بررسی تأثیر ساختار درآمدی شهرداری بر روند توسعه شهری با استفاده از تکنیک ضریب همبستگی و تحلیل عاملی؛ مطالعه موردی مشهد
الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری
رسول قربانی
1
(تبریز)
میترا عظیمی
2
(تبریز)
الکلمات المفتاحية: تحلیل عاملی, توسعه شهری, ناپایداری درآمدی, ضریب همبستگی, کلانشهر مشهد,
ملخص المقالة :
توسعه پایدار شهری در قالب نگرش فرایند محور، برنامههای متعدد اقتصادی، اجتماعی، زیستمحیطی و کالبدی را در فضاهای شهری دربرگرفته و بمنظور اجرای آن، شناســایی و طراحی درآمدهای پایدار به عنوان پشتوانهای جهت تحقق برنامههای توسعه شهری، امری ضروری قلمداد میشود. با این نگرش در پژوهش حاضر، سنجش الگوی تأمین مالی شهر به لحاظ پایداری و ناپایداری و آثار آن بر روند پایداری توسعه شهر (برای کلانشهر مشهد) مورد نظر بوده است. بدین جهت با استفاده از روش تحلیلی – مقایسهای و نیز انجام مطالعات کتابخانهای، ابتدا با بهرهگیری از ضریب همبستگی اسپیرمن، درجه همبستگی میان متغیر درآمد و متغیرهای مربوط به توسعه پایدار شهری محاسبه شد. سپــس بمنظور سنجش سطح توسعه پایدار در مناطق شهری مشهد، 43 متغیر در حوزههـــای اقتصـــادی، اجتماعی، کالبدی و زیستمحیطی به تفکیک مناطق 13گانه شناسایی و برای انجام تحلیل عاملی و تلفیق آن با تاکسونومی عددی با استفاده از نرمافزار Spss18 مورد نظر قرار گرفتند. نتایج محاسبات حاکی از آن است که رابطه و همبستگی بالایی (86.3درصد) میان متغیر درآمد و شاخصهای توسعه پایدار شهری (هزینههای مرتبط با توسعه پایدار شهری) وجود دارد. بدین معنی که پایداری یا ناپایداری درآمدهای شهری مشهد اثر مستقیم بر وضعیت توسعه پایدار شهری دارد. طبق محاسبات انجام شده، سهم درآمدهای ناپایدار شهر مشهد طی سالهای 1372 – 91، 75.07 درصد و سهم درآمدهای پایدار 24.93 درصد میباشد. یعنی درآمدهای ناپایدار بیش از 3 برابر درآمدهای پایدار در این 20 سال بوده است. از سوی دیگر نتایج تحلیل عاملی و تاکسونومی عددی مؤید آن ادعاست که 61.5 درصد از مناطق شهری مشهد، به لحاظ شاخصهای توسعه پایدار شهری، در وضعیت مطلوبی بسر نمیبرند. حال با توجه به همبستگی بالا میان ساختار درآمدی و شاخصهای توسعه پایدار شهر میتوان گفت: ساختار ناپایدار درآمدهای شهرداری بر تعمیق و شدت ناپایداری در توسعه شهری مشهد اثرگذار بوده است.
مدیریت آمار و تحلیل اطلاعات شهرداری مشهد(1390)، آمارنامه شهرداری مشهد
ابراهیم زاده، عیسی و همکاران(1388)، تحلیل و سنجش سطوح توسعه برخورداری شهری موردشناسی: شهر مشهد، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 95
اکبری، نعمتاله، زاهدی کیوان، مهدی(1387)، کاربرد روشهای رتبهبنــدی و تصمیمگیری چند شاخصه، تهران، مؤسسه فرهنگی – اطلاعرسانی و مطبوعاتی، چاپ اول
اکبرپور و میرزاجانی(1389)، «تحلیل عملکرد شهرهای جدید در نظام شهری کشور»، مجله پــژوهش و بــرنامهریزی شهری، سال اول، شماره1، 155-185
پیرایی، خسرو و بهاره دادور(1390)، «تأثیر تورم بر رشد اقتصادی در ایران با تأکید بر نااطمینانی»، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، شماره اول
پیله ور، علی اصغر و احمد احمدپور(1383)، روند رشد و توسعه کلانشهرهای کشور مورد: مشهد، پژوهش های جغرافیایی، شماره 48
شرزهای، غلامعلی و محمدعلی(1380)، «مطالعه روشهای تأمین منابع مالی شهـرداریها (مطالعه موردی: ساختار مناطق مالی شهرداری شیراز)»، مجموعه مقالات همایش مدیریت فضای شهری.
