تعیین ارزش اقتصادی آب در مزارع گندم و کلزا (مطالعه نمونه ای: شبکه آبیاری دشت قزوین)
الموضوعات :محمد علی اسعدی 1 , صادق خلیلیان 2 , سید حبیب اله موسوی 3
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
2 - دانشیار اقتصاد کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
3 - استادیار قتصاد کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
الکلمات المفتاحية: آب, مدیریت تقاضا, ارزش اقتصادی, تابع تولید ترانسلوگ,
ملخص المقالة :
طی دهه‌های اخیر منابع آبی به دلیل تقاضای روبه افزایش و استفاده‌های متفاوت از آن به شدت تحت فشار بوده و استفاده آب توسط یک بخش از استفاده‌کنندگان بر امکان استفاده بخش دیگر تاثیرگزار است. از این رو، مدیریت و تخصیص بهینه‌ی منابع آب از اهمیت روزافزونی در بین سیاست‌گذاران و کشاورزان برخوردار شده‌است. بدون تردید یکی از مهم‌ترین ابزارهای تخصیص بهینه ی منابع آب، ارزشگذاری اقتصادی این نهاده است که راهبرد توسعه‌ی بلندمدت کشور نیز بر آن تأکید دارد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر، تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی از دید تقاضاکنندگان در مزارع گندم و کلزا منطقه شبکه آبیاری دشت قزوین با استفاده از رهیافت تابع تولید به عنوان ابزاری مناسب جهت مدیریت بهتر منابع آب می‌باشد. آمار و اطلاعات لازم به کمک تکمیل پرسشنامه از 144 نفر از کشاورزان، بر اساس روش نمونه‌گیری خوشه‌ای دو مرحله‌ای در سال زراعی 95-1394 جمع‌آوری شد. به منظور نیل به اهداف تحقیق، از تخمین انواع فرم‌های توابع تولید انعطاف‌‌پذیر استفاده شد و بهترین شکل تابع با توجه به نتایج حاصله، تابع تولید ترانسلوگ تشخیص داده شد. نتایج نشان داد که ارزش اقتصادی هر مترمکعب آب در تولید محصول گندم و کلزا به ترتیب برابر 3715 و 3370 ریال برآورد شد که اختلاف بسیار زیادی با آنچه کشاورزان به‌عنوان آببها (418 ریال) در سال موردنظر پرداخت کرده‌اند دارد.
1 احسانی، م.، دشتی، ق.، و حیاتی، ب.ا. 1353 . برآورد
ارزش اقتصادی آب شبکه آبیاری دشت قزوین: کاربرد رهیافت
دوگان، نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی )علوم و صنایع
.231-219 :)2( کشاورزی( 29
)2 اسدی، ه.، سلطانی، غ.ر.، و ترکمانی، ج. 1341 . قیمت-
گذاری آب کشاورزی در ایران: مطالعه موردی اراضی زیر سد
.11-53 :)49( طالقان، اقتصاد کشاورزی و توسعه 19
)3 انصاری، و.، و میرزایی، ح. 1351 . بررسی اثر سیاست
قیمتگذاری محصولات کشاورزی بر ارزش اقتصادی آب
)مطالعه موردی: زراعت چغندر در شهرستان نیشابور(، مجله
.135-121 :)3( تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی 11
)1 بینام. 1353 . گزارش سیمای کشاورزی استان قزوین،
سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین.
