تعیین ارزش اقتصادی و بهره‌وری آب در محصولات عمده ایرانشهر

الموضوعات : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

حلیمه پیری ¹ , ملیحه حیدری ²

1 - استادیار، گروه مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل، زابل، ایران.
2 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد اقتصاد مالی.

تاريخ الإرسال : 12 الأحد , جمادى الثانية, 1440 تاريخ التأكيد : 01 الأربعاء , جمادى الأولى, 1442 تاريخ الإصدار : 13 الجمعة , ذو الحجة, 1442

الکلمات المفتاحية: قیمت سایه‌ای, تابع انعطاف‌پذیر, تابع انعطاف‌ناپذیر, کشش خود قیمتی, شاخص بهره‌وری,

ملخص المقالة :

آب یک نهاده مهم در تولید محصولات کشاورزی می­باشد. به­گونه‌ای­که بخش کشاورزی به­عنوان بزرگ‌ترین مصرف­کننده آب در تمام دنیا می­باشد. هدف این مطالعه، تعیین ارزش اقتصادی و بهره­وری آب کشاورزی از دید تقاضاکنندگان با استفاده از رهیافت تابع تولید، در مزارع زیر کشت گندم و هندوانه در منطقه ایرانشهر در سال زراعی 97-96 می­باشد. آمار و داده‌های مورد نیاز پژوهش که شامل نهاده­های گوناگون مصرف شده برای تولید گندم و هندوانه (سطح زیرکشت (هکتار)، بذر مصرفی (کیلوگرم)، سم­های مصرفی (لیتر)، کود شیمیایی (کیلوگرم)، مقدار آب مصرفی (مترمکعب)، هزینه آن­ها، مقدار عملکرد و قیمت محصولات می­باشد، از 80 کشاورز منطقه از راه نمونه­گیری تصادفی و تکمیل پرسشنامه گردآوری و بمنظور تخمین مدل­ها و انجام آزمون­های مربوطه از نرم­افزار اقتصاد­سنجی Eviews استفاده شد. برای تعیین ارزش اقتصادی آب، توابع انعطاف­پذیر و انعطاف­ناپذیر مورد استفاده قرار گرفت. پس از برآورد این توابع، بمنظور انتخاب بهترین شکل تابع تولید از فرض­های کلاسیک و آزمون­های اقتصاد­سنجی استفاده شد. هم‌چنین، بر اساس شاخص­های بهره­وری مصرف آب کشاورزی (CPD،BPD  وNBPD) مقدار بهره­وری برای این دو محصول محاسبه شد. بر اساس نتایج، تابع کاب داگلاس برای هر دو محصول به­عنوان تابع برتر تقاضا انتخاب شد. قدر مطلق کشش خود قیمتی تقاضای مشتق شده آب برای گندم و هندوانه به ترتیب 13/1 و 27/1 بدست آمد که بزرگ‌تر از یک بودن مقدار این کشش نشان می­دهد، سیاست­های قیمتی می­توانند عاملی مهم در کنترل مصرف غیر­بهینه این نهاده با ارزش باشند. بهره­وری نهایی تولید برای گندم و هندوانه به ترتیب87/0 و 2 محاسبه شد. ارزش اقتصادی آب برای گندم 12441 ریال به ازای هر متر مکعب آب و برای هندوانه 14000 ریال به ازای هر مترمکعب بدست آمد. نتایج شاخص­های بهره­وری نشان دادند هندوانه نسبت به گندم از شاخص بهره­وری بالاتری برخوردار می­باشد. بنابراین، با توجه به نتایج این پژوهش، کشت‌های با مصرف آب بالا و بازده اقتصادی پایین بایستی از الگوی کشت حذف شود. این کار هم باعث کاهش مصرف و استحصال آب شده و هم متضمن منافع اقتصادی بالا برای کشاورزان می­باشد.

المصادر:

Abbasi, F., Naseri, A., Sohrab, F., Baghani, J., Abbasi, N., & Akbari, M. (2014).
    Improving water efficiency. Publisher: Agricultural Research, Education and Extensi
    Organization. 68 pages. (In Persian).

Al-Karablieh, E., Salman, Z. A., Al-Omari, S. A., Wolf, H., Al-Assad, A. T., Hunaiti,
    A. D., & Subah, M. A. (2012). Estimation of the economic value of irrigation waterin
    jordan. Agriculture Science and Technology. B2: 487-497.

Chalfant, J.A. (1984). Comparison of alternative functional forms with application to
    agricultural input data. American Journal of Agricultural Economics, 66: 216-220.

