بررسی تأثیر عناصر اقلیمی در معماری شهری: مطالعه موردی شهر ماهشهر

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

سیاوش خلیلی ¹ (گروه جغرافیا، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران.)
مریم ایلانلو ² (گروه جغرافیا، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران.)

تاريخ الإرسال : 19 الخميس , شوال, 1438 تاريخ التأكيد : 14 السبت , ربيع الأول, 1439 تاريخ الإصدار : 04 الأحد , جمادى الأولى, 1439

الکلمات المفتاحية: شاخص گیونی, اقلیم, معماری, شاخص دمای مؤثر, شهر ماهشهر,

ملخص المقالة :

مسکن که به ‌عنوان سرپناه از انسان در برابر سرما و گرما و حوادث محیطی محافظت می‌نماید، پیوندی مستقیم با اقلیم دارد. این پژوهش به بررسی تأثیر عناصر اقلیمی در معماری شهر ماهشهر پرداخته است. در این پژوهش، به منظور دستیابی به الگوی ساخت و ساز با هدف آسایش حرارتی، به طراحی اقلیمی منطقه و اقلیم‌های مشابه و بررسی آسایش حرارتی فضای داخلی مساکن در بافت شهر پرداخته شده است. این کار از طریق تحقیق میدانی و جمع‌آوری اطلاعات به‌وسیله ایستگاه‌های هواشناسی(آمار 30 ساله) موجود در سطح شهر در خصوص عناصر و ویژگی‌های خاص اقلیمی منطقه صورت گرفته است. پس از تعیین نوع اقلیم شهر ماهشهر به‌منظور بررسی میزان سازگاری اقلیمی مساکن شهر ماهشهر، وضعیت زیست اقلیمی شهر ماهشهر بر اساس معیارهای دمای مؤثر، گیونی محاسبه  شده است. سپس با استفاده از روش‌های تحلیلی- آماری که بر روی داده‌های ساعتی پارامترهای اقلیمی توسط نرم‌افزارهای Ecotect و Climate Consultant صورت می گیرد، شرایط زیست اقلیمی و ساختمانی منطقه مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که در ارزیابی شاخص دمای مؤثر تنها در ماهای آبان، اسفند و بهمن محدوده در شرایط آسایش اقلیمی قرار دارد. نمودار سایکرومتریک نشان داد که، شهر ماهشهر در 615 ساعت در محدوده آسایش قرار گرفته است و در دیگر ماه‌ها خارج از محدوده آسایش است. با توجه به بررسی‌های ارزیابی بیوکلیمایی محدوده مورد مطالعه، همه شاخص‌های زیست اقلیمی به‌دلیل شرایط دمایی بالای محدوده در شرایط نامطلوب آسایش اقلیمی بودند. در بررسی بافت قدیم شهر به‌دلیل این که به زوایای تابش خورشیدی کمتر اهمیت داده می‌شد و معمولاً اتاق‌ها در اطراف حیاط پراکنده بودند، در تمام ساعات روز در یک قسمت از ساختمان تابش وجود دارد که با توجه به شرایط اقلیمی ماهشهر که دما مهمترین پارامتر در ایجاد عدم آسایش اقلیمی است این عامل بسیار مهم است. همچنین به دلیل اینکه ساختمان‌ها با ارتفاع کمی از زمین ساخته می‌شدند ساکنین به دلیل وجود رطوبت در شرایط عدم آسایش قرار دارند.

المصادر:

جمعه دیزاوندی 1393، طراحی اقلیمی ساختمان‌های مسکونی شهر بجنورد با تأکید بر جهت‌گیری ساختمان‌ها، مجموعه مقالات مسکن و شهرسازی، ص 300

زمانی و همکاران 1392، تعیین بهترین اولویت‌های جهت‌گیری بناهای ساختمانی در شهر زنجان بر اساس شرایط اقلیمی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 28.

سلمانیان، فرزاد، بشکنی، یدالله، حسین پور، مهدیه، 1391، مباحث طراحی اقلیمی در زمینه اصول پایه طراحی پلان‌های ویلایی بر اساس روند زاویه تابش خورشید

مطالعه موردی شهر تهران، چهارمین همایش علمی سراسری دانشجویی جغرافیا، تهران.

شالباف، اسماء، 1391، آسایش در داخل بنا بر اساس شاخص، ماهانی و دمای ساعتی نمونه موردی ابنیه روستایی اهواز، اولین همایش ملی جغرافیا، مخاطرات محیطی و توسعه پایدار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز.

علیجانی، بهلول، 1380، تیپ‌های هوا و اثر آن‌ها بر اقلیم ایران، مجله کاوش نامه، شماره 12.

فرجی، عبداله، غلامی، عدالت، 1392، تعیین بهترین جهت استقرار ساختمان و محاسبه ی عمق سایبان در راستای تحقق اصول طراحی اقلیمی (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه)، مجموعه مقالات کنفرانس بین المللی عمران، معماری و توسعه پایدار شهری، تبریز.

فرج زاده اصل منوچهر، 1390، بررسی انطباق معماری ساختمانهای شهر سنندج با شرایط زیست اقلیمی آن به روش ماهانی، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 12 ، شماره 2.

قبادیان، وحید، فیض مهدوی، محمد، 1390، طراحی اقلیمی، اصول نظری و اجرایی کاربرد انرژی در ساختمان، انتشارات دانشگاه تهران.

قربانی، احمد، 1394، بررسی میزان سازگاری بافت جدید و قدیم با شرایط اقلیمی ()نمونه موردی شهر سنندج دومین همایش ملی اقلیم، ساختمان و بهینه‌سازی مصرف انرژی.

کسمایی، مرتضی، 1368، اقلیم و معماری خوزستان- خرمشهر، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن تهران.

مشکینی، ابوالفضل، 1395، مقایسة تطبیقی و تحلیل کیفیت زندگی شهری در محله‌های جدید و قدیم، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورة 48، شمارة 2.

یزدی، فضل الله،1390، بافت‌های قدیمی و فرسود ه شهری، سیاستها و راهبردها، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، علمی - پژوهشی، سال پنجم، شماره 20.

Boolt. D.; (2008). Design with the climatic in housing environments: An analysis in northern cyprus; Building and Environment, Vol.37.

Bouden C., Ghrab N.; (2012). An adaptive thermal comfort model for the Tunisian context: A field study result; Energy and Buildings, Vol. 37.

Dajian, Zhu, (2010): Life quality is the uppermost goal of sustainable development,2010 World Expo and Urban Life Quality in terms of Sustainable Development, china, Zhongshan North.

Givoni, B, (1976). man, Clamte and Architecture, Applied science, Puplisher ltd, London.

Givoni, Baruch. (1998), Climate Considerations in Building and Urban design. Van Nostrand Reinhold. New York.

Jahansson E.; Influences of urban geometry on outdoor thermal comfort in a hot dry climate; A Study in Fez, Morocco; Building and Environment, Vol.41, 2011.

51.  Robert W. Marans, (2012): Quality of Urban Life Studies: An Overview and Implications for Environment-Behaviour Research, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 35, pp: 9–22

Sam .C.M, Chung, K.P, (2012). Climatic data for building energy design in Hong Kong and mainland China, In proc; of the CIBSE National Conference 1997, London.

Toy S., Yilmaz S., Yilmaz h.; (2011). Determination of bioclimatic comfort in three different land uses in the city of Erzurum, Turkey; Building and Environment, Vol. 42

Williamson T. J;( 2013), Designing houses for the Australian climate, Architectural Science Review.