ارزیابی عوامل کالبدی- عملکردی بر کیفیت زندگی جمعی در فضای عمومی (نمونه موردی: میدان شهدا مشهد)
الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری
الهام کاویانی
1
,
خسرو افضلیان
2
,
محمدخسرو صحاف
3
,
سیدمسلم سیدالحسینی
4
1 - گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
2 - گروه معماری ، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
3 - گروه معماری ، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
4 - گروه شهرسازی ، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
الکلمات المفتاحية: "عوامل کالبدی", "عوامل مفهومی", "کیفیت زندگی جمعی", "فضای عمومی",
ملخص المقالة :
اغلب فضاهای جمعی امروز تحت تأثیر رویکرد مدرنیستی 70 سال گذشته، دستخوش تغییرات هویتی- تاریخی و اجتماعی شده‌اند و فضاهای غیرقابل پیش‌بینی را خلق کرده‌اند. میدان شهداء مشهد نیز به عنوان یکی از مهمترین فضاهای جمعی و عمومی تاریخ این شهر، در سالهای اخیر شاهد تغییراتی بنیادین در شکل و عملکرد بوده‌است. هدف این پژوهش بررسی تأثیر ماحصل این تغییرات کالبدی بر شکل زندگی مردم و احساسشان نسبت به دگرگونی‌های این میدان است.
برای پاسخ به این سوال که آیا تغییرات میدان، خواسته و نیاز مردم از فضای عمومی را برآورده نموده یا خیر، این پژوهش از روشی کیفی و کمی بهره گرفته‌است. در روش کیفی، با استفاده از پرسشنامه باز، از طریق گام‌های تحلیل تماتیک، 18 مولفه بر مبنای پیشینه تحقیق شناسایی شد و در پنج شاخص عملکرد محیط، فعالیت‌ها، کیفیت محیط، معنای محیط و ویژگیهای فیزیکی قرارگرفت. در روش کمی، بر اساس فراوانی داده‌ها، کدگذاری انجام شده و سپس جهت رتبه‌بندی از شاخص RII استفاده‌گردید.
رتبه‌بندی مؤلفه‌ها نشان می‌دهد 3 عامل "حفظ ساختمان قدیمی شهرداری"، "نصب یادمان‌های شهدا" و "تاثیر نوسازی میدان بر بهسازی بافت قدیمی" برای حفظ و یا ارتقا کیفیت فضا نقش موثری داشته‌اند میزان فعالیتهای افراد در میدان شهدا نشان می‌دهد که این فضا سطح مناسبی در امکان ایستادن و راه‌رفتن در اختیار کاربران قرار می‌دهد و همچنین امنیت آن در مواجهه با جرم و خشونت سهم قابل قبولی را داراست. اما به لحاظ ویژگیهای کالبدی زیبایی شناسی، در مخاطب حس رضایتی ایجاد نمی‌کند و فاقد امکانات مناسب جهت مراودات اجتماعی می‌باشد. بنابراین عوامل نمادین و یادمانی مهمترین عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی روزمره فضای میدان شهداست اما به لحاظ تأمین ویژگیهای تنوع فضایی و سازماندهی فعالیت‌ها، در جایگاه مناسبی قرار ندارد.
1. Arendt, H. (1990). On Revolution. 1963. et seq, 183
2. Aronson, J., (1995). A pragmatic view of thematic analysis. The qualitative report, 2(1), pp.1-3. DOI:10.46743/2160-3715/1995.2069
3. Beck, H., (2009). Linking the quality of public spaces to quality of life. Journal of Place Management and Development. DOI:10.1108/17538330911013933
4. Borsay, Peter. The English urban renaissance: culture and society in the provincial town, 1660-1770. Oxford: Clarendon Press, 1989.
5. Braun V., Clarke V., Hayfield N., Terry G. (2019) Thematic Analysis. In: Liamputtong P. (eds) Handbook of Research Methods in Health Social Sciences. Springer, Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-10-5251-4_103
6. Carmona, M. (2010). Contemporary public space, part two: classification. Journal of urban design, 15(2), 157-173. DOI: 10.1080/13574801003638111
7. Carmona, M. (2014). The place-shaping continuum: A theory of urban design process. Journal of urban design, 19(1), 2-36. DOI: 10.1080/13574809.2013.854695
8. Carmona, M., de Magalhães, C., & Hammond, L. (2008). Public space: the management dimension: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203927229
9. Carr, S., Stephen, C., Francis, M., Rivlin, L. G., & Stone, A. M. (1992). Public space: Cambridge University Press. https://doi.org/10.3828/tpr.2024.39
10. Cohen, Y. S., & Shinar, A. (1985). Neighborhoods and friendship networks: a study of three residential neighborhoods in Jerusalem (Vol. 215): Univ of Chicago Committee on.
11. Engel, B. (2006). Public space in the Blue Cities in Russia. Progress in planning, 3(66), 147-239. https://doi.org/10.1016/j.progress.2006.08.004
12. Fagan, G. G. (2002). Bathing in public in the Roman world. University of Michigan Press. https://doi.org/10.2307/1192497
13. Fassihi, Allah, H., Prizadi, Taher, Karami, & Al-Din, T. (2020). Investigating the role of sidewalks in the vitality of public spaces Case study: Pedestrian sanctuary sidewalks. Sustainable City Quarterly, 2 (4), 1-15. DOI: 10.22034/jsc.2020.189423.1040[In Persian]
14. Fidler, D., Olson, R., & Bezold, C. (2011). Evaluating a long-term livable communities strategy in the US. Futures, 43(7), 690-696. DOI: 10.1016/j.futures.2011.05.010
15. Franck, K. A., & Paxson, L. (1989). Women and urban public space. In Public places and spaces (pp. 121-146). Springer, Boston, MA. https://doi.org/10.1007/978-1-4684-5601-1_6
16. Gehl, J. (1987). Life between Buildings: Using Public Space,(trans by Jo Koch, Van Nostrand) Reinhold: New York. https://doi.org/10.3368/lj.8.1.54
17. Golkar, K. (2001). Components of urban design quality. [In Persian]
18. Hagerty, M. R., Cummins, R., Ferriss, A. L., Land, K., Michalos, A. C., Peterson, M., . . . Vogel, J. (2001). Quality of life indexes for national policy: Review and agenda for research. Bulletin of Sociological Methodology/Bulletin de Méthodologie Sociologique, 71(1), 58-78. DOI: 10.1023/A:1010811312332