Chizari, A.M., Sharzei, Gh., & Keramatzadeh, A. (2011). Determining the economic
    value of water with an ideal planning approach (Case study: Barzoo Shirvan Dam),
    Journal of Economic Research, 71:39-66. (In Persian).

Fallahi, A., Khalilian, p., & Ahmadian, M. (2014). Extraction of demand functions and
    determination of economic value of water in the production of major crops in Seydan
    Farooq plain of Marvdasht city. Journal of Agricultural Economics and
    Development, 23 (90): 1-26. (In Persian).

Gojarati, D. N. (2002). Basic Econometrics, 4th Editions, publish by Tata McGraw-Hill.

Golzari, Z., Ishraqi, F., & Keramatzadeh, A. (2016). Estimation of economic value of
    water in wheat production in Gorgan. Journal of Water Research in Agriculture,
    60(4):458-466. (In Persian).

Hatami, D., Rahimi, W., & Musaipour, M. (2017). An Analysis of the Role of Middle
    Cities in Balancing the Urban Network, Case Study: Iranshahr City. Journal of
    Urban Development Studies, 1(3):49-64. (In Persian).

Henderson J. M., & Quandt, R. E. (1980). Microeconomic theory a Mathematical
    approach. Third Edition.

Hosseinzad, J., & Salami, H. (2010). Selection of production function to estimate the
    economic value of agricultural water a case study of wheat production. Journal of
   Agricultural Economics and Development, 48:53-84. (In Persian).

Hosseinzad, J., Salami, H., & Sadr. (2013). Estimation of economic value of water in
    crop production using flexible production functions Case study: Maragheh-Bonab
    plain. Journal of Agricultural Knowledge, 17(2):1-14. (In Persian).

Huang, Q., Rozelle S., & Howitt, R. (2008). The efficient use of data in estimating
    production technology: Trading off precision and heterogeneity. Working papers,
    Department of applied economics, University of Minnesota.

Islami, A., Mehrabi, A.A., Zehtabian, Gh., & Ghorbani, M. (2013). Estimation of
    agricultural water demand function of pomegranate orchards in Charkhab village of
    Yazd. Journal of Rangeland and Watershed Management Iranian Journal of Natural
    Resources, 66(1):17-27. (In Persian).

Karimi, M., & Jalini, M. (2017). Investigation of agricultural water productivity indices
    in important agricultural products of Mashhad plain. Journal of Water and
    Sustainable Development, 4(1): 133-138. (In Persian).

Keramatzadeh, A., Chizari, A., & Mirzaei, A. (2004). Determining the economic value
    of agricultural water using the model of optimal cultivation model of combined
    agriculture and horticulture (Case study: Barzoo Shirvan Dam. Agricultural
    Economics and Development, 54: 33-60. (In Persian).

Mansoori, M., & Ghiasi, A. (2002). Estimating the cost price of agricultural water at the
     foot of reservoir dams with an engineering economics approach (Case study:
    Buchan, Mahabad and Barun reservoir dams in West Azerbaijan). Agricultural
    Economics and Development, 37: 171-191. (In Persian).

Pakrawan, M., & Mehrabi Basharabadi, H. (2010). Determining the economic value and
    water demand function in sugar beet production in Kerman province. Iranian Journal
    of Water Research, 6:83-90. (In Persian).

Parhizkari, A., & Badi Barzin, H. (2017). Determining the economic value of water and
    simulating the behavior of farmers in Takestan region in reducing agricultural water
    resources. Water Research in Agriculture, Journal of Water Research in Agriculture,
    31(1):106-118. (In Persian).

Pouran, R., Raghfar, H., Ghasemi, A., & Bazazan, F. (2016). Calculating the economic
    value of virtual water with the approach of maximizing irrigation water efficiency.
    Iranian Journal of Applied Economic Studies. 6(21):189-212.  (In Persian).

Shajari, Sh., Barikani, A., & Amjadi, A. (2007). Water demand management using
    water pricing policy in Jahrom groves: A case study of royal dates. Agricultural
    Economics and Development, 65: 55-72.

Sherzei, Gh., & Amir Timuri, S. (2011). Determining the economic value of
    groundwater: A case study of Ravar city. Economic Research, 47(1):113-128. (In
    Persian).

Sun, T., Huang, Q., & Wang, J. (2018).Estimation of Irrigation Water Demand and
    Economic Returns of Water in Zhangye Basin. Water. 10(19):2-21.