تحلیل ضریب نفوذپذیری بافت کالبدی شهر با تأکید بر پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر گرگان)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

حکیمه فریدنیا ¹ (کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌‌ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران)
جعفر میرکتولی ² (دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران)

تاريخ الإرسال : 19 الإثنين , ذو القعدة, 1440 تاريخ التأكيد : 05 الإثنين , ربيع الثاني, 1441 تاريخ الإصدار : 07 الأربعاء , جمادى الثانية, 1442

الکلمات المفتاحية: "نفوذپذیری", "پدافند غیرعامل شهری", "منطق فازی", "شهر گرگان", "آسیب پذیری شهری",

ملخص المقالة :

بسیاری از شهرهای ایران بر روی پهنه‌هایی با خطر نسبی متوسط و زیاد بحران‌های شهری واقع شده‌اند. شهرگرگان به علت قرارگیری در شیب زیاد، یکی از شهرهای آسیب‌پذیر در برابر حوادثی از قبیل زلزله، رانش، ریزش، لغزش می‌باشد. موقعیت ژئواستراتژیک، قرارگیری قسمتی از شهر در شیب زیاد، عدم رعایت ضوابط و استانداردها در شعاع دسترسی به شاخص‌های نفوذپذیری، رشد ناموزون و پراکنش نامناسب خدمات در سطح شهر، دسترسی نامناسب به شبکه معابر و عدم ساختار منسجم کالبدی از عواملی هستند که ضرورت پرداختن به مقولة نفوذپذیری بافت کالبدی شهر گرگان را در مواجهه با آسیب‌های احتمالی ضرورت بخشیده‌اند. پژوهش حاضر یک مطالعه کاربردی با شیوه توصیفی _تحلیلی می‌باشد. جهت دستیابی به هدف پژوهش، شاخص‌های نفوذپذیری با توجه به منابع موجود در دسترس و مطالعات میدانی از طریق روش تحلیل سلسله‌ مراتبی و نظرسنجی از کارشناسان مربوطه استخراج و بانک داده‌های مکانی تشکیل شد.همچنین نفوذپذیری شاخص‌ها براساس اصول پدافندغیرعامل مورد سنجش قرار گرفت. با توجه به اثرگذاری متفاوت شاخص‌ها، از روشAHP-FUZZY در محیط GIS برای ارزش‌گذاری و تهیه نقشة نفوذپذیری بافت کالبدی شهر استفاده شد، و با نرم‌افزار 10.3ARC GIS از طریق توابع همپوشانی فازی رستر نهایی نفوذپذیری بافت کالبدی شهر گرگان تهیه گردید. طبق یافته‌های بدست آمده از تحقیق حدود 40/50 درصد از نواحی جنوبی و حاشیه‌ای شهر گرگان در معرض نفوذپذیری پایین و آسیب‌پذیری بالا قرار دارد. نتیجه این امر به علت شیب زیاد، فضاهای خالی کم نسبت به فضاهای پر، کمبود شبکه معابر، تراکم زیاد بن‌بست‌ها و تراکم پل‌های ارتباطی در برابر بحران‌ها و آسیب‌های احتمالی شهری می‌باشد.

المصادر:

1. Ahmarloui, M. (2011): Passive Defense in Modern US Wars. Farabi School, Volume I, University of Tehran Publications, First Edition, Tehran. (in Persian)

2. Shia, I. (2001): An Introduction to the Basics of Urban Planning, Science and Technology Publications, Tenth Edition, Tehran. (in Persian)

3. Siami, G., Latifi, Gh., Taghinejad, K., Zahedi Klaki, I. (2013): Defining the Pathology of Urban Structure Using Hierarchical Analysis of AHP and GIS in Gorgan, Journal of Geographic Space , Golestan University Scientific-Research Quarterly, Volume 10, Number 23, Page 23. (in Persian)

4. Gorgan City Development and Development Plan (2013): Consulting engineers and architects of Parth. (in Persian)

5. Alizadeh, M., Mohammadi Dehcheshmeh, M., Amanipour, S. (2016): Assessment of Urban Infrastructure Vulnerability of Kouhdasht with Passive Defense Approach, Land Preparation Journal, Volume 8, Issue First, page 12. (in Persian)

6. Ghodsipour, H. (2012): Discussions in Multi-Criteria Decision Making in AHP Process, Amirkabir University of Technology Publications, Third Edition, Tehran. (in Persian)

7. Kashefi, D. (2014): Assessment of Vulnerability of Urban Areas and Presentation of an Optimal Pattern for Earthquake Damage Case Study in Piranshahr, Master of Science Degree in Geography and Urban Planning, University of Sistan and Baluchestan, Page 41. (in Persian)