19. Işiklar, S. (2017). Vitality of The Cities. International Journal, 4, 19. DOI: 10.15377/2409-9821.2017.04.3.
20. Jacobs, J. (1992). The death and life of great American cities. 1961. New York: Vintage.
21. Kashef, M. (2016). Urban livability across disciplinary and professional boundaries. Frontiers of Architectural Research, 5(2), 239-253. https://doi.org/10.1016/j.foar.2016.03.003. [In Persian]
22. Kaviani E, Afzalian Kh, Sahaf M, Seyedolhosseini SM. (2021) Evaluation of the Factors Affecting the liveliness of Mashhad’s Public Spaces Relying on Image Perception and Analysis. Geographical Researches. 36(1):63-73. [In Persian]
23. Kazemian, G, Barari, E, Sharifzadeh, F, Ghorbanizadeh, V. (1400). Proportional model of good urban governance for the country's metropolises and integrated analysis of the current situation (Case study: Mashhad). Journal of Urban Research and Planning. DOI: 20.1001.1.22285229.1400.12.44.4.6. . [In Persian]
24. Khastoo, M. Saeedi rezvani, N., (2010). Factors Affecting the Livelihoods of Urban Spaces, creating a Lively Urban Space Relying on Concept (Shopping Mall). Journal of city identity, 4(6), 63-74. DOI: 20.1001.1.17359562.1389.4.6.6.9. . [In Persian]
25. Landry, C. (2000). Urban vitality: A new source of urban competitiveness. Archis(12), 8-13.
26. Leby, J. L., & Hashim, A. H. (2010). Liveability dimensions and attributes: Their relative importance in the eyes of neighbourhood residents. Journal of construction in developing countries, 15(1), 67-91.
27. Lynch, K. (1995). City sense and city design: writings and projects of Kevin Lynch: MIT press.
28. Madanipour, A. (1999). Why are the design and development of public spaces significant for cities? Environment and planning B: Planning and Design, 26(6), 879-891. http://dx.doi.org/10.1068/b260879
29. Madanipour, A. (2003). Public and private spaces of the city: Routledge. DOI: 10.4324/9780203402856
30. Mahmoudi, M., Ahmad, F., & Abbasi, B. (2015). Livable streets: The effects of physical problems on the quality and livability of Kuala Lumpur streets. Cities, 43, 104-114. DOI: 10.1016/j.cities.2014.11.016
31. Mehta, V. (2007). A toolkit for performance measures of public space. Paper presented at the 43rd Isocarp Congress.
32. Mehta, V. (2013). The street: a quintessential social public space: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203067635
33. Montgomery, J. (1998). Making a city: Urbanity, vitality and urban design. Journal of urban design, 3(1), 93-116. https://doi.org/10.1080/13574809808724418
34. Mumford, L. (1961). The city in history: Its origins, its transformations, and its prospects (Vol. 67): Houghton Mifflin Harcourt. https://doi.org/10.2307/1846267
35. Najafi, M, Shakoori, R. (1399). Understanding the "field" based on its semantic elements. DOI:20.1001.1.1683870.1399.30.3.7.2. [In Persian]
36. Newalkar, R. V. (2017). Architecture of care in the urban public space: A philosophical inquiry in ‘Ethics of care’to inform the nature of the urban public space. https://doi.org/10.31274/etd-180810-5207.
37. Praliya, S., & Garg, P. (2019). Public space quality evaluation: prerequisite for public space management. The Journal of Public Space, 4(1), 93-126. DOI: 10.32891/jps.v4i1.667
38. Rubenstein, H. M. (1992). Pedestrian malls, streetscapes, and urban spaces. John Wiley & Sons. DOI: 10.4236/jdaip.2016.44015
39. Xing, N., & Siu, K. W. M. (2010). Historic Definitions of Public Space: Inspiration for High Quality Public Space. International Journal of the Humanities, 7(11). https://doi.org/10.18848/1447-9508/cgp/v07i11/42775.
40. Zahedi Mahboub, Ameneh and Malekabadi, Iman, Winter 2013, Analysis of the Experience of Improving and Organizing Martyrs' Square in Mashhad, Haftshahr Magazine, No. 43-44, pp: 121-134. DOI: 10.47176/mjiri.35.45. . [In Persian]
41. Zakerhaghighi, K. (2019). Urban Vitality Evaluation in Vali Asr Crossroad on the Basis of Activity Patterns. DOI: 10.22034/bagh.2019.86867. . [In Persian]
42. Zalki, Y, Shams, M, Malek Hosseini, A. (1400). Assessing the effects of urban furniture elements on the appearance and landscape of the city (Case study: District 4 of the municipality - Ahvaz metropolis). Journal of Urban Research and Planning. DOI: 20.1001.1.22285229.1400.12.47.2.0. . [In Persian]
43. Zhou, B., Liu, L., Oliva, A., & Torralba, A. (2014). Recognizing city identity via attribute analysis of geo-tagged images. Paper presented at the European conference on computer vision. DOI: 10.1007/978-3-319-10578-9_34.
