توانسنجی فضاهای شهری در پاسخدهی به نیاز گروههای کم توان جسمی- حرکتی، مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر قم
الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری
محمود جمعه‌پور
1
(عضو هیأت علمی گروه شهرسازی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران)
علی اصغر عیسی‌لو
2
(کارشناس ارشد مهندسی شهرسازی، مسئول پروژه‌های عمرانی، استانداری قم، قم، ایران)
شهاب الدین عیسی‌لو
3
(کارشناس ارشد مهندسی شهرسازی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: فضاهای شهری, معلولان, مناسب سازی, معیارها و شاخص‌ها,
ملخص المقالة :
شهر پیاده محور برای عموم شهروندان قابل استفاده، اما شهر مطلوب کم توانان جسمی برای همۀ شهروندان یک شهر مناسب است. آفرینش شهری مطلوب برای افراد کم توانان مستلزم رعایت اصول و ضوابطی است که رعایت آنها میتواند نقش مهمی در دسترسی آسان و حضور آنان در فضاهای عمومی داشته باشد. در کنار رعایت چنین اصولی، توجه به اولویتها و نیازهای اساسی گروههای کم توان جسمی-حرکتی جهت حضور در فضاهای شهری میتواند اقدامات اجرایی را با نتایجی موثرتری همراه سازد. با این وجود، مدتی است نظام مدیریت شهری مناسبسازی فضاهای شهری در اغلب کلانشهرها کشور در پیش گرفته است که ضرورت ایجاب مینماید، بازخورد چنین اقداماتی از نقطه نظر معلولان مورد ارزیابی و پایش قرار گیرد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف ارزیابی میزان پاسخدهی فضاهای شهری به نیازهای گروههای کم توان جسمی- حرکتی به رشته تحریر درآمده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و میدانی است. دادههای گردآوری شده با استفاده از نرم افزار Spss و آزمون T تک نمونهای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بدست آمده از مطالعه حاضر نشان میدهد؛ علی رغم اقداماتی که در زمینه مناسبسازی محیط جهت حضور گروههای کم توان جسمی-حرکتی صورت گرفته همچنان شرایط اجتماعی اقتصادی و کالبدی کنونی قادر به رفع نیازهای معلولان به شکل شایسته نیست. بنابراین، مشارکت گروههای هدف در زمینه مناسبسازی فضاهای شهری، رعایت ضوابط ساخت و ساز‌ها توسط نهندسین ناظر، تدوین ضوابط قابل اجرا در طرح‌های موضعی و ... میتواند نتایج موثرتری را در زمینه مناسبسازی فضاهای شهری برای معلولان به همراه داشته باشد
بزی، خدارحم، کیانی، اکبر، افراسیابی راد، محمد صادق(1389)؛ ارزیابی ترافیک شهری و نیازهای معلولان و جانبازان با استفاده از مدل تصمیمگیری TOSIS- مطالعه موردی: شهر شیراز. مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری. سال اول شماره سوم. صص 103-130.
بحرینی، حسین، خسروی، حسین(1393)؛ فضاهای شهری، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
بمانیان، محمدرضا، دباغی خامنه، احمدی، فریال (1393)؛ تدقیق انگارههای موثر بر طراحی مناسب پارکهای شهری جهت استفاده نابینایان. فصلنامه پژوهشهای منظر شهر. سال اول. شماره 2. صص 29-93.
بهمنپور، هومن، سلاجقه، بهرنگ (1387)؛ بررسی کمی و کیفی فضاهای شهری در تهران از دیدگاه کاربری برای معلولان مطالعه موردی: پارک لاله. فصلنامه علمی و پژوهشی مدیریت شهری، شماره 21. صص 18-7.
تقوایی، مرادی، گلشن، صفرآبادی، اعظم(1389)؛ بررسی و ارزیابی وضعیت پارکهای شهر اصفهان بر اساس معیارها و ضوابط موجود برای دسترسی معلولان و جانبازان، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره ، ص64-472.
حبیب پور، کرم و رضا صفری (1390)، راهنمای جامع کاربرد Spss در تحقیقات پیمایشی، تهران: نشر لویه.
جلالی فراهانی، مجید (1390)؛ اصول، مبانی و اهداف ورزش معلولان، انتشارات علوم ورزش، چاپ اول. تهران.
سراج مصطفی (1388)؛ استانداردهای دسترسی: راهنمای مناسبسازی ساختمان فضای عمومی حمل و نقل و تجهیزات. انتشارات اداره کل روابط عمومی سازمان بهزیستی کشور.
سرور، رحیم، محمدی حمیدی، سمیه، ولی خانی، اژدر(1393)؛ تحلیل وضعیت فضاهای عمومی شهری برای معلولین وکم توان‌های حرکتی، فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران،شماره 41.
شهناز، علی اکبر(1390)؛، ارزیابی واولویت بندی فضاهای عمومی شهری باتوجه به نیازهای معلول وکم توان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
صفدرزاده، زکیه (1391)؛ میزان انطباق معابر شهری با نیاز جامعه معلولین و جانبازان(مطالعه موردی شهر شیروان)، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، شماره 15، ص 64-35.
عبدی دانشپور، زهره (1385)؛ مناسبسازی محیط شهری برای افراد معلول: راهنمای مناسبسازی محیط شهری برای حرکت افرادی با معلولیت جسمی و حرکتی و حسی-حرکتی. انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
کمانرودی کجوری، موسی(1389)؛ آسیب‌های ساختاری مدیریت شهری با تاکید بر مناسب سازی فضاهای شهری برای معلولان، فصلنامه مدیریت شهری شماره 25، ص 114-99.
گل، یان، سوار، برجیت (1393)؛ چگونه زندگی همگانی را مطالعه کنیم، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
مجلس شواری اسلامی (1383)؛ قانون جامع حمایت از حقوق معلولان.
Botticello, A.L., Rohrbach, T., Cobbold, N.,. (2014), Disability and the built environment: an investigation of community and neighborhood land uses and participation for physically impaired adults Annals of Epidemiology 24, 545-550.
Clarke, P., Ailshire, J.A., Lantz, P., (2009). Urban built environments and trajectories of mobility disability: Findings from a national sample of community-dwelling American adults (1986–2001). Social Science & Medicine 69, 964–970.
Gell, N.M., Rosenberg, D.E., Carlson, J., Kerr, J., Belza, B., (2015). Built environment attributes related to GPS measured active trips in mid-life and older adults with mobility disabilities. Disability and Health Journal 8, 290-295
Hawking, S.W., Chan, M., Zoellick, R.B., (2011). Word report on disability. ISBN 978 92 4 068521.
