تحلیل فضایی ابعاد تاب‌آوری منطقه‌ای در برابر بلایای طبیعی در استان آذربایجان شرقی با تاکید بر شهر مرند

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

ابراهیم تقوی ¹ (دانشجوی دکتری گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل ایران)
رسول صمدزاده ² (دانشیار گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل ایران)
محمدتقی معصومی ³ (استادیارگروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل ایران)

تاريخ الإرسال : 01 الجمعة , صفر, 1442 تاريخ التأكيد : 17 الجمعة , جمادى الأولى, 1442 تاريخ الإصدار : 17 الإثنين , ربيع الثاني, 1443

الکلمات المفتاحية: کریجینگ, مرند, مخاطرات, تاب‌آوری منطقه‌ای, روش پرامیتی,

ملخص المقالة :

امروزه حوادث و بلایای طبیعی بیش از پیش جوامع انسانی را تهدید می‌کنند که در صورت نداشتن آگاهی و آمادگی، صدمه‌های جبران‌ناپذیری بر زندگی انسان‌ها، اعم از حوزه‌های سکونتی و دیگر ابعاد اقتصادی، اجتماعی، نهادی و کالبدی-محیطی دارد. هدف از این پژوهش تحلیل فضایی تاب‌آوری منطقه‌ای در برابر مخاطرات طبیعی در شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی است. روش تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت جزو تحقیقات توصیفی - تحلیلی است. به‌منظور جمع­آوری  اطلاعات از روش کتابخانه‌ای استفاده‌ شده است. در راستای انجام تحقیق از 25 شاخص در قالب 5 متغیراجتماعی،اقتصادی، بهداشتی و درمانی،خدماتی و زیرساختی و محیطی، استفاده گردیده است. در این پژوهش به‌منظور وزن دهی شاخص‌ها از تکنیک دلفی و به‌منظور تحلیل داده‌ها در راستای سطح‌بندی شهرستان‌های استان از تکنیک پرامیتی استفاده گردیده است.همچنین به‌منظور تحلیل تاب آوری فضایی استان آذربایجان شرقی از روش کریجینگ و نرم‌افزارArc  - Gis بهره‌گیری شده است.نتایج پرامیتی نشان داد شهرستان‌های جلفا، مرند و تبریز در از نظر تاب آوری  رتبه‌های اول تا سوم هستند. همچنین نتایج تحلیل کریجینگ نشان داد وضعیت تاب‌آوری مناطق موردمطالعه در نواحی شمال شرق و جنوب غرب استان در وضعیت نامناسب و نواحی مرکزی در وضعیت متوسطی قرار دارند و در مناطق شمال غرب در وضعیت بهتری هستند. و ارزیابی کلی نشان‌دهنده وضعیت  تاب­آوری بهتر نواحی مرکزی مانند شهرستان تبریز وبستان‌آباد و مرند است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که بیش از 31.3 درصد از مساحت ساخته شده شهر مرند در برابر زلزله آسیب­پذیری زیادی دارند که مساحتی برابر با  28.5 هکتار را شامل می شود. این مناطق در مرکز شهر و غرب شهر گسترده شده اند. 

المصادر:

1        Adekola, J., (2018). Resilience from a lived-experience perspective in the regional context ofDumfries and Galloway, Scotland. International Journal of Disaster Risk Reduction, 441–448.

2        Ainuddins, S.,and Routray, J. K (2012), Community resilience frame work for an earth quake Prone area in Baluchistan, International Journal of Disaster Risk Reduction,2:25-36.

3        Almedom, Astier. M. and Tumwine, James K., 2008. Resilience to Disasters: A Paradigm Shift from Vulnerability to Strength. African Health Sciences 8, Special Issue December, 1-5.

4        Bigges, R., Schlüter, M., and Schoon, M.L. (2015). Principles for Building Resilience Sustaining Ecosystem Services in Social-ecological Systems. Cambridge University Press, Cambridge.

5        Borsekova, K., Nijkamp, P., and Guevara, P. (2018). Urban resilience patterns after an external shock:An exploratory study. International Journal of Disaster Risk Reduction, 31, 381- 392.

6        Borsekova, K., Nijkamp, P., and Guevara, P. (2018). Urban resilience patterns after an external shock: An exploratory study. International Journal of Disaster Risk Reduction, 31, 381- 392.

