تعیین الگوی کشت بهینه محصولات زراعی با تأکید بر بیشینه کردن منافع اجتماعی و واردات خالص آب مجازی
الموضوعات : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی
آزاده سادات حسینی
1
(به ترتیب کارشناسی ارشد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا همدان.)
نادر مهرگان
2
(استاد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا همدان)
محسن ابراهیمی
3
(دانشیار، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا همدان)
الکلمات المفتاحية: آب مجازی, الگوی کشت, منافع خالص اجتماعی, واردات, دشت بهار همدان,
ملخص المقالة :
دشت همدان- بهار در ناحیه اقلیمی نیمهخشک قرار گرفته است. از آنجا که روند توسعه کشت و جایگزینی محصولات با نیاز آبی بالا منجر به بیلان منفی این دشت شده است، برای پیشگیری از پیامدهای منفی این بحران لحاظ کردن محدودیت کشت محصولات زراعی با نیاز آبی بالا در دشت و هم‌چنین، افزایش واردات محصولات کشاورزی با توجه ویژه به مقوله‌آب مجازی بسیار ضروری است. لذا، در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- اسنادی- کتابخانهای و مدل برنامهریزی ریاضی به تعیین الگوی بهینهای در کشت 5 محصول زراعی دارای ارزش اقتصادی و صنعتی دشت بهار همدان با تأکید بر آب مجازی مبادله شده و منافع خالص اجتماعی آنها پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان دادند که در الگوی کشت بهینه در سطح دشت تنها محصول گندم به مقدار 71 هزار هکتار دارای اهمیت است. در ادامه، بمنظور افزایش کارایی مصرف آب، محصولات از نظر زمان کشت دستهبندی شدند. بدین ترتیب مشخص شد با پایان یافتن زمان کشت گندم محصول سیبزمینی که دارای بهرهوری آب بالایی است، باید جایگزین آن شود. در پایان نیز با توجه به مدل HSJ مشخص گردید که الگوی بهینه با کمینه‌کردن سطح زیر کشت محصولات صادراتی یونجه، سیبزمینی و چغندرقند و حداقل کردن سطح زیر کشت جو بیشترین آب مجازی را وارد منطقه کرده است و در این الگو نیز تنها محصول گندم به زیر کشت خواهد رفت.
- چیذری، ا ح. قاسمی، ع. (1378). کاربرد برنامهریزی ریاضی در تعیین الگوی کشت بهینه محصولات زراعی. اقتصاد کشاورزی و توسعه. شماره 28. ص 61-76.
- حاجی رحیمی، م. (1376). انگیزههای اقتصادی و مزیت نسبی تولید محصولات زراعی در استان فارس. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.
- خلیلیان، ص. چیذری، ا. افسری بادی، ر. (1391). تعیین الگوی کشت بهینه محصولات زراعی با تأکید بر حداکثر کردن منافع اجتماعی و واردات خالص آب مجازی: مطالعه موردی منطقه ورامین. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه. شماره 79. ص 1- 23.
- روحانی، ن. یانگ، ه. سیچانی، س ا. افیونی، م. موسوی، ف. (1378).ارزیابی مبادله محصولات غذایی و آب مجازی با توجه به منابع آب موجود در ایران. فصلنامه علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. علوم آب و خاک. شماره 46. اصفهان. ص 417-432.
- صبوحی، م. سلطانی، غ ر. (1387).بهینهسازی الگوهای کشت در سطح حوضه آبریز با تأکید بر منافع اجتماعی و واردات خالص آب مجازی: مطالعه موردی منطقه خراسان. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. شماره 43 (الف). ص 297-313.
- مؤسسه پژوهشهای برنامهریزی و اقتصاد کشاورزی. (1382).بررسی مزیتهای نسبی محصولات کشاورزی منتخب. انتشارات تابان.
- نصیری س. ناصری راد ه. (1390).جایگاه و ارزش آب مجازی در عرصه کشاورزی ایران و جهان. ماهنامه سنبله. شماره 213. تهران. ص 28-29.
- نوری ک. جهاننما ف. (1387).بررسی مزیت نسبی تولید سویای بهاره در ایران. پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی. شماره 79. ص 26-35.
- Allan, J. A. (1997). "Virtual Water: A Long-term Solution for Water-Short Middle Eastern Economies?", Paper presented at British Association Festival of Science, Roger Stevens Lecture Theatre, University of Leeds, Water and Development Session-TUE.51, 14.45.
- Chapagain, A. K. & Hoekstra, A. Y. (2003). "Virtual water trade: A quantification of virtual water flows between nations in relation to trade of livestock and livestock products", Value of water Research Report Series No. 13, UNESCO-IHE, pp. 49-76.
-Geidely, J. S. & Bari, M. F. (1986). "Modeling to generate alternatives in: M. Karamus, R. R. Baumli and W. J. Brick (Ed), Water Forum".
- Gleick, P. H. (2003). "Global freshwater resources: Soft-path solutions for the 21st century", Science 1089967, American Association for the Advancement of Science Publishing, 302: 1524-1528.
- Hanasaki, N., Inuzuka, T., Kanae, S. & Oki, T. (2010). "An estimation of global virtual water flow and sources of water withdrawal for major crops and livestock products using a global hydrological model", Hydrology Journal, 384: 232-244.
- Hoekstra, A. Y. & Hung, P. Q. (2002). "Virtual Water Trade: A quantification of virtual water flows between nations in relation to international crop trade", Value of Water Research Report Series No.11, UNESCO-IHE, Delft, The Netherlands, pp. 25-47.
- Oki, T. & Kanae, S. (2004). "Virtual water trade and world water resources", Water Sci. Technol. 49(7): 203-209.
- Turton, A. R. (2000). "Precipitation, people, pipelines and power: Towards a virtual water based political ecology discourse", MEWREW Occasional paper NO 11.
- Wichelns, D. (2001). "The role of virtual water in efforts to achieve food security and other national goals, with an example from Egypt", J. Agric. Water Manage, 49: 131-151.
_||_