اعتباریابی مدل حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش مبتنی برنهج‌البلاغه

الموضوعات :

پروین بصیرپور ¹ , محمدعلی نادی ² , فریبا کریمی ³

1 - دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان
3 - دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

تاريخ الإرسال : 21 الجمعة , ربيع الأول, 1445 تاريخ التأكيد : 17 السبت , جمادى الثانية, 1445 تاريخ الإصدار : 16 الثلاثاء , صفر, 1446

الکلمات المفتاحية: آموزش و پرورش, حکمرانی, نهج‌البلاغه, تحلیل مضمون موضوعی,

ملخص المقالة :

نوشتار پیش روی با هدف اعتباریابی مدل حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش مبتنی بر نهج‌البلاغه کشور انجام شد. پژوهش از نظر هدف بنیادی و از لحاظ روش، توصیفی پیمایشی می‌باشد. ابزار گردآوری داده‌ها سیاهه محقق ساخته حاصل از بخش کیفی پژوهش با استفاده از تحلیل مضمون متن نهج البلاغه با روش آتراید استرلینگ بود. جامعه آماری شامل کلیه مدیران کل و معاونین آن‌ها و مدیران مناطق آموزش و پرورش استان‌های کشور به تعداد 923 بود. از بین استان‌های
تعداد 159سیاهه برگشت داده شد. روایی محتوایی با روش ضریب محتوایی لاوشه(1985)، توسط تعداد 15 نفر از صاحب‌ نظران حوزه مدیریت آموزشی دانشگاه و حوزه علمیه و صاحب‌نظران آموزش و پرورش اندازگیری شد. برای ارزیابی پایایی ابزار از ضریب اطمینان، پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ استفاده شد که هر سه روش ضریب پایایی سیاهه (ضرایب وبارهای عاملی بالاتر از 4/0، آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی بالاتر از 7/0) را تائید کردند. به منظور اعتبار سنجی مدل از معادلات ساختاری با استفاده از بسته آماری برای علوم اجتماعی نسخه23 و نرم‌افزار حداقل مجذورات جزئی استفاده شد. نتایج حاصل حاکی از اعتبار مدل مفهومی حکمرانی آموزش و پرورش با رویکرد اسلامی مبتنی بر نهج‌البلاغه بود.

نص كامل:



Validation of the Islamic governance model in educationbased on Nahj alـBalagha

 

1 Journal of New Approaches in Educational Adminstration

ISSN (Print): 2008-6369- ISSN (Online): 2423-723X

Research Paper

Validation of the Islamic governance model in education

based on Nahj alـBalagh

 

---

[1]  

Abstract Introduction: the governance structures and processes of Iran's education and training, for reasons such as the lack of necessary abilities and capacities in formulating and implementing strategic and forward-looking programs in the field of formal education and training, in the field of expert, operational and accurate planning the goals of Islamic sustainability contained in the approved political documents of the country have shortcomings. The purpose of this study was to validate the model of Islamic governance in education, the result of the qualitative part of the research. Research methodology: In this study, the tool of data collection was the researcher's list made from the qualitative part of the research using the content analysis of the text of Nahj al-Balagheh with Stirling's Atride method. The statistical population included all general managers and their deputies and managers of education regions of the country's provinces, numbering 923. Among the five provinces of the country, 159 blacklists were returned. The content validity was measured by the content coefficient method of Lavshe (1985), by 15 experts in the field of educational management of universities and seminaries and education experts. To evaluate the reliability of the instrument, the reliability coefficient, composite reliability and Cronbach's alpha were used, and all three methods confirmed the reliability coefficient of the list (factor loadings higher than 0.4, Cronbach's alpha and composite reliability higher than 0.7). In order to validate the model, structural equations were used using statistical package for social sciences version 23 and partial least squares software. Findings: The results indicate that all eight themes and models obtained, the qualitative part has strong validity. Also, the obtained components have a direct effect on Islamic governance, and with the increase of each of them, the Islamic governance of education becomes stronger. conclusion: By using the obtained eight components and model of Islamic governance, it is possible to make strategic plans with a view to the future in order to implement it and provide ways out of many current problems. ​

Citation:, Basirpour Parvin, (1402), validation of the Islamic governance model in education based on Nahj al-Balagha, bimonthly scientific-research new approach in educational management

Corresponding author:  Corresponding author: Mohamad Ali Nadi Address: Professor of Educational Sciences Department, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Isfahan Branch, (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran.   Tell: 09133268857 Email: [e-mail]

Received: Accepted: PP:   Use your device to scan and read the article online             DOI:        Keywords: education; Thematiccontent analysis;governance;NahjalBalah

 

Extended Abstract

 

Introduction:

Governance refers to all the processes of managing affairs that are exercised by the government, market, network or through family, tribe, formal and informal organizations, laws and norms. New theories and experiences, many governance activities include the activities of private and volunteer institutions as well as public institutions (Bevir, 2012). The phenomenon of Islamic governance is very visible in the explicit orders of Islam and in Islamic sources and books in the form of different concepts. One of these sources is Nahj al-Balagha, which is without a doubt, after the Holy Quran, a life-giving book and a divine gift for human society (Shahabadi & et al2014. Education an essential and decisive role in the training of human resources and the production of social and cultural capital in the process of growth and excellence of the country. The implementation of Islamic governance in education requires the design of a native model in accordance with Islam and the country's culture. The above research aims to obtain the themes related to the governance of education with an Islamic approach so that the indigenous model of governance of education with an Islamic approach can be drawn.

Context:

 Islamic governance is one of the topics that have entered the scientific fields in recent years, and the basic and theoretical foundations for it have not been developed, especially in the field of education, which needs to be given the attention of academics and religious experts.

Goal:

 The purpose of this study was to validate the Islamic governance model in education, which was the result of the qualitative part of the study.

 Method:

This research was conducted qualitatively with Atride Stirling's theme analysis method of the text of Nahj al-Balagha; Then, the qualitative findings were used as the theoretical basis for compiling the items of the quantitative research tool. In the second stage of data collection, the researcher implemented and validated this tool and model quantitatively. The data collection tool was a list made by the researcher with 154 items, with a five-point Likert scale (1-completely disagree, 2-disagree, 3- neither agree nor disagree, 4- agree, 5- completely agree) was made. The face validity of the list was checked by a number of people from the statistical community of the research. In order to check the content validity, the content validity ratio of Lavshe (1975) was used: the list items were reviewed by 12 academic and educational experts. Then, the content validity of the answers was calculated according to the content validity formula of Lauche for each item, and Cronbach's alpha coefficient was used to determine the reliability of the list.

Descriptive and inferential statistics were used to analyze the research data. First, descriptive statistics including mean, frequency and percentage, as well as structural equation modeling method, have been used to validate the model. Then, in order to answer the research question, based on the conceptual model of the research, using partial least squares software, the model has been compiled.

 

Findings:

The results indicated the validity of the conceptual model of education

Results:

The coefficient of determination and the value of the predictive power index of the model in this table are strong for the governance of education and education with an Islamic approach. Convergent and critical credit indicators indicate the credit desirability of all eight main themes in the list. Also, the values of Cronbach's alpha coefficient and combined reliability indicate the accuracy of the measurement tool for measuring the components related to these topics, and in other words, it indicates the reliability of the tools. The goals and responsibilities of Islamic governance, obstacles and obstacles, executive facilitators of Islamic governance, people-centeredness, prerequisites of Islamic governance and drivers of Islamic governance have a significant direct impact on Islamic governance in education and with the increase of each of these themes, Islamic governance in education and breeding increases directly. Also, the results have shown that spirituality in different layers of Islamic governance has a significant direct effect on the necessity and how to form Islamic governance and the necessity on the goals and responsibilities of Islamic governance

 

 

 

 

 

دوماهنامه علمی پژوهشی – رهیافتی نو در مدیریت آموزشی

شاپا چاپی: 2008-6369- شاپا الکترونیکی: x2423-723

مقاله پژوهشی

 

 

چکیده مقدمه و هدف: ساختارها و فرایندهای حکمرانی آموزش و پرورش ایران به دلایلی از جمله نبود و یا ضعف توانمندی‌ها و ظرفیت‌های لازم در تدوین و اِجرای برنامه‌های راهبردی و آینده‌نگرانه در حوزه تِعلیم و تربیت رسمی، در زمینه برنامه‌ریزی‌هایِ کارشناسانه، عملیاتی و دقیقی متنا سب با اهداف پایداری  اسلامی مندرج در اسناد سیاستی مصوب کشور دچار کاستی‌هایی است. هدف از این مطالعه اعتباریابی مدل حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش، حاصل از بخش کیفی پژوهش بود. روش شناسی پژوهش: در این مطالعه ابزار گردآوری داده‌ها سیاهه محقق ساخته حاصل از بخش کیفی پژوهش با استفاده از تحلیل مضمون متن نهج البلاغه با روش آتراید استرلینگ بود. جامعه آماری شامل کلیه مدیران کل و معاونین آن‌ها و مدیران مناطق آموزش و پرورش استان‌های کشور به تعداد 923 بود. ازبین پنج استان کشور تعداد 159سیاهه برگشت داده شد. روایی محتوایی با روش ضریب محتوایی لاوشه (۱۹۸۵)، توسط تعداد 15نفر از صاحب‌ نظران حوزه مدیریت آموزشی دانشگاه و حوزه علمیه و صاحب‌نظران آموزش و پرورش اندازگیری شد. برای ارزیابی پایایی ابزار از ضریب اطمینان، پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ استفاده شد که هر سه روش ضریب پایایی سیاهه (ضرایب وبارهای عاملی بالاتر از 4/0، آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی بالاتر از 7/0) را تائید کردند. به منظور اعتبار سنجی مدل از معادلات ساختاری با استفاده از بسته آماری برای علوم اجتماعی نسخه23 و نرم‌افزار حداقل مجذورات جزئی استفاده شد. یافته­ها: نتایج حاصل حاکی از ان است که هر هشت مضمون و مدل به‌دست آمده، بخش کیفی ازاعتبار قوی برخوردار است. همچنین مؤلفه‌های به‌دست آمده تأثیر مستقیمی بر حکمرانی اسلامی دارند و با افزایش هر یک از آن‌ها، حکمرانی اسلامی آموزش و پرورش قوی‌تر می‌شود.‌ بحث و نتیجه­گیری: با استفاده از هشت مؤلفه‌ و مدل حکمرانی اسلامی به‌دست آمده، می توان در راستای اجرای آن به برنامه ریزی‌های راهبردی با چشم‌اندازی به آینده پرداخت و راه‌های برون رفت از بسیاری از مشکلات جاری را فراهم نمود.

تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات:    از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید              DOI:     واژه­های کلیدی: آموزش و پرورش، تحلیل مضمون موضوعی، حکمرانی اسلامی، نهج‌البلاغه.

 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

 

 

 

استناد:  بصیرپور پروین، (1402)، اعتباریابی مدل حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش مبتنی برنهج‌البلاغه ،دوماهنامه علمی-پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی.

 

 

 

مقدمه 

آموزش و پرورش به عنوان نهاد فرهنگي ـ اجتماعي، نقش اساسي و سرنوشت ساز در تربیت نیروي انساني و تولید سرمايه اجتماعي و فرهنگي و در فرآيند رشد و تعالي کشور ايفا ميکند هدف غايي نظامهاي آموزشي، فراهم آوردن زمینه شناسايي، رشد و شكوفايي استعدادها و تعلیم و تربیت افراد به منظور حضور فعال و مؤثر در جامعه و انتقال فرهنگ، ارزش­ها و اصول حاکم بر کشور به آنان است. به همین سبب حكمراني مناسب در آموزش و پرورش از اهمیت قابل توجهي برخوردار است (Carl, 2007). در عصر حاضر نقش نظام‌های آموزشي فقط در علم‌آموزي، توسعه مهارتها، قابلیت‌هاي شناختي و آماده کردن کودکان و نوجوانان براي ورود به مدارج تحصیلي بالا‌تر خلاصه نمی‌شود بلكه کارکرد فرهنگي ـ تربیتي آن در جامعه مورد توجه بسیاري از صاحب‌نظران علوم تربیتي قرار گرفته و آن را عامل و اساس هرگونه تحول پايدار در عرصه رشد و توسعه اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي مي‌پندارند و به نقش آينده‌ساز نظام آموزشي در تربیت انسانها و تبديل آنها به سرمايه انساني و افرادي بالنده ازلحاظ فرهنگي و اجتماعي اذعان مي‌نمايند((Booranakit & et al, 2018.

از طرف دیگر نیازهای گوناگون زندگی، انواع نوین آموزش و پرورش را طلب می‌کنند. شیوه‌های زندگی از نسلی به نسلی دیگر شکل جدیدی پیدا می‌کنند ولی این تجدید شکل همواره با تجارب بیشتر و انگاره‌های پیچیده‌تری همراه است. نسل‌هایی که در مدارس قدیم فقط خواندن ، نوشتن و حساب کردن را آموزش می‌دیدند، جای خود را به نسل‌هایی سپرده‌اند که محیط‌های سازمان یافته آموزش و یادگیری طبق برنامه منظم در جریان آموزش و پرورش عمومی، فنی و تخصصی لازمه جامعه قرار می‌گیرند. از این‌رو شرایط جامعه متحول مستلزم ایجاد نهاد خاصی به نام نظام رسمی یا مدرسه است تا آنچه را که نسل‌های گذشته در شکل ساده‌تر در خانواده فرا می‌گرفتند، اکنون در اشکال گوناگون و پیچیده‌تر در این نهاد بیاموزند(Alaghband, 2018). شورای آموزش شیکه‌ای اروپا می‌نویسد(2016): از تفاوتهای بارز میان کشورهای مختلف، چگونگی اداره کردن سازمانهاست. با توجه به شیوه مرسوم اداره نظام آموزشی در ایران می‌توان پرسید که آیا بهترین شیوه اداره سازمان بزرگی مانند آموزش و پرورش اداره آن به شکل متمرکز است؟ برای پاسخ به این سؤال و سؤالات مشابه می­توان گفت، در عصر پسامدرن، تلاش­ها بر این است که الگوی دولت متمرکز یعنی تصمیم­گیری در مرکز، جای خود را به الگوی اداره غیرمتمرکزتر بدهد؛ از جمله دالیل آن می­توان به مواردی اشاره کرد: پیچیدگیهای در حال رشد جامعه که راه­حل­های سنتی پاسخگوی آن­ها نیست، ضعف مدلهای سنتی چون وحدت فرمان و تعارض در برخورد با مسائل، رواج فردگرایی در جامعه، ظهور فناوری و مدلهای نوین ارائه آموزش و کمبود منابع مالی دولت است(Hasan Bandi, 2021).

حکمرانی به عنوان یک ساخت مفهومی تمام ویژگی‌های مفهومی جامع را بر دارد و با توجه به تصویری که اغلب در گفتمان حکمرانی از آن استفاده می‌شود، به‌کارگیری مدل‌های جایگزین فرمان‌دهی انحصاری در پرتوی تحولات عمیق تکنولوژیک، اقتصادی و اجتماعی اجتناب‌‌ناپذیر است. این امر موجب تغییر بنیادین «حکومت به حکمرانی» می‌شود که حکومت به عنوان هدایت عمومی، انحصاری و یک طرفه و حکمرانی با ویژگی‌های هدایت افقی، جمعی وچند وجهی شناخته می‌شود(Hendriks, 2018). محققان بانک جهانی تلاش کرده‌اند تا یافته‌های ‌ مؤسسات بین المللی برآوردکننده ریسک را در مورد کشورهای مختلف با هم ادغام کرده و شاخص‌های جدیدی در این زمینه معرفی کنند. این محققان، کار خود را با طرح این فرضیه آغاز کرده اند که رسوم و نهادهایی که از مجرای آنها حاکمیت در یک کشور اعمال می شود، در رشد و توسعه آن کشور مؤثرند این "رسوم و نهاد ها" را  حکمرانی نامیده اند و ابعاد مختلف آن را با معرفی شش شاخص مورد بررسی قرار داده اند. مواردی مانند حق اظهارنظر و پاسخ گویی، ثبات سیاسی، کارایی و اثربخشی دولت، کیفیت قوانین و مقررات، حاکمیت قانون، و کنترل فساد بخشی از این شاخصها هستند (Nasir Natrfi & et al, 2019).

حکمرانی به عنوان یک مفهوم به این امر اشاره می‌کند که قدرت در داخل و خارج از اقتدار رسمی و نها‌های حکومتی بوجود می‌آید Doornbos.2019)). گرچه واژه حکمرانی مفاهیم متعددی را در بر می‌گیرد، مانند اقدام و یا فرآیندی در راستای جهت‌دهی و کنترل مقتدرانه  و یا روشی که سازمان‌ها یا کشور‌ها در بالا‌ترین سطح، برای مدیریت سیستم‌های خود در راستای انجام مأموریت‌های تعیین شده به کار می‌برند (Webster’s Third New International Dictionary, 2017)ولی حکمرانی زمانی که در سطوح مختلف آموزشی مطرح می‌شود، به دلیل اهمیت آن بسیار به آن توجه می‌کنندCarnegei, 2010) (در چهارچوب آموزش و پرورش، اصطلاح حکمرانی اشاره به ابزاری است که توسط آن، ادارات، مدارس و سایر مؤسسات آموزش و پرورش سازمان‌دهی و مدیریت می‌شود (Ghorbanian & et al, 2021). 

سخن گفتن از مفهوم حکمرانی در نظام‌های آموزشی چند نکته را آشکار می‌کند؛ اول اینکه نظام‌های آموزشی و اصلاح آن‌ها توسط یک بازیگر مسلط مثل دولت و کارکنان اجرایی آن شکل نمی‌گیرد، بلکه بازیگران دیگری هم در شکل‌گیری یک نظام آموزشی دخیل هستند. یکی دیگر از ویژگی‌های چشم‌انداز حکمرانی این است که نظام اجتماعی پیچیده همچون نظام‌های آموزشی باید به عنوان یک پدیده چند سطحی مورد توجه قرار گیرد. این مفهوم، این امر را می‌رساند که همه بازیگران دخیل در فرآیند حکمرانی به یک نحو با هم تعامل ندارند. علت آن است که منطق مداخله بازیگران یک سطح با منطق مداخله بازیگران سطح دیگر ممکن است تفاوت اساسی داشته باشد. بر این اساس در امر توسعه و تحول نظام‌های آموزشی رویکرد چند سطحی توجه ما را به مسائل هماهنگی فرامرزی بین سطوح مختلف نظام معطوف می‌کند که مهم‌ترین مسئله در توسعه نظام استTriehter, 2011)). 

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی¹ (2019) می‌نویسد: حکمرانی آموزشی، رابطه بین مدارس و نظام سیاسی است. در واقع، حکمرانی آموزشی شامل نهاد‌هایی است که بخشی از نظام تصمیم‌گیری و ارائه خدمات آموزشی هستند؛ حوزه‌هایی که با این نهادها تعامل دارند و نحوه تعامل بخش‌های سیتم با یکدیگر را تعیین می‌کنند. در همین راستا، استراتژی حکمرانی آموزشی شامل توسعه ابزارهای سیاستی برای حمایت از کشورها در شناسایی بهترین راه‌ها برای دستیابی به اهداف ملی برای سیستم‌های آموزشی در زمینه ساختارهای حکومتی چندسطحی و محیط‌های پیچیده است که فرآیندهای حکمرانی مؤثر شامل حوزه مسئولیت‌پذیری، ظرفیت، حکمرانی دانش، مشارکت ذی‌نفعان، تفکر استراتژیک ودیدگاه کل سیستم است (Hashemi, 2022).

