهدی. (1402). تحلیل کارکرد ساختارهای اجتماعی-فرهنگی محرک و توسعه‌دهنده‌ی شهر خلاق موسیقی ،مطالعه موردی: شهر سنندج. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 10(34)، 131-153. https://shahr.journals.umz.ac.ir/article_4112.html
References
Aftab, Ahmed (2016). Explanation and planning of a creative city with a scenario writing approach (case study: Urmia city), doctoral thesis of Mohaghegh Ardabil University, majoring in geography and urban planning, 453-2. https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/86ebc683a38b0178fad9e628aba349a8/fulltext [In Persian]
Akrasardasti, Amna and Sajjad Zadeh, Hassan. (2022). Measurement and evaluation of the quality of urban pedestrians from the perspective of the Creative City, subject of study: central pedestrian of the metropolitan city of Rasht. Architecture and urbanism city ideals, 14(34), 181-169. https://www.armanshahrjournal.com/article_131922.html [In Persian]
Amini Qashlaghi, Daud, Morsoosi, Nafisa and Lotfi, Ahmed. (2021). Assessment and ranking of creative city planning in 22 districts of Tehran metropolis. Physical Development Planning, 8(3), 127-150. https://psp.journals.pnu.ac.ir/article_8296.html [In Persian]
Amiri, Mojtabi, Zulfiqarzadeh, Mohammad Mahdi, Ziari, Karamatoleh, Ashtari, Hassan. (2018). Application of systematic literature review method in identifying dimensions, components and indicators of creative city. Urban Planning Geography Research, 7(4), 701-722. jurbangeo.ut.ac.ir/article_75041.html [In Persian]
Ashuri, Taghi, Kalate-Sifiri, Masoumeh and Qazlesfalu, Hamidreza. (2024). Sports use in the city of Sari from the perspective of the creative city strategy. Applied Research Journal of Geographical Sciences, 24 (75), 416-440. https://jgs.khu.ac.ir/browse.php?a_id=3902&sid=1&slc_lang=fa&ftxt=0 [In Persian]
Bayramzadeh, N. & Shahsavar, A. (2023). Prioritization of Urban Regions from the Perspective of Physical and Environmental Indicators of Livability (Case Study: 5 Regions of Urmia). Journal of Urban Sustainable Development, 4(11), 17-31. doi: 10.22034/usd.2023.706523[In Persian]
Bayramzadeh, N., & Foadmarashi, M. (2023). Spatial analysis of the development of townships from the perspective of physical indicators of livability (Case study: the townships of West Azerbaijan province). Geography and Regional Future Studies, 1(2), 1-16. doi: 10.30466/grfs.2023.54809.1007[In Persian]
Beik-Babaei, Bashir and Hosseini-Mutalaq, Jamaluddin. (2023). An analysis of creative city policy in Chaharmahal and Bakhtiari province. Urban and Regional Policymaking, 2(5), 66-84. https://sanad.iau.ir/journal/pur/Article/700676?jid=700676 [In Persian]
Darabi, Massoud. (2023). Ranking the neighborhoods of Tehran city with an emphasis on the realization of the creative city using Richard Florida's theory. Urban Sociological Studies, 46(13), 106-81. https://sanad.iau.ir/journal/urb/Article/705053?jid=705053 [In Persian]
Deffiner, A and Vlachopoulou, C. (2010). Creative city: A new challenge of strategic urban planning?. Department of planning and regional development, school of Engineering, University of Thessaly, Volos, 383 34, Greece. https://www.econstor.eu/bitstream/10419/120304/1/ERSA2011_1584.pdf
Fawadian, Mustafa, Karkeabadi, Zainab and Saheed, Saeed. (2021). Analyzing the position of creative city indicators in the direction of branding and achieving sustainable urban development (case study: Damghan city). Geographical studies of mountainous regions, 2(1), 142-127. https://gsma.lu.ac.ir/article-1-141-fa.html [In Persian]
Ghalehteimouri, K. J., Shamsoddini, A., Bayramzadeh, N., & Mousavi, M. N. (2023). Identifying the pleasant sounds in the city's public parks environment (Case study: Mellat riverside park, Urmia). 1., 9(1), 149–165. doi: 10.25765/sauc.v9i1.690
Gholami, legend. (2021). Examining the scenarios of realization of creative city in Mashhad metropolis with emphasis on quality of life index. Master's thesis, geography and urban planning, Ferdowsi University of Mashhad. [In Persian]
Grodach, C. (2012). Before and After the Creative City: The Politics of Urban Cultural Policy in Austin, Texas. Journal of Urban Affairs, 34, 81–97. https://doi.org/10.1111/j.1467-9906.2011.00574.x
Hosseinikhah, Hossein, Mohammadi Dost, Suleiman and Sadeghi, Ali. (2022). Explaining the methods of providing sustainable financial resources of municipalities with an emphasis on the creative city (case study: Yasouj municipality). Urban Structure and Function Studies, 9(30), 126-97. https://shahr.journals.umz.ac.ir/article_3516.html [In Persian]