7        Caschili, S., Reggiani, A., and Medda, F. (2015). Resilience and vulnerability of spatial economic networks. Netw. Spat. Econ, 2, 15, 205–210.

8        CURTIN, C. G. and PARKER, J. P. (2014), Foundations of Resilience Thinking. Conservation Biology, 28: 912-923. doi:10.1111/cobi.12321

9        Dadashpour, Hashem and Zeinab Adeli (2015), Assessing Resilience Capacities in Qazvin Urban Complex, Crisis Management Quarterly, No. 8.

10    Darban Astaneh, Alireza, Haraini, Mostafa (2018), Spatial Analysis of Social and Economic Resilience of Local Communities to Earthquakes (Case Study: Aftab Department - Tehran City), Journal of Geography and Planning, University of Tabriz, Volume 24, Number 68 - Serial Number 23 . 3.

11    Davis, I, & Y, Izadkhah (2006), Building resilient urban communities, Article from OHI, 31: 11-21.

12    Fallahi, Alireza, Jalali, Tara (2013), Reconstruction from the perspective of urban design after the Bam earthquake. Fine Arts - Architecture and Urbanism, 18, 3.

13    Normandin, T.  M. (2011).  City strength in times  of  turbulence:  strategic  resilience indicators. Urban Affairs Association Association. New Orleans.

14    Normandin, J. M., & Therrine, M- C., & Tanguay, G. A (2011), City strength in times of turbulence: strategic resilience indicators, Urban Affairs Association 41 st conference, New Orleans.

15    Porter, L., and Davoudi, S. (2012). The politics of resilience for planning: A caution- ary note. Planning Theory and Practice, 13, 299–333.

16    Ramezanzadeh Lesbouei, Mehdi and Seyed Ali Badri (2014), Explaining the Socio-Economic Structures of Resilience of Local Communities to Natural Disasters with Emphasis on Flood ; Tourist basins of Cheshmeh Kileh Tonekabon and Sardabroud Kelardasht, Geography Quarterly, Twelfth Year, No. 40.

17    Rezaei, Mohammad Reza (2013), Evaluation of economic and institutional resilience of urban communities against natural disasters Case study: Tehran Neighborhood Earthquake, Quarterly Journal of Crisis Management, No. 3.

18    Rousta, Mojtaba, Ebrahimzadeh, Issa, Eastgaldi, Mostafa. (1397). Evaluation of urban social literacy; Zahedan city. Journal of Urban Research and Planning, 9 (32), 1-14.

19    Salehi, Ismail, Aghababaei, Mohammad Taghi, Sarmadi, Hajar, and Farzad Behtash, Mohammad Reza (2011). Investigation of environmental reflectance using causal network model. Environmental Science, 37, 59.

20    6. Sadeghloo, Tahereh and Sojasi Gheidari, Hamdollah (2014), Prioritization of effective factors to increase farmers' acceleration against natural hazards (with emphasis on drought) Study area: Rural farmers of Ijroud city, Geography and environmental hazards, 3 (2), 129-154. doi: 10.22067 / geo.v3i2.29042.

21    Sellberg, M.M., Ryan, P., Borgstreom, S.T., Norstreom, A.V., and Peterson, G.D. (2018). Fromresilience thinking to Resilience Planning: Lessons from practice. Environmental Management, 217, 906-918.

22    Thomas, s., frank,j., yifan, y., mengxue, l.,and junjie, l. (2018). Necessities and challenges to strengthen the regional infrastructure resilience within city clusters. Engineering, 212, 198-205.

23    Uda,Mariko, Kennedy, Christopher (2014), ASCE Subject Headings: Ratings, Matrix (mathematics), Risk management, Leadership, Age factors, Sustainable development, Residential location, Climate change, Journal of Infrastructure Systems, Vol. 24, Issue 4 (December 2018) https://doi.org/10.1061/(ASCE)IS.1943-555X.0000443.

24    UN/ ISDR. (2007), Hyogo Framework for 2005-2015: Building the Resilience of the Nations and Communities to Disasters. www.unisdr.org.

25    Zhang, X.; Yi, L.; Zhao, D. (2013), Community-Based Disaster Management: A Review of Progress in China. Natural Hazards, 65 (3), 2215-2239