رتبه‌بندی کیفی و تحلیل فضاهای پیاده شهری با رویکرد عدالت فضایی (مورد مطالعه: پنج مسیر پرتردد شهر همدان)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

احسان پایاب ¹ (دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.)
سید محمد رضا خطیبی ² (استادیارشهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.)
حسین سلطانزاده ³ (دانشیارمعماری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
مریم معینی فر ⁴ (استادیار شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی ، قزوین، ایران)

تاريخ الإرسال : 20 الثلاثاء , ذو القعدة, 1440 تاريخ التأكيد : 19 الجمعة , صفر, 1441 تاريخ الإصدار : 01 الأربعاء , ذو الحجة, 1441

الکلمات المفتاحية: مدل ویکور, عدالت فضایی, فضاهای پیاده شهری, مولفه‌های کیفی, شهر همدان,

ملخص المقالة :

امروزه رشـد سریع شهرنشینی و وسایل نقلیه شخصی به نفع سواره‌ها، مسأله افت جدی کیفیت ‌فضاهای پیاده شهری و توزیع ناعادلانه آنها از این لحاظ را مطرح کرده ‌است. هدف اصلی پژوهش، افزایش مطلوبیت و کاهش شکاف کیفی در پنج مسیر پیاده پرتردد همدان است. معیارهای ارزیابی شده : کیفیت فرم، فضا، کاربری، محیط‌زیست، وضعیت اجتماعی، ترافیک و زیرشاخص‌های مرتبط به آنها بودند. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی و نوع آن کاربردی است. داده‌های تحقیق حاصل مطالعات کتابخانه‌ای، مشاهدات میدانی و تکمیل پرسشنامه توسط 15 نفر از کارشناسان مسلط به موضوع است. به منظور رتبه‌بندی کیفی مورد مطالعه، از فرآیند تحلیل شبکه و مدل ویکور بهره گرفته‌ شد. یافته­ها، گویای رتبه اول کیفی مسیر پیاده بوعلی پایین با امتیاز  (0) است. مسیرهای پیاده اِرم، مهدیه بالا، اکباتان و پاستور به ترتیب با امتیازهای 2637/0، 5247/0، 9380/0 و 9497/0 در رده‌های بعدی قرارگرفتند. دلایل اصلی مثبت و منفی تاثیرگذار بر رتبه‌های کیفی اخذ شده، متناسب با شاخص‌های تحقیق، تحلیل شد. بعلاوه، شاخص‌های زیست‌محیطی و فرمی با اوزان (402/0) و (038/0) بیشترین و کمترین اهمیت را به ترتیب داشتند. نتیجه کلی پژوهش بیانگر کیفیت فضایی نامتوازن مسیرهای یاد شده‌است، هرچند در برخی معیارها این توالی مشاهده نمی‌شود. ریشه‌های فرا کالبدی مثل لایه‌های اقتصادی، اجتماعی و همچنین نظام مدیریت و برنامه‌ریزی از بالا به پایین، ضوابط منطقه‌بندی و تجمیع انواع سرمایه‌گذاری در مسیر‌های برخوردار، سهم بسزایی در نتایج بدست آمده داشته‌اند. در پایان متناسب با سطح نیاز و استحقاق هر مسیر به افزایش کیفیت در معیارهای مورد ارزیابی، پیشنهادات کاربردی ارائه شد.

المصادر:

- Abbaszadeh, S, Tamary, S (2012): Analysis of Factors Affecting the Improvement of Pedestrian Walkway Spatial Quality and Pedestrian-oriented Spaces, in order to Increase the Social Interactions Level of People (The case study: Tarbiat & Valiasr axis, Tabriz metropolitan). urban study , 1(4), 95-104.]Persian[

2- Akbarzadeh, A., Ahmadi, H., Azadeh, R. (2016): Evaluation the desirability of urban sidewalk based on qualitative factors Case study: Alam al-Hoda sidewalk in Rasht city. journal of research and planning , 7(25), 125-140.]Persian[   

3- Altman, Irwin (2003). The environment and social behavior, Privacy, Personal Space, Territory, Crowding, translated by dr. Ali namzian, Tehran, Shahid  beheshti university publication.]Persian[

4- Bereitschaft, B. (2017): Equity in Microscale Urban Design and Walkability: A Photographic Survey of Six Pittsburgh Streetscapes. Sustainability, 9(7), 1233, 1-20.

5 - Center of statistics of Iran (2019). National website of statistics, The public census of souls and housing from 1956 to 2016, available at: https://www.amar.org.ir. ]Persian[    

6- dadashpoor, H. Alvandipoor, N (2016). Spatial Justice in Urban Scale in Iran; Meta- Study of Selected Articles’ Theoretical Framework. Honar-Ha-Ye-Ziba: Memary Va Shahrsazi, 21(3), 67-80.]Persian[

7- Davodpoor, Z, Niknia, M (2011): Upgrade and renovation urban Worn texture an strategy toward access to physical dimension of urban sustainable development (case study: Worn texture of Sajjadieh neighborhood), Environment based territorial planning, 4(15), 31-59.]Persian[

8- Ebrahimzadeh, I., Istgaldi, M., Hajizadeh, F. (2019): Analysis and Prioritization of Indicators of Urban Development Strategy In the neighborhoods of the eight district of Shiraz. Geography and Sustainability of Environment, 9(1), 1-17. ]Persian[

9- Ebrahimzadeh, I., esfandyarimehni, H. (2018): Examining Impact of Pedestrian Zones Establishment on Sustainable Tourism Development (Case Study Panzdah-e-Khordad pedestrian in Iran). urban tourism, 5(3), 131-142.]Persian[

10- Eslampour, S., Sajadzadeh, H. (2019): Priorities of Pedestrian-oriented Affordance in City Streets, Case Study: Comparison of Six Streets of the Central Fabric of Hamedan. Armanshahr Architecture & Urban Development, 11(25), 265-277.]Persian[

11- Etesam,E., Nori, MJ. (2017): Explaining the reasons of failure to make walkways in Iran. Case study: 17 shahrivar walkway, soffeh, 47(76), 89-108.]Persian[

12- Ewing, R., & Handy, S. (2009): Measuring the immeasurable: Urban design - qualities related to walkability. Journal of Urban design, 14(1), 65-84.

