تحلیل رابطه بین تولید رواناب و خصوصیات فیزیکی خاک

الموضوعات :

حمزه سعیدیان ¹

1 - استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات حافظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمان، ایران

تاريخ الإرسال : 01 الأربعاء , صفر, 1443 تاريخ التأكيد : 24 الإثنين , رجب, 1445 تاريخ الإصدار : 09 الأحد , رجب, 1445

الکلمات المفتاحية: رطوبت, کوه گچ, رس, تولید رواناب,

ملخص المقالة :

چکیده
مقدمه: خاک فاکتوری مهم و مؤثر در پیدایش و شکل‌گیری هر اکوسیستم طبیعی است و خواص فیزیکی خاک در تعیین خصوصیات و کاربرد آن، دارای اهمیت قابل ملاحظه‌ای است. خصوصیات فیزیکی خاک دارای اثرات قابل توجهی در تولید رواناب حوزه ­های آبخیز با شرایط مختلف می­باشند.
روش­: در این تحقیق به منظور تعیین نوع ارتباط بین تولید رواناب و خصوصیات فیزیکی خاک در کاربری­ه ای مختلف نهشته­ های سازند گچساران، بخشی از حوزه آبخیز کوه گچ شهرستان ایذه با مساحت 1202 هکتار انتخاب گردید. سپس نمونه ­برداری تولید رواناب در 6 نقطه و با 3 تکرار و در شدت­های مختلف بارش 45، 60 و 75 میلی­متر در ساعت در سه کاربری مرتع، منطقه مسکونی و اراضی کشاورزی به کمک دستگاه شبیه ساز باران انجام شد و به همین تعداد نمونه­ برداری رواناب، نمونه ­برداری از خصوصیات فیزیکی خاک مانند رس، سیلت، شن، ماسه خیلی ریز و درصد رطوبت انجام گرفت. در این تحقیق تعیین رابطه بین رواناب تولیدی و خصوصیات فیزیکی خاک در کاربری­های مختلف سازند گچساران به کمک رگرسیون تک متغیره انجام گرفت.
یافته­ ها: خصوصیات فیزیکی خاک در شدت های مختلف بارش نقش فوق العاده پیچیده ای را در تولید رواناب دارد که لازم است که بیشتر مورد توجه محققان مختلف قرار گیرند.
نتیجه­ گیری: نتایج نشان داد که در مجموع در سازند گچساران و در هر سه کاربری مرتع، کشاورزی و مسکونی و در هر سه شدت 45، 60 و 75 میلی متر در ساعت، ماسه خیلی ریز و رطوبت بیشترین رابطه منفی را با تولید رواناب از خود نشان دادند و سیلت نیز بیشترین رابطه مثبت را با تولید رواناب از خود نشان داد.

المصادر:

1.       Ahmadi, H., 2007. Applied geomorphology, 1 volume (water erosion), fifth edition, Tehran university publications, 714 p. (in Persion)

2.       Arsham, A., A.M. Akhund Ali and A.K. Behnia., 2010. Effects of Soil Antecedent Moisture Contents on Runoff and Sedimentation Values with Using Rainfall Simulator Method, Desert and Rangeland Research Journal, 16: 445-455. (in Persion)

3.       Aryal S. K, O’Loughlin E. M., Mein R. G., 2005. A similarity approach to determine response times to steady-state saturation in landscapes. Advances in Water Resources, 28(2), 99-115. DOI: 10.1016/j.advwatres. 2004.10.008

4.       Beven K. J., 2011. Rainfall-runoff modelling: the primer. John Wiley & Sons. DOI:10.1002/9781119951001

5.       Castillo, V.M., A. Gomez-Plaza and M. Martinez-Mena. 2003. The Role of Antecedent Soil Water Content in the Runoff Response of Semiarid Catchments: a Simulation Approach. Journal of Hydrology, 248: 114-130. 10.1016/S0022-1694(03)00264-6

6.       DE Sutter, R., Verhoeven, R. and Krein, R., 2001, Simulation of sediment transport during flood events, labratoary work and field experiments, Hydrological Sciences Journal, 46(4): 599-610. DOI: 10.1080/02626660109492853

7.       De Wit, A. 2001. Runoff Controlling Factors in Various Sized Catchments in Semiarid Mediterranean Environmental in Spain. PhD Thesis. Utrecht University. 240 pp.

8.       Fathizadeh, H, Karimi, H., Tavakoli, M., 2016. The Role of Sensitivity to Erosion of Geological Formations in Erosion and Sediment Yield (Case Study: Sub-Basins of Doiraj river in ilam province), Journal of Watershed Management, Volume 7, No. 13, Spring and Summer. (in Persion) Doi: 10.18869/acadpub.jwmr.7.13.208

9.       Hook, J.M. 2006. Human impacts on fluvial systems in the Mediterranean region.      Geomorphology, 79, 311-335.DOI:10.1016/j.geomorph.2006.06.036

10.   kamphorst, A., 1987. A small rainfall simulator for the determination of soil erodibility, Netherlands Journal of Agricultural Science 35: 407-415. DOI: 10.18174/njas.v35i3.16735

11.   Kazman, Z., Shainberg, I., and Gal, M. 1983. Effect of Low Levels of Exchangeable Na and Applied Phosphogypsum on Infiltration Rate of Various Soils. Soil Science Society of American Journal, 135: 184-192.