)9 پاکروان، م.، و مهرابیبشرآبادی، ح. 1345 . تعیین ارزش
اقتصادی و تابع تقاضای آب در تولید چغندرقند استان کرمان،
.43-53 : پژوهش آب ایران 1
)1 پرهیزکاری، ا.، و صبوحی، م. 1352 . تحلیل اقتصادی و
رفاهی اثرات تشکیل بازار آب در استان قزوین، مجله اقتصاد و
.334-393 :)1( توسعه کشاورزی 21
)1 چیذری، ا.ح.، و میرزاییخلیلآبادی، ح.ر. 1314 . روش
قیمتگذاری و تقاضای آب کشاورزی باغهای پسته شهرستان
-113 :)21( رفسنجان، مجلهی اقتصاد کشاورزی و توسعه 1
.55
)4 حسنلی، ع. م. 1349 . ارزیابی مولفههای مختلف مؤثر بر
آببها و ارزش اقتصادی آب در تولید مرکبات با سیستمهای
میرزایی ) 1351 (، نیز وجود اختلاف زیاد بین آببهای پرداخت
شده توسط کشاورزان و قیمت واقعی آب را تایید میکند.
741 تعیین ارزش اقتصادی آب در مزارع گندم و کلزا )مطالعه نمونهای: شبکهی آبیاری دشت قزوین(
قطرهای )مطالعه موردی(، مجله مهندسی تحقیقات کشاورزی
.11-13 :)21(1
)5 حسینزاد، ج.، و سلامی، ح. 1343 . انتخاب تابع تولید
برای برآورد ارزش اقتصادی آب کشاورزی: مطالعه موردی:
.93-11 :)12( تولید گندم، اقتصاد کشاورزی و توسعه 14
)13 خلیلیان، ص.، زارع مهرجردی، م.ر. 1341 . ارزش گذاری
آبهای زیرزمینی در بهرهبرداری های کشاوری مطالعه موردی
1342 (، نشریه اقتصاد - گندمکاران شهرستان کرمان ) 43
.1-11 :)91( کشاورزی و توسعه 13
)11 خواجه روشنایی، ن.، دانشور کاخکی، م.، و محتشمی
برزادران، غ.ر. 1345 . تعیین ارزش اقتصادی آب در روش تابع
تولید، با به کارگیری مدلهای کلاسیک و آنتروپی )مطالعه
موردی: محصول گندم درشهرستان مشهد(، نشریه اقتصاد و
.113-115 :)1( توسعه کشاورزی )علوم و صنایع کشاورزی( 21
)12 دشتی، ق.، امینیان، ف.، حسینزاد، ج.، و حیاتی ب. ا.
1345 . برآورد ارزش اقتصادی آب در تولید محصول گندم
)مطالعه موردی: منابع زیرزمینی شهرستان دامغان (، دانش
.121-131 ،)1( کشاورزی و تولید پایدار )دانش کشاورزی( 2
)13 دهقانپور، ح.، و شیخ زینالدین، آ. 1352 . تعیین ارزش
اقتصادی آب کشاورزی در دشت یزد-اردکان استان یزد، اقتصاد
.19-14 ،)42( کشاورزی و توسعه 21
)11 . زارعی، ن.، مهرابیبشرآبادی، ح.، و خسروی، م. 1353
برآورد ارزش اقتصادی آب در تولید محصول سیبزمینی،
مطالعه موردی: روستاهای استان کردستان و همدان،
.15-32 :)3( راهبردهای توسعه روستایی 1
)19 شجری، ش.، باریکانی، ا.، و امجدی، ا. 1344 . مدیریت
تقاضای آب با استفاده از سیاست قیمتگذاری آب در نخلستان
.99-12 :)19( جهرم، نشریه اقتصاد کشاورزی و توسعه، 11
)11 شرزهای، غ.، و امیرتیموری، س. 1351 . تعیین ارزش
اقتصادی آبهای زیرزمینی: مطالعه موردی شهرستان روار
.113-124 :)54( )شهرستان کرمان(، تحقیقات کشاورزی، 11
)11 شیفر، ر.، مندنهال، و.، و آت، ل . 1345 . مقدمهای بر
بررسیهای نمونهای، ترجمه ناصر ارقامی؛ احمد سنجری و
ابوالقاسم بزرگنیا، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
)14 صنوبر، ن. 1319 . قیمت گذاری آب: مطالعه موردی سد
علویان در آذربایجان شرقی. مجموعه مقالات پوستر نخستین
.19- گردهمایی علمی کاربردی آب: 11
)15 عبدالهی عزت آبادی، م.، و جوانشاه، ا. 1341 . بررسی
اقتصادی امکان استفاده از روشهای نوین عرضه و تقاضای آب
-121 : در بخش کشاورزی، نشریه پژوهش و سازندگی، 19
.111
)23 قرئلی، ع. ا. 1341 . تعیین ارزش آب کشاورزی و الگوی
بهینه کشت در شرایط کمبود منابع آب )اراضی زیر سد
درودزن(، پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی
دانشگاه شیراز.