Kalantari, Mohsen, Rajaei, Seyed Abbas, Fatuhi Mehrabani, Bagher. (2015). An analysis of Iran's megacities having creative city indicators. Urban Planning Geography Research, 4(4), 587-612. https://jurbangeo.ut.ac.ir/article_62197.html [In Persian]
Lavoie, C., & Abdulnour, G. (2015). How to define a creative SME. IFAC-Papers On Line, 48(3), 910-915. https://doi.org/10.1016/j.ifacol.2015.06.199
Liu, F., Dai, J., Liu, Y., Cheng, S., & He, Y. (2024). The dual organization services and governance for creative cities: A case of Hengdian World Studios. Cities, 149, Article number 105001. https://doi.org/10.1016/j.cities.2024.105001
Melabian, Khosrow and Rahmani, Bijan. (2019). Creative planning and leadership in Iranian Islamic city and its relationship with urban creativity. Environmental Studies, 13(50), 111-132. https://www.sid.ir/paper/367126/fa [In Persian]
Mirzaei, Mohammad, Habibi, Kiyomarth and Saidi, Mahdi. (1402). Analyzing the function of socio-cultural structures stimulating and developing the creative city of music, case study: Sanandaj city. Urban structure and function studies, 10(34), 131-153. https://shahr.journals.umz.ac.ir/article_4112.html [In Persian]
Montalto, V., Alberti, V., Panella, F., & Sacco, P. (2023). Are cultural cities always creative? An empirical analysis of culture-led development in 190 European cities. Habitat International, 132, 102739. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2022.102739
Mousavi, M., Omidvarfar, S., Hoseinzadeh, R., & Bayramzadeh, N. (2022). Analysis of Spatial Justice in the Distribution of Service Uses in Urban Areas (Case Study: 5 Regions - Urmia). Journal of Geography, Urban and Regional Studies, 11(43), 162- 177. https://sanad.iau.ir/en/Journal/ges/Article/691454?jid=691454 [In Persian]
Mousavi, Mir Najaf. (2013). Ranking the neighborhoods of Sardasht city in terms of moving towards creativity with an emphasis on the realization of the creative city using TOPSIS and ANP. Geography and Regional Urban Studies, 4(10), 19-38. https://gaij.usb.ac.ir/article_1476.html [In Persian]
Paulose, N.K., & Sowmia, P. (2021). City profile: Kochi, city-region - Planning measures to make Kochi smart and creative. Cities, 103307. https://doi.org/10.1016/j.cities.2021.103307
Ponzini, D., & Rossi, U. (2010). Becoming a creative city: The entrepreneurial mayor, network politics and the promise of an urban renaissance. Urban Studies, 47(5), 1037–1057. https://doi.org/10.1177/0042098009353073
Reckwitz, A. (2009). Die Selbstkulturalisierung Der Stadt Zur Transformation Moderner Urbanitat in der Creative City. Mittelweg, 18(2), 2-34. https://doi.org/10.1515/9783839433454-008
Ringland, Gill. 2006. Scenario planning: managing for the future, England: john Wiley.23(5):331-338. https://doi.org/10.1016/j.ejor.2006.11.001
Rugkhapan, N.T. (2021). Learn from elsewhere: A relational geography of policy learning in Bangkok’s Creative District. Environment and Planning A: Economy and Space, 53(8), 1952-1973. https://doi.org/10.1177/0308518X211040089
Samadi, Ali, Jahangirzadeh, Javad, Abedini, Asghar and Saket Hasanloui, Meitham. (2023). Street music, urban public art and urban planning (creative urban development with an emphasis on the creation of people-oriented urban spaces) case study: comparative analysis of Shahrchaei and South Khayam areas of Urmia city. Urban design discourse. Review of contemporary literature and theories, 4(3), 52-71. https://udd.modares.ac.ir/article-40-68502-fa.html [In Persian]
Statistical Yearbook of Sistan and Baluchistan Governorate. (2020). Sistan and Baluchistan Governorate. [In Persian]
Ulldemolins, J. R., & Solano, P. D. (2023). Local political change, the neo-creative city paradigm and the mutations of Valencian cultural branding, City. Culture and Society, 34, 100535. https://doi.org/10.1016/j.ccs.2023.100535
Vickery, J. (2011). Beyond the creative cities- Cultural policy in an age of scarcity, for made: a center for place making Birmingham. Birmingham.
Yu, C.-E., & Sun, R. (2019). The role of Instagram in the UNESCO's creative city of gastronomy: A case study of Macau. Tourism Management, 75(6), 257-268. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2019.05.011
[1] نویسنده مسئول: حسین ملاشاهی، پست الکترونیکی: h_mollashahi91@yahoo.com ، تلفن: 09151414811
این مقاله برگرفته از رساله دكتری شه بخش رئیسی با عنوان « تحلیل شهر خلاق با رویکرد آینده پژوهی مبتنی بر سناریونویسی (مطالعه موردی: شهر چابهار) » است؛ كه با راهنمایی دكتر حسین ملاشاهی و مشاوره دكتر غلامرضا میری ، در دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان ، انجام پذیرفته است.
[2] United Nation Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
[3] Paulose and Sowmia
[4] Rugkhapan
[5] Ulldemolins and Solano
[6] Montalto et al.
[7] Liu et al.
[8] Hengdian
[9] Delphi Techniques