12.   Kirkby M., 2001. Modeling the interactions between soil surface properties and water. Elsevier Catena 89-102.DOI:10.1016/S0341-8162(01)00160-6

13.   Miao, C. Y., Ni, J. R., Borthwick, A. G. L. & Yang, L., 2011. A preliminary estimate of human and natural contributions to the changes in water discharge and sediment load in the Yellow River. Global and Planetary Change, 76, 196–205. DOI: 10.1016/j.gloplacha.2011.01.008

14.   Molina, A., Govers, G., Vanacker, V., Poesen, J., Zeelmaekers, E., Cisneros, F., 2007. Runoff Generation in a Degraded Andean Ecosystem: Interaction of Vegetation Cover and Land use. Catena 71: 357-370. DOI:10.1016/j.catena.2007.04.002

15.   Morady, H. R., and Saidian, H., 2010. Comparing the Most Important Factors in the Erosion and Sediment Production in Different Land Uses, Journal of Environmental Science and Engineering, 4: No. 11: 1-11.

16.   Mu, W. F. Yu, C. Li, Y. Xie, J. Tian, J., and Zhao, N. 2015. Effects of rainfall intensity and slope gradient on runoff and soil moisture content on different growing stages of spring maize. Water. 7(6):2990-3008. https: //doi.org/10.3390/w7062990

17.   Orsham, A., Akhund Ali, A. M., and Behnia, A. 2010. Effect of soil antecedent moisture contents on runoff and sedimentation values with simulated rainfall method. Iranian journal of Range and Desert Research, 16(4), 445-455. (in Persion)

18.   Prathapar, S. A. and Abdulla, A. B., 2014. Impact of sedimentation on groundwater recharge at  Sahalanowt Dam, Salalah, Oman, Water International, 39(3): 381-393. DOI:10.1080/02508060.2014.895889

19.   Romos, M.C., and Martinez – Casasnovas, J.A., 2006. Trends in precipitation concentration and extremes in the Mediterranean penedes – Anoiu region. NE spain. Climate change, 74: 457-474. DOI:10.1007/s10584-006-3458-9

20.   Sabzevari T, Noroozpour S., 2014. Effects of hillslope geometry on surface and subsurface flows. Hydrogeology journal, 22(7), 1593-1604. DOI:10.1007/s10040-014-1149-6

21.   Sabzevari T, Talebi A, Ardakanian R, Shamsai A., 2010. A steady-state saturation model to determine the subsurface travel time (STT) in complex hillslopes. Hydrology and Earth System Sciences, 14(6),891.

22.   Sadeghi, S. H. R., Mohammadpour, K., and Dianati Tilaki, Q. A. 2010. Temporal variability of runoff coefficient in kojour summer rangelands. In: Abstracts Proceedings of 6th National Seminar on Watershed Management and 4th National Seminar on Soil Erosion and Sediment, 28–29April, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Noor, Iran, pp. 52. (in Persion)

23.   Saeediyan, H, Moradi, H, R, Feiznia, S, Bahramifar, N., 2014. The role of main slope aspects on Some Soil Physical and Chemical Properties (Case Study: Gachsaran and Aghajari Formations of Koohe Gagh and Margha watersheds of izeh township), Journal of Watershed Management, Volume 5, No. 9, Spring and Summer. (in Persion)

24.   Santos, F.L., Reis, J.L., Martins, O.C., Castanheria, N.L., and Serralherio, R.P. 2003. Comparative Assessment of Infiltration, Runoff and Erosion of Sprinkler Irrigation Soils. Biosystems Engineering, 86 (3): 355-364. DOI: 10.1016/S1537-5110(03)00135-1

25.   Sika, A. K., Sarma, J., Sharda. S.V. N., Samraj, P. and Akashmanam, S., 2003. Low Flow and High Flow Responses to Converting Natural Grassland in to Blugeum (Eucalyptus Globules) in Nilgiris Watersheds of South India. Journal of Hydrology, 270,12-26. DOI: 10.1016/S0022-1694(02)00172-5

26.   Tatsumi, K. and Yamashiki, Y., 2015, Effect of irrigation water withdrawals on water and energy balance in the Mekong River Basin using an improved VIC landsurface model with fewer calibration parameters, Agricultural Water Management, 159: 92-106. DOI: 10.1016/j.agwat.2015.05.011

27.   Vaezi, A. R., Bahrami, H. A. Sadeghi, S. H. R. and Mahdian, M. H., 2010, Modeling relationship between runoff and soil properties in dry-farming lands, NW Iran, Hydrology and Earth System Sciences Discussions, 7: 2577-2607.https://doi.org/10.5194/hessd-7-2577-2010, 2010.

28.   Vahabi J., and Mahdian M.H., 2008. Rainfall simulation for the study of the effects of efficient factors on runoff rate. Current Sci. 95: 1439-1445.

29.   Willy K.N., 2011. The role of the aggregate size in soil resistance and decrease erosion, Soil Science Society of America Journal, 10: 111-120.

30.   Zehtabian, Gh. 1999. Comparison of runoff and sediment content in Marl Lehbari Formation using a rain-simulation device in the Golam Mort Sub-basin, Tehran University, Research Deputy, Applied Design, 107 p. (in Persion)

31.   Zhao, B., Zhang, L., Xia, Zh., Xu, W., Xia, L., Liang, Y. & Xia, D. 2019. Effects of rainfall intensity and vegetation cover on erosion characteristics of a soil containing rock fragments slope, Hindawi Advances in Civil Engineering, 2019, 1-14. https: //doi.org/10.1155/2019/7043428