)21 . کاویانی، ع.، سهرابی، ت.، و دانشکارآراسته، پ. 1353
کاربرد الگوریتم SEBAL در تخمین تبخیر و تعرق واقعی و
بهره وری آب کشاورزی در دشتقزوین و مقایسه نتایج آن با
:9 )2( داده های لایسیمتر، نشریه آبیاری و زهکشی ایران، 9
.119-119
)22 گلزاری، ز.، اشراقی، ف.، و کرامتزاده، ع. 1359 . برآورد
ارزش اقتصادی آب در تولید محصول گندم در شهرستان
.191-111 :)1( گرگان، نشریه پژوهش آب در کشاورزی 33
)23 محمدینژاد، ا. 1343 . ارزش اقتصادی آب کشاورزی:
مطالعه موردی دشت مرکزی ساوه، پایان نامه کارشناسی ارشد
اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران
)21 موسیوند، س.، و غفاری، ح. 1351 . برآورد ارزش
اقتصادی آب در تولید محصول پیاز در حوزه آبریز زنجانرود،
.111-991 :)1( نشریه پژوهش آب در کشاورزی 25
25) Al-Karabliehk, E., Salman, Z. A., Al-Omari, S. A., Wolf, H., Al-Assad, A. T., Hunaiti, A. D. and Subah, M. A. 2012. Estimation of the economic value of irrigation water in Jordan. Agriculture Science and Technology B2: 487-497.
26) Christensen, L.R., Jorgenson, D.W., and Lau, L. J. 1971. Conjugate and the transcendental logarithmic function. Econometrical 39: 68-259.
27) Diewert, W.E. 1971. An application of the shephard duality theorem: A generalized Leontief production function. Journal of Political Economic 79(3):481-507.
28) Gujarati, D. 1995. Basic econometrics.Vol; I and II.translated by HamidAbrishami.
29) Hellegers, P., and Davidson, B. 2010. Determining the disaggregated economic value of irrigation water in the Musi sub-basin in India. Agricultural Water Management 97(6):933-938
30) Lau, L. J. 1978. Application of profit functions, production economic: A dual approach to theory and aapplication. M Fuss and D.L. McFadden, Editors (Amsterdam Elsevier/North – Holland) 1: 409-452.
31) Moolman, C.E., Blignaut, J.N., and Eyden, R. 2006. Modeling the marginal revenue of water in selected agricultural commodities: A panel data approach. AgEcon 45(1), 78-88.
741 مجله ی مهندسی منابع آب / سال دوازدهم / بهار 7331
32) Nabizadeh Zolpirani1, M., Amirnejad, H. and Shahnazari, A. 2015. Calculating the economic value of water in paddy farms in the area of Alborz Dam, Journal of Novel Applied Sciences 4 (2): 197-201
33) Renwick, E. 2001.Valuing water in a multiple-use system. Irrigation and Dainage Systems 15:149-171.
34) Thompson, C.D. 1988. Choice of flexible functional forms: Review and appraisal, Western Journal of Agricultural Economics ,13: 169-183.
35) Yoo J., Simonit S., Connors P. J., Maliszewski, J. P., Kinzig, P. A., and Perrings, C. 2013. The value of agricultural water rights in agricultural properties in the path of development. Ecological Economics 91: 57-68.