شرزهای، غلامعلی و ماجد، وحید(1390)، تأمین مالی پایدار شهر: چگونگی تأمین مالی به منظور توسعه پایدار شهری
زبردست،اسفندیار(1385)،تعریف مجموعههای شهری وتعیین شاخصهای تبیین آن، وزارت مسکن و شهرسازی، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
صالحی، اسماعیل(1389)، «ضوابط و مقررات شهرسازی و منابع مالی شهرداریها، سومین همایش مالیه شهرداریها، مشکلات و راهکارها»، تهران، دانشگاه صنعتی شریف.
علیآبادی، جواد و جلال معصوم(1380)، «چالشهای مدیریت شهری در ایران»، مجله شهرداریها، انتشارات سازمان شهرداریهای کشور، سال سوم، شماره 35
قادری، جعفر(1385)، «ارزیابی نظام مالی و درآمدی شهرداریها در ایران»، فصلنامه بررسیهای اقتصادی، دورم سوم، شماره 3
قلیبگلو، محمدرضا(1387)، «تورم، نااطمینانی تورم و پراکندگی قیمتهای نسبی در ایران»، بانک مرکزی
معاونت توسعه و برنامهریزی سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور(1391)، بررسی تطبیقی منابع درآمدی برخی از شهرداری های کشورهای مختلف و مقایسه آن با شهرداری های ایران
گودرزی، مصطفی و همکاران(1391)، «بررسی تأثیرپذیری قیمت محصولات کشاورزی از نااطمینانی تورمی»، اقتصاد کشاورزی، جلد6، شماره 1
مرکز مطالعات و برنامهریزی شهرداری تهران(1386)، طرح جامع درآمد پایدار شهرداری تهران، مدیر طرح: بهروز هادی زنوز
معزی مقدم، حسین(1381)، شیوههای تأمین منابع درآمدی شهرداریها، معاونت برنامهریزی و توسعه، تهران: انتشارات سازمان شهرداریهای کشور
مومنی،منصور،1386،تحلیل های آماری با استفاده ازspss ،کتاب نو.
نجیبی، مرتضی(1388)، انواع ضریب همبستگی و محاسبه آنها، گروه دانش آماری.
نراقیان، محمد مهدی(1389)، ترکیب بهینه منابع درآمدی در حکومتهای محلی، مورد مطالعه: شهرداری تهران، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، پایاننامه کارشناس ارشد
نوابخش، مهرداد و ارجمند سیاهپوش، اسحق(1388)، مبانی توسعه پایدار شهری، تهران: جامعهشناسان.
هادی زنوز، بهروز(1388)، «مبانی نظری نظام درآمدی شهرداریها»، فصلنامه اقتصاد شهر، سال اول، شماره دوم
هادی زنوز، بهروز(1381)، اصلاح نظام درآمدی شهرداری تهران، شهرداری تهران
Baily, S(1999), local Government Economic: principels and Practice, Macmillan.
Phillis Y.A (2001), Sustainability: An Iii-Defined Concept and Its Assessment Using Fuzzy Logic, Journal Of Ecologacal, Vol 37, Pp435-456.
Gibson,J.Hildreath,R.J.Hwunderlich)1966(, Value of predictors of uncontrolled factors in response functions, University of new England.
Gordon, Roger(1983), An Optimal Tax Approach to Fisc Local federalism, Quarterly Journal of Economics.
Kara, T(1998), Local Taxing and Local Spending: International Comparisons, in R.Paddison.
Lu Y(2009), Ecological Footprint Dynamic Of Yunnan China, Journal Of Mountain Science, Vol 6, No 3, Pp 286-292.
Martin, peter(1997), Third Millennium Management, Bathos Press, University of South Australia
Mori K(2011), Review Of Sustainability Incidices and Indicators: Towards A New City Sustainability Index (CSI), Journal of Environmental Impact Assessment review, Pp1-13.
Roy W.Bahi and Jonnes F.Linn.(1998), The role of fiscal decentralization in economic growth, university of Maryland at college Park.
Oates, W.E(1999),” An essay on fiscal federalism”, Journal of Economic Literature, Vol 37
Slack, Enid(2009),” Guide to Municipal Finance, Nairobi”: Un-HABITA
Tibaijuka, Anna (2009),”Guide to municipal finance”, UN- HABITAT
