تبیین جامعه شناختی نگرش‌ها و ادراک خطر سیلاب از طریق واکاوی نظام معنایی سیل زدگان استان خوزستان: یک پژوهش ترکیبی

الموضوعات :

حسین ملتفت ¹ , مرضیه شهریاری ²

1 - استادیارگروه علوم اجتماعی، دانشکده اقتصادو علوم اجتماعی، دانشگاه شهیدچمران اهواز، اهواز، ایران
2 - استادیارگروه علوم اجتماعی، دانشکده اقتصادو علوم اجتماعی، دانشگاه شهیدچمران اهواز، اهواز، ایران

تاريخ الإرسال : 07 الإثنين , رمضان, 1442 تاريخ التأكيد : 12 السبت , ذو القعدة, 1443 تاريخ الإصدار : 20 الخميس , رمضان, 1443

الکلمات المفتاحية: استان خوزستان, مدیریت ناکارآمد, عدم تاب آوری, شوک های محیط زندگی, ادراک خطر سیل,

ملخص المقالة :

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف تبیین جامعه شناختی نگرش­ها و ادراک خطر سیلاب از طریق واکاوی نظام معنایی سیل زدگان در استان خوزستان انجام شده است. روش: در مرحلۀ کیفی پژوهش از روش نظریۀ زمینه‌‌ای (رویکرد سیستماتیک) استفاده شد. جامعۀ مطالعه‌شده، خانواده­های سیل زدگان استان خوزستان است. داده­های این پژوهش از طریق مصاحبة عمیق و نمونه­گیری هدفمند- نظری با 25 نفر از ذی­نفعان مرتبط با سیلاب، گردآوری شده و برای تحلیل داده­ها از پنج مرحلة کدگذاری باز و تشخیص مفاهیم، توسعة مفاهیم درجهت ابعاد و ویژگی­ها، تحلیل داده­ها برای زمینه و واردکردن فرایند به تحلیل و یکپارچه سازی مقولات استفاده شد. در بخش کمی با توجه به قضایای منتج از بخش کیفی، پرسش نامه­ای تنظیم و در اختیار 484 نفر از شهروندان مناطق سیل­زده قرار گرفت. در بخش کیفی بعد از کدگذاری، هفت مقولة اصلی از داده­ها پدیدار شد. یافته ­ها: مدل ظهوریافته شامل سه بعد شرایط، کنش- تعامل­ها و پیامدهاست. بعد«شرایط» شامل ضعف نهادهای دولتی و غیردولتی در خدمات رسانی، ضعف مدیریت بحران در خدمات­رسانی و ... به عنوان شرایط علی؛ شوک­های محیط زندگی، آسیب پذیری اقتصادی خانواده، عملکرد ضعیف سازمان­های دولتی و غیردولتی در ارایه آموزش­های ایمنی- بهداشتی، بعد «کنش-تعامل»، شامل بازخورد سیل زدگان، عدم دانش و آگاهی در خصوص سیلاب، ادراک خطر سیل، دستپاچگی اهالی روستا و .. بعد از بین رفتن سرمایه اجتماعی (مردم نسبت به مسئولین)، خسارت به اموال، فقیرتر شدن افراد است که حول یک مقولة هسته به نام «تبعات اجتماعی- اقتصادی سیلاب» شکل گرفته­اند. همچنین در بخش کمی براساس نتایج حاصل از یافته­های توصیفی در بخش کمی در سیلاب اخیر وضعیت سرمایه اجتماعی در ابعاد اعتماد و همبستگی اجتماعی قابل تحلیل می باشد.

المصادر:

1.    Adger, W. N., T. P. Hughes, and C. Folke, S. R. Carpenter, and J. Rockström. 2005. Social–ecological resilience to coastal disasters. Science 309, 1036-1039, doi. org/10.1126/science.1112122

2.       Alimardani, M. 2019. Flood and its effects on community health www.tabnakmazani.ir/fa/news/730492..http://www.tabnakmazani.ir/fa/news/730492. [In Persian]

3.       Blaikie, N. 2016. Social Research Design (Translator: Hassan Chavoshian), Tehran: Ney Publishing. [In Persian].

4.       Berkes, F. 2007. Understanding uncertainty and reducing vulnerability: lessons from resilience thinking. Natural Hazards, 41(2), 283-295, doi.org/10.1007/s11069-006-9036-7.

5.       Corbin J, Strauss A. 2014. Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory, Sage publications.

6.       Cutter, S. L., Ash, K. D and Emrich, C. T. 2014. The geographies of community disaster resilience. Global environmental change, 29, 65-77.

7.       Dastorani, M., Hayatzadeh, M. 2010. Evaluation of the most important factors effecting maximum flood discharge using sensitivity analysis of empirical formulae. Journal of Arid Biome, 1(1), 1-12. [In Persian].