8. Mohammadi Dehcheshmeh, M. (2013): Urban Safety and Passive Defense, Shahid Chamran University Press, Ahwaz, First Edition. (in Persian)

9. Mohammadi Dehcheshmeh, M. (Fall 2014): Measuring the Permeability of Karaj Urban Tissue Against Hazards, Journal of Space Planning and Preparation, Volume 18, Number 3, pp. 68-55. (in Persian)

10. Movahedinia, J. (2006): Theoretical and Practical Concepts of Passive Defense, Deputy of Education and Human Resources - Textbook Planning and Writing Center, Tehran. (in Persian)

11. Movahedinia, J. (2007): Passive Defense, Command and Staff Corps. (in Persian)

12. Taghvayi, M., Akhavan Abdollahian, M.R., Varesi, H.R. (2016): Determining the Types of Vulnerable Uses and their Spatial-Physical Displacement Criteria with Emphasis on Abnormal Crises Using AHP Case Study Sabzevar, Journal of Geographical Research, Vol. 32, No. 1, pp. 121-136. (in Persian)

13. Consulting engineers of architect and urban part of Part (2013). (in Persian)

14. Hooshyar, H. (2011): Locating Therapeutic Applications Using AHP Study in Mahabad City, Geographical Space Journal, Vol. 11, No. 36. (in Persian)

15.  Alexander, D. (2002):  From Civil Defance to Civil Protection, Journal of Disaster Prevention and Management, Vol. 11, No. 3. )In English)

16. Carmona, M. (2003): Pablic Places, Urban spaces. Architectural press. )In English)

17.ISDR, (2008): The Structure, Role and Mandate of Civil Protection in  Disaster Risk  Reduction for South Eastern Europe. )In English)

18. Johnson, S. D. Bowers, K. (2010): Permeability and Burglary Risk: Are Cul-de-sacs Safer, Springer, 26, pp: 89 - 111. )In English)

19. Kheirkhah Zarkesh, M. (2005): DSS for floodwater site selection in Iran. Phd Thesis. Wageningen University. pp: 273. )In English)

20. Lee, S. and Biswajeet, P. (2007): Landslide hazard mapping at Selangor. Malaysia using frequency ratio and logistic regression models. Landslides. Vol.4, No.1, pp: 33 – 41. )In English)

21. Li, A., Nozick, L., Xu, N., Davidson, R.(2012): Shelter location and transportation planning under hurricane conditions. School of civil and environmental engineering. Cornell University.transportation research part. No.48, pp: 715_729. )In English)

22. Saaty, T. L. (1980):  The Analytical Hierarchy Process. McGraw Hill, New York, 350p. )In English)

23. Hatamiinejad, H., Azimizadeh Irani, A. (2016): Organizing Urban Neighborhoods Based on Passive Defense Requirements Case Study of District 6 of District Two of Tehran City, Journal of Geographical Information, Volume 24, Number 96. (in Persian)

24. Saaty, T.L. (2000): Fundamentals of Decision Making and Priority Theory, 2^nd ed,Pittsburgh, PA: RWS Publications,11p. )In English)

25. TDM (Transport  Demand  Management) Encyclopedia., (2008): Roadway Connectivity. Victorian  Transport  Policy  Institute Accessed.) In English)

26. UN Habitat, (2008): Enhancing Urban Safety and Security. Global Report on Human Settlements. )In English)

27. Wisner, B., Walker, P., Beyond, A.(2005): Feinstein International Famine Center.Proactive Look at the world Conference on Disaster Reduction. January Kobe, Japan. A repott for theSwiss Department of Humanitarian Aid.pp: 18-22. )In English)

28. Dehkhoda, A.A. (1972): Dictionary of Dehkhoda, Volume IV, University of Tehran Press and Publication. (in Persian)

29. Rezaei, S. (2010): Positioning Analysis in Defense Preparation and Passive Defense, National Conference on Spatial Information System, Faculty of Defense and National Security Research Institute of Imam Hussein University, p. 115. (in Persian)

30. Rahnama, M.R., & Zabihi, J. (2011): Analysis of Distribution of Urban Public Facilities for Spatial Justice with Integrated Access Model in Mashhad, Journal of Geography and Development, No. 23, page 13. (in Persian)

31. Zangiabadi, A., Esmailian, Z. (2012): Analysis of Urban Housing Vulnerability Indicators against Natural Disaster Risk, Case Study of Isfahan Housing, Geography and Environmental Hazards, Volume 1, Number 4, p 129 -113. (in Persian)

32. Ziyari, K. (2001): Urban Defense and Shelter Planning, Safeh Journal, No. 32, Shahid Beheshti University Press. (in Persian)

33. Passive Defense Organization (2004-2009): Collection of Articles and Lectures within the Organization. (in Persian)