ارزیابی وضعیت کشت نیشکر در استان خوزستان از دیدگاه آب مجازی

الموضوعات :

رامین صافی ¹ , سید مجید میرلطیفی ²

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی آب ، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه مهندسی آب ، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 01 الأحد , ذو القعدة, 1436 تاريخ التأكيد : 01 الأحد , ذو القعدة, 1436 تاريخ الإصدار : 07 الخميس , شوال, 1436

الکلمات المفتاحية: آب مجازی, بهره وری آب, جنوب کشور, شکر, کنجد,

ملخص المقالة :

ظهور بحث آب مجازی توانست توجه مجامع مختلف جهانی را به جریان عظیم مجازی آب که به وسیله­ی تجارت مواد غذایی در حال اجراست جلب کند، در این راستا، کشورهای کم آب می توانند با واردات مواد غذایی دسترسی خود را به منابع جهانی آب افزایش دهند. آبی که در مراحل مختلف فرایند تولید یک محصول کشاورزی و یا غیرکشاورزی استفاده می­گردد، آب مجازی ذخیره شده در کالا نامیده می­شود. در این تحقیق، مقادیر بهره‌وری آب و آب مجازی برای کشت نیشکر در کشت و صنعت نیشکر امیرکبیر به ترتیب 6/1 کیلوگرم نیشکر بر مترمکعب آب مصرفی و 625 مترمکعب آب برای هر تن نیشکر با احتساب بازده­ی آبیاری 49% برآورد شده در کشت و صنعت  به دست آمد. همچنین، در این تحقیق، با توجه به میزان آب مصرفی بالا برای تولید یک کیلوگرم شکر (35000 مترمکعب در ازای تولید 56 تن نیشکر در هکتار)، و با فرض این که مصرف آب گیاه نیشکر در دیگر نقاط کشور نیز مشابه مصرف آب کشت و صنعت امیرکبیر می باشد، حجم کل آب مصرفی برای تولید 616000 تن شکر در کشور در سال 1392 معادل 8/3 میلیارد متر مکعب برآورد شد. بنابراین، در صورت واردات شکر از کشورهای بزرگ تولید کننده­ی نیشکر مانند برزیل، هند و ... و کشت نکردن نیشکر در کشور می توان تا 8/3 میلیارد مترمکعب مصرف آب کشور را کاهش داد. در همین سال، ایران با تخصیص دادن بیشتر نیاز سرانه­ی کشور به واردات شکر از کشورهای بزرگ تولید کننده­ی نیشکر توانسته است علاوه بر تامین نیاز داخلی، در حدود 8/4 میلیارد مترمکعب از ذخایر آب کشور را از طریق واردات 000/579/1 تن شکر ذخیره نگه دارد. با توجه به توان تولید حدود 1500 کیلوگرم در هکتار کنجد، که یکی از محصولات بومی ایران و مقاوم به کم آبی بوده و در شرایط آب و هوایی استان خوزستان رشد مطلوبی را دارد، برآورد می شود که با تخصیص دادن 35000 هکتار از اراضی خوزستان به کشت کنجد، می توان سالانه در حدود 993 میلیون متر مکعب در مصرف آب صرفه جویی کرد، که در نهایت در حدود 204 میلیارد تومان درآمد خالص از 35000 هکتار اراضی کشت کنجد حاصل می گردد. از طرفی، درآمد حاصله از کشت نیشکر در این سطح نیز در حدود 202 میلیارد تومان می باشد. لذا با تخصیص نیمی از کشت و صنعت خوزستان به کشت کنجد علاوه بر درآمد سالانه­ی مشابه حجم بالایی از آب به ذخایر جهانی افزوده می شود.

المصادر:

1. بی نام، پورتال تخصصی صنعت قند و شکر ایران – انجمن صنفی کارخانه های قند و شکر ایران.


2. بی نام، گزارش تحلیلی گمرک ایران درخصوص واردات و صادرات شکر در سال 1392.


3. 3.      دهقان منشادی، ح. م، ح . نیک سخن،  م. اردستانی، (1392). برآورد آب مجازی حوضه آبخیز و نقش آن در سامانه های انتقال آب بین حوضه ای. مجله مهندسی منابع آب، سال ششم.114-101 .


4. رشیدی، م، (1391). نقش کنجد در الگوی کشت، تولید و توسعه پایدار در استان فارس. سازمان جهاد کشاورزی استان فارس، معاونت بهبود تولیدات گیاهی، مدیریت امور زراعت.


5. علیزاده، الف. ن، خلیلی، (1388). بررسی بهره­وری آب- انرژی در زراعت چغندرقند (مطالعه موردی: استان خراسان رضوی)، مجله آبیاری و زهکشی ایران. شماره 2 ، جلد 3.


6. فرشی، ع. ا. م. ر. شریعتی،  ر. جاراللهی، م. ر. قائمی، م. شهابی فر ، و م. م. تولائی. ۱۳۷۶ . براورد آب مورد نیاز گیاهان عمده زراعی و باغی. جلد اول(گیاهان زراعی، ۹۰۰ صفحه)، جلد دوم(گیاهان باغی، ۶۲۹ صفحه)، نشر آموزش کشاورزی، کرج.


7. موسوی، ن . م . اکبری، غ . سلطانی، م مهرجردی. (1388). آب مجازی؛ راهکاری نوین در جهت مقابله با بحران آب . همایش ملی مدیریت بحران آب ، دانشگاه آزاد اسلامی- مرودشت.


8. میرنظامی، سید جلال الدین، (1392). بهره وری مصرف آب .سمینار دکتری مهندسی منابع آب، دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس.
   
   
   1. Arabi-Yazdi, A. A. Alizadeh, and F.Mohammadian, 2009. Study on Ecological Water Footprint in Agricultural Section of Iran. Journal of Water and Soil, 23(4): 1-15 (in Persian).
   
   
   2. Chapagain, A. K., A.Y., Hoekstra, and. H. H. G. Savenije, (2005). Saving water through global trade. Value of Water Research Report Series No. 17, UNESCO-IHE, Delft, the Netherlands.
   
   
   3. Chapagain, A. K. and Y. Hoekstra, (2003). Virtual water flows between nations in relation to trade in livestock and livestock products. Value of Water Research Report Series No. 13, UNESCO-IHE Institute for Water Education, Delft, the Netherlands.
   
   
   4. Fraiture, C. de, Cai, X., Amarasinghe, U., M., Rosegrant, and D. Molden, (2004). Does International Cereal Trade Save Water? The Impact of Virtual Water Trade on Global Water Use. Comprehensive Assessment Research Report 4, Colombo, Sri Lanka, Comprehensive Assessment Secretariat.
   
   
   5. Hoekstra, A. Y. (Ed.). 2003. "Virtual water trade: processing of the international expert meeting on virtual water trade". Value of the Water Research Report Series No. 12, UNESCO-IHE, Delft, the Netherlands.
   
   
   6. Verkerk, M. P., A. Y., Hoekstra, and , P. W. Gerbens-Leenes (2008). Global water goverance: conceptual design of global institutional arrangements. Value of Water Research Report Series No. 26, UNESCO-IHE, Delft, the Netherlands.