8.       Forrest S., Maarja Trell, E., Johan Woltjer, J. 2019. Civil society contributions to local level flood resilience: Before, during and after the 2015 Boxing Day floods in the Upper CalderValley, Transactions of the institute of British geographers, 44(2), 422-436, doi.org/10.1111/tran.12279.

9.       Ghadimi, F., Mohammadi, S. S. 2019. Determining the flood periods of Nizar River in Qom usin.Ghuor, H.A. 1996. Floods and flood-prone areas in Iran. Geographical Research Quarterly, 40. [In Persian].

10.   Ghayyur, A. 1996. Floods and flood-prone areas in Iran. Geographical Research Quarterly, 40. [In Persian].

11.    Hemmati, M. Bruce R. Ellingwood, M. 2020. The Role of Urban Growth in Resilience of Communities under Flood Risk, Eatths Future, 8(3) , https://doi.org/10.1029/2019EF001382.

12.   Kardvani, P. 1983. Water resources and issues in Iran, Agah Publications. [In Persian].

13.   Kaboli, S., Hekmatzadeh, A. A., Torabi Haghighi, A. 2020. Determining the temporal and spatial pattern of rainfall density index in IRN. Journal of Water Resources Engineering, 13, (46), 68-57. [In Persian].

14.   ­Klein, R. J., Smit, M. J., Goosen, H., and Hulsbergen, C. H. 1998. Resilience and vulnerability: coastal dynamics or Dutch dikes? Geographical Journal, 259-268.

15.   Karrasch, L., Britta Restemeyer, B., Thomas K. 2021. The ‘Flood Resilience Rose’: A management tool to promote transformation towards flood resilience, Journal of flood risk anagement, 38(2), 9-16, doi.org/10.1111/jfr3.12726

16.   Liao, K.L. 2012. Source a Theory on Urban Resilience to Floods-A Basis for Alternative Planning Practices, Ecology and Society, Resilience Alliance Inc. 17(4), www.jstor.org/stable/26269244.

17.   Moghanli, E. 2018.  Social study of Golestan flood; Looking at the results of a field research, Turkish-Persian-Azeri International Quarterly, 39. [In Persian].

18.   Mokhtari, S. 2009. Flood control strategies, housing and rural environment59. [In Persian].

19.   Merianji, Z., Abbasi, H. 2005. Examination of Flood Occurrence Causes in Hamedan Province. Scientific- Research Quarterly of Geographical Data (SEPEHR), 14(54), 47-50. [In Persian].

20.   Muslimi, A. R. 2009. Familiarity with natural disasters and unexpected conditions and relief measures, Publications of the Deputy Minister of Extension and Public Participation of the former Ministry of Jihad Sazandegi. [In Persian].

21.   Manyena, S. B. 2006. The concept of resilience revisited. Disasters, 30(4), 433-450. doi.org/10.1111/ j.0361-3666.2006.00331.x

22.   Mileti, D. S. 1999. Disasters by design, a reassessment of natural hazards in the United States. Joseph Henry Press, Washington D.C., USA.

23.   Maguire, B., Hagan, P.C. 2007. Disaster and communities; uderstanding social Resilience. Journal Emergency Management, 22, 16-20.

24.   Newman, L. 2019. Social Research Methods: Volume One: Quantitative and Qualitative Approaches (Translator: Abolhassan Faghihi and Asal Aghaz), Tehran: Termeh, Iranian Association of Management Sciences. [In Persian].

25.   Naqdipour Birgani, M. 2012. Evaluation of resilience to reduce the effects of urban floods, Case study: Ahvaz. Master Thesis of Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran. [In Persian].

26.   Pelling, M. 2003. Vulnerability of Cities: Natural Disasters and Social Resilience. Earthscan Publications, London, UK

27.   Priest, S. 2021. Why understanding behaviour matters for flood risk management?  Lood Risk Management, 14(2), 16-1, e12724.

28.   Qaderi, S. 2016.  Socio-economic consequences of floods in Iran )2015), tnews.ir. [In Persian].

29.   Rezaei, M.R. 2010. Explaining the resilience of urban communities in order to reduce the effects of natural disasters, a case study: Tehran metropolis, PhD thesis, Tarbiat Modares University, Tehran. [In Persian].

30.   Rafiei, H., Madani Ghahfarkhi, S. 2005. Non-political reactions to social crises: (Foundations of a Hypothesis), Social Welfare, 4(16), 136-105. [In Persian].

31.   Restemeyer, B., Woltjer, J., annnd van den Brink, M.  2015. A strategy-based framework for assessing the flood resilience of cities – A Hamburg case study, Planning Theory & Practice, 16(1), 45– 62.

32.   Vousdoukas, M. I., Mentaschi, L., Voukouvalas, E., Bianchi, A., Dottori, F., & Feyen, L.  2018. Climatic and socioeconomic controls of future coastal flood risk in Europe. Nature Climate Change, 8(9), 776– 780.