حکمرانی اسلامی فرآیندی راهبردی در سیاست‌گذاری، تقنین و سازمان‌سازی بر اساس مبانی اعتقادی، احکامی و اخلاقی در مسیر اهداف کلی دین و حاکمیت است و در صورتی محقق می‌شود که دولت اسلامی در سیاست‌گذاری، تقنین و سازمان‌سازی بر اساس مبانی اعتقادی، احکامی و اخلاقی در مسیر اهداف حاکمیت و مقاصد دین قدم بردارد (khosropanah, 2021). حکمرانی اسلامی از آن جهت که یک حکومت عقلانی است حتماً با حکمرانی‌های بشری یا عرفی اشتراکاتی دارد، اما اصولاً حکمرانی اسلامی در یک اتمسفر خاص و منحصر به فرد متولد می‌شود که برخی از اصول حکمرانی عرفی مانند همین حکمرانی خوب در آن غریبه‌اند یا اگر از الفاظ مشترک هم استفاده می‌کنند در معنا متفاوت‌اند. حکمرانی اسلامی خاستگاه تئوریک متمایزی دارد و همین خاستگاه تئوریک متمایز، حکمرانی را در خیلی از ابعاد دگرگون می‌کند، ثانیاً حکمرانی اسلامی علاوه بر مبانی و اصول تئوریک، در روبنا و شاکله حکمرانی هم حرف‌های خاصی دارد.( Gholami, 2021 ). حکمرانی اسلامی شیوه و روش اعمال و تنظیم قدرت، سیاست‌گذاری و اجرای سیاست‌ها برای تحقق آرمان حیات طیبه از طریق مشارکت، هم افزایی و عملکرد بهینه نظام اسلامی است، اگر نظام اسلامی را دارای سازمان و سیستم بدانیم که سازمان آن ارکان تشکیل دهنده آن باشد، سیستم آن روش و فرآیندهای اعمال قدرت و تنظیم روابط بین ارکان این نظام است. «در نظام مردم سالاری دینی ارکان حکمرانی شامل حاکم اسلامی، مردم، قوای اجرایی، تضمینی و قضایی و نهادهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، مذهبی و نظامی و امنیتی کارآمدی این نظام وابسته به مشارکت جمعی همه ارکان در قدرت و نقش‌آفرینی به اقتضای وظایف خود است(  Rezaei & et al, 2020). هادی پیکانی می‌نویسد: سیستم آموزش وپرورش در جهان امروز دست خوش تحولات وبحران‌های گوناگون شده است، عواملی از قبیل محدودیت‌های مالی، فقدان ارتباط بین محتوی و روش در عصر شتاب فناوری اطلاعات، مشکل بیکاری دانش آموختگان و غیره سیستم آموزش و پرورش را تحت فشار قرار داده است. لذا همه کشورها از جمله ایران از این قاعده مستثنی نبوده و دارای محدودیت‌های مذبور استGanjipour & and et al,2021)). حکمرانی ضعیف در آموزش و پرورش، باعث ناکارآمدی در ارائه خدمات می‌‌‌‌‌‌‌‌شود. فقدان استانداردها، اطلاعات، پاسخگویی و غیره، نه تنها منجر به عملکرد ضعیف ارائه‌دهند‌گان، بلکه باعث فساد (استفاده از مناصب دولتی) برای (منفعت خصوصی می‌شود. با این حال، مرز بین حکمرانی ضعیف و فساد اغلب مبهم است. آیا خدمات ضعیف تابعی از فساد است یا صرفا از سوء مدیریت ناشی می‌شود؟ بهبود حکمرانی در آموزش و پرورش و در نتیجه ممانعت از بهروری خدمات آموزشی به منظور افزایش عملکرد و در نتیجه، بهبود یادگیری دانش‌آموزان و بهره‌وری نیروی کار شود (Lewis & Peterson, 2009).

با نگاهی به چهار دهه اخیر تاریخچه آموزش و پرورش ایران با سیاست‌های آموزشی اتخاذ شده، نابسامانی‌هایی و ناهماهنگی‌هایی در نظام آموزش و پرورش کشور دیده می‌شود و  باتوجه به تغییرات سریع جهانی که در حال رخ دادن است، آموزش و پرورش دارای مسئولیت و رسالتی سنگین است که دولت به تنهایی قادر به جواب گویی در قبال تعهدات آن نیست و نیاز به یک مهندسی و تجدید نظر در حوزه حکمرانی دارد. بنابراين، اگر بر اساس سند چشم‌انداز توسعة بيست ساله، هدف ما اين است كه در افق،  1404 ايران را به كشوري توسعه ‌يافته با جايگاه اول اقتصادي، علمي و فناوري در سطح منطقه آسياي جنوب غربي تبديل كنيم، بايد بر نظام آموزشي تأكيد ويژه‌اي داشته باشيم. حال آنكه با وجود نزديک شدن به پايان اين بازة بيست ساله، بررسي‌هاي اوليه نشان از آن دارد كه چالش‌ها و بحران‌هاي مختلفي نهاد آموزش و پرورش كشور را تحت تأثير خود قرار داده و در برخي موارد ادامة حيات آن را به خطر انداخته است (Islamic Council Research Center, 2020). اگر چه اقداماتی صورت گرفته اما هنوز حکمرانی واحدی در آموزش و پرورش به‌چشم نمی‌خورد و از هم‌گسیخته‌گی‌ها و پراکندگی‌هایی در ابعاد مختلف حکمرانی این نهاد مهم در تصیم‌سازی‌ها، کنترل‌گری‌ها و تسهیل‌گری‌ها مشاهده می‌شود که با وجود تدوین اسناد و برنامه‌ریزی‌هایی در این زمینه از جمله سند تحول، در این نظام گسترده و با اهمیت هنوز وضعیت مطلوبی ندارد. لذا با واکاوی و انجام پژوهش‌های علمی و غنی در منابع دست اول اسلامی می‌توان به یک حکمرانی منسجم و نتیجه‌بخش با رویکرد اسلامی رسید که حلال بسیاری از مشکلات تعلیم وتربیت کشور باشد و با اجرای شایسته و قاطع آن بتوان بسیاری از موانع را رد کرد و در مسیر صحیح الهی گام برداشت. در این پژوهش با برجسته سازی حکمرانی اسلامی از حیث عمل و نیز آشکار سازی مؤلفه‌های حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش برای استقرار و نهادینه کردن این سازه با دیدگاهی جدید و با هدف دست‌یابی به الگوی حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش کشور و پرکردن خلاء دانش در زمینه حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش و در دسترس قرار دادن مدل فوق به صاحب نظران در زمینه آموزش و پرورش می‌باشد.