13- Fallah Manshadi, E., Habibi, S., Roohi, A. (2012): Pedestrian Zones: From Vision to Action Evaluation of Pedestrian Zone in Tehran Bazzar.letter of architecture and urban planning , 5(9), 45-63.]Persian[

14- Ghorbanpour, M., Zali, N., Yourdkhani, M., Azadeh, S. (2018): Evaluation of Effective Factors on Strengthening Vitality of Urban Walkways (Case Study: Alam-Al-Hoda Walkway in Rasht). Journal of Studies of Human Settlements Planning, 13(1), 105-123.]Persian[

15- Habibi, SM, (2001): Tourism pedestrian path, Honar-Ha-Ye-Ziba, 9, 43-51.]Persian[

16- Hatami, Y., Zakerhaghighi, K. (2017): Evaluation of the effect of the quality of the urban environment on the social relations of space use (case study: Abu Ali Sina .]Persian[walkway in Hamedan). journal of research and planning, 8(30), 245-266.]Persian[

17- Kim, Y. J., & Woo, A. (2016): What’s the score? Walkable environments and subsidized households. Sustainability, 8(4), 396, 1-20.

18-Mateo-Babiano, I. (2016): Pedestrian's needs matter: Examining Manila's walking environment. Transport Policy, 45, 107-115.

19- Ministry of housing and urban planning, (1996). Regulations of designing of urban routes in Iran, 10 topic (pedestrian paths) , group of authors, Tehran.]Persian[ 

20- Moeini, SMM, (2006): Increasing walkability, a step towards more humane urban, Honar-Ha-Ye-Ziba , 27, 5-16.]Persian[

21- Nasiri hendeh khaleh, E. (2018): Spatial inequalities in the distribution of urban services with spatial justice approach using VIKOR model. Geographical Planning of Space, 8(28), 133-154.]Persian[ 

22- Pormokhtar, Ahmad (2013): Assessment of walkability level in Cahar Bagh street of Isfahan and its impact on social interactions of citizens, Journal Of Studies On Iranian Islamic City, 3(11),91-100.]Persian[  

23- Ranjbar, E., Rais Esmaili, F. (2010): Quality Assessment of Pedestrian Streets in Iran Case Study: Saf(Sepahsalar), Tehran. Honar-Ha-Ye-Ziba: Memary Va Shahrsazi, 2(42), 83-93.]Persian[

24- saffarirad, A., shams, M. (2018): A comparative study of walking capability’s level in the of urban neighborhoods.(A case study: criteria of old and new neighborhoods in the city of Rasht). Environment based territorial planning , 10(39), 183-204.]Persian[

25- Sarkheli, E., Khanizadeh, M., GHolami, E. (2015): Analyze and Evaluate the Quality of a City Sidewalk with an Emphasis on Comfort for Pedestrians (Case Study: Erfan Sidewalk (Hafeziyeh) Shiraz). Road, 23(84), 139-154.]Persian[

26- Sheikhi, H., Rezaei, M. (2017): Evaluating environmental quality of walking- based urban spaces and social responding (case study: Ferdowsi Street of Ilam). Environment based territorial planning , 8(29), 83-98.]Persian[

27- Shojaee, D., Partovi, P. (2015): Analysis of Factors Affecting the Creation and Promotion of Sociability in Public Spaces in Different Scales of Tehran City (Case studies: Two Neighborhoods and an Area in District 7 Tehran). The Monthly Scientific Journal of Bagh- E Nazar, 12(34), 93-108.]Persian[

28- skandarpour, M., Kouzegar Kalegi, L., Hanifi Asl, Y., Sheikhkanlooye Milan, N. (2017): The Analysis of urban public spaces function with walking-oriented goals (Case study: The central portion of Uremia Metropolitan). The quarterly of studies urban structure and function , 4(14), 118-140.]Persian[

29- Southworth, M. (2005): Reinventing main street: From mall to townscape mall. Journal of Urban Design, 10(2), 151-170.

30- Su, S., Zhou, H., Xu, M., Ru, H., Wang, W., & Weng, M. (2019): Auditing street walkability and associated social inequalities for planning implications. Journal of Transport Geography, 74, 62-76.

31- Tsou, K. W., Hung, Y. T., & Chang, Y. L. (2005): An accessibility-based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities. Cities, 22(6), 424-435.

32- Wolch, J. R., Byrne, J., & Newell, J. P. (2014): Urban green space, public health, and environmental justice: The challenge of making cities ‘just green enough’. Landscape and urban planning, 125, 234-244.

33- Wood, D., & Brooks, A. (2009): Fostering Equitable and Sustainable Transit-Oriented Development. Briefing Papers for a Convening on Transit-Oriented Development. New York, NY: Center for Transit-Oriented Development, Living Cities, and Boston College’s Institute for Responsible Investment, 1-56.