پیشینه پژوهش

Kalero & Garson, 2022) )  مطالعه‌ای با هدف طراحی مدل اداره آموزش عمومی کشور با رویکرد حکمرانی انجام داده‌اند. مضامین محوری مدل شده مشتمل بر مشارکت نهادی، مشارکت درونی، انعطاف‌پذیری ساختاری، انعطاف‌پذیری محتوایی، مرزیابی محیطی، سازوکارهای مفید، هماهنگی، انسجام‌بخشی محتوایی، بازخورد‌گیری و نظارت، نظام فنی اجرایی وزیر ساخت تشخیص داده شده است. Hashemi & et al, 2022))  در پژوهشی از هوش مصنوعی به عنوان یک جنبه کلیدی آموزش و پرورش می‌پردازند. در این پژوهش آن‌ها در صدد مشروعیت بخشیدن و حمایت از استفاده از هوش مصنوعی در حکمرانی آموزش و پرورش یا به طور دقیق تر، حاکمیت آموزش خودکار بودند. نتایج نشان داده است که محدودیت‌های حکمرانی خودکار چیست و اینکه چگونه هوش مصنوعی بخشی از قدرت و تمایل در حکمرانی آموزش و پرورش است می‌باشد را نشان می‌دهد. ( Mahdinijad & et al, 2022) پژوهشی با عنوان شناسایی ابعاد حکمرانی آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران و با هدف شناسایی مهم‌ترین عوامل حکمرانی بر مبنای فروض اسلامی ـ ایرانی از جمله ترویج پیشرفت بر توسعه در نظام آموزش و پرورش انجام داده‌اند. نتایج پژوهش در چارچوب مفروضات دینی نشان داد: 1ـ حرکت به سمت نظام انتخاباتی در تعیین مسوولین اصلی آموزش و پرورش ،2ـ تقویت دو سویه خانه و مدرسه با محوریت خبرگان ذی‌صلاح ،3ـ حاکمیت کامل سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، 4ـ تدوین کتب درسی مطابق با الگوی اسلامی، 5ـ حرکت به سمت تحقق دانشگاه فرهنگیان قوی، 6ـ ارتقای مستمر نیروی انسانی،9ـوضع قوانین بازدارنده از وقوع جرم،10ـ کنترل فساد اداری در بدنه رسمی، 11ـ سوق یافتن به سمت شفافیت در آمار و ارائه گزارش‌های راهبردی از مهم‌ترین گزاره‌های بهبود حکمرانی در آموزش و پرورش است. (Safari & et al, 2022) پژوهشی با هدف بررسی نقش تعلیم و تربیت در حکمرانی متعالی انجام داده‌اند یافته‌های این مطالعه نشان داده که آموزش و پرورش زمانی می‌تواند در حکمرانی متعالی نقش‌آفرینی کند که شش عنصر مشارکت و اجماع، حاکمیت قانون، عدالت و انصاف، شفافیت، کارآیی و ‌اثربخشی، پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری را از طریق آموزش چند جانبه به ویژه از دوران آموزش ابتدایی که شخصیت دانش آموزان در آن شکل می‌گیرد، در جامعه نهادینه شده باشد. Nasirnatri & et al, 2021)) پژوهشی با هدف تبیین سازه‌های حکمرانی خوب در نظام آموزش عمومی ایران انجام دادند. نتایج پژوهش نشان داد که به ترتیب سازه‌های تعهد به تضمین کیفیت، مشارکت، تمرکز‌زدایی، توسعه مهارت‌های زندگی، توانمند‌سازی سرمایه‌های انسانی، اخلاق‌مداری، توسعه رضایت‌مندی، تعهد به وفاق عمومی، توسعه انعطاف پذیری تعاملی، توسعه امکانات رفاهی، توسعه عدالت آموزشی، توسعه آگاهی‌های عمومی، مسوولیت‌پذیری، شفافیت و قانون‌مداری تبیین کننده حکمرانی خوب در سیستم آموزش عمومی ایران هستند. (Munie & et al, 2020) پژوهشی با عنوان طراحی و اعتبار‌یابی حکمرانی تربیتی خوب در نظام آموزشی انجام داده‌اند. نتایج اعتبار‌یابی مدل نشان می‌دهد که اثر مستقیم مدیریت مشارکتی و برنامه‌ریزی غیر متمرکز بر پاسخگویی صریح در سطح مثبت و معنادار است. اثر مستقیم پاسخگویی صریح، ایجاد اعتماد و وفاق اجتماعی، حکمرانی مبتنی بر قانون، زیر ساخت‌های فرهنگی و اجتماعی، سرمایه‌گذاری آموزشی، عدم اعتقاد به تفویض اختیار و عوامل سیاسی محیط کلان در سطح مثبت معنا دار است. همچنین اثر مستقیم پاسخگویی صریح، ایجاد اعتماد و وفاق اجتماعی، حکمرانی مبتنی بر قانون، زیر ساخت‌های فرهنگی و اجتماعی، سرمایه گذاری آموزشی، عدم اعتقاد به تفویض اختیار و عوامل سیاسی بر برقراری عدالت در آموزش و منابع در سطح مثبت معنا‌دار است. (Abdullahi  nimota, 2019) در مطالعه‌ای مسائل مربوط به حکمرانی خوب در سیستم آموزشی مدیریت مدارس متوسطه در نیجریه را بررسی کرد. نتایج نشان داده که بین مدیریت منابع، پاسخگویی، تصمیم‌گیری مشارکتی و مدیریت مدارس متوسطه نیجریه رابطه مثبت و معنادار وجود دارد و توصیه شده است که دولت باید به مدیریت موثر منابع، پاسخگویی به شهر‌وندان از طریق تصمیم‌گیری مشارکتی در جهت تحقق مدیریت موثر مدارس متوسطه در نیجریه ادامه دهد. Nasirnatri & et al, 2019)) پژوهشی با عنوان مفهوم‌سازی حکمرانی خوب در آموزش و پرورش عمومی ایران با رویکرد پدیدار شناسی در آموزش و پرورش عمومی ایران انجام داده‌اند. نتایج پژوهش نشان داده که تحقق حکمرانی خوب در نظام آموزشی در قالب سازه‌های شش‌گانه نتیجه‌گرایی، اثربخشی نقش‌ها، ارتقای ارزش‌ها، شفاف‌سازی، ظرفیت‌سازی و پاسخگویی قابل مفهوم‌سازی است. (Booranakit & et al, 2018)پژوهشی با هدف تدوین دستور العمل‌های مربوط به رهبری آموزشی و شناسایی عوامل تایید کننده حکمرانی خوب در مدیریت آموزش محلی وزارت کشور تایلند انجام داده‌اند. یافته‌های پژوهش چهار عامل صلاحت معیارهای عمومی، صلاحیت معیار‌های خاص، اجرای سیستماتیک و عملکرد برجسته را برای حکمرانی خوب نشان داد و همچنین چهار عامل تایید کننده محیط، ورودی، فرآیند و بهره‌وری را استخراج کرده است. Ntim, 2017)) پژوهشی به بررسی ساختارهای حکمرانی خوب و پاسخگویی عمومی در سیستم آموزشی متوسطه انجام داد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که کیفیت کمیته حسابرسی، تنوع هیئت مدیره، استقلال فرماندار و حضور یک کمیته حکومتی با حکمرانی خوب آموزشی در انگلستان ارتباط دارد. همچنین تعامل بین ویژگی‌های اجرایی تیم و متغییرهای حکومتی، سطح حکمرانی خوب را افزایش می‌دهد. درنتیجه حمایت از ارتباط مداوم، رهبری مشترک در بخش آموزش متوسطه پاسخگویی و شفافیت در بخش‌های آموزش عالی را افزایش می‌دهد. در این تحقیق تاثیر مؤلفه‌ها وشاخص‌های حکمرانی خوب در آموزش و پرورش مورد تأیید قرار گرفت. یکی از مؤلفه‌های تاثیر گذار در حکمرانی خوب آموزش متوسطه رهبری و مدیریت است که منجر به پاسخگویی مطلوب در آموزش متوسطه می‌شود. حکمرانی خوب با هفت اصل اساسی عملکرد، شفافیت، پاسخگویی، مشارکت، رهبری، جهت هماهنگی و انصاف بیان شده است. (Al.Qaoudmajdulien, 2016)  پژوهشی با عنوان الزامات حکمرانی خوب در مدارس عمومی دخترانه شهر مدینه از دیدگاه مدیران زن مدارس انجام داده است. نتایج پژوهش نشان داده که الزامات حکمرانی خوب اهمیت زیادی دارد، در حالی که از آنها کم استفاده می‌شود. نتیجه‌گیری دیگر این بوده که در تصمیم گیری‌های مربوط به حکمرانی خوب بین مدرسه و اداره آموزش و پرورش باید هماهنگی لازم بوجود آید و لازم است برای توسعه مدیریت مدارس یکپارچه‌گی کافی بوجود آید و قدرت تصمیم‌گیری موثر مدیران افزایش یابد. (Dassantus, 2016)  به مطالعه‌ای با هدف مفاهیم و ظهور حکمرانی در آموزش در برزیل پرداخت. نتایج نشان داده است که حکمرانی در موضوعات مربوط به تغییرات دولت و مراحل آموزشی و سیاست­های عمومی در بخش مشارکت­های دولتی و خصوصی به صورت فزاینده‌ای اهمیت داشته و مورد توجه بوده است و لازم است که حکمرانی آموزشی در دانشگاه‌های برزیل گسترش یابد. (Ossai, 2016) پژوهشی با هدف بررسی چالش‌ها و چشم‌انداز کیفیت آموزش و حکمرانی خوب در نیجریه انجام داده است و به بررسی رابطه آموزش کیفی و حکمرانی خوب برای توسعه یک ملت پرداخته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که آموزش با کیفیت، سرعت لازم برای حکمرانی خوب را فراهم می‌کند که به نوبه خود در بهبود ظرفیت‌های نیروی انسانی و تربیت شهروند خوب مؤثر است. در پایان پژوهشگر پیشنهاد می‌کند که آموزش و پرورش باید کیفیت آموزش و حکمرانی خوب را ارتقاء بخشید تا آن دو به هماهنگی برسند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد آموزش در نیجریه (اعم از دانشگاه‌ها و مدارس) کارآمد نیست و فارغ التحصیلان خلاقی تربیت نمی‌کند. پژوهشگر عامل آن را عدم حکمرانی خوب دانسته و وجود رهبران آگاه، مبارزه با فساد، برنامه همکاری علمی جوانان و حکمرانی خوب مدارس را راه حل‌های رفع این مشکل دانسته است.

مدل مفهومی حکمرانی اسلامی در آموزش وپرورش

مطالعه حاضر، به دنبال بخش کیفی پژوهش جهت شناسایی مؤلفه‌های حکمرانی اسلامی و تدوین مدل حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش مبتنی بر نهج البلاغه است؛ یعنی با استفاده از طرح پژوهش کیفی و با روش تحلیل مضمون و بر اساس تجزیه وتحلیل متن نهج البلا‌غه، مؤلفه‌های حکمرانی ابتدا شناسایی و سپس الگوی شبکه محور حکمرانی آموزش و پرورش با رویکرد اسلامی مبتنی بر نهج البلاغه تدوین شد. پس از مطالعه دقیق متن نهج‌البلاغه و کد‌گذاری اولیه و با استفاده از 3 مرحله و چهار گام تحلیل مضمون آتراید ـ استرلینگ، 154 مضمون پایه در قالب 8 مضمون سازمان دهنده (ضرورت وچگونگی شکل گرفتن حکمرانی اسلامی، پیش‌بایست‌ها، اهداف و مسوولیت‌ها، پیش‌ران‌ها، بازدارنده و موانع، مردم‌محوری، تسهیل‌گرهای اجرایی و معنویت در لایه‌های مختلف در حکمرانی اسلامی) برای مضمون فراگیر حکمرانی اسلامی به دست آمد و سپس مدل مفهومی آن ترسیم گردید (شکل شماره1). بعد از این مرحله با استفاده از یافته‌های بخش کیفی به عنوان مبنای نظری گویه‌های سیاهه پژوهش، به منظور اعتباریابی و برازش الگوی پژوهش و اولویت‌بندی کاربشت مضامین سازمان‌دهنده حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش استفاده شد.

 با توجه به هدف پژوهش، سؤال پژوهش به شرح زیر است:

  اعتبار مدل حکمرانی اسلامی آموزش و پرورش مبتنی بر نهج‌البلاغه چگونه است؟

 

 

 شکل شماره1. مدل مفهومی پژوهش

روش شناسی پژوهش

پژوهش حاضر از نظر هدف و از نظر روش انجام، توصیفی پیمایشی می­باشد. از آنجا که مؤلفه­های مدل حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش ناشناخته بود، پژوهشگر نیاز داشت که پیش از اندازه‌گیری کمّی، این پدیده را از طریق داده‌های کیفی شناسایی کند، بنابراین به هر دو نوع داده کیفی و کمّی نیاز داشت تا بتواند مدل را تهیه، ابزار را تدوین و سپس اعتبار آنها را مشخص نماید. لذا در این پژوهش ابتدا موضوع پژوهش به صورت کیفی با روش تحلیل مضمون آتراید استرلینگ متن نهج‌البلاغه انجام گرفت؛ سپس از یافته‌های کیفی به عنوان مبنای نظری تدوین گویه‌های ابزار پژوهش کمّی استفاده شد. در مرحله دوم گردآوری داده‌ها، پژوهشگر این ابزار و مدل را به صورت کمّی اجرا و اعتباریابی نمود.

جامعه آماری مدیران کل و معاونین آن‌ها و مدیران مناطق استان‌ها بود. با مراجعه به سایت‌های اداره‌های آموزش و پرورش استان‌ها و بر اساس لطلاعات بدست آمده از دفتر طرح و برنامه‌ریزی ادارات کل آموزش و پرورش در سال تحصیلی 1401ـ1400 تعداد آن‌ها 923 برآورد گردید. بر اساس جدول کوهن  و همکاران (2018) برای جامعه آماری فوق، تعداد نمونه260 نفر تعیین گردید. در بخش کمی از روش نمونه‌گیری تصادفی مرحله‌ای استفاده شد. به صورت تصادفی از بین آن‌ها استان‌های اصفهان، یزد، گیلان، خراسان رضوی، کرمانشاه، فارس انتخاب شدند. از طریق اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان سیاهه برای آن‌ها ارسال شد. از این تعداد، 159 سیاهه جمع‌آوری و تحلیل گردید. با توجه به گستردگی جغرافیایی، در این مطالعه از پرسشنامه برخط از طریق سایت پرس‌لاین² استفاده شد و نرخ برگشت‌پذیری سیاهه مذکور 59 درصد بوده است.

در این پژوهش از روش نمونه­گیری در دسترس استفاده شد. ابزار گردآوری داده‌ها سیاهه محقق ساخته با 154 گویه بود که بر اساس تحلیل مضمون آترایدـ استرلینگ با طیف لیکرت پنج گزینه­ای (1ـ کاملاً مخالفم، 2ـ مخالفم، 3ـ نه موافقم و نه مخالفم، 4ـ موافقم، 5ـ کاملاً موافقم) ساخته شد. روایی صوری سیاهه توسط تعدادی از افراد جامعه آماری پژوهش مورد برسی قرار گرفت. به منظور بررسی روایی محتوایی از نسبت روایی محتوایی لاوشه استفاده شد. گویه‌های سیاهه توسط 12 متخصص دانشگاهی و آموزش و پرورش بر اساس طیف سه قسمتی (ضروری است، مفید است ولی غیرضروری، غیرضروری است) بررسی شدند. سپس روایی محتوایی پاسخ‌ها مطابق فرمول روایی محتوایی لاوشه برای هر گویه محاسبه گردید و با مقدار درج شده در جدول لاوشه برای 15 نفر که 49/0بود مقایسه شد. از سیاهه­ 220 گویه‌ای توزیع شده بین 15متخصص، 66 گویه به دلیل پائین بودن نسبت ضریب محتوایی که برابر با (49/0) است، حذف گردید و در نهایت تعداد گویه‌ها از 220 به 154 گویه کاهش یافت و در بین جامعه آماری توزیع شد. برای تعیین پایایی سیاهه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید. برای تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش از آمار توصيفي و استنباطي استفاده شد. ابتدا آمارهاي توصيفي شامل میانگین، فراوانی ودرصد، هچنین از روش مدل سازی معادلات ساختاری به منظور اعتبار سنجی مدل استفاده شده است. سپس جهت پاسخ به سوال پژوهش براساس مدل مفهومی پژوهش با استفاده از نرم‌افزار حداقل مجذورات جزئی مدل تدوین گردیده است. داده‌هاي پژوهش با استفاده از  (Statisticalpackage software for social sciences 23 and partial least squares software)در سطح توصيفي و استنباطي تحليل شده است

یافته ها

یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد 92 نفر (5/57 درصد) زن هستند در حالی که 67 نفر (1/42 درصد) مرد هستند. بیشتر افراد نمونه برابر با 132 نفر (83 درصد) متأهل و 27 نفر (17 درصد) مجرد بوده‌اند. بیشتر افراد برابر با 73 نفر (9/45 درصد) بین 45 تا 55 سال سن دارند. تحصیلات بیشتر افراد نمونه برابر با 97 نفر (1/59 درصد) کارشناسی ارشد یا فوق لیسانس است. رشته تحصیلی 91 نفر (2/57 درصد) علوم تربیتی بوده است. بیشترشرکت کنندگان شامل 44نفر (7/27درصد) از استان‌های مرکزی بوده‌اند و پس از آن 38 نفر (9/23درصد) از استان‌های جنوبی بوده‌اند.

 

 

جدول شماره1. میزان ضریب تعیین و شاخص قدرت پیش‌بینی مدل کلی حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش

متغیر	ضریب تعیین	وضعیت متغیر	شاخص قدرت پیش بینی مدل	وضعیت متغیر
حکمرانی آموزش و پرورش با رویکرد اسلامی	966/0	قابل قبول	923/0	قابل قبول

 

ضریب تعیین در مقادیر (19/0 ـ 32/0 و 67/0) برای متغیر‌های مکنون درون زا (وابسته) به ترتیب ضعیف، متوسط، و قابل توجه توصیف شده است با توجه به اینکه نتایج در جدول شماره 3 نشان داده است، میزان ضریب تعیین و مقدار شاخص قدرت پیش‌بینی مدل در این جدول برای حکمرانی آموزش و پرورش با رویکرد اسلامی قوی است.

 

جدول شماره2. شاخص‌های ارزیابی اعتبار و پایایی مدل کلی حکمرانی اسلامی در آموزش پرورش

مؤلفه			اعتبار همگرا		اعتبار ممیز		پایایی
متوسط واریانس استخراج شده	فورنل و لارکر	آلفای کرونباخ		پایایی ترکیبی
اهداف و مسئولیت‌های حکمرانی اسلامی			586/0		765/0		714/0	786/0
بازدارنده‌ها			557/0		746/0		712/0	764/0
تسهیل‌‌گرهای اجرایی			525/0		724/0		723/0	769/0
ضرورت و چگونگی حکمرانی اسلامی			526/0		725/0		703/0	815/0
مردم محوری			507/0		712/0		7/0	709/0
معنویت در لایه‌های مختلف حکمرانی اسلامی			622/0		788/0		711/0	831/0
پیش بایست‌های حکمرانی اسلامی			518/0		719/0		761/0	841/0
پیش ران‌های حکمرانی اسلامی			558/0		747/0		756/0	832/0

 

با توجه به مقادیر در جدول 4، شاخص‌های اعتبار هم‌گرا و ممیز دلالت بر مطلوبیت اعتبار هر هشت مضمون اصلی در سیاهه را دارند. هم‌چنین مقادیر ضریب آلفای کرونباخ و قابلیت اعتماد ترکیبی گویای دقت اندازه‌گیری ابزار سنجش مؤلفه‌های مربوط به این مضامین است و به عبارت دیگر نشان‌دهنده پایا بودن ابزارها است.

 

جدول شماره3 . ضرایب مسیر مدل کلی حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش

مسیرها			ضریب استاندارد	خطا	Tـvalue	معنی داری
اهداف و مسئولیت‌های حکمرانی اسلامی	ß	حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش	169/0	028/0	34/7	001/0
بازدارنده‌ها و موانع حکمرانی اسلامی	ß	حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش	169/0	034/0	62/5	001/0
تسهیل‌گر‌های اجرایی حکمرانی اسلامی	ß	حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش	199/0	028/0	11/7	001/0
ضرورت و چگونگی شکل گیری حکمرانی اسلامی	ß	اهداف و مسئولیت‌های حکمرانی اسلامی	532/0	058/0	91/7	001/0
مردم محوری	ß	حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش	134/0	026/0	44/5	001/0
معنویت در لایه‌های مختلف حکمرانی اسلامی	ß	ضرورت و چگونگی شکل‌گیری حکمرانی اسلامی	353/0	087/0	41/4	001/0
پیش بایست‌های حکمرانی اسلامی	ß	حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش	424/0	028/0	57/14	001/0
پیش‌ران‌های حکمرانی اسلامی	ß	حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش	187/0	028/0	71/6	001/0

 

نتایج در جدول شماره 4 نشان داده است که کلیه مسیر‌ها در مدل کلی حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش معنی دار به دست آمده است (001/0>p) و مقدار t یا نسبت بحرانی در همه مسیرها بالاتر از 96/1 به دست آمده است. از این رو می‌توان گفت، اهداف و مسئولیت‌های حکمرانی اسلامی، بازدارنده‌ها و موانع، تسهیل‌گرهای اجرایی حکمرانی اسلامی، مردم محوری، پیش بایست‌های حکمرانی اسلامی و پیش‌ران‌های حکمرانی اسلامی بر حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش تأثیر مستقیم معنی‌داری دارد و با افزایش هر یک از این مضامین، حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش به طور مستقیم افزایش می‌یابد. هم چنین نتایج نشان داده است که معنویت در لایه‌های مختلف حکمرانی اسلامی بر ضرورت و چگونگی شکل‌گیری حکمرانی اسلامی و ضرورت‌ها بر اهداف و مسئولیت‌های حکمرانی اسلامی تأثیر مستقیم معنی داری دارد.

 

 

شکل شماره2. مدل کلی حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش(ضرایب استاندارد)

 

شکل شماره3. مدل کلی حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش(Tـvalue)

بحث و نتیجه گیری

ارتقای حکمرانی آموزش و پرورش به مثابه مهم‌ترین نهاد تعلیم و تربیت نیروی انسانی و مولد سرمایه اجتماعی و عهده‌دار سیاست‌های مصوب و هدایت و نظارت بر آن به عنوان امر حاکمیتی ضرورت ملی و اسلامی دارد. پژوهش فعلی با رویکرد کمی و به سنجش واعتباریابی مدل حکمرانی آموزش و پرورش با رویکرد اسلامی پرداخته است. پس از گردآوری داده‌های کمی، تجزیه وتحلیل آماری داده‌های پژوهش با استفاده از شاخص‌های آمار توصیفی و آمار استنباطی و با استفاده از نرم افزار پی ال اس صورت گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که مقدار ضریب آلفای کرونباخ، تمامی ابعاد مد بالاتر از 7/0است؛ بنابراین ابزار از پایایی مناسب برخوردار است. نتایج ضریب تعیین و قدرت پیش‌بینی نشان دادکه مدل حکمرانی اسلامی آموزش و پرورش با رویکرد اسلامی از برازش مطلوب برخوردار است.

ضرورت و چگونگی شکل‌گیری اولین مؤلفه حکمرانی اسلامی آموزش و پرورش با رویکرد اسلامی است. میزان ضریب تعیین و مقدار ضریب تعیین برای همه ابعاد بالاتر از متوسط و در حد قوی است. شاخص‌های اعتبار هم‌گرا و ممیز دلالت بر مطلوبیت اعتبار مضمون اصلی ضرورت و چگونگی شکل گرفتن حکمرانی اسلامی دارند. هم چنین مقادیر ضریب آلفا کرونباخ و قابلیت اعتماد ترکیبی گویای دقت اندازه گیری ابزار سنجش مؤلفه‌های مربوط به این بعد است و به عبارت دیگر نشان دهنده پایا بودن ابزار در این مؤلفه است. بار عاملی، مقادیر بحرانی و سطح معنی داری نشان دهنده آن است که بارهای عاملی مربوط به ابعاد و گویه‌های ضرورت و چگونگی شکل گرفتن حکمرانی اسلامی در وضعیت مطلوبی قرار دارند. به عبارت دیگر همبستگی این متغیر و مؤلفه‌های مربوط به آن در حد بالا برآورد شده است و در نتیجه ابزار از اعتبار عاملی بالایی برخورداراست.

   پیش بایست برای استقرار و ادامه حکمرانی لازم و واجب است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مقادیر شاخص‌های پراکندگی (انحراف معیار و واریانس) بیانگر پراکندگی در حد عادی داده‌های مربوط به این متغیر مؤلفه‌های آن و هم چنین شاخص‌های توزیع (کجی و کشیدگی) گویای تمایل داده‌ها به سمت توزیع نرمال در نمونه آماری پژوهش است. با توجه به مقادیر شاخص‌های اعتبار همگرا و ممیز دلالت بر مطلوبیت اعتبار مضمون اصلی پیش بایست‌های حکمرانی اسلامی دارند. هم چنین مقادیر ضریب آلفای کرونباخ و قابلیت اعتماد ترکیبی گویای دقت اندازه گیری ابزار سنجش مؤلفه‌های مربوط به این بعد است و به عبارت دیگر نشان دهنده پایا بودن ابزار در این مؤلفه است. مقادیر برآورد شده بار عاملی، مقادیر بحرانی و سطح معنی داری نشان دهنده آن است که بارهای عاملی مربوط به ابعاد و گویه‌های پیش بایست‌های حکمرانی اسلامی در وضعیت مطلوبی قرار دارند. به عبارت دیگر همبستگی این متغیر و مؤلفه‌های مربوط به آن در حد بالا برآورد شده است و نتیجه ابزار از اعتبار عاملی بالایی برخورداراست.

هدف در هر جریان اجتماعی روشنگر راه و مسیر حرکت است. حکمرانی اسلامی دارای اهداف زیادی برای جوامع انسانی است که در این پژوهش تعدادی از آن‌ها از قبیل عدالت محوری، مبارزه با ظلم، اقتصاد کارآمد، سیاست‌گذاری مطلوب، توسعه فرهنگ انسانی و قانون محوری شناسایی بیان شده است. براساس نتایج به دست آمده. مقدار شاخص قدرت پیش‌بینی مدل، برای همه ابعاد در حد متوسط است. با توجه به مقادیر شاخص‌های اعتبار همگرا و ممیز دلالت بر مطلوبیت اعتبار مضمون اصلی اهداف و مسئولیت‌های حکمرانی اسلامی دارند. هم چنین مقادیر ضریب آلفای کرونباخ و قابلیت اعتماد ترکیبی گویای دقت اندازه گیری ابزار سنجش مؤلفه‌های مربوط به این بعد است و به عبارت دیگر نشان دهنده پایا بودن ابزار در این مؤلفه است. مقادیر برآورد شده (بارعاملی، مقادیر بحرانی و سطح معنی‌داری) نشان دهنده آن است که بار‌های عاملی مربوط به ابعاد و گویه‌های اهداف و مسئولیت‌های حکمرانی اسلامی در وضعیت مطلوبی قرار دارند. به عبارت دیگر همبستگی این متغیر و مؤلفه‌های مربوط به آن در حد بالا برآورد شده است و نتیجه ابزار از اعتبارعاملی بالایی برخور داراست.

پیش‌ران‌ها عواملی هستند که حرکت حکمرانی را سرعت می‌بخشند و کمک می‌کنند که زودتر به اهداف خود نائل آید. در این پژوهش ایجاد روحیه اتحاد و همبستگی، اعتدال و میانه‌روی، جامعه‌گرایی، مشارکت آحاد جامعه، توجه به منفعت عمومی و اخلاق در حکمرانی اسلامی به عنوان پیش‌ران‌های حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش شناخته شد.پیش‌ران‌ها به نیروهای عمده یا متغییر‌های کلیدی شکل دهنده به یک سیستم اشاره دارد. پیش‌ران‌ها متغییر‌هایی هستند که از طرفی به سایر متغییر‌های سیستم تاثیر بالایی دارند و از طرف دیگر قابلیت تغییر و یا دستکاری دارند. به عبارت دیگر عناصری هسستند که باعث حرکت و تغییر در سیستم شده و دارای حساسیت بالایی هستند Ayobmigoni, 20190)). براساس نتایج به دست آمده مقدارپیش‌بینی مدل برای همه ابعاد بالاتر از متوسط و قوی است. مقادیر برآورد شده (بار عاملی، مقادیر بحرانی و سطح معنی داری) نشان دهنده آن است که بارهای عاملی مربوط به ابعاد و گویه‌های پیش ران‌های حکمرانی اسلامی در وضعیت مطلوبی قرار دارند. به عبارت دیگر همبستگی این متغیر و مؤلفه‌های مربوط به ان در حد بالا برآورد شده است و نتیجه ابزار از اعتبار عاملی بالایی برخورداراست.

هر پدیده اجتماعی از جمله حکمرانی بعد از ایجاد برای ادامه و پایداری با یک سری از موانع و محدودیت‌ها و بازدانده‌ها روبرو می‌شود که باید از سر راه برداشته شوند. بازدارنده علت‌هایی است که موجود زنده را از رسیدن به کمال خاص نوع خود باز می‌دارد. بازدارنده اقتصادی مثل فقر، بازدارنده اجتماعی مثل عادات و تقلید‌های کهنه و پوسیده، بازدارنده سیاسی مثل استبداد و ستم و باز‌دارنده نفسانی مثل ترس و نگرانی (Moin,1997). چه بسا ممکن است تربیت غلط بازدارنده رشد اقتصادی و اجتماعی گردد. با وجود این آگاهی انسان نسبت به بازدارنده‌ها، در بسیاری از اوقات او را بر آنها چیره می‌‌گرداند. این در هنگامی است که آگاهی او را با عزم، اقدام، اعتماد و ایمان همراه باشد. هرچه کوشش و سعی انسان بر دست یافتن به کمال شدیدتر باشد، میل او به گذشتن از شرایط موجود قوی‌تر است(Salabiya & et al, 2013). براساس نتایج به دست آمده. میزان ضریب تعیین برای همه ابعاد در حد متوسط و بالاتر از متوسط است. مقدار شاخص قدرت پیش‌بینی مدل در برای همه ابعاد بالاتر از متوسط است. شاخص‌های اعتبار هم‌گرا و ممیز دلالت بر مطلوبیت اعتبار مضمون اصلی بازدارنده‌ها و موانع حکمرانی اسلامی دارند. هم چنین مقادیر ضریب آلفای کرونباخ و قابلیت اعتماد ترکیبی گویای دقت اندازه گیری ابزار سنجش مؤلفه‌های مربوط به این بعد است و به عبارت دیگر نشان دهنده پایا بودن ابزار در این مؤلفه است.

  در این پژوهش عوامل مهرورزی و دوستی بین مردم، رفع نیازهای اساسی آن‌ها، شفافیت و راستی با مردم و چگونگی رفتار با آن‌ها در زیر مجموعه این مؤلفه قرار می‌گیرد و توجه مسوولان تعلیم و تربیت به آن‌ها بسیار ضروری و واجب است. در اسلام رابطه مردم با حکومت رابطه پدر و فرزندی است. حکمرانی اسلامی باید رفتارش با مردم بر همین اساس باشد، در عین آن که آحاد ملت را فرزند خود می‌داند و به آن عشق می‌ورزد، هیچگاه اجازه ندهد، احدی مرتکب خلاف شده از زیر بار تکالیف مقرر که حافظ منافع و مصالح مردم است شانه خالی کند. در این پژوهش چهار زیر شاخه مهرورزی و دوستی، رفع نیازهای اساسی، شفافیت و راستی و چگونگی رفتار با مردم به عنوان زیر شاخه مضمون مردم‌گرایی در حکمرانی اسلامی شناخته شد. براساس نتایج به دست آمده ضریب تعیین برای همه ابعاد بالاتر از متوسط است. هم چنین مقادیر ضریب آلفای کرونباخ و قابلیت اعتماد ترکیبی گویای دقت اندازه گیری ابزار سنجش مؤلفه‌های مربوط به این بعد است و به عبارت دیگر نشان دهنده پایا بودن ابزار در این مؤلفه است شاخص‌های اعتبار هم‌گرا و ممیز دلالت بر مطلوبیت اعتبار مضمون اصلی مردم محوری دارند. هم چنین مقادیر ضریب آلفای کرونباخ وقابلیت اعتماد ترکیبی گویای دقت اندازه گیری ابزار سنجش مؤلفه‌های مربوط به این بعد است و به عبارت دیگر نشان دهنده پایا بودن ابزار در این مؤلفه است. مقادیر برآورد شده (بار عاملی، مقادیر بحرانی و سطح معنی داری) نشان دهنده آن است که بارهای عاملی مربوط به ابعاد و گویه‌های مردم محوری در وضعیت مطلوبی قرار دارند. به عبارت دیگر همبستگی این متغیر و مؤلفه‌های مربوط به ان در حد بالا برآورد شده است و نتیجه ابزار از اعتبار عاملی بالایی برخورداراست.

در اجرای حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش عوامل آموزشی و تربیتی زیادی نقش دارند که به یکدیگر کمک می‌کنند که راه‌ها و مسیر‌ها راحت تر و آسان‌تر طی شود و برای بسیاری از مشکلات راه حل‌یابی شود. حق‌گرایی، عمل‌گرایی، مشورت و خرد جمعی، واقع‌گرایی، توجه به قشر ضعیف و آسیب پذیر، دیده‌بانی و نظارت از این دسته عوامل هستند که در حکمرانی اسلامی آموزش و پرورش نقش دارند. تسهیل‌گری یا تسهیل‌سازی را می‌توان گفت فرآیند کمک به گروه‌ها یا افراد برای یادگیری، یافتن راه‌حل یا رسیدن به نتیجه یا توافق طرفین است. تسهیل‌گر‌ها متغیر‌هایی هستند که از طرفی به سایر متغیرهای سیستم تأثیر بالایی دارند و از طرف دیگر قابلیت تغییر و یا دست‌کاری دارند. به‌عبارت ‌دیگر عناصری هستند که باعث حرکت و تغییر در سیستم شده و دارای حساسیت بالایی هستند (Ayobmigoni, 2019). براساس نتایج به دست آمده میزان ضریب تعیین برای همه ابعاد در حد متوسط و در بعد حق گرایی بالاتر از متوسط است. مقدار شاخص قدرت پیش‌بینی مدل برای همه ابعاد در حد متوسط و در حق گرایی بالاتر از متوسط است. شاخص‌های اعتبار هم‌گرا و ممیز دلالت بر مطلوبیت اعتبار مضمون اصلی تسهیل‌گرهای اجرایی حکمرانی اسلامی دارند. هم چنین مقادیر ضریب آلفای کرونباخ و قابلیت اعتماد ترکیبی گویای دقت اندازه‌گیری ابزار سنجش مؤلفه‌های مربوط به این بعد است و به عبارت دیگر نشان دهنده پایا بودن ابزار در این مؤلفه است. مقادیر برآورد شده (بار عاملی، مقادیر بحرانی و سطح معنی داری) نشان دهنده آن است که بارهای عاملی مربوط به ابعاد و گویه‌های تسهیل‌گرهای اجرایی حکمرانی اسلامی در وضعیت مطلوبی قرار دارند. به عبارت دیگر همبستگی این متغیر و مؤلفه‌های مربوط به آن در حد بالا برآورد شده است و نتیجه ابزار از اعتبار عاملی بالایی برخوردار است.

در پژوهش حاضر ارتباط با خدا، معنا و ارزش زندگی انسان و خدامحوری از دسته عوامل مؤثر در لایه‌های مختلف حکمرانی شناسایی گردید. معنویتی که در محدوده دین است شکل خود را از جنبه‌های گوناگون آن دین اخذ می­کند (Best, 2014) معنویت نزد اندیشمندان معاصر مسلمان عبارت است از شناخت خدا و قرب به او «قرب الی الله» عبارت است از: رابطه حقیقی بین خدا و انسان، به گونه‌ای که روح انسان بر اثر درک، باور و اعمالی خاص، رابطه‌ای وجودی و آزادانه (اختیاری) با خدای متعال برقرار و به طور مدام آن را تشدید می‌کند و در نتیجه ایجاد چنین ارتباطی مراتب کمال را در وجود خویش محقق می‌سازد. (مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی ایران، ص91). براساس نتایج به دست آمده میزان ضریب تعیین برای همه ابعاد در حد قوی است. مقدار شاخص قدرت پیش‌بینی مدل برای همه ابعاددر حد قوی است. شاخص‌های اعتبار همگرا و ممیز دلالت بر مطلوبیت اعتبار مضمون معنویت در لایه‌های مختلف حکمرانی اسلامی دارند. هم‌چنین مقادیر ضریب آلفای کرونباخ و قابلیت اعتماد ترکیبی گویای دقت اندازه‌گیری ابزار سنجش مؤلفه‌های مربوط به این بعد است و به عبارت دیگر نشان دهنده پایا بودن ابزار در این مؤلفه است. مقادیر برآورد شده (بار عاملی، مقادیر بحرانی و سطح معنی‌داری) نشان دهنده آن است که بارهای عاملی مربوط به ابعاد و گویه‌های معنویت در لایه‌های مختلف حکمرانی اسلامی در وضعیت مطلوبی قرار دارند. به عبارت دیگر همبستگی این متغیر و مؤلفه‌های مربوط به ان در حد بالا برآورد شده است و نتیجه ابزار از اعتبار عاملی بالایی برخورداراست.

 

پیشنهادهای كاربردي پژوهش

مطابق با یافته‌های پژوهش مربوط به مؤلفه اول(ضرورت و اهمیت حکمرانی اسلامی در آموزش وپرورش)  پیشنهاد می‌شود:

- کادر‌سازی و تامین نیروی انسانی لازم در هریک از حوزه‌های حکمرانی آموزش و پرورش

- در نظر گرفتن درس حکمرانی نهادی برای دانشجویان تربیت معلم و آموزش‌های ضمن خدمت مدیران آموزش و پرورش در سطوح عالی، میانی وستادی

- تدوین کتب، مقالات، راهنما در خصوص حکمرانی در آموزش و پرورش

- تدوین روش‌های حکمرانی در سطوح مختلف آموزش و پرورش(وزارتخانه، ادارات کل، نواحی و مناطق، مدارش و سایر مؤسسات وابسته) برای استفاده معلمان، مربیان، معاونان و مدیران مختلف سطوح آموزش وپرورش

- انجام اقدامات لازم در خصوص راه‌اندازی مدارس و دانشکده، نشست‌ها، کنفرانس و غیره در خصوص حکمرانی اسلامی

  مطابق با یافته‌های پژوهش در ارتباط با مؤلفه دوم(پیش بایست‌های حکمرانی اسلامی در آموزش وپرورش) پیشنهاد می‌‌شود:

 - انتخاب افراد شایسته و با صلاحیت که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم در حکمرانی آموزشی و تربیتی نقش دارند.

- برپایی نشست‌ها، گرد‌همایی‌ها ، کنفرانس‌ها برای افراد دست اندرکار فعالیت‌های حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش

- تشکیل گروه‌های کاری به منظور کشف راه‌های آموزش دین به کودکان ونوجوانان مطابق با نیاز‌های امروز آن‌ها

  مطابق با یافته‌های پژوهش مربوط به مؤلفه سوم(اهداف ومسئولیت‌های حکمرانی اسلامی در آموزش وپرورش) پیشنهاد می‌‌شود:

- برپایی عدالت درکلیه ابعاد آموزش و پرورش(عدالت آموزشی، عدالت حقوقی، عدالت در گزینش معلم و ...)

- وضع کردن قوانین و مقررات لازم برای احقاق حقوق دانش‌آموز، معلم، نیروهای صف و ستاد، برابری آموزش و غیره

- تقویت این نگاه که آموزش و پرورش یک نوع سرمایه‌گذاری است نه کسب درآمد و سود بیشتر و یا بنگاه اقتصادی

- سیاست‌گذاری‌ها بنابر نیازهای واقعی هر منطقه و هر استان کشور باشد.

- سیاست‌گذاری‌ها در مسائل کلی به صورت متمرکز باشد و از انعطاف لازم برخور‌دار باشد.

- توجه به قانون‌گذاری با در نظر گرفتن نیازها و فرهنگ کلیه اقوام

- حکمرانان نقش تسهیل‌گر، سیاست‌گذار داشته باشند و برنامه‌ریزی‌ها در سطوح پایین‌تر با انعطاف لازم انجام شود. 

   مطابق با یافته‌های پژوهش مربوط به مؤلفه چهارم(پیس‌ران‌های حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش) پیشنهاد می‌شود:

- تقویت فرهنگ همبستگی در بین آحاد جامعه برای آموزش و پرورش اسلامی

- در نظر گرفتن اعتدال و میانه‌روی مطابق با قوانین الهی در کلیه مراحل حکمرانی آموزش و پرورش از قبیل سیاست‌گذاری‌ها، قانون گذاری‌ها، شیوه‌های مدیریتی و غیره.

- پیدا کردن راه حل‌هایی برای مشارکت کلیه طبقات جامعه در تعلیم و تربیت و استفاده از کلیه ظرفیت‌های جامعه

- تقویت فرهنگ همگانی بودن آموزش و پرورش و منفعت عمومی آن برای همه

- ایجاد این روحیه که آموزش و پرورش از اموال عمومی جامعه است، پس بخش عمده‌ای از بیت المال باید به آن اختصاص یابد.

- رعایت نکات اخلاقی حکمرانان و پیدا کردن روش‌های مناسب برای آموزش اخلاق، با توجه به مراحل آن در گروه‌های سنی مختلف

 مطابق با یافته‌های پژوهش مربوط به مؤلفه پنجم(بازدارنده‌ها و موانع حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش) پیشنهاد می‌‌‌شود:

- شناسایی و احاطه کامل به موانعی که ممکن است به حکمرانی اسلامی آموزش و پرورش آسیب برساند.

- مبارزه با فقر و تهی دستی در جامعه که این عامل جامعه را به سمت سقوط می‌کشد.

- مبارزه با قوم و خویش‌پرستی درسیستم آموزش و پرورش و توجه به صلاحیت افراد برای حکمرانی

- در نظر گرفتن خواسته‌های منطقی خواص در آموزش و پرورش که مطابق با نیاز جامعه باشد.

- تقویت فرهنگ برابری خواص با مردم عوام در امر تعلیم و تربیت اسلامی

- شناسایی منافذ فساد خیز در سیستم آموزش و پرورش و مقابله به موقع با آنها

  مطابق یا یافته‌های پژوهش مربوط به مؤلفه ششم(مردم‌محوری در حکمرانی آموزش و پرورش) پیشنهاد می‌‌شود:

- حکمرانی با و به وسیله مردم در آموزش و پرورش اسلامی

- کلیه مسائل حکمرانی در آموزش و پرورش به‌طور صادقانه و با شفافیت کامل به اطلاع مردم برسد.

- استفاده از افراد نخبه و با تجربه در حکمرانی آموزش و پرورش

- جمع‌آوری نظرات مختلف مردم به روش‌های گوناگون برای حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش

 مطابق با یافته‌های پژوهش مربوط به مؤلفه هفتم(تسهیل‌گرهای اجرایی حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش) پیشنهاد می‌شود:

- دوری از شعارزدگی و بیشتر عمل کردن در کلیه لایه‌های آموزش و پرورش

- شناختن حقوق آموزشی و پرورشی انسان در گروه‌های سنی مختلف

- با توجه به واقعیت‌های هر منطقه و جامعه چشم‌انداز، برنامه‌ریزی‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تنظیم شود.

- برنامه‌‌‌‌ریزی خاص آموزشی برای قشر ضعیف و آسیب پذیر جامعه

- نظارت و ارزیابی دقیق، پیوسته و مداوم از برنامه‌ریزی و اجرای حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش و بازخورد لازم

 مطابق با یافته‌های پژوهش مربوط به مؤلفه هشتم(معنویت در لایه‌های مختلف حکمرانی اسلامی در آموزش وپرورش) پیشنهاد می‌‌شود:

- پیدا کردن راه حل‌های مناسب برای به جریان انداختن معنویت در بین دانش‌آموزان، معلمان، نیروهای ستادی و غیره مطابق با روش‌های جدید و نیاز‌های آموزش زمان حال

- به کار بردن راه حل‌های جذاب برای برنامه‌های تربیتی به منظور ارتباط با خدا مناسب هر گروه سنی خاص

- تفاوت قائل شدن بین روش‌های تربیتی هر یک از گروه‌های سنی

 

نتیجه گیری

در پايان با توجه به نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل داده­های پژوهش می‌توان نتیجه‌گیری کرد به منظور اجرای بهتر حکمرانی با رویکرد اسلامی بایستی در جهت مفهوم، چیستی و چرایی آن اقدامات لازم صورت بگیرد. قبل از اجرا پیش نیازهای آن فراهم شود و با گسترش پیش‌ران‌های آن تداوم آن را تضمین کرد. یرای رسیدن یه اهداف حکمرانی اسلامی در آموزش و پرورش باید اهداف الهی که همان تعالی و سعادت انسان است تدوین شود و در راستای رسیدن به آن برنامه‌ریزی خاص صورت بگیرد. با توجه به اینکه حکمرانی اسلامی هنوز در ابتدای راه است و در زمینه بسیاری از ابعاد آن مبانی نظری وجود ندارد، به‌طور حتم با موانع و محدودیت‌های زیادی روبرو می‌شود که باید از سر راه برداشته شود و قبل از اینکه آسیب‌های جدی وارد کنند مرتفع گردد. در سراسر سخنان امیرالمؤمنین مردم از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردارند که در اجرای حکمرانی بایستی آن‌ها را در نظر داشت زیرا حکمرانی اسلامی برای مردم و با مشارکت مردم باید جریان یابد. تسهیل‌گرها اجرایی رسیدن به اهداف و برقراری حکمرانی اسلامی را سرعت می‌بخشد، پس فراهم کردن آن‌ها در جامعه مسیر را کوتاه‌تر می‌نماید. معنویت و گسترش آن به عنوان چتر حمایتی حکمرانی بسیار ضروری است که در کلیه ابعاد و سطوح آموزشی باید مد نظر قرار گیرد. به پژوهشگران علاقه‌مند آتی پیشنهاد می‌شود به منظور تعمیم بهتر نتایج، این پژوهش با روش‌های دیگر پژوهشی انجام شود تا بتوان به دستاورد‌های بهتری رسید. همچنین پژوهش در دیگر منابع دست اول اسلامی نیز به ارائه مدل جامع حکمرانی با رویکرد اسلامی کمک زیادی می‌کند.

 

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش

در مطالعه حاضر فرم­های رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنی­ها تکمیل شد.

حامی مالی

هزینه­های مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد.

مشارکت نویسندگان

طراحی و ایده پردازی: پروین بصیرپور، محمدعلی نادی، فریبا کریمی؛ روش شناسی و تحلیل داده­ها: منیر ذاکرفرد.

تعارض منافع

بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.

 

References

1.       Abdullahi, N. (2019). Good Governance Issues in Education System and Management of Secondary Schools in Kwara State, Nigeria. eJornal Education Policy. [in persian].  http://nau.edu/coe/eJournal. 

2.       AttrideـStirling, J. (2001). Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. Qualitative research, 1(3), 385ـ405.

3.       Ayoub Migoni, M. (2017). Explaining the drivers of good governance with the approach of cross-impact analysis, the second governance and policy making conference, Tehran].

4.       Alaghband, A. (2018). Basics and principles of educational management. Tehran: Baath Publications, 222 pages. [in persian].

5.       Booranakit, N, suntrayuth D, Ebenezer j. (2018). Good Governance of Thai local Education Management. Asiaـ pacific science Review18 (1): 68ـ66.

6.       Booranakit, N, Tungkunanan P, Suntrayuth D, Ebenezer J. (2018); Good Governance of Thai Local Educational Management. AsiaـPacific Social Science Review. 18(1):62ـ77 8, O29. Electronic copy available at: https://ssrn.com/abstract=1992404.60pagf 

7.       Carnegie, G. D., Tuck, J. (2010). Understanding the ABC of university governance. Australian Journal of Public Administration, 69(4): 431ـ441.  

8.       Dashti, M. (2006). Nahj al-Balagheh of Imam Amirul Momineen. Qom: Quds Publications. [in persian].

9.       Doornbos, B. (2019). How well do measurements of an environment fordevelopment stand up. Geneva: Technical Group of 24 General. (UNCTAD). girls in AL Madinah AL Munawarah from the viewpoint of female school principals. Scientific Reasearch Journal, IV 8ـ16.

10.       Ganjipour, R, Hadipeykani, M and ETEBARIAN Khorasgani, A. (1400). Provide a model for evaluating education policies with a network governance approach in Iran. Journal of New Approaches in Educational Adminstration November and December.Vol 12. Issue 5:17- 29). [in persian].

11.       Gholami, R. (2018). The meaning and basis of Islamic governance (the first meeting of the series of preliminary meetings of the conference on public policy and Islamic governance). Tehran: Sadra Humanities Research Center. [in persian]. 

12.       Hasan Bandi, M, Farhadi Rad, H, Rahimidoost, GH. (2021). The Identifying and structural analyzing Good Governance drivers in Iran’s Education System using cross-impact analysis approach. Journal of New Approaches in Educational Adminstration, Vol 13. Issue 2: 88-107. [in persian].

13.       Hashemi, M., Mortazavi, M., Rahmani, H. (2020). Designing a model of the country's public education department with a record of governance. Iranian public administration studies, 4th year of March, number 4: 130-99.

14.       Hendriks, F. (2018). Understanding good urban governance: Essentials, shifts, and values. Urban Affairs Review, 12(16), 553ـ576.

15.       Carl, TL. (2007). Oilـled development: social, political, and economic consequences. Encyclopedia of energy. 4(8):661ـ72. 7.

16.       Khosrupanah, A. (2021). Islamic governance waiting for the Islamic state. Tehran: Pasdar Islam magazine. 469 and 470:27-26. [in persian].

17.       Lewis, M ,Petterson GELANDER, G. (2002). Governance in Education: Raising Performance. SSRNElectroJournal.https://www.researchgate.net/publication/228247190.

18.       Mahdinjad, M.M., Nowrozi, K., Kazemishoura, M. (2021). Identifying the dimensions of education governance in the Islamic Republic of Iran. The first national Islamic governance conference, Shahid Beheshti Governance School. Tehran. [in persian].

19.       Moin, Mohammad. (1997). Farhang Farsi Moin, Tehran: Amirkabir Publications. 8000 pages. [in persian].

20.       Nasir Natrei, n, Khalkhali, A, Shakebaei, Z, Sulaimanpour, J, Kazempur.A.(2019). Conceptualization of good governance in public education in Iran with a phenomenological approach. The Scientific-Research Quarterly of New Approach in Educational Management, Year 11, Number 1, Spring, 2019-41:199-208. [in persian].

21.       Ntim, C. G., Soobaroyen, T., & Broad, M. J. (2017). Governance structures, voluntary disclosures and public accountability: The case of UK higher education institutions. Accounting, auditing & accountability journal, 30(1): 65ـ118. [in persian].

22.       Ossai AG. (2016). Quality Education and Good Governance in Nigeria: Challenges and Prospects. Niger Delta Jornal of Education, 3 (1).

23.       Rezaei, H., Dehghani, R. and Kianpour, M. (2018). Designing and explaining the basic components and indicators of Islamic governance (standard government). Tehran: Presidential Strategic Studies Center. First year, 237. http://css.ir/lynwxh. [in persian].

24.       Salabiya, J., and Sanei Darehbidi, M. (2013). Philosophical culture. Hekmat Publishing House, Tehran, 4th edition: 712 pages. [in persian].

25.       Teichler, U. (2011). Germany: How changing governance and management affects the views and work of the academic profession. Changing governance and management in higher education: The perspectives of the academy, 223ـ241.

26.windzio, M, Sackman, R, Martens, K. (2005). Types of Governance in educatioAquantitative analysis. Staakichke it im wandel – Trasformation of the state, 25:1 ـ25.

 

 

Journal of New Approaches in Educational Adminstration ,                                                                                              2

---

[1] 1. Economic cooperate and Development Organization

 